ÐåæÜ

Ðïßçóç-Ìýèéá

Ï Dali & Åãþ

ÈÝáôñï-ÄéÜëïãïé

Äïêßìéá

Ó÷üëéá-Áñèñá

ËáïãñáöéêÜ

ÅíäéáöÝñïíôåò

ÊëáóóéêÜ

Áñ÷áßá Åëë Ãñáìì

ÄéáóêÝäáóç

ÐéíáêïèÞêç

ÅéêáóôéêÜ

Ðáãê. ÈÝáôñï

Éíö-Ó÷ïë-Åðéêïéí.

Öáíôáóôéêü

Åñ. Ëïãïôå÷íßá

ÃëõðôéêÞ

 
 

ËáïãñáöéêÜ 

Ariosto Ludovico: 'Áñ÷ïíôáò ÊáëëéôÝ÷íçò Åðïðïéüò




                                                            Βιογραφικü

     Ο Ludovico Ariosto (Λουντοβßκο Αριüστο, 8 ΣεπτÝμβρη 1474 / 6 Ιουλßου 1533) Þταν Ιταλüς ποιητÞς και κωμωδιογρÜφος της ΑναγÝννησης. Εßναι περßφημος για το Ýπος του Orlando Furioso (Μαινüμενος ΟρλÜνδος), που πρωτοδημοσιεýθηκε το 1516 αλλÜ πÞρε τη τελικÞ του μορφÞ το 1532. ΘÝμα του ποιÞματος εßναι ο Ýρωτας του ιππüτη ΟρλÜνδου για την ωραßα ΑντζÝλικα.
     ΓεννÞθηκε στο ΡÝτζο Εμßλια κι Þτανε γιος του Νικκολü Αριüστο, φρουρÜρχου της πüλης. Ο Νικκολü ανÜγκασε το γιο του να μελετÞσει ΝομικÜ ενÜντια στις επιθυμßες του. ¼ταν ο Λουντοβßκο Þταν ελεýθερος να ενεργÞσει σýμφωνα με τη θÝλησÞ του, μελÝτησε τους κλασσικοýς με τον Γκρεγκüριο ντα ΣπολÝτο (Gregorio da Spoleto) απü τον οποßο Ýμαθε τα ΛατινικÜ. O Γκρεγκüριο ωστüσο Ýφυγε σýντομα για το Παρßσι, στερþντας απü τον Λουντοβßκο την ευκαιρßα να μελετÞσει τα ΕλληνικÜ, δεδομÝνου üτι αμÝσως μετÜ το θÜνατο του πατÝρα του εκεßνος Ýπρεπε να διαχειριστεß üλα τα οικογενειακÜ θÝματα συμπεριλαμβανομÝνης της υποστÞριξης των 9 αδελφþν του, Ýνας απü τους οποßους μÜλιστα Þταν ακρωτηριασμÝνος.
     Κατüρθωσε να συνθÝσει μερικÝς κωμωδßες και λυρικÞ ποßηση που τον βοÞθησαν να κερδßσει την προστασßα του καρδινÜλιου Ιππüλιτο ντ' ¸στε (Ippolito d' Este), αδελφοý του Δοýκα της ΦερρÜρα (συζýγου της Λουκρητßας Βοργßα). Η φιλαργυρßα του καρδιναλßου σýντομα τον οδÞγησε στην υπηρεσßα του γενναιüδωρου Αλφüνσο Α', Δοýκα της ΦερρÜρα. Ο δοýκας τον Ýστειλε σε διÜφορες ατυχεßς διπλωματικÝς αποστολÝς -στη μßα τον συνÝλαβαν και σε κÜποια Üλλη ο πÜπας παρ' ολßγο να τον εκτελÝσει.



    Εζησε λοιπüν στην αυλÞ των δουκþν Ντ’ ¸στε üπου τÝθηκε στην υπηρεσßα και του καρδινÜλιου Ιππüλυτου ντ’ ¸στε και του αδελφοý του Αλφüνσου Α’. Στα γρÜμματα αφιÝρωνε τις λßγες ελεýθερες στιγμÝς που του Üφηνε η ανιαρÞ υπαλληλικÞ εργασßα του. Τα Ýργα του ανÞκουν σε ποικßλα λογοτεχνικÜ εßδη. Στα λατινικÜ ποιÞματα της νεανικÞς του ηλικßας μιμεßται τον Τßβουλλο, τον ΚÜτουλλο και τον ΟρÜτιο. Οι Ελεγεßες του εßναι, αντßθετα, γραμμÝνες στη δημþδη ιταλικÞ γλþσσα. Την ßδια εποχÞ γρÜφει για την ωραßα ΑλεσÜντρα Μπενοýτσι, που αργüτερα Ýγινε γυναßκα του, ωδÝς και σοννÝττα Πετραρχικοý τýπου.

     Διορßστηκε τελικÜ Ýπαρχος της ΓκαρφανιÜνα στα ΑπÝννινα üρη. Αποχωρþντας απü την ενεργü δρÜση και τα αξιþματα, νυμφεýτηκε τη 14χρονη ερωμÝνη του ΑλεσÜντρα κι Ýγραψε κωμωδßες, τις παραστÜσεις των οποßων επιτηροýσε προσωπικÜ. Εκτüς λοιπüν που εξÝδωσε το γνωστüτερο ρομαντικü επικü ποßημÜ του, Μαινüμενος ΟρλÜνδος, βοÞθησε επßσης να χτιστεß το θÝατρο στη ΦερρÜρα. ΚατÜ τη παραμονÞ του λοιπüν στην αυλÞ της ΦερρÜρα, γρÜφει κι αρκετÝς κωμωδßες, üπως Το κιβþτιο (1508), 1η χρονικÜ κωμωδßα γραμμÝνη σε ιταλικÞ γλþσσα κατÜ τους κανüνες των Λατßνων κωμικþν, Οι αντικατÜστατοι (1509), Ο νεκρομÜντης (1520), Η ΛÝνα (1529) κι Οι φοιτητÝς (1518), που συμπλÞρωσε ο αδελφüς του ΓκαμπριÝλε και τη δημοσßευσε μετÜ το θÜνατü του. Οι 7 ΣÜτιρÝς του (Satire, 1517-25) κατÝχουνε ξεχωριστÞ θÝση στο Ýργο του. ΜÝσα σε γεμÜτες οικειüτητα ομιλßες εκθÝτει σε συγγενικÜ Þ φιλικÜ του πρüσωπα σκÝψεις για τη ζωÞ, που δεßχνουν μÜλλον μιαν εýθυμη αντßληψη του κüσμου και των αντιφÜσεþν του παρÜ μια αυστηρÞ κρßση τους. ΓενικÜ, με τα γραμμÝνα σε ιταλικÞ γλþσσα ποιÞματÜ του εκφρÜζει τη συναισθηματικÞ του εμπειρßα κι εκθÝτει την αντßληψÞ πως o Ýρωτας εßναι ικανοποßηση ψυχÞς κι αισθÞσεων. ¼μως τη φαντασßα του προσÝλκυσε προπÜντων Ýνας κüσμος üπου το στοιχεßο του απßθανου μπορεß να χρησιμεýσει ως πρüφαση για μια παραμυθÝνια απüδοση του πραγματικοý. ¸τσι γεννÞθηκε μÝσα του η ιδÝα του Μαινüμενου ΟρλÜνδου. ΓραμμÝνο το 1502-3, το Ýργο αυτü δημοσιεýτηκε 1η φορÜ το 1516 σε 40 κÜντος, αναθεωρÞθηκε και ξανατυπþθηκε το 1521 κι εμπλουτßστηκε με Ýξι ακüμα κÜντος στην Ýκδοση του 1532, την οποßα ο Αριüστο, πÜντα ανικανοποßητος, δεν θεωροýσε ακüμα οριστικÞ.


                            Πßνακας του Μαινüμενου ΟρλÜνδου

     Η υπüθεση του ποιÞματος εßναι εμπνευσμÝνη απü την ιπποτικÞ παρÜδοση, üπως εßχε επιζÞσει στα χρüνια της ΑναγÝννησης. Η παρÜδοση αυτÞ εßχε εξυμνÞσει τον ΟρλÜνδο, γενναßο ιππüτη του ΚαρλομÜγνου, Ýτοιμο να πεθÜνει για το μεγαλεßο του βασιλιÜ του και τη δüξα του Θεοý. Σε αυτÞ τη συμπαγÞ και συνεπÞ μορφÞ του Þρωα ο επßσης Ιταλüς ποιητÞς ΜπογιÜρντο, που εßχε ξεκινÞσει να γρÜφει πÜνω στο ßδιο θÝμα, αλλÜ δεν πρüλαβε να το ολοκληρþσει, εßχε αρχßσει να δßνει χαρακτηριστικÜ ανθρþπινης αδυναμßας. ΠÜνω σε αυτÞ τη βÜση Ýχτισε τον ÞρωÜ του, σπρþχνοντας την ερωτικÞ του εμπειρßα ως την τρÝλλα, ως Ýνα εßδος συμβολισμοý μιας ηθικÞς και σωματικÞς κατÜπτωσης, που εßναι επακüλουθο της ερωτικÞς πλÜνης, απü την οποßα ο Üνθρωπος θεραπεýεται üχι με τη θÝλησÞ του, αλλÜ με κÜποιο θαýμα.
     Η πλοκÞ του ΟρλÜνδου χαρακτηρßζεται απü πλÞθος περιπÝτειες κι επεισüδια, που Ýχουν παρ' üλα αυτÜ πιο οργανικÞ διÜρθρωση απ' ü,τι στον ημιτελÞ ΕρωτευμÝνο ΟρλÜνδο του ΜπογιÜρντο. Τα επεισüδια Ýχουν επßκεντρο 3 κýρια θÝματα: τον Ýρωτα του ΟρλÜνδου για την ΑντζÝλικα, τον πüλεμο μεταξý Σαρακηνþν και χριστιανþν κοντÜ στο Παρßσι και τον Ýρωτα του ΡουτζÝρο και της ΜπρανταμÜντε, αδελφÞς του ΟρλÜνδου, απü τον γÜμο των οποßων προÞλθε, κατÜ τον ποιητÞ, ο οßκος των ¸στε. Πρüκειται για μια σειρÜ απßθανων και παρÜταιρων επεισοδßων, που κÜθε τüσο δημιουργοýνται απü μια απροσδüκητη οπτασßα, απü την επßδραση ενüς μαγικοý δαχτυλιδιοý, απü τα ταξßδια του αλüγου-γρýπα που μεταφÝρει τα διÜφορα πρüσωπα του Ýργου στους αιθÝρες, απü την απρüοπτη εμφÜνιση του γÞινου παρÜδεισου στη κορφÞ ενüς βουνοý Þ στη χþρα της νερÜιδας Αλτσßνα, üπου οι ιππüτες μεταμορφþνονται σε φυτÜ. ΜÝσα σε αυτü το συνταρακτικü σýμπαν οι ιππüτες δεν αγωνßζονται μüνο για τη δüξα των üπλων, αλλÜ και για να κατακτÞσουν την εýνοια της ωραßας ΑντζÝλικα, που ερωτεýεται τον ΜÝδωρο, νεαρü Σαρακηνü στρατιþτη.
     ΓραμμÝνος ως παιχνßδι, αυτüς o ΟρλÜνδος εßναι Ýνα εßδος παραμυθιοý που Ýχει προορισμü να διασκεδÜσει μια κοινωνßα καλλιεργημÝνη αλλÜ επιπüλαιη, που δεν ζητοýσε απü τη λογοτεχνßα ισχυρÝς συγκινÞσεις και διδÜγματα. Ωστüσο, μÝσα σε αυτü το Ýργο εκδηλþνεται κÜποια αßσθηση της ανθρþπινης περιπÝτειας, που συνδυÜζει τη φÜρσα με τη τραγωδßα, το ποταπü με το εξαßσιο και συνοδεýει τα πÜντα με Ýνα χαμüγελο. ΜÝσα απü αυτü το μπαρüκ πλÞθος, ο κüσμος των ιπποτþν, εßτε ηρωικüς εßτε ερωτικüς, προβÜλλει χωρßς την αßγλη του Ýτσι üπως τον δεßχνει μια επιβλητικÞ ειρωνεßα. To πνεýμα της ΑναγÝννησης, ντυμÝνο με ευχÜριστες φαντασιþσεις, κυριαρχεß μÝσα σε αυτü το Ýργο.



    Το 1970 ο εκδοτικüς οßκος ΕúνÜουντι δημοσιεýει το Ο Μαινüμενος ΟρλÜνδος του Λουδοβßκο Αριüστο αφηγημÝνος απü τον ºταλο Καλβßνο. Σ’ αυτü το Ýργο που αρθρþνεται σε 21 κεφÜλαια, παραφρÜζει και σχολιÜζει μερικÜ επιλεγμÝνα αποσπÜσματα του επικοý ποιÞματος που, μετÜ απü παραδοχÞ του ßδιου τοý συγγραφÝα, συμπεριλαμβÜνεται πÜντα ανÜμεσα στα αγαπημÝνα του αναγνþσματα. Ο Αριüστο, κυρßως στη 3λογßα Οι πρüγονοß μας, αποτελεß λογοτεχνικü μοντÝλο για τον Καλβßνο, στη βÜση τοý üτι συζευγνýει τον ορθολογισμü και την επινοητικÞ ελευθερßα, την ειρωνεßα και την διαυγÞ απεικüνιση της πραγματικüτητας σε üλες τις πιθανÝς της εκφÜνσεις.
     Ο Καλβßνο, στο μυθιστüρημÜ του, επιλÝγει να ακολουθÞσει ξεχωριστÜ τις πολυÜριθμες ιστορßες που αποτελοýν τη τεχνικÞ του αριüστειου entrelacement για να δεßξει εν συνεχεßα πþς αυτÝς, χειριζüμενες επιδÝξια απü τον συγγραφÝα, εντÝλει συνενþνονται. Κατ' αυτü τον τρüπο οι θεματικÝς του ΟρλÜνδου κι οι χιλιÜδες πλοκÝς κι υποπλοκÝς του ανÜγονται σε μιαν ανþτερη ενüτητα που συμπßπτει με τη προοπτικÞ και τη κοσμοθεþρηση του ßδιου τοý Αριüστο. Ο Καλβßνο επιλÝγει να διαβÜσει το ποßημα ακολουθþντας τις ιστορßες των πρωταγωνιστþν, χωρßς να ευθυγραμμßζεται με τον διαχωρισμü των 46 κÜντος. Σýμφωνα μ' αυτüν ο ΟρλÜνδος εßναι μια απÝραντη παρτßδα σκÜκι που παßζεται πÜνω στο γεωγραφικü χÜρτη του κüσμου, μια δυσεξÜντλητη παρτßδα που διακλαδßζεται σε πολλÝς ομüχρονες παρτßδες. Ο χÜρτης του κüσμου εßναι κατÜ πολý ευρýτερος απü μια σκακιÝρα, πÜνω της, üμως, οι κινÞσεις του κÜθε χαρακτÞρα διαδÝχονται η μßα την Üλλη σýμφωνα με σταθεροýς κανüνες üπως ακριβþς τα πιüνια του σκακιοý.



     ΑυτÞ η καλβινικÞ θÝωρηση εßναι μια εικüνα που εξαßρει την πολυεδρικÞ φýση του κειμÝνου τοý Αριüστο που, λÝει ο Καλβßνο, μπορεß να αναγνωστεß εßτε σαν μυθιστüρημα Ýρευνας εßτε σαν βιβλßο περιπÝτειας εßτε σαν φιλοσοφικüς στοχασμüς πÜνω στην ανθρþπινη συνθÞκη και της παρουσßας του ανθρþπου στη πλÜση. ΕνυπÜρχει στον ΟρλÜνδο μια εμφανÞς μεταμυθιστορηματικÞ και μεταλογοτεχνικÞ παρÜμετρος διαμÝσου της οποßας ο Αριüστο στοχÜζεται πÜνω στη φýση της ανθρþπινης αφÞγησης, που περιγρÜφει τον πραγματικü κüσμο και τους ανθρþπους με τα εργαλεßα της επßνοιας (κι Üρα, σε Ýναν βαθμü, της ψευδαßσθησης). Με αυτÞ την Ýννοια, γοητεýεται απü την περιπετειþδη κι αξιÜγαστη συνιστþσα του ποιÞματος: η ποικιλßα της χωροταξßας (που περιλαμβÜνει τη Δýση και την ΑνατολÞ, μαγικοýς τüπους κι αληθινÝς χþρες, απειλητικÜ ρουμÜνια και μακρυνÜ νησιÜ) εßναι σýμβολο της φαντασßας και της δημιουργικüτητας του συγγραφÝα. Μαζß με τους πραγματικοýς τüπους παραστÝκουν τα μαγικÜ κι αλληγορικÜ τοπßα üπως το κÜστρο του ΑτλÜντη Þ το ρουμÜνι που üλοι οι χαρακτÞρες αργÜ Þ γρÞγορα συντυχαßνονται, αλληλοαναμετριοýνται και συγκροýονται.
     Οι χαρακτÞρες του αποτελοýν Üλλωστε θεμελιþδες στοιχεßο για τη κατανüηση της ποιητικÞς του. Ο Καλβßνο εξηγεß πως ο Αριüστο δεν επικεντρþνεται τüσο στην περιγραφÞ της ψυχολογßας τους, αλλÜ πριμοδοτεß κι ευνοεß την αφÞγηση των πρÜξεþν τους. ΚÜθε χαρακτÞρας επομÝνως προσδιορßζεται ως προς την ατομικüτητÜ του περισσüτερο απ' αυτÜ που πρÜττει παρÜ απ' αυτÜ που σκÝφτεται. Οι χαρακτÞρες του δεν εßναι, λοιπüν, πλÞρεις αλλÜ εßναι üλοι μαζß, πτυχÝς ενüς και του αυτοý χαρακτÞρα, δηλαδÞ του συγγραφÝα. Ο ΟρλÜνδος, πχ., συνεχßζει να αποτελεß Ýνα χαρακτÞρα ταυτüχρονα κεντρικü κι απομακρυσμÝνο· Ýτσι üπως Þταν Ýξω απü το ανθρþπινο μÝτρο ως προς την αρετÞ, Üτρωτος κι Üνοσος στα πÜθη σýμφωνα με τους τροβαδοýρους, ερωτευμÝνος που καταστÝλλει κÜθε πειρασμü σýμφωνα με τον ΜπογιÜρντο, εδþ βγαßνει απü το ανθρþπινο μÝτρο για να εισÝλθει στη πιο Üλογη κτηνωδßα. Σ’ αυτÞ τη νÝα, αναπÜντεχη ενσÜρκωση τοý εμμονικοý γυμνοý που ξεριζþνει τις βελανιδιÝς, ο ΟρλÜνδος μετατρÝπεται αν üχι σε χαρακτÞρα με σÜρκα κι οστÜ, ασφαλþς, üμως, σε μια ζþσα ποιητικÞ εικüνα, üπως δεν εßχε ποτÝ υπÜρξει στη μακρÜ σειρÜ των ποιημÜτων που τον αναπαρßσταναν με τη περικεφαλαßα και την αρματωσιÜ του.


                              Το πατρικü στη ΡÝτζιο Εμßλια

     Ο ΡογÞρος, γενÜρχης της δυναστεßας των ¸στε, προορισμÝνος σε Üωρο θÜνατο, συχνÜ εμφανßζεται ν' Üγεται απü εξωτερικÝς δυνÜμεις· απü τον ΑτλÜντη, για παρÜδειγμα, που απü πατρικÞ αγÜπη τον φυλακßζει στα μαγεμÝνα του κÜστρα. Ο Καλβßνο τον παρουσιÜζει ως ακολοýθως:

   ΣκληρÞ εßναι η μοßρα του να Ýχεις μοßρα. Ο προορισμÝνος Üνθρωπος προχωρÜει και τα βÞματÜ του δεν μποροýν παρÜ να τον οδηγÞσουν εκεß […] üπως τον ΡογÞρο, σε Ýνα γÜμο απü Ýρωτα, μια Ýνδοξη καταγωγÞ, και üμως, αλßμονο, σ’ Ýναν πρüωρο θÜνατο. […] ΞÝρουμε καλÜ πως üλα τα εμπüδια θα αποτýχουν […] αλλÜ παραμÝνει η αμφιβολßα αν αυτü που αληθινÜ αξßζει εßναι το μακρινü σημεßο της Üφιξης Þ ο ατελεßωτος λαβýρινθος, οι δυσχÝρειες, τα σφÜλματα, οι περιπÝτειες που εντÝλει δßνουν μορφÞ και σχÞμα στην ýπαρξη.

     ΚαταληκτικÜ Ýχει ενδιαφÝρον το πþς ο Καλβßνο συσχετßζει τον Αριüστο μ' Ýναν απü τους μυθοπλαστικοýς του χαρακτÞρες, τον Αστüλφο, δηλþνοντας πως η αριüστεια ψυχÞ εßναι αναγνωρßσιμη κυρßως σ' αυτüν, τον εξερευνητÞ της σελÞνης που δεν εκπλÞσσεται ποτÝ με τßποτε, που ζει τριγυρισμÝνος απü το θαυμαστü και συνεχþς χρησιμοποιεß μαγεμÝνα αντικεßμενα, μαγικÜ εγχειρßδια, μεταμορφþσεις ποικßλες και φτερωτÜ Üτια με την ελαφρüτητα της πεταλοýδας, αλλÜ πÜντα για να κατακτÞσει στüχους πρακτικÞς ωφÝλειας κι εντÝλει απολýτως ορθολογικοýς.
        Στον Μαινüμενο ΟρλÜνδο κÜνει σε διÜφορα σημεßα αναφορÝς και στη Κýπρο, με κυριþτερη αναφορÜ στο τραγοýδι (κÜντο) XVIII (στροφÝς 136-140. Οι στροφÝς εßναι 8στιχες). Στο σημεßο αυτü παρουσιÜζει μερικοýς απü τους ÞρωÝς του να φθÜνουν στην Αμμüχωστο, καθ' οδüν απü τη Συρßα στην Ευρþπη, να παραπλÝουν τα νüτια παρÜλια της Κýπρου και ν' αποβιβÜζονται στη ΠÜφο, üπου κι εξερευνοýν τα μÝρη του Ýρωτα και της απüλαυσης. ΚÜπου κοντÜ στη ΠÜφο, 6-7 μßλια απü τη παραλßα, ο ποιητÞς αναφÝρει πως υπÜρχει Ýνα μαγευτικü τοπßο αφιερωμÝνο στην Αφροδßτη, που το περιγρÜφει στους 16 στßχους των στροφþν 138 και 139 του κÜντο XVIII (βλ. παρακÜτω).


                                   Το Σπßτι στη ΦερρÜρα

    ΑυτÞ η περιγραφÞ Ýγινε σχεδüν θρυλικÞ και προκÜλεσε πολλÝς συζητÞσεις και παρεξηγÞσεις. ¢λλοι θεþρησαν πως ο ποιητÞς περιÝγραψε τα σημερινÜ ΛουτρÜ της Αφροδßτης, Üλλοι πως εßχε υπüψιν τη τοποθεσßα ΦοντÜνα Αμορüζα (ΠηγÞ του ¸ρωτα) στον ΑκÜμα, Üλλοι υποστÞριξαν πως εßχε ακοýσει περιγραφÝς του ΑκÜμα απü ναυτικοýς, Üλλοι υπÝθεσαν πως εßχε επηρεαστεß απü Ýνα κυπριακü τοπßο, κατÜ πÜσα πιθανüτητα τον ΑκÜμα, που περιÝγραψε ο Ελληνολατßνος ποιητÞς Κλαυδιανüς** κλπ. Ακüμη αρκετοß εßχαν την εσφαλμÝνη εντýπωση πως η ονομασßα ΦοντÜνα Αμορüζα ανÞκει στον Αριüστο, αν και στη πραγματικüτητα ο ποιητÞς πουθενÜ στο Ýργο του δεν δßνει αυτÞ την ονομασßα σε κυπριακÞ τοποθεσßα. Στο κÜντο Ι (στροφÞ 78) κÜνει αναφορÜ σε μια ερωτικÞ πηγÞ, που την τοποθετεß üμως στις ΑρδÝννες, κοντÜ στο ΒÝλγιο.
    Μπορεß λοιπüν να ταυτιστεß η θρυλικÞ πηγÞ του με τη σημερινÞ τοποθεσßα της ΦοντÜνα Αμορüζα στον ΑκÜμα, Þ με τα ΛουτρÜ της Αφροδßτης; ΜÜλλον üχι. ΚαταρχÞν κι οι δυο αυτÝς τοποθεσßες δεν βρßσκονται τüσο κοντÜ στη ΠÜφο ενþ βρßσκονται πολý κοντÜ στη θÜλασσα κι üχι 6 Þ 7 μßλια απ' αυτÞν. ¾στερα, δεν εßναι δυνατü να υπÜρχει βεβαιüτητα πως ο ποιητÞς εßχε υπüψι κÜποιο συγκεκριμÝνο κυπριακü τοπßο, ενþ αντßθετα υπÜρχει πιθανüτητα να περιÝγραφε κÜποιο τοπßο φανταστικü. ΕξÜλλου, Ýνα οποιοδÞποτε τοπßο του 16ου αι. υπÜρχει πολý μεγÜλη πιθανüτητα να 'χει αλλοιωθεß στο μεταξý τüσο πολý, þστε να μη αναγνωρßζεται σÞμερα.
     Αν τελικÜ εßναι ανÜγκη να ταυτßσουμε τη τοποθεσßα με κÜποιο συγκεκριμÝνο κυπριακü τοπßο και πÜλι δεν υπÜρχει επαρκÞς λüγος να αναζητÞσουμε το τοπßο αυτü στον ΑκÜμα. Αντßθετα, Ýχοντας κατÜ νου τα δεδομÝνα που δßνει (ομαλÞ λοφοπλαγιÜ, κοντÜ στη ΠÜφο, 6-7 μßλια απü τη θÜλασσα, βασßλειο της Αφροδßτης) βρßσκουμε πως πιüτερες πιθανüτητες συγκεντρþνει η περιοχÞ Κοýκλια - Νικüκλεια – Σουσκιοý, üπου και αρκετοß μικροß ποταμοß. Στη περßπτωση αυτÞ θα πρÝπει να δεχθοýμε üτι γνþριζε πως ακριβþς στα Κοýκλια (Παλαßπαφος) λατρευüτανε την αρχαιüτητα η Αφροδßτη, η οποßα διÝθετε εκεß και λαμπρü ναü.


EΡΓΑ:

Περιφημüτερο Ýργο του εßναι το ιπποτικü Ýπος του, τo Mαινüμενος ΟρλÜνδος Ýγραψε και 5 κωμωδßες που ανÞκουνε στο εßδος της ΚομÝντια ερουντßτα*:
La cassaria (Το σεντοýκι) 1508, ιδιωματικÞ κωμωδßα παρουσιÜστηκε 1η σε αυλÞ στην Ιταλßα και θεωρεßται αληθινÞ αρχÞ λüγιας κωμωδßας.
I suppositi (Οι ΥποτιθÝμενοι) 1509, σατιρßζει Þθη κι ανþτερους υπαλλÞλους
Il Negromante (Ο νεκρομÜντης) 1520
Gli studenti (Οι ΣπουδαστÝς) 1518-19
La Lena (Η προαγωγüς) 1528, σατιρßζονται δευτερεýοντες δημοτικοß υπÜλληλοι κι απεικονßζεται ζωντανÜ η καθημερινüτητα της ΦερρÜρα.

------------------------------
 * Με τον üρο commedia erudita Þ λüγια λατινικÞ κωμωδßα εννοεßται η ερασιτεχνικÞ, λüγια κωμωδßα σε πÝντε πρÜξεις, που ακολουθεß το κλασσικü πρüτυπο της πρüτασης, της επßτασης και της καταστροφÞς Þ λýσης. Ο αριθμüς των χαρακτÞρων και συνεπþς των ηθοποιþν της εßναι συνÞθως μικρüς, ενþ τα δρþμενα ακολουθοýν μια συγκεκριμÝνη χωροχρονικÞ ενüτητα (μßα ημÝρα), σε αντßθεση με τη Commedia dell' arte
. Ως γηγενÝς -ιταλικü- κωμικü εßδος του 16ου αι. Üντλησε τα μÝγιστα απü προγενÝστερους Ρωμαßους δραματουργοýς üπως ο Πλαýτος κι ο ΤερÝντιος. Αν κι η δρÜση, η δομÞ κι ορισμÝνοι χαρακτÞρες στηρßζονται στα ανÜλογα ρωμαúκÜ μοντÝλα, ωστüσο ο τüπος κι ο χρüνος εßναι οι αστικÝς περιοχÝς της Ιταλßας του 16ου αι.. Σ' ü,τι αφορÜ στα δρþμενα που αναπτýσσονται σ' αυτü το κωμικü εßδος η πλοκÞ αντλεß απü μια ευρεßα θεματολογßα της μετακλασσικÞς μυθιστορßας, üπως επßσης απü λατινικÝς πηγÝς. Τα τυπικÜ προβλÞματα που αντιμετωπßζουν οι εραστÝς βρßσκουνε τη λýση τους συνÞθως στον γÜμο, μετÜ απü αρκετÝς δολοπλοκßες και παρεμβÜσεις τυπικþν κωμικþν χαρακτÞρων, που απαντþνται και στη commedia dell' arte.
     Η λογοτεχνικÞ κριτικÞ Ýχει αναφερθεß σε Ýλλειψη διδακτικοý σκοποý κι ηθικüτητας στο συγκεκριμÝνο εßδος, θεωρþντας το μÝσον διασκÝδασης. Ωστüσο η Ýρευνα αναζητÜ εκεßνα τα στοιχεßα σÜτιρας και κοινωνικÞς κριτικÞς που επαναπροσδιορßζουνε τη διδακτικÞ θÝση του Ýργου.
Ως σημαντικÜ παραδεßγματα της commedia erudita θα μποροýσαν να αναφερθοýν Ýργα üπως το La cassaria του Αριüστο, το 1508 το La calandria του ΜπιμπιÝνα, το 1513 και τα La triunizia κι I lucidi του Φιρεντζουüλα το 1549.



     Σε μεταγενÝστερα δεßγματα του συγκεκριμÝνου θεατρικοý εßδους η πλοκÞ διευρýνθηκε με την ανÜπτυξη ηθικþν και ρομαντικþν στοιχεßων, γεγονüς που αποδßδεται στην αυξανüμενη επßδραση της commedia dell'arte. Ως αντιπροσωπευτικοß συγγραφεßς αυτοý του διακριτοý εßδους θα μποροýσαν να αναφερθοýν οι:

Λουντοβßκο Αριüστο (Lodovico Ariosto) (1474-1533).
Νικκολü ΜακκιαβÝλλι (Niccolo Machiavelli) (1496-1527).
ΠιÝτρο Αρετßνο (Pietro Aretino) (1492-1556).
¢ντζελο Μπεüλκο (Angelo Beolco) (περ. 1501-1542)

Ως συγγραφεßς της τελευταßας μεταβατικÞς περιüδου της Commedia erudita αναφÝρονται οι:

¢ντον ΦραντζÝσκο Γκρατσßνι (Anton Francesco Grazzini).
ΤζιοβÜνι Μαρßα ΚÝτσι (Giovanni Maria Cecchi) (1518–87).
ΑνιμπÜλε ΚÜρο (Annibale Caro).
Τζιαμπατßστα ντελα Πüρτα (Giambattista della Porta).
ΦραντσÝσκο ντ' ¢μπρα (Francesco d' Ambra).(1499–1558)
------------------------------------



     ΤÝλος, να υπενθυμßσουμε πως ΟρλÜνδος εßναι ο ΡολÜνδος, ιππüτης του ΚαρλομÜγνου κι εßναι ουσιαστικÜ το ßδιο πρüσωπο.


========================

       Μαινüμενος ΟρλÜνδος

         (canto XVII)

138
Απ' τη θÜλασσα Ýξι μßλια Þ εφτÜ,
ανÝβηκανε του λüφου την ευχÜριστη πλαγιÜ
σιγÜ-σιγÜ. ΔÜφνες και κÝδροι, νερατζιÝς
και θÜμνοι να γεμßζουν το τοπßο οι μυρτιÝς,
ερπýλοι, κρüκοι, ρüδα, μαντζουρÜνες μυρωμÝνες
που στην ευωδιαστÞ τη γη προβÜλλουν ανθισμÝνες
και κÜθε που προβÜλλει Üνεμος απ' τη στεριÜ
στο πÝλαγο οι ναýτες να χορταßνουν ευωδιÜ.

139
ΡυÜκι απü κρυστÜλλινη πηγη κυλÜ
ποτßζει üλη κεßνη τη λοφοπλαγιÜ.
Και να λεχθεß στα σßγουρα ετοýτο πως μπορεß
της Κýπριδας της üμορφης ν' αποτελεß
τ' ολüχαρο, το αγαπημÝνο μÝρος της.
Εδþ γυναßκες, χωρßς ελπßδα αλλοý να βρεις,
νιÝς και γριÝς καλλßτερες, στο πüθο τους
να καßγονται, η θεÜ τις θÝλει ως το τÝλος.
------------------------------------

Γυναßκες σοφÝς και δυνατÝς, αληθινÝς κι αγνÝς
¼χι μονÜχα στην ΕλλÜδα και τη Ρþμη.
¼που κι αν λÜμπει Þλιος, απü την ¢πω ΑνατολÞ
στις Εσπερßδες, εßχατε το σπßτι σας,
ποιþν αρετÝς και πλεονεκτÞματα δυσνüητα.
ΣχετικÜ με αυτÜ, οι ιστορικοß εßναι ανüητοι:
Ποιοß σýγχρονοι συγγραφεßς, γεμÜτοι πεßσμα
για τÝτοιες γυναßκες μιαν αλÞθεια δεν θα γρÜφανε.
¼μως, γυναßκες, μη τους δþσετε λογαριασμü,
να επιμεßνετε σε κεßνα που πηγαßνετε καλÜ.
Μη χÜσετε το θÜρρος σας, μη πτοηθεßτε,
φυλÜξτε τη φιλοδοξßα σας κι η αναγνþριση θα 'ρθεß,
Ειναι δικÞ σας. Αγαθü χωρßς ασυδοσßα μπορεß κι ανοησßα,
Απü την αλλαγÞ, κακü δεν μÝνει ανεπηρÝαστο,
και αν στην ιστορßα η σελßδα σας Þταν θολÞ,
η αξßα σας στη σýγχρονη εποχÞ, θα ακουστεß.
...

          ΜαδριγÜλι 1

ΜÜτια δεν Ýχετε αντιληφθεß,
üταν κοιτÜτε μαγεμÝνα
το αγγελικü, γλυκü της προσωπÜκι
πως μοιÜζετε πραγματικÜ
σαν το κερß πα' στη φωτιÜ,
Þ σαν το χιüνι στ' Þλιου τις ακτßνες;

Στο νερü, αν δεν τραβÞξετε το βλÝμμα
απ' αυτü τ' üμορφο κι ασαφÝς μÝτωπο,
γιατß τα ωραßα φþτα στη λιακÜδα
εßν' ßδια
λßγο μÝσα σας, θα γßνετε πηγÞ.

ΠÜντα βγαßνουν απü αυτο φωτιÜ Þ βÝλη.
ΜÜτια γλυτþστε απü τοýτο το κακü.
Αν üχι, βλÝπω στο φινÜλε να 'στε τßποτα
κι εγþ τυφλüς να παραμÝνω αιþνια.
---

                ΜαδριγÜλι 2

Η üμορφη γυναßκα μου μ' ανÜβει

τüσο üμορφη φωτιÜ διακοσμημÝνη
τριγýρω με λευκü χιüνι κι ο ¸ρωτας
Ýνα θαýμα τριγýρω κι üτι πιο üμορφο,
το γλεντÜ κι εßν' ακριβþς αυτÜ που βλÝπουμε.

Η ερωτικÞ φωτιÜ, στο πιο ωραßο πρüσωπο,
αυτÞ, απλþνεται παντοý με γλυκü ρýζι,
κÜποιος περνÜ στις ομορφιÝς ερωτευμÝνος
κι üλοι να δουν το ροζ το πορφυρü
ν' ανακαλýψουμε τον üμορφο παρÜδεισο
των φýλλων της κιννÜβαρης üταν ο Þλιος
ανατÝλλει κι η μÝρα ανηφορßζει.

Και το λευκü üπως θωροýμε στη γαλÞνη,
στη καθαρÞ και üμορφη γαλÞνη στη σελÞνη,
πÜνω απ' το Þσυχο το κýμα της θαλÜσσης,
με τις τρεμουλιαστÝς π' αστρÜφτει, τις αχτßδες.

Ναι üμορφο εßναι ü,τι υπÜρχει σε αυτüν
τον ¸ρωτα, γυναßκα μου, που Ýχεις ακουμπÞσει
και σε Ýνα τüσο üμορφο μÝρος,
σ' ü,τι καλλßτερο υπÜρχει στη ζωÞ:
το κÜθε Üλλο üμορφο στον κüσμο εßναι λßγο.
...

           ΜαδριγÜλι 3

Με δυνατü Üνεμο να στρÝφει, δε θα σβÞσει,
αντßθετα θα δυναμþσει μια φωτιÜ,
και κÜνει κÜθε αερÜκι να χαθεß για λßγο.

Πüσο μεγÜλη μÜχη γßνεται τριγýρω
σε κÜθε τüπο και σε κÜθε πüρτα,
τüσο πολý και πιüτερο, σ' Ýνα μεγÜλο Ýρωτα,
που δÝνει το κουκοýτσι του να γßνει δυνατüς.

Με ταπεινÞ και Þπια μοßρα, συ Μαντüνα
εσý μονÜχα θα μποροýσες να μου πεßς
αν οι απειλÝς τον Ýκαναν να φýγει.

(μτφρ.:ΠÜτροκλος)

                              ΠαρÜρτημα Για ΤεχνικÜ ΘÝματα:

    Στη μουσικÞ, μια οκτÜβα (λατινικÜ: octavus, ογδüη, γνωστÞ κι ως διαπασþν Þ τÝλεια οκτÜβα), εßναι το διÜστημα μεταξý ενüς μουσικοý φθüγγου κι ενüς Üλλου με τη μισÞ Þ τη διπλÜσια συχνüτητα. Ορßζεται απü το ANSI ως μονÜδα επιπÝδου συχνüτητας, üταν η βÜση του λογαρßθμου εßναι δýο. Η σχÝση της οκτÜβας εßναι Ýνα φυσικü φαινüμενο που αναφÝρεται ως "το βασικü θαýμα της μουσικÞς", η χρÞση του οποßου εßναι κοινÞ στα περισσüτερα μουσικÜ συστÞματα.
     ΑλλÜ στη στιχοπλοκικÞ, με την Ýννοια οκτÜβα εννοοýμε το 8στιχο κÜντο (canto = τραγοýδι).
------------

    Το Αμερικανικü Εθνικü ºδρυμα Προτυποποßησης (αγγλικÜ: American National Standards Institute, ANSI) ιδρýθηκε τον Οκτþβρη του 1918 κι εßναι Ýνας μη κερδοσκοπικüς οργανισμüς που εκπροσωπεß περισσüτερες απü 125.000 εταιρεßες και 3,5 εκατομμýρια επαγγελματßες. Ο ANSI Ýχει την Ýδρα του στην ΟυÜσινγκτον και εßναι ο αμερικανικüς εκπρüσωπος του Διεθνοýς Οργανισμοý Προτυποποßησης (International Organization for Standardization - ISO) και της Διεθνοýς ΗλεκτροτεχνικÞς ΕπιτροπÞς (International Electrotechnical Commission - IEC), μÝσω της ΕθνικÞς ΕπιτροπÞς ΗνωμÝνων Πολιτειþν (U.S. National Committee - USNC).
     Η ιστορßα του ANSI ξεκινÜ απü το 1916. ΑρχικÜ ιδρýθηκε ως ΑμερικÜνικη ΕπιτροπÞ Μηχανικþν Προτýπων (American Engineering Standards Committee - AESC). Το 1928 αναδιοργανþθηκε και μετονομÜστηκε σε ΑμερικανικÞ ¸νωση Προτυποποßησης (American Standards Association - ASA) και το 1966 αναδιοργανþθηκε σε ºδρυμα Προτýπων των ΗνωμÝνων Πολιτειþν ΑμερικÞς (United States of America Standards Institute - USASI). Το 1969 Ýλαβε την παροýσα ονομασßα του ως Αμερικανικü Εθνικü ºδρυμα Προτυποποßησης (American National Standards Institute - ANSI),οπüτε και προχþρησε στην παραγωγÞ προτýπων γνωστþν ως ΑμερικÜνικα ΕθνικÜ Πρüτυπα. Με τη πÜροδο των χρüνων και τις συνεχεßς αναδιοργανþσεις και μετονομασßες οι επιδιþξεις του οργανισμοý για τη διασφÜλιση της βÝλτιστης ποιüτητας ζωÞς των Αμερικανþν πολιτþν παρÝμειναν ßδιες. Σýμφωνα με την επßσημη ιστοσελßδα του ANSI, βασικÞ επιδßωξη του Ιδρýματος αποτελεß η ενßσχυση της παγκüσμιας ανταγωνιστικüτητας των αμερικανικþν επιχειρÞσεων και κατ’ επÝκταση η βελτßωση της ποιüτητας ζωÞς των Αμερικανþν.
----------------

     Το μαδριγÜλι εßναι εßδος κοσμικÞς, πολυφωνικÞς, φωνητικÞς μουσικÞς που Üνθισε την εποχÞ της ΑναγÝννησης. Πρωτοεμφανßζεται στην Ιταλßα του 14ου αιþνα και λαμβÜνει δýο κýριες μορφÝς: το μαδριγÜλι του τρετσÝντο (ιτ. trecento = τριακüσια· αναφÝρεται στην εποχÞ του 1300 μ.Χ.) και το κυρßως ειπεßν μαδριγÜλι του 16ου και 17ου αι., που εμφανßζεται κι εκτüς Ιταλßας. Αργüτερα αναπτýσσονται κι Üλλοι τýποι, üπως το αγγλικü μαδριγÜλι και το μαδριγÜλι κοντσερτÜντο, ενþ αποτÝλεσαν τη βÜση για την ανÜπτυξη Üλλων ειδþν φωνητικÞς μουσικÞς, üπως η σανσüν, η καντÜτα και τÝλος η Üρια. Το ζενßθ του φτÜνει στα μÝσα του 16ου αιþνα, αποτελþντας το κυρßαρχο εßδος κοσμικÞς φωνητικÞς μουσικÞς. Στις αρχÝς του 17ου αιþνα το μαδριγÜλι εκτοπßζεται σταδιακÜ απü την Üνοδο της μονωδßας, το νÝο ýφος που οδηγεß στην εδραßωση της üπερας.
     ΜουσικολογικÜ, προÝρχεται απü τη στροφικÞ φρüττολα, ωστüσο το μαδριγÜλι συνÞθως δεν Ýχει επαναλÞψεις κι αποτελεß αυτü που στα αγγλικÜ ονομÜζεται through-composed (ελεýθερη απüδοση: "διαπερατÞ σýνθεση"). Σ' αυτü τον τýπο σýνθεσης, οι συνθÝτες επιχειροýν να αποδþσουν με μουσικü τρüπο το νüημα του κειμÝνου üχι συνολικÜ, αλλÜ της κÜθε φρÜσης ξεχωριστÜ Þ ακüμα και τονßζοντας συγκεκριμÝνες λÝξεις-κλειδιÜ.
     ΕτυμολογικÜ, η λÝξη μαδριγÜλι Ýχει τρεις ενδεχüμενες προελεýσεις:

 * materialis (υλικü), υπü την Ýννοια του κοσμικοý, καθþς το μαδριγÜλι εßναι εßδος κοσμικÞς μουσικÞς.

 * matricalis (μητρικü), υπü την Ýννοια της μητρικÞς γλþσσας, καθþς στο μαδριγÜλι χρησιμοποιοýνται τα ιταλικÜ, και üχι τα -καθιερωμÝνα στη μουσικÞ- λατινικÜ.

 * mandrialis (ποιμενικü), καθþς τα περισσüτερα πρþιμα μαδριγÜλια εßχαν βουκολικÞ θεματολογßα.

     Το μαδριγÜλι του τρετσÝντο εßναι συνÞθως για 2 Þ 3 φωνÝς, üπου τη κýρια φωνÞ μιμεßται με πιο απλοúκü τρüπο η 2η (Þ 3η) φωνÞ. Τα κεßμενα -με κεντρικü θÝμα την αγÜπη και τον Ýρωτα- εßναι μÜλλον λιτÜ κι η δομÞ τους απλÞ (2-3 3στιχα με επωδü, Þ ομοιοκατÜληκτο 2στιχο)· κýριοι ποιητÝς του εßδους υπÞρξαν οι ΒοκκÜκιος, ΠετρÜρχης, ΣακÝττι και ΣολντανιÝρι. Υπüτυπος του εßδους υπÞρξε και το μαδριγÜλι-κανüνας, που οι δυο φωνÝς εßναι γραμμÝνες σε κανüνα, ενþ η 3η (συνÞθως ο τενüρος) αποτελεß ελεýθερη γραμμÞ. Το εßδος αυτü αναπτýχθηκε το β' μισü του 14ου αι. κι αντλεß τη προÝλευσÞ του απü την αντιστικτικÞ κÜτσια. Κýριοι εκφραστÝς του εßδους εßναι ο ΤζÜκοπο ντα Μπολüνια, ο ΤζιοβÜννι ντα ΦιρÝντσε κι ο ΦραντσÝσκο Λαντßνι.
     ¼σον αφορÜ το μαδριγÜλι του 16ου αι. ¼σον αφορÜ στο κεßμενο, επικρατεß ο ΒοκκÜκιος κι ο ΠετρÜρχης κι αργüτερα οι ποιητÝς Αριüστο, ΤÜσσο και ΠιÝτρο ΜπÝμπο. Προς το τÝλος του 16ου αι. προτιμþνται οι ελεýθεροι στßχοι (rime libere), κατÜ τη προτροπÞ και του Ιταλοý θεωρητικοý της μουσικÞς ΤζοζÝφο Τσαρλßνο (1558). Χρησιμοποιοýνται συνδυασμοß 2 ως 8 φωνþν, αν και τα περισσüτερα εßναι για 3 ως 6 φωνÝς. Το μελοποιημÝνο κεßμενο εßναι πÜντα κοσμικü, ποιÞματα και μικρÜ πεζÜ κεßμενα, στον αντßποδα βρßσκεται το μοτÝτο, üπου χρησιμοποιοýνται εδÜφια της Αγßας ΓραφÞς, αλλÜ üχι τα μÝρη της λειτουργßας. Κýριο χαρακτηριστικü εßναι η απουσßα συνοδεßας (εκτελοýνται δηλαδÞ a cappella) αν κι ορισμÝνοι συνθÝτες, üπως ο Ιταλüς ΚÜρλο ΤζεζουÜλντο, ενθÜρρυναν τη μερικÞ χρÞση οργÜνων.



 

 

Web Design: Granma - Web Hosting: Greek Servers