Emilie du Chatelet (1706-1749)

Gabrielle-Emilie Le Tonnelier de Breteuil Marquise du Chastellet-Laumont

     Ήτανε 17 Δεκέμβρη του Σωτηρίου Έτους 1706, που ο Louis Nicolas Le Tonnelier de Breteuil, ανώτερος δικαστικός υπάλληλος του Λουδοβίκου 14ου -αγόρασε τη θέση αυτή και τη κράτησε μέχρι τον θάνατο του Λουδοβίκου, το 1715-, στις Βερσαλίες με ιδιόκτητο πύργο στο Παρίσι και μεγάλες εκτάσεις δικές του στη Touraine, έμαθε πως απέκτησε άλλη μια κόρη -το τελευταίο του από συνολικά πέντε παιδιά, είχεν άλλα δυο κορίτσια κι άλλα δυο αγόρια-, από τη δεύτερη σύζυγό του, Gabrielle Anne de Froulay, που 'χε παντρευτεί το 1697. Πειθαρχημένη γυναίκα, ήσυχη και φιλομαθής, ό,τι έπρεπε δηλαδή για ένα Καθωσπρέπει κύριο της Γαλλικής Αριστοκρατίας, που γουστάριζε να... παίζει που και που και που 'χε περιγραφεί σαν "ένας γόης στα νιάτα του, λίγο γελοίος, που κανείς δεν τονε συμπάθησε πολύ", αντίθετα με τη πρώτη του σύζυγο που τελικά την έκλεισε μονάχη σε... μονή.
     Η εποχή αυτή στη Γαλλία, θα μπορούσε να περιγραφεί περίπου έτσι: Αντιπάθεια για τις σπουδές στα κορίτσια, που είτε δε σπουδάζανε διόλου, είτε παίρνανε μερικά στοιχειώδη μαθήματα στο σπίτι, επίσης, μόνο μέσω των ερωτοτροπιών και της ίντριγκας μπορούσε κανείς να πετύχει σπουδαία πράματα κι ειδικά κοπέλες που θέλαν να 'ναι ή να μπούνε στην Υψηλή Κοινωνία, μόνο μέσω ενός καλού γάμου, μιας σωστής επιλογής συζύγου δηλαδή, θα μπορούσαν να το εξασφαλίσουν.



     Σ' αυτή λοιπόν την εποχή και κατάσταση, ήρθε στον κόσμο η Gabrielle-Emilie Le Tonnelier de Breteuil, -Εμιλί επί το συντομώτερο- κι από μικρό κοριτσάκι, ήταν άχαρη, ψηλή, -σύμφωνα με την εξαδέρφή της, κυρία de Crequi, που τη ζήλευε και δε τη χώνευε διόλου-, αλλά πανέξυπνη και με λατρεία στη μελέτη: "Η εξαδέλφη μου ήτανε τέσσερα χρόνια μικρότερη από μένα, μα πεντέξη ίντσες ψηλότερη, με μακρά όλα τα άκρα της, ένας κολοσσός δύναμης κι ένα σκέτο θαύμα αδεξιότητας", θα πει, αναφερομένη στη μικρή μόλις τεσσάρων ετών ξαδέλφη της. Δε βαριέσαι, μικρό το κακό.
     Από μικρό κοριτσάκι επίσης, έδειξε σαφή προτίμηση στα μαθήματα που λάμβανε στο μεγάλο πύργο του Παρισιού. Ευτυχώς, ο πατέρας την ενθάρρυνε σ' αυτό, βλέποντας την έφεσή της. Ειδικά μετά το θάνατο του Λουδοβίκου το 1715, που εγκαταστάθηκε μόνιμα στον πύργο, χάνοντας μεν τη θέση του ανώτερου δικαστικού υπάλληλου, μα έχοντας δε όλο το... κόσμο στα πόδια του. Από τα 9 της χρόνια λοιπόν έδειξε τρομερή ικανότητα απόκτησης και παγείωσης γνώσεων τόσο στις γλώσσες και στα μαθηματικά όσο και στις φυσικές επιστήμες. Επίσης, οι γονείς της, για να καταπολεμήσουνε την... αδεξιότητά της, της είχανε πάρει κάτι δασκάλους και για αθλητικές δραστηριότητες, χορό, ιππασία, ξιφασκία, γυμναστική, έμαθε μουσική, -έπαιζε αρπίχορδο σχετικά ικανοποιητικά κι είχε και μια καλούλα φωνή- κι είχε διδαχτεί και τη τέχνη του ηθοποιού, έχοντας παίξει μερικούς ρόλους.



     Σύντομα, τα λατινικά, ιταλικά, αγγλικά, ήτανε κτήμα της, στα 12 είχε κάνει 6 τις γλώσσες προσθέτονας ελληνικά και γερμανικά, ενώ δεν έδειξε ζωηρό ενδιαφέρον για τα ισπανικά, επικαλούμενη τη δικαιολογία, πως σ' αυτή τη γλώσσα μόνον ένα βιβλίο έχει γραφεί που θα την ενδιέφερε, μα κι αυτό δεν είναι δα και τόσο μεγάλης σπουδαιότητας. Είδατε άποψη η μικρά ε; Όχι παίζουμε! Μελέτησε επίσης Tasso, Οράτιο, Βιργίλιο, Κικέρωνα, Lucretius, Milton κι άλλους μεγάλους, που γρήγορα γίνανε κτήμα της, ενώ εκπόνησε μια καταπληκτική μετάφραση στα γαλλικά, της Αινειάδας (Aeneid).
     Παρά όμως τα ταλέντα της στον τομέα των γλωσσών, η αληθινή αγάπη της ήτανε τα μαθηματικά κι η φιλοσοφία. Η στροφή στη μελέτη αυτών των περιοχών ενθαρρύνθηκε από 'ναν οικογενειακό φίλο, τον Μ.de Mezieres, που αναγνώρισε το μοναδικό ταλέντο της κι αν είναι ν' αναζητηθεί κάποιος... υπεύθυνος για τη μετέπειτα πορεία της, ίσως θα πρέπει να 'ναι αυτός. Επίσης όμως, θα μπορούσε να 'χε δει, από τις μεγάλες δεξιώσεις στο σπίτι, όλους τους μεγάλους μαθηματικούς, όπως πχ. ο Bernard de Fontenelle, ή φιλοσόφους της εποχής, -όπως ο Βολταίρος- που παρήλαυναν εκεί κατά καιρούς.



     Οι εργασίες εκεί της στα μαθηματικά, -σύμφωνα με τον Μεζιέρ- ήτανε... θηλυκιές μεν, αλλά σπάνιας πειθαρχίας, τρομερά ουσιαστικές κι εντυπωσιακές. Φανταστείτε μια ψηλή κοπέλα με μακριά μαύρα μαλλιά, ήδη πανέμορφη, ευαίσθητη, ανεξάρτητη με πανίσχυρη προσωπικότητα και πεισματάρα, να κατοικεί σ' ένα πύργο με θέα στους κήπους του Κεραμεικού, που έχει 37 δωμάτια και 17 υπηρέτες κι ενώ τα λοιπά της αδέρφια ήτανε... φυσιολογικοί άνθρωποι, κείνη ήταν αλλιώς. Ο πατέρας της έλεγε: "Η μικρή μου κόρη επιδεικνύει το μυαλό της τρομάζοντας τους υποψήφιους γαμπρούς!" Έτσι αποφάσισε και την έβαλε στο Συμβούλιο των Βερσαλλιών κι εκείνη εντυπωσιάστηκε από το κλίμα που επικρατούσε κεί, αλλά δεν άλλαξε τις πεποιθήσεις της. Φανταστείτε λοιπόν μια γυναίκα-διάνοια, παγιδευμένη στον 18ο αιώνα, μια γυναίκα που λαχταρούσε να μελετά τις διάνοιες της εποχής, τη στιγμή που οι άλλες συνομίληκές της μελετούσαν... υποψηφίους συζύγους. Φανταστείτε επίσης πόσο μόνη θα 'πρεπε να νιώθει, που δε μπορούσε να βρει κάποιον να συνταιριάξουνε, γιατί εκτός από όμορφη ήτανε κι έξυπνη. Τέλος φανταστείτε τη με τη τρομερή ευφυΐα και μνήμη της να τσακίζει τις άλλες στον μπλακ-τζακ, -γιατί ναι! της άρεσε κι ο τζόγος. Της άρεσε πολύ η γοητεία, η υπερβολή κι η κοσμική ζωή που βρήκε κεί επίσης, παράλληλα, όσο μεγάλωνε, γινόταν όλο και πιο "θερμόαιμη" κοπέλα, όσον αφορά στην ερωτική της ζωή. Αυτό φαίνεται κι από τις πολλές της ερωτικές σχέσεις πριν αλλά και κατά τη διάρκεια του γάμου της.



     Στα 19 της, έχει βαρεθεί τα χαρτιά, τους γκόμενους της αυλής, τα σεξουαλικά χαχανητά και θέλει να ερωτεύεται και να λύνει εξισώσεις. Επιλέγει λοιπόν σύζυγο τον 34άχρονο Αυλικό και στρατιωτικό Mαρκήσιο Florent-Claude Chastellet -το λιγώτερο αντιπαθητικό και πιότερο αξιόλογο, απ' αυτούς που τη περιτριγυρίζανε κι ήτανε πολλοί αυτοί- και παντρευτήκανε μ' όλες τις αρμόζουσες τιμές, στις 20 Ιουνίου 1725. Φυσικά, πριν, του 'χε ξηγηθεί... "σπαθί" για δυο πράματα: πρώτο, δε προτίθεται να σταματήσει τις μελέτες της και δεύτερο, δε προτίθεται ν' αλλάξει τον τρόπο ζωής της, όσον αφορά στις αγαπημένες της συνήθειες, συμπεριλαμβανομένης και της τάσης της προς την απιστία, όσον ο καλός της άντρας θα λείπει στις... δουλειές του, κι ο Μαρκήσιος λόγω δουλειάς θα 'λειπε συχνά, -πιστεύεται πως ακριβώς γι' αυτό τον επέλεξε κυρίως. Κι επειδή είτε την αγάπησε πολύ, είτε γουστάρισε την ίσια ξήγα, ο Μαρκήσιος, δέχθηκε στο σύνολό τους τις προτάσεις της, με μόνη σημείωση, το να μη τονε ρεζιλέψει ποτέ. Κι ο γάμος έγινε και μάλιστα κράτησε μέχρι τον θάνατό της.



     Τα δυο επόμενα χρόνια, του 'κανε και δυο παιδάκια, τη Françoise Gabriel Pauline, στις 30 Ιουνίου 1726 και τον Louis Marie Florent στις 20 Νοέμβρη 1727. Τον επόμενο χρόνο 1728, έχασε τον πατέρα της κι έκανε πολλές επισκέψεις στη μητέρα της στη Creteil. Tη 1 Απρίλη 1733 έκανε κι άλλον ένα γιο που όμως δεν έζησε πολύ, πέθανε τον επόμενο χρόνο το Σεπτέμβρη. Πριν όμως συμβεί αυτό, είχε γνωρίσει τον Βολταίρο. Κλείνω εδώ τη μικρή παρένθεση περί των οικογενειακών, για να στραφώ και πάλι στα μαθήματα και στα... ερωτικά της.
     Μετά το γάμο της δε σταμάτησε να ζει έντονα, συνέχισε ανεμπόδιστα, παρά τις εγκυμοσύνες, να δημιουργεί ερωτικές σχέσεις, αλλά παράλληλα, συγκέντρωσε τους καλύτερους δασκάλους της εποχής για να συνεχίζει τις μελέτες της. Το πως τα κατάφερνε όλα τούτα μαζί, είναι από μόνο του αξιοθαύμαστο, μα ας πάμε παρακάτω. Το να 'χει δασκάλους στο σπίτι για τα μαθήματά της, δε σήμαινε πως δε θα μπορούσε να δημιουργήσει και σχέση μαζί τους. Ένας απ' αυτούς ήταν ο διάσημος Γάλλος μαθηματικός κι αστρονόμος της εποχής, ο Pierre Louis de Maupertuis, ο Clairaut (κι οι δυο αυτοί υπήρξαν εραστές της), κι ένας άλλος ο Koenig, επίσης πασίγνωστος φυσικομαθηματικός. Είχεν ήδη ερωτευτεί έναν παλαιό αξιωματικό της φρουράς, που 'χει παραιτηθεί για ν' ασχοληθεί με τη Φυσική, τον Δούκα του Ρισελιέ κι ο οποίος την ενθάρρυνε στη μελέτη επίσης και της συνέστησε μάλιστα και τους υψηλούς αυτούς δασκάλους. Το 1730 αυτός φεύγει για μιαν επιστημονική αποστολή στον Πόλο. Η Εμιλί πληγώνεται, αλλά είναι ελεύθερη. Είχε βέβαια μερικές εφήμερες ερωτικές σχέσεις ακόμα και πριν αναχωρήσει ο καλός της. Όταν όμως γνώρισε τον Βολταίρο, τα πράματα κάπως άλλαξαν. Εκείνος βέβαια, την ήξερε από παιδί, μιας και σύχναζε σπίτι τους στις δεξιώσεις, όπως προείπα. Και ποιος ήταν αυτός ο Βολταίρος;



                Francois Marie Arouet (Voltaire) (1694-1778)

     Πρόκειται για μιαν από τις μεγαλύτερες διάνοιες στη γαλλική ιστορία. Υπήρξε μέγας μελετητής, φιλόσοφος, ποιητής, συγγραφέας θεατρικών αλλά και μεγάλων έργων, ήταν ευφυέστατος, με σπάνιαν αίσθηση χιούμορ κι ετοιμόλογος. Γνωστός για το αιχμηρό πνεύμα, τα φιλοσοφικά κείμενα και την υπεράσπιση των αστικών ελευθεριών, συμπεριλαμβανομένης της ελευθερίας της θρησκείας και του δικαιώματος σε δίκαιες δίκες. Ειλικρινής υποστηρικτής της κοινωνικής μεταρρύθμισης παρά τους αυστηρούς νόμους λογοκρισίας στη Γαλλία και τις σκληρές ποινικές ρήτρες για κείνους που τους πατούν.Επίσης ήταν από τους κορυφαίους εκπροσώπους του Ντεϊσμού (Deisme).
     Γεννήθηκε στις 21 Νοέμβρη 1694 στο Παρίσι, πέμπτο παιδί (κι αυτός, όπως η Εμιλί! Τί σύμπτωση ε;) ενός συμβολαιογράφου, του Francois Arouet (1650-1/1/1722), που ήταν δευτερεύων ανώτερος υπάλληλος του Υπουργείου Οικονομικών και της Marie Μarguerite d' Aumart (1660-13/7/1701), κόρη ευγενούς οικογένειας του Poitou, που όμως πέθανε, όταν ο μικρός ήταν 7 ετών. Έλαβε τις πρώτες του σπουδές σε ιησουΐτικο κολλέγιο εκεί, το Louis-le-Grand. Όπως θα πει ο ίδιος αργότερα, εκεί δεν έμαθε, παρά μόνο λατινικά κι ηλιθιότητες. Ωστόσο εκεί έμαθε κι ελληνικά, ισπανικά, ιταλικά κι αγγλικά. Στα 17 του παρατά το κολλέγιο και μελετά μόνος του Νομικά, για 2 χρόνια περίπου. Σύγκαιρα όμως, πιάνει φιλίες στον αριστοκρατικό κύκλο, λόγω των χιουμοριστικών του στίχων και της ευφράδειάς του. Πριν αφοσιωθεί πλήρως στο γράψιμο, εργάζεται σα γραμματέας στον Γάλλο πρεσβευτή στην Ολλανδία, όπου κι ερωτεύεται μια γαλλίδα πρόσφυγα, τη Catherine Olympe Dunoyer.
     Σύντομα όμως αναγκάζεται να επιστρέψει στο Παρίσι, γιατί ο πατέρας του επέμενε, να τονε σπουδάσει Νομικά κι έτσι ο Βολταίρος προσποιήθηκε πως σπούδαζε και πως εργαζότανε σε κάποιο δικηγόρο σα βοηθός, μα πραγματικά έγραφε, έγραφε μανιωδώς. Όταν ο πατέρας του ανακάλυψε την αλήθεια, επέμεινε κι αυτή τη φορά τον έστειλε στην επαρχία να σπουδάσει. Στα 1717, λόγω μιας καυστικής σάτιράς του που ενόχλησε τη γαλλική κυβέρνηση, -πιο συγκεκριμένα, τον ίδιο το βασιλιά Λουδοβίκο 15ο και τον αντιβασιλέα του, Φίλιππο τον 2ο της Ορλεάνης- συλλαμβάνεται κι αναγκάζεται να περάσει 11 μήνες έγκλειστος στη Βαστίλλη. Μες στη φυλακή, δε χάνει χρόνο, ξαναγράφει τον "Οιδίποδα" -τον είχε γράψει πριν μερικά χρόνια μα στη φυλακή τον συμπληρώνει και τονε βελτιώνει-, που 'ναι κι η πρώτη του μεγάλη θεατρική επιτυχία. Βγαίνει από τη φυλακή όταν διαπιστώνεται πως είχε γίνει λάθος. Ανεβάζει τον "Οιδίποδα" στο Theatre Francais στις 18 Νοέμβρη 1717 κι η παράσταση μένει για 45 βραδιές. Τότε αποφασίζει να χρησιμοποιήσει το καλλιτεχνικό ψευδώνυμο Βολταίρος. Αυτή η επιτυχία τον ανέβασε στα μάτια όλου του κόσμου, τον έκαμε να κερδίσει αρκετά χρήματα και να στραφεί στις επενδύσεις -ιδιαίτερα στη Compagnie des Indes (Εταιρεία Των Ινδιών)- και τον... έμπασε και με τα δυο πόδια στο Γαλλικό Διαφωτισμό.



     Συνεχίζοντας τη θεατρική του παραγωγή, ολοκλήρωσε το έργο "Artemire" το Φλεβάρη του 1720. Το έργο απέτυχε και δεν το δημοσίευσε ποτέ στο σύνολό του, αν κι αργότερα αναπλάστηκε μ' επιτυχία και κάποια μέρη του ξαναχρησιμοποιηθήκανε σ' άλλες εργασίες. Άλλα έργα του που δημοσιευθήκανε στη διάρκεια αυτής της περιόδου ήταν η τραγωδία "Μαριάννα" (Marianne) κι η κωμωδία "Ο Αδιάκριτος" (L' Ιndiscret).
     Το 1726, προσεβλήθη από έναν ισχυρό νεαρό ευγενή, τον Chevalier de Rohan κι απάντησε με πολύ άσχημο τρόπο, χλευάζοντάς δημόσια. Τονε καλεί σε μονομαχία μα η οικογένεια Rohan, έχοντας μεγάλην επιρροή στο παλάτι, έκανε χρήση ενός lettre de cachet, για ν' αποφύγει οποιαδήποτε προβλήματα. Κείνη την εποχή, όταν ένα πρόσωπο μ' επιρροή ήθελε να διωχθεί κάποιος εχθρός του, που όμως δεν τονε βάραινε κανένα έγκλημα, μπορούσε να προμηθευτεί ένα μυστικό ένταλμα που περίπου έλεγε πως είναι δυνατό να τιμωρηθεί κάποιος, χωρίς δίκη, ακόμα και χωρίς να 'χει κάνει κάτι επιλήψιμο, αρκεί και μόνο ν' απειλεί τη τάξη και τη Βασιλεία. Έτσι τη μέρα της μονομαχίας κατάφερε αυτό το πλήγμα στον θρασύ νεαρό εξυπνάκια, που ήδη δεν επίχαιρε ιδιαιτέρας συμπάθειας από το Παλάτι και του δοθήκανε δυο επιλογές: Εξορία ή φυλάκιση. Φυσικά όταν δε δικάζεται κάποιος ή δε κατηγορείται για κάτι, δεν έχει καν το δικαίωμα να υπερασπίσει τον εαυτό του. (Αυτό το γεγονός δε, ήτανε και το έναυσμα για να ξεκινήσει αργότερα ολάκερον αγώνα για τη βελτίωση των γαλλικών νόμων και δικαστηρίων.) Ο Βολταίρος επιλέγει οργίλος, την εξορία κι από το 1726 ως το 1729 έζησε στην Αγγλία, που την... ερωτεύτηκε πραγματικά.
     Γοητεύτηκε από τις θεωρίες του φιλόσοφου John Locke και τις ιδέες του φυσικομαθηματικού κι επιστήμονα, Sir Isaac Newton. Μέσω του φίλου του λόρδου Bolingbroke ήρθε σ' επαφή με τα πνευματικά αναστήματα της αγγλικής λογοτεχνίας της εποχής. Μελέτησε τη συνταγματική μοναρχία της Αγγλίας και την ελευθερία λόγου και θρησκείας, που επικρατούσε κει. Ενδιαφέρθηκε ιδιαίτερα για το φιλοσοφικό ορθολογισμό του χρόνου και τη μελέτη των φυσικών επιστημών. Μελέτησε πολύ τον Shakespeare, που ακόμα δεν ήταν ευρέως γνωστός στη λοιπήν Ευρώπη, για να τον απορρίψει αργότερα με την ησυχία του. Επίσης έγραψε στ' αγγλικά τα πρώτα δοκίμιά του, το "Δοκίμιο Για Την Επική ποίηση" και το "Δοκίμιο Για Τους Γαλλικούς Εμφυλίους Πολέμους", που δημοσιεύθηκαν το 1727. Η πιο ενδιαφέρουσα παραγωγή του στην Αγγλία ήταν η συγγραφή της ιστορίας του Κάρολου 12ου της Σουηδίας που παραμένει κλασσική στο χώρο της βιογραφίας. 
    Τον είχε συνεπάρει λοιπόν που 'χε βρει εκεί μια καινούρια ιδέα, τις εργασίες του Νεύτωνα, που αντιπροσώπευαν εκείνο που μπορούσε να είναι το αντίθετο του αρχαίου, κλειστού αριστοκρατικού συστήματος που είχε γνωρίσει στη Γαλλία. Ο Νεύτωνας είχε δημιουργήσει ένα σύστημα νόμων που δείχνανε λεπτομερώς και μ' εξαιρετικήν ακρίβεια πως κινιόταν κάθε τμήμα του σύμπαντός μας. Οι πλανήτες λικνίζονταν στο διάστημα με ρυθμό και στην κατεύθυνση που περιέγραφαν οι νόμοι του Νεύτωνα. Μια οβίδα που θα εκτοξευότανε στον αέρα θα 'πεφτε ακριβώς στο σημείο κείνο που 'δειχναν οι υπολογισμοί του Νεύτωνα για τη τροχιά της ότι έπρεπε να πέσει. Πράγματι ήτανε σα να ζούσαμε μέσα σε ένα γιγαντιαίο κουρδιστό ρολόι κι όλοι οι νόμοι του Νεύτωνα ήταν απλά τα γρανάζια που το κάναν να δουλεύει. Αλλ' αν μπορούσαμε ν' απαιτούμε μιαν ορθολογική εξήγηση του μεγάλου σύμπαντος πέρα από τον πλανήτη μας, δεν θα 'πρεπε να απαιτούμε το ίδιο εδώ κάτω στη γη; Η Γαλλία είχε ένα βασιλιά που απαιτούσε υποταγή με την αιτιολογία πως ήταν ο αντιβασιλέας του Θεού επί γης. Οι αριστοκράτες αντλούσανε την εξουσία τους από το βασιλιά κι ήταν έλλειψη σεβασμού ν' αμφισβητηθεί αυτό. Αλλά τι θα συνέβαινε αν μπορούσε να εφαρμοστεί η ίδια ανάλυση που χρησιμοποιόταν από τον Νεύτωνα στην επιστήμη για ν' αποκαλύψει το ρόλο του χρήματος ή της ματαιοδοξίας ή των άλλων κρυφών δυνάμεων του πολιτικού κόσμου, επίσης;
     Αυτά αναρωτιότανε προβληματισμένος ο Βολταίρος, καθώς επέστρεφε μετά 3 χρόνια εξορίας, πίσω στο Παρίσι. Άρχισε λοιπόν να προωθεί τις νέες του ιδέες με ιδιωτικές επιστολές και τυπωμένα δοκίμια. Θα υποστήριζε σ' όλη του τη ζωή το καινούριο όραμα του Νεύτωνα. Ήταν ένας καλός υποστηρικτής. Αλλ' ακόμη κι ένας ικανός συγγραφέας, όσο πρόθυμος κι αν είναι να προωθήσει κάποιο συγκεκριμένο διανοητή, δε μπορεί ν' αλλάξει ένα ολάκερο έθνος από μόνος του. Έπρεπε να μπορέσει να θέσει τα ταλέντα του σ' ένα καθοδηγητικό κέντρο που θα μπορούσε να τα πολλαπλασιάσει. Συνέχισεν όμως τη λογοτεχνική του παραγωγή. Δημοσίευσε το επικό ποίημα "Ερρικειάς" (Henriade), με θέμα τους θρησκευτικούς πολέμους στη Γαλλία, όπου σατίριζε τη θρησκευτική μισαλλοδοξία. Το έργο του αυτό προκάλεσε εντύπωση στο αναγνωστικό κοινό και κυκλοφόρησε σε 300.000 αντίτυπα. Συνάμα παρουσίασε αρκετές τραγωδίες μεταξύ των οποίων και οι "Βρούτος" (Brutus, 1730), "Ζαΐρα" (Zaire, 1733), "Εριφύλη" (Eriphile) & "Αγγλικά Γράμματα" (Letters Concerning The English Nation) δημοσιευμένο στ' αγγλικά το 1733 και στα γαλλικά ως "Lettres Philosophiques" το 1734, μπορεί να ειπωθεί πως έδωσε ώθηση στην αγγλική φιλοσοφική σκέψη κι επιστήμη, που χαρακτήρισε τη περίοδο του Διαφωτισμού. Το βιβλίο επίσημα απαγορεύθηκε στη Γαλλία. Η Βασιλική Ακαδημία Επιστημών ήτανε πολύ οπισθοδρομική, εξαιρετικά προσηλωμένη στο τρόπο σκέψης της παλιάς φρουράς. Τα Παρισινά σαλόνια δε διαφέρανε και πολύ. Χρειαζότανε βοήθεια. Και τη βρήκε ... απροσδόκητα! -->
------------------------------------------------------------------------------------------
                      ένα βράδυ Τετάρτης στο Cafe Grandot
      (προχτές, τον Μάρτη του 1734 ).

     Η τακτική, κάθε Τετάρτη, συνεδρίαση της Ακαδημίας Επιστημών στο Λούβρο είχε τελειώσει. Διαβάστηκαν οι ανακοινώσεις, οι αλληλογραφία με τους επιστήμονες του εξωτερικού, γίναν οι διαλέξεις. Μετά άρχισαν οι συζητήσεις, οι καυγάδες, οι αντεγκλήσεις κι οι μουρμούρες. Παρόντες όπως πάντα τα μεγαλύτερα μυαλά της εποχής και της χώρας. Φιλόσοφοι, μαθηματικοί, αστρονόμοι, γεωμέτρες, αλλά κυρίως φυσικοί και χημικοί. Ο 18ος αιώνας είναι ο αιώνας των Φυσικών και των Χημικών.
     Η μεγάλη παρέα των επιστημόνων, όπως το συνήθιζε κάθε Τετάρτη, συνέχισε το βράδυ στο καφέ Γκραντό. Εκεί η επιστημονική αντροπαρέα (φυσικά, αφού στις γυναίκες απαγορευόταν αυστηρά η πρόσβαση και στην Ακαδημία και στα καφέ) συνεχίζει τη κουβέντα πιο ελεύθερα από το ακαδημαϊκό περιβάλλον, πιο δημιουργικά ίσως.
     Παρόντα όλα τα λαμπρά μυαλά της εποχής. Στο κέντρο, φυσικά, ο Μορώ ντε Μωπέρτιους ο μεγαλύτερος μαθηματικός κι αστρονόμος της εποχής. Κοντά του, ανάμεσα στους άλλους ο λογοτέχνης και φιλόσοφος Δούκας του Ρισελιέ (πανέμορφος, πλούσιος, ο πρώην εραστής). Στη παρέα κι ο Βολταίρος (πανάσχημος, πάμπλουτος, ο μέλλον εραστής), θεατρικός συγγραφέας διάσημος. Τρόφιμος της Βαστίλης δυο φορές ως τότε, εξόριστος στην Αγγλία για μερικά χρόνια. Δημοσιεύει τα κείμενά του πάντα στο εξωτερικό για να αποφεύγει τη προληπτική λογοκρισία του Βασιλιά. Ο Μωπέρτιους είναι ο σταρ στο χώρο της επιστήμης, ο Βολταίρος είναι ο σταρ σ' όλους τους άλλους χώρους, επιχειρήσεις, χρήματα, θέατρο, φιλοσοφία, πολιτική, οικονομία, θεολογία κτλ, κτλ.
     Εκείνη την συγκεκριμένη Τετάρτη...
     Ένας νεαρός μπαίνει δειλά στο καφενείο. Μοιάζει σα να μη του είναι ο χώρος οικείος. Διστακτικά πλησιάζει τη μεγάλη συντροφιά στο βάθος. Άψογα ντυμένος, περπατά με χάρη, γυμνασμένος (από παιδί ασχολήθηκε με την ιππασία, το χορό, τη γυμναστική και τη ξιφασκία). Όχι όμορφος (αλλά με ζωηρά εκφραστικά μάτια, λένε).
     Η συντροφιά για λίγο πέφτει σε αμηχανία. Μετά υποδέχονται μ' ενθουσιασμό τον νεαρό (ο Μωπέρτιους εξ άλλου ακριβοπληρώνεται για να κάνει ιδιαίτερα μαθήματα Ανώτερων μαθηματικών στο σπίτι του, στο νησί Σαιν Λουί) ο δούκας του Ρισελιέ τονε ξέρει και γυμνό και ντυμένο με άλλα ρούχα...
     Ο νεαρός θα γίνει τακτικός θαμώνας. Οι σερβιτόροι θα τονε σερβίρουνε πάντα κοιτώντας από την άλλη μεριά. Έτσι μπήκε επίσημα στο χώρο των επιστημών (και στη καρδιά μου) η Μαρκησία, Γαβριέλλα Εμιλί λε Τονελιέ ντε Μπρετέιγ ντι Σατλέ.
     Η Εμιλί ντι Σατλέ υπήρξε μια από τις σπουδαιότερες γυναίκες επιστήμονες όλων των εποχών. Σίγουρα μια από τις δυο σημαντικώτερες του 18ου αιώνα (την άλλη, τη χημικό τη κ. Λαβουαζιέ, δε τη μνημονεύω, πολύ νοικοκυρούλα για τα γούστα μου!).
     Θα ήθελα, κάποτε, να συζητήσουμε για την Εμιλί. Ποτέ δεν κουράζουμε να μιλάω για τις γυναίκες που αγάπησα.
ΥΓ Και βέβαια την πούλησαν την Εμιλί οι θαμώνες του καφέ Γκραντό.
     Κι όχι μόνο μια φορά. 
     Τη ζηλεύανε και τη φοβόντουσαν. (ε βέβαια! άντρες δεν ήτανε;)
     Τη κατηγορήσανε για λογοκλοπή, για ένα βιβλίο της. Η κατηγορία έγινε πιστευτή. Πώς μπορούσε μια γυναίκα να είναι και σπουδαία επιστήμων;  Και βέβαια η Σατλέ αντιμετώπισε τις κατηγορίες παλικαρίσια. Και βέβαια δεν είχε ανάγκη υπεράσπισης. Είχε σπουδαία όπλα στην διάθεσή της. Το μυαλό, το σώμα και το... σπαθί της!
(μη ξεχνάμε πως εκείνη την εποχή πολλές επιστημονικές, φιλοσοφικές και γκομενικές διαφορές λυνόντουσαν με το σπαθί. Το 'μαθε και ο Βολταίρος αυτό μετά τον ξυλοδαρμό του από τους μπράβους. κι άρχισε να παίρνει μαθήματα ξιφασκίας απ' αυτήν, άλλα μάλλον υπήρξε... σκράπας!).
-------------------------------------------------------------------------



  --> Τη βρήκε τη βοήθεια που γύρευε λοιπόν, μια βραδιά του 1733, στην Όπερα και μάλιστα καθότανε δίπλα του. Είχε όνομα και μάλιστα μακρύ, πράμα που 'δειχνε το αριστοκρατικό της καταγωγής και του γάμου της και τη λέγαν Εμιλί, -επί το συντομώτερο. Αλλά γνωριστήκανε καλλίτερα, στους γάμους του Δούκα του Ρισελιέ, του πρώην εραστή της. Μάλιστα τη βρήκε σχεδόν πάνω στην ώρα που 'τανε και πάλι κυνηγημένος από το γαλλικό καθεστώς, λόγω ακριβώς αυτών των απόψεων, περί ελευθερίας κι η αφορμή ήταν ένα βιβλίο που έγραψεν εκθειάζοντας τα βρεττανικά τελωνεία. Αυτό το πήρανε προσβολή, οι κυβερνώντες τη Γαλλία, μα τελικά ο Βολταίρος ξέφυγε και τον έκρυψε η νέα του αυτή γνωριμία.
    "Σκέφτεται όπως εγώ εκτός από ένα σημείο" μονολογούν κι ερωτεύονται. Πού διαφωνούνε; Στο ερώτημα που τη βασανίζει σαν αληθινή φυσική ερευνήτρια. "Τι είναι γαμώτο η ενέργεια; Πόση ενέργεια έχει ένα σώμα που κινείται"; Ο Νεύτωνας έχει ήδη απαντήσει. Ο Βολταίρος τον υποστηρίζει κι εκλαϊκεύει τις απόψεις του, σ' ένα βιβλίο: "Eléments De La Philosophie De Newton" το γράφει το 1736, αλλά το εκδίδει με τ' όνομά του το 1738 κι είναι προφανές πως τον έχει βοηθήσει σημαντικά η Εμιλί. Ο συλλογισμός του Νεύτωνα οδηγεί στο συμπέρασμα πως η ενέργεια χάνεται κι ο παντοδύναμος την αναπληρώνει σα κάποιος που κουρντίζει συνεχώς το μηχανοκίνητο ρολόι του σύμπαντος. Σιγά μη συμφωνήσει η Εμιλί. Επαναφέρει το ερώτημα μ' επιμονή. Οι κυρίες στους παρισινούς κύκλους απορούν κι ειρωνεύονται."Μα ποιά είναι αυτή να τα βάλει με τον Νεύτωνα"; Το ίδιο πιστεύει ο Βολταίρος για τον εαυτό του, όχι όμως και για τη καλή του. Η Εμιλί χρησιμοποιεί το μυαλό της, όσο ελεύθερα χρησιμοποιεί το σώμα της. Ο Βολταίρος ήταν ένθερμος οπαδός της επιστήμης. Με την Εμιλί τον ένωσε ένας παράνομος δεσμός και δεκάδες... πειράματα.



     "Είχα κουραστεί από τη τεμπέλικη, καβγατζίδικη ζωή του Παρισιού", θυμόταν αργότερα, "από τα βασιλικά προνόμια, τους κομματισμούς, τις ίντριγκες και τις δολοπλοκίες ανάμεσα στους μορφωμένους. Το 1733 συνάντησα μια νεαρή κυρία που συνέβαινε να σκέφτεται σχεδόν όπως εγώ..." Ο φιλόσοφος την ερωτεύτηκε και τελικά, τον ερωτεύτηκε κι εκείνη. Μαζί μοιράζονταν βαθιά ενδιαφέροντα, όπως για τη πολιτική μεταρρύθμιση. Και πάνω απ' όλα, μοιράζονταν τη κλίση για τη προαγωγή της επιστήμης. Ο σύζυγός της είχε έναν εγκαταλελειμένο πύργο στο Cirey-sur-Blaise, στη NA Γαλλία. Γιατί λοιπόν να μη τονε χρησιμοποιήσουνε γι' αυθεντικήν επιστημονικήν έρευνα; Τονε ζητά κι ο σύζυγος της τονε προσφέρει. Αποφασίζουν να τον ανακαινίσουν μαζί με το Βολταίρο. Εκείνη την εποχή αυτός της αλλάζει την ορθογραφία του ονόματός της: Αντί Chastellet, σε Chatelet.
     Μέσα σε δυο χρόνια ο πύργος είχε τελειώσει κυρίως μ' έξοδα του ενθουσιασμένου φιλοσόφου κι έτσι ο σύζυγος δε βγήκε δα και τόσο πολύ ζημιωμένος. Πολύ ευχάριστος στη θωριά, εκπληκτική θέα, του φτιάξανε θαυμάσιους κήπους κι εγκατασταθήκαν εκεί. Για τους δυο ερωτευμένους μελετητές, αυτό ήταν ένα ασφαλές κι ήρεμο λιμάνι, απόμακρο από την αναταραχή της ζωής του Παρισιού και της Βαστίλλης.  Η Εμιλί είχε το δικό της επαγγελματικό εργαστήριο, υπήρχε μια προσωπική πτέρυγα για το Βολταίρο, υπήρχεν επίσης ένας διακριτικός διάδρομος που συνέδεε την κρεβατοκάμαρά του με τη δική της. Οι περιστασιακοί επισκέπτες από τις Βερσαλίες, έβλεπαν μιαν όμορφη γυναίκα να μένει πρόθυμα μέσα (φανταστείτε μια γυναίκα κοσμική, που λαχταρούσε τόσα και τόσα πράγματα και να 'χει εγκλειστεί ουσιαστικά, σ' ένα πύργο κοντά στα σύνορα Σαμπέν και Λωρραίνης), δουλεύοντας στο γραφείο της μέχρι αργά το απόγευμα, με είκοσι κεριά γύρω από σωρούς υπολογισμών και μεταφράσεων. Ο προηγμένος επιστημονικός εξοπλισμός είχε τοποθετηθεί στη μεγάλη αίθουσα. Δημιουργήσανε τεράστιαν επιστημονική βιβλιοθήκη κι ένα επιστημονικό εργαστήριο με τον πιο σύγχρονο εξοπλισμό της Ευρώπης.
     Όταν τους επισκέφτηκε ο Henault, έγραψε χαρακτηριστικά: "Ο πύργος έχει θαυμάσια θέα. Οι δυο τους είναι βυθισμένοι στις ασχολίες τους: Εκείνος γράφει στίχους στο γραφείο του κι εκείνη με τρίγωνα και διαβήτες στο δικό της να μελετά. Η αρχιτεκτονική του σπιτιού είναι ρομαντική κι εκπληκτικά θαυμάσια".


      Τότε


    Σήμερα

     Ο Βολταίρος ερχότανε στο γραφείο της, όχι μόνο γιατί ήθελε να κουβεντιάσουνε για τον έρωτά τους -αν και δε μπορούσε ν' αντισταθεί εντελώς σ' αυτό-, αλλά και για ν' αντιπαραβάλλει τα λατινικά κείμενα του Νεύτωνα με κάποια από τα πιο πρόσφατα σχόλια των Ολλανδών. Μερικές φορές η Ντι Σατλέ πλησίασε πολύ στο να κάνει το αρχικό άλμα προς τις μελλοντικές ανακαλύψεις. Εκτέλεσε μια παραλλαγή του πειράματος του Λαβουαζιέ με τη σκουριά κι αν οι κλίμακες που 'τανε σε θέση να επεξεργαστεί μηχανικά ήταν ελάχιστα πιο ακριβείς, ίσως να 'ταν εκείνη που θα 'χε ανακαλύψει το νόμο της διατήρησης της μάζας πριν ακόμη γεννηθεί ο Λαβουαζιέ.
          Το 1737 ο Βολταίρος υποβάλλει μιαν εργασία στη Γαλλικήν Ακαδημία Τεχνών, για το βραβείο κείνης της χρονιάς. Η Εμιλί υπόβάλλει κι εκείνη, μα το κάνει κρυφά. Όταν τελικά τ' αποτελέσματα τους δίνουνε χαμένους και τους δυο, μόνο τότε του το εκμυστηρεύεται. Εκείνος γελά με τη ξεροκεφαλιά της. Το βραβείο κείνη τη χρονια το κέρδισε ο Euler.
     Οι επιστημονες-επισκέπτες, όπως ο Koenig (Κένιχ) κι ο Μπερνούλι, μερικές φορές έμεναν επί εβδομάδες ή και μήνες. Ο Βολταίρος ήταν ευχαριστημένος που η εύθραυστη, νευτώνεια επιστήμη κέρδιζε έδαφος μέσω των προσπαθειών τους. Αλλά όταν εκείνος κι η Εμιλί μπλέκανε στους περιπαικτικούς, χλευαστικούς καβγάδες τους, δεν έμοιαζε ακριβώς με τον κοσμογυρισμένο και πολυδιαβασμένο άντρα που αποφασίζει πότε θα αφήσει τη νεαρή του ερωμένη να νικήσει. Εκείνη ήταν η αληθινή ερευνήτρια του φυσικού κόσμου κι εκείνη που αποφάσισε πως υπήρχε ένα βασικό ερώτημα στην έρευνα του οποίου έπρεπε να στραφεί: Τι είναι η ενέργεια; Η ενέργεια του πάθους!
     Καυγαδίζουνε συχνά για το θέμα του Νεύτωνα.
     Η Εμιλι έχει ένα κουσούρι, μιλά πολύ γρήγορα ειδικά όταν τσακώνονται και τόσο περισσότερο όσο αυτός δέν άφήνει την νεαρή ερωμένη του να τον νικήσει:
 -"Χάνεις τον χρόνο σου καλή μου και δε βάζεις γλώσσα μέσα".
     Σκέφτεται γρήγορα αλλά στο ερευνητικό της έργο είναι αργή και μεθοδική.
     Η επιστημονική κοινότητα είναι διχασμένη.
     Η αγγλόφωνη υποστηρίζει Νεύτωνα, η γερμανόφωνη Λάιμπνιτς.
     Η Γαλλία κι η ντι Σατλέ θα δώσουνε τη τελικήν απάντηση:
 -"Νεύτωνα κάνεις λάθος. Η ενέργεια εξαρτάται από το τετράγωνο της ταχύτητας. Ο Θεός χρειάστηκε στην αρχή αλλά όχι και στη συνέχεια"! 
     Στον πύργο της σχεδιάζει και πραγματοποιεί το πείραμα που το αποδεικνύει.
     Αυτό το τετράγωνό της ταχύτητας θα εμφανιστεί και στη διάσημη εξίσωση του Αινστάιν πολλές εκατονταετίες μετά.
     Η γυναίκα είναι τρακόσα χρόνια μπροστά.
     Το ξέρει και το ζει. Στη βιβλιοθήκη, στο εργαστήριο, στο κρεβάτι της.
 -"Απάντησα. Τέλος! Καιρός για διακοπές καλέ μου". 
     Ταξιδεύει με τον καλό της (το Βολταίρο βέβαια), διασκεδάζει, συνεχίζει να κάνει υπολογισμούς αλλά με τη τράπουλα, μεταφράζει, γράφει, χαίρεται.
     Κάποιες φυσικές θεωρίες κι απλοί μαθηματικοί τύποι είναι το τέλος πολύπλοκων διαδρομών έρωτα και πάθους.
     Ενα βράδυ ο Βολταίρος πηγαίνει στη κρεβατοκάμαρά της χωρίς αυτή να τονε περιμένει και τη βρίσκει μ' έναν εραστή.
     Η Εμιλί του εξηγεί ότι το είχε ανάγκη αλλά δεν δεν ήθελε να τον ενοχλήσει, καθώς ήξερε πως δεν ήταν καλά και χρειαζόταν ανάπαυση.



     Συνεχίζει να δουλεύει πολύ. Γνωρίζει την εικασία του Λαίμπνιτς για τον τύπο της κινητικής ενέργειας και θέλει να τον αποδείξει. Σκέφτεται, σχεδιάζει πειράματα, κάνει έρωτα. Τελικά αποδεικνύει τον νόμο κι είναι η πρώτη της εργασία, που 'ναι τόσον επιτυχημένη και κυκλοφόρησε με τον τίτλο: Institutions De Physique "Όργανα Φυσικής". Επίσης μετέφρασε όλα τα γνωστά βιβλία του Νεύτωνα, για τις βασικές αρχές των μαθηματικών, στα γαλλικά, για πρώτη φορά, και προσέθεσε κι ένα δικό της βιβλίο με τίτλο: Algebraical Commentary "Αλγεβρικά Σχόλια". που όμως ήταν ένα βιβλίο δυσνόητο και λίγοι πολύ εκλεκτοί μαθηματικοί θα μπορούσαν να κατανοήσουν. Επίσης ανέλαβε να μεταφράσει το έργο του Mandeville "The Fable Of The Bees", στα γαλλικά, ένα παράξενο κείμενο ηθογραφικού χαρακτήρα. Δε το μετέφρασε απλώς, παρέλειψε μερικά κομμάτια, προσέθεσε μερικά άλλα και μιαν εισαγωγή που δίνει έν ανάγλυφο στίγμα, για τη θέση της γυναίκας εκείνη την εποχή:

    "Αισθάνομαι όλο το βάρος της προκατάληψης που τόσο μας αποκλείει, παγκοσμίως, από τις επιστήμες. Κι είναι τόσο πολύ αντιφατικό που με καταπλήσσει πάντα, όταν βλέπω πως ο νόμος μας επιτρέπει να καθορίσουμε τη μοίρα των μεγάλων εθνών, αλλά δε μας αφήνει καμία θέση, κανένα δικαίωμα στην εκπαίδευση για να μάθουμε να σκεφτόμαστε για τούτο. Αφήνω τον αναγνώστη να συλλογιστεί γιατί, ποτέ κατά τη διάρκεια τόσων πολλών αιώνων, μια καλή τραγωδία, ένα καλό ποίημα, μια σεβαστή ιστορία, μια λεπτή ζωγραφική, ένα καλό βιβλίο στη φυσική, δεν έχει γίνει από γυναίκα.
     Γιατί αυτά τα πλάσματα η των οποίων η δυνατότητα μάθησης εμφανίζεται όμοια με των αντρών, φαίνονται να σταματιούνται από κάποια ακαταμάχητη δύναμη, αλλά μέχρι τότε που οι γυναίκες θα έχουν το λόγο να διαμαρτυρηθούν ενάντια στη μη εκπαίδευσή τους. Είμαι πεπεισμένη πως πολλές γυναίκες είναι είτε απληροφόρητες των ταλέντων τους λόγω της μη εκπαίδευσής τους είτε από μόνες τους θάβονται εξ αιτίας της προκατάληψης κι ελλείψει διανοητικού θάρρους. Η εμπειρία μου το επιβεβαιώνει αυτό".




     Αυτά της τα... καμώματα θα δημιουργήσουνε προστριβές με τον πρώην δάσκαλο κι εραστή της Μωπέρτιους. Επίσης όταν ασχοληθεί κι εκδόσει το 1740, μιαν εργασία που προσπάθησε να ενσωματώσει τις θεωρίες των, Decart, Νεύτωνα και Λάιμπνιτς, δέχεται τα πυρά του πρώην δάσκαλού της του Κένιχ. Θα τη μηνύσει πως και καλά, τον αντέγραψεν απλά, ανασκευάζοντας μόνο τα μαθήματα που της έκανε. Όταν το θέμα συζητήθηκε επίσημα, κανείς δεν υποστήριξε την Εμιλί, παρόλο που φαινότανε πως ήτανε δική της η εργασία. Εκεί ένιωσε ακόμα μια φορά, πόσο τροχοπέδη αποτελούσε το φύλο της για την αγάπη της προς τις επιστήμες. Ο Μ. Kline έγραψε για την εργασία της αυτή:

   "Προσπάθησε να ενσωματώσει Καρτέσιο, Νεύτωνα, και τις ιδέες του Λάιμπνιτς. Στη φιλοσοφική πλευρά τα θέματα που συζητά είναι ελεύθερα: δύναμη και ρόλος του Θεού, η φύση του διαστήματος, αίτια, και δύναμη. Φυσικά είναι γνωστό πως πριν τα μαθήματα του Κένιχ, η Εμιλί δε γνώριζε για τις ιδέες του Λάιμπνιτς μα τούτο το γεγονός δε κάνει αυτόματα το βιβλίο της, βιβλίο του, παρά μόνο πως απλά ήταν ο δάσκαλος της συγγραφέως".

     Το 1744 υποβάλλει στη Γαλλική Ακαδημία την εργασία της με τίτλο "Dissertation Sur La Nature Et La Propagation Du Feu" και... μαντέψτε: τούτη τη φορά το κερδίζει. Ο τοίχος είχε σπάσει πλέον και την αντιμετωπίζουν όπως της αρμόζει. Το 1745 ξεκινά ένα φιλόδοξο πόνημα: τη μετάφραση από τη 3η λατινικήν έκδοση του "Μathematica Ρrincipia Νaturalis Philosophiae", του Νεύτωνα, που 'χεν εκδοθεί το 1726 στο Λονδίνο, από τον εκδότη H. Pemberton, υπό την επίβλεψη του ίδιου του συγγραφέα. Την επόμενη χρονιά παίρνει την άδεια να το εκδόσει με βασιλικό προνόμιο ενώ ο Βολταίρος μπαίνει στη Γαλλικήν Ακαδημία των Τεχνών. Στην εισαγωγή αυτού του βιβλίου που τελικά θα εκδοθεί οριστικά και πλήρες το 1759, ο Βολταίρος γράφει:

    "Η κυρία ντι Σατλέ, παράσχει διπλήν υπηρεσία στο Μέλλον με τη μετάφρασή της αυτή του Principia και του εμπλουτισμού του με τα σχόλιά της. Όσον αφορά στ' αλγεβρικά σχόλια, είναι πολύ περισσότερο από μια μετάφραση. Βάσισε τούτο το μέρος στους υπολογισμούς του Clairaut, έλυσε τους υπολογισμούς, ο ίδιος ο Clairaut έλεγξε, αλλά αυτοί επιβεβαιώθηκαν κι από ένα τρίτο άτομο, έτσι ώστε να 'ναι αδύνατο να γλυστρήσει κάποιο λάθος, από παράλειψη ή απροσεξία, στην εργασία τούτη. Είναι καταπληκτικό που μια γυναίκα κατάφερε να φέρει σε πέρας μια τέτοιαν εργασία..."

     Αυτή η δουλειά την απορρόφησε πάρα πολύ. Εν τω μεταξύ με τον Βολταίρο δεν είναι πια και τόσο ...μαζί. Έχει ερωτευτεί, από την 'Ανοιξη του 1748 ένα νεαρό αυλικό κι ελάσσονα ποιητή, ονόματι Marquis de Saint-Lambert. Συνεχίζει να δουλεύει και να περνά με τον νέο εραστή της μερικές στιγμές. Σε μιαν απ' αυτές μένει ξανά έγκυος, στα 43 της. Ξέρει πως θα 'ναι πολύ δύσκολα τα πράματα μιας κι είναι πια πολύ μεγάλη, μα θέλει να χαρίσει τούτο το παιδί στον ποιητή της. Για να μη ρεζιλέψει τον άντρα της, όπως του 'χεν υποσχεθεί, συμβουλεύεται τον Βολταίρο που δεν έχουνε πάψει στιγμή να 'ναι καλοί φίλοι. Εκείνος της συνιστά να προσποιηθεί πως το παιδί είναι του άντρα της και συνεπώς θα πρέπει να τηρήσει τα... δέοντα. Πράγματι έτσι συμβαίνει και συνεχίζει να δουλεύει ακόμα πιο πυρετώδικα και με προγραμματισμό. Από πολύ νωρίς το πρωί, μέχρι πολύ αργά το βράδυ, ενώ σταμάτησε τελείως τη κοσμική ζωή και δεχόταν μόνο λίγους φίλους κι αυτό σπάνια. Λες κι ένιωθε το τέλος να 'ρχεται...



     Τη 1η Σεπτέμβρη 1749, παραδίνει το έργο και 3 μέρες μετά γεννά ένα κοριτσάκι. Είναι σε κακό χάλι μα τελικά γεννά καλά. Το κοριτσάκι όμως πεθαίνει στις 5 μέρες κι εκείνη καταβάλλεται σημαντικά. Κοντά σε τούτο, έρχεται να προστεθεί και μια μόλυνση, καταπέφτει με ψηλό πυρετό -δυστυχώς οι γιατροί της δεν είναι σα κι αυτήν, 300 χρόνια μπροστά- κι έτσι, 10 μέρες μετά τη γέννα της πεθαίνει κι η ίδια, παρουσία του συζύγου, του Βολταίρου και του νεαρού μαρκήσιου. Η Γαλλία είχε κερδίσει τη μοναδική ακόμα και σήμερα μετάφραση της Principia στα γαλλικά, (ανατυπώθηκε πρόσφατα το 1966), μα είχε χάσει μια πάρα πολύ σπουδαία γυναίκα κι επιστήμονα...    
----------------------------------------------------------------------------------------
     Μια γυναίκα που 'τανε τόσο μοναδική και τόσο πολύ μπροστά από την εποχή της.
     Κατάφερε να συνδυάσει τόσα πράγματα, εκεί που άλλες/οι στη θέση της θα δυσκολεύονταν και μόνο με ...δυο εξ αυτών.
     Λάτρεψε τη μελέτη των γλωσσών, των μαθηματικών, της φιλοσοφίας, των φυσικών επιστημών και διέπρεψε.
     Λάτρεψε τις επιστήμες και δημιούργησε το πληρέστερο εργαστήρι πειραμάτων, άρα διέπρεψε.
     Λάτρεψε τα διαμάντια και τη καλή κοσμική ζωή και διέπρεψε.
     Λάτρεψε τον τζόγο και διέπρεψε, τουλάχιστον όσον ασχολήθηκε.
     Λάτρεψε τους πύργους της και τους ομόρφηνε με τη παρουσία της αλλά και με ό,τι τους προσέθεσε.
     Λάτρεψε τα βιβλία και δημιουργώντας μιαν εκπληκτική βιβλιοθήκη στον πύργο της, διέπρεψε.
     Λάτρεψε τον έρωτα κι είχε καμμιά δεκαριά πάρα πολύ ξεχωριστούς εραστές -μεταξύ άλλων- που όλοι τη λατρέψανε και κανείς δεν την εχθρεύτηκε για πολύ, μετά τον χωρισμό τους, άρα κι εκεί διέπρεψε.
     Λάτρεψε τις ...διακοπές και την εργασία της και στα δυο κατάφερε να προσδώσει τρομερές προεκτάσεις, άρα θεωρώ πως διέπρεψε κι εκεί.
     Διέπρεψεν επίσης -πρέπει να το πω- κι ως θηλυκό γενικά. Τίμησε και με το παραπάνω το φύλο της, υπήρξε μαχήτρια, εργατική, γλυκειά αλλά και σκληρή και πεισματάρα, ευφυής, γοητευτική και πανέμορφη.
     Δεν κράτησε κακίες και δημιούργησε μερικές πάρα πολύ γερές φιλίες, άρα θεωρώ πως διέπρεψε κι εκεί.
     Για το μόνο που δε μπορώ να 'χω άποψη και ...κρίμα που το λέω, είναι περί των ...ερωτικών της επιδόσεων. Αν όμως κρίνω από το πλήθος, τη ποιότητα των εραστών και τη λαχτάρα τους για κείνη, μάλλον θα πρέπει να διέπρεψε κι εκεί. Αλλά μεταξύ μας: ακόμα κι αν εκεί δεν έχει διαπρέψει... εεε ... δε πειράζει, ας της το συγχωρήσουμε αυτό!
     Παρακάτω ας δούμε σύντομα τι κατάφερε και τι έκανε.
     Ντύθηκε άντρας για να μπει στους επιστημονικούς κύκλους.
     Ντύθηκε άντρας για να μπορεί να συναναστρέφεται τους διανοούμενους της εποχής. ντυνόταν άντρας κι αργότερα όταν είχε γίνει γνωστή για να προκαλεί τα ήθη της εποχής.
     Μαθηματικός, φιλόσοφος κυρίως όμως μεγάλη φυσικός.
     Μετάφρασε, σχολίασε, δίδαξε τον Νεύτωνα αλλά και προχώρησε πέρα από αυτόν.
     Η σύγχρονη Φυσικά της χρωστάει πολλά.
     Μεγάλη επιστήμων αλλά και κυρίως μια σπουδαία γυναίκα.
     Λαμπρή κοσμική θριάμβευσε στην Αυλή.
     Απέκτησε ένα (άχρηστο) σύζυγο, τρία παιδιά, εννέα εραστές (τον ένα καλλίτερο από τον άλλο).
     Ξόδεψε τις περιουσίες του πατέρα και των εραστών της στις μικρές της αδυναμίες, τα διαμάντια, το τζόγο και τα βιβλία. 
     Σκανδάλισε ολόκληρη τη χώρα με τους έρωτές της, το ταμπεραμέντο της, -χαστούκισε κάμποσους στην Όπερα-, την αθεΐα της, το δημοκρατικό της φρόνημα. 
     Όταν ο Βολταίρος χρειάσθηκε να ξεφύγει από τη μήνη του Βασιλιά για μιαν ακόμα φορά, τον μάζεψε στον Πύργο της κοντά στα σύνορα.
     Ξαπόστειλε τον άχρηστο σύζυγο για κυνήγια στα δάση κι έμεινε μαζί του οκτώ ολόκληρα χρόνια.
     Του έβαλε στη διάθεσή του τη μεγάλη της βιβλιοθήκη (τη μεγαλύτερη της εποχής) τον ενέπνευσε, διόρθωνε τα γραπτά του, τον ντάντευε στις αρρώστιες του... τον αγαπούσε με μια λέξη.
     Λίγο πριν πεθάνει, έφτασεν απελπιστικά κοντά στην εξίσωση που 'κανε διάσημο τον Αϊνστάιν, 300 χρόνια μετά.
     Το μόνο λάθος της ήτανε πως υπολόγιζε το τετράγωνο της ταχύτητας, ενώ έπρεπε να υπολογίσει το τετράγωνο της ταχύτητας του φωτός.
     Τα 'βαλε με τον Νεύτωνα αλλά και μ' όλη τη Γαλλία.
     Πέθανε, σαν γυναίκα, στα 43 της χρόνια, μερικά χρόνια μετά, προσπαθώντας να κάνει ένα ακόμα παιδί στον τελευταίο της (νεαρό) εραστή. 
     Ο προηγούμενος, ο Βολταίρος, μετά το θάνατό της εξέδωσε όλα της τα έργα. Ακόμα κι αυτά που διαφωνούσαν μ' αυτόν.
     Η αλληλογραφία τους 8 τόμοι, δυστυχώς, χάθηκε.
     Ο Βολταίρος θα γράψει γι' αυτήν:

   "Δεν έχασα μιαν ερωμένη αλλά τον μισό εαυτό μου,
    μια ψυχή για την οποία μοιάζει να φτιάχτηκε η ψυχή μου!"



------------------------------------------------------------------------------------
   Ας κλείσω αυτό το ονειρικό πραγματικό παραμύθι με την ίδια την Εμιλί και τα λόγια τη; και θα 'ναι σα να την ακούμε για μια τελευταία φορά:

    "...Κρίνετέ με για τις αξίες μου ή την έλλειψή τους, αλλά μη κοιτάζετε πάνω μου εκείνον ή τον άλλο τάδε μελετητή, αυτό τ' άστρο που λάμπει στη Βασιλική Αυλή της Γαλλίας ή τον δείνα φημισμένο συγγραφέα. Είναι δικαίωμα μου, να 'μαι όλα όσα κάνω, όλα όσα λέω, όλα όσα φαίνομαι. Μπορεί να υπάρχουνε μεγαλύτεροι μεταφυσικοί ή φιλόσοφοι από μένα σε γνώσεις, αν και δεν τους έχω γνωρίσει. Επίσης όμως είναι τρωτοί άνθρωποι, με τα ελαττώματά τους και τουλάχιστον σ' αυτό τον τομέα δεν υστερώ από κανένα τους..."

     Απόσπασμα επιστολής της Εμιλί Ντι Σατλέ, προς τον Φρειδερίκο τον Μεγάλο, Βασιλιά της Πρωσσίας.

Δείτε στο ΓιουΤουμπ:

Η ΕΜΙΛΊ ΣΤΗ ΠΑΡΈΑ ΤΩΝ ΑΝΤΡΩΝ

                                                 ΤΕΛΟΣ
______________________________________________________

   και πάλι η Μόνα (Σταυρούλα Αντζουλάκου) μ' έβαλε σε τούτο το δύσβατο μα τρομερά ευχάριστο μονοπάτι. θαθελα λοιπόν να την ευχαριστήσω άλλη μια φορά και ... να περιμένω τάχα κι άλλα;
   όσο για τα λοιπά του Βολταίρου, σύντομα θα τα ξαναπούμε...