ÐåæÜ

Ðïßçóç-Ìýèéá

Ï Dali & Åãþ

ÈÝáôñï-ÄéÜëïãïé

Äïêßìéá

Ó÷üëéá-Áñèñá

ËáïãñáöéêÜ

ÅíäéáöÝñïíôåò

ÊëáóóéêÜ

Áñ÷áßá Åëë Ãñáìì

ÄéáóêÝäáóç

ÐéíáêïèÞêç

ÅéêáóôéêÜ

Ðáãê. ÈÝáôñï

Ðëçñ-Ó÷ïë-Åðéêïéí.

Öáíôáóôéêü

Åñ. Ëïãïôå÷íßá

Ãëõðô./Áñ÷éô.

ÊëáóóéêÜ ÉÉ

 
 

ËáïãñáöéêÜ 

ÌáëÜëáò ÉùÜííçò: Ï 1ïò Âõæáíôéíüò ×ñïíïãñÜöïò

                                                Βιογραφικü

     Ο ΙωÜννης ΜαλÜλας Þ ΜαλÝλας (~491-578) υπÞρξεν ο 1ος Βυζαντινüς χρονογρÜφος, που με τη τεχνικÞ αλλÜ και τα ελαττþματα του σημÜδεψε üχι μüνο μια σχολÞ ελληνοφþνων συγγραφÝων αλλÜ και τη διεθνÞ γραμματεßα. Λßγα εßναι γνωστÜ για το πρüσωπο του κι αυτÜ προκýπτουν απü το ßδιο το κεßμενο του.  Το üνομα του εßναι πιθανüν εξελληνισμÝνη μορφÞ αραμαúκοý üρου που σημαßνει ρÞτωρ, Üρα συμπεραßνουμε πως πρÝπει να Þταν ελληνομαθÞς Þ εξελληνισμÝνος Σýρος, ενþ ασκοýσε επÜγγελμα σχετικü με τα νομικÜ. Του αποδßδεται 1η φορÜ απü τον ΙωÜννη το Δαμασκηνü κι αργüτερα εμφανßζεται στον Κωνσταντßνο Ζ' τον ΠορφυρογÝννητο, üπως επßσης η απüδοση του επωνýμου ως ΜαλÝλας. Υποστηρßζεται πÜντως η προÝλευση του κι απü το επιτατικü Μα και το ΛÜλας, με την Ýννοια του ομιλητικοý, πολυλογÜ και κατ' επÝκταση λογογρÜφου και ρÞτορα.
     Η γÝννηση του τοποθετεßται περß το 470/80 Þ αργüτερα κι Þταν απü την Αντιüχεια, τüτε μßα απü τις σημαντικüτερες πüλεις του Ρωμαúκοý κρÜτους, πλοýσια, πολυÜνθρωπη και σημαντικü πνευματικü κÝντρο. Απü την Üλλη βρισκüτανε στο επßκεντρο της μÜχης μεταξý ορθοδüξων και μονοφυσιτþν. ΚατÜ το στερεüτυπο που Þθελε τους χρονογρÜφους να 'ναι συνÞθως μοναχοß, το ßδιο εßχε ειπωθεß και για τον ΜαλÜλα. Οι σημερινοß üμως ιστορικοß δεν δÝχονται αυτÞν την ερμηνεßα, καθþς λεßπουνε σχετικÜ στοιχεßα. ΑντιθÝτως εικÜζουνε, τüσο απü την ιδιüτητα üσο κι απü τις πηγÝς που 'χε πρüσβαση, üτι θα 'πρεπε να Þτανε λαúκüς, εργαζüμενος στην αυτοκρατορικÞ διοßκηση. 
     Eκπαιδεýθηκε στην Αντιüχεια, üπου Þταν μÜλλον νομοδιδÜσκαλος. Μετακüμισε üμως επß βασιλεßας Ιουστινιανοý, στη Κωνσταντινοýπολη, ßσως μετÜ τη λεηλασßα της Αντιüχειας απü τους ΠÝρσες το 540 κι εργÜστηκε εκεß, στο κÝντρο δηλαδÞ της ρωμαúκÞς πολιτικÞς. Το μüνο που ξÝρουμε απü τον ßδιο, εßναι τα ταξßδια του στη Θεσσαλονßκη και στον Πανεßα. Εßναι γνωστüς για τη Χρονογραφßα του, αποτελοýμενη απü 18 βιβλßα. Η αρχÞ και το τÝλος της üμως χαθÞκανε και στη τωρινÞ της κατÜσταση αρχßζει με τη μυθικÞ ιστορßα της Αιγýπτου και τελειþνει με την εξερευνητικÞ αποστολÞ το 563 στη ΡωμαúκÞ ΑφρικÞ υπü την ηγεσßα του ανηψιοý του Ιουστινιανοý, Μαρκιανοý.
     Μερικοß πιστεýουν πως κανονικÜ τελεßωνε με το θÜνατο του Ιουστινιανοý. Στο Ýργο του αυτü εστιÜζεται αρχικÜ στην Αντιüχεια και στα κατοπινÜ βιβλßα στη Πüλη. Αυτü üμως, εκτüς απü την ιστορßα του Ιουστινιανοý και των Üμεσων προκατüχων του, Ýχει μικρÞ μüνον ιστορικÞ αξßα. Στηρßζεται στον ΕυσÝβιο της Καισαρεßας και σ' Üλλους συγγραφεßς, αναμιγνýοντας μ' εμπιστοσýνη, μýθους, βιβλικÝς ιστορßες, εικüνες απü τη Βßβλο και πραγματικüτητα. Το 18ο βιβλßο του, που ασχολεßται με τη βασιλεßα του Ιουστινιανοý, εßναι επßσης χρωματισμÝνο απü την επßσημη προπαγÜνδα. Ο ßδιος, Þταν υποστηρικτÞς της Εκκλησßας, του ΚρÜτους και των μοναρχικþν ιδεþν. Αν και μερικοß τον Ýχουνε ταυτßσει με τον πατριÜρχη ΙωÜννη Σχολαστικü, η Üποψη θεωρεßται γενικÜ εσφαλμÝνη.
     Στη Πρþιμη ΒυζαντινÞ περßοδο η χρονογραφßα ακμÜζει τον 6ο και τον 7ο αιþνα. Καλλιεργεßται κυρßως απü μοναχοýς και γι' αυτü ονομÜζεται και μοναστικÞ χρονογραφßα. Οι συγγραφεßς αυτοß δε διαθÝτουν ιδιαßτερη παιδεßα, Ýχουν ωστüσο αφομοιþσει τη γνþση της Βßβλου. Οι χρονογρÜφοι παρακολουθοýν Ýτσι την ιστορßα ως "Ιστορßα Σωτηρßας" που κινεß ο Θεüς για τον Üνθρωπο. Τα γεγονüτα ερμηνεýονται χριστολογικÜ ως ενÝργειες του Θεοý. Ο χρονογρÜφος δεν ενδιαφÝρεται να τα ερμηνεýσει Þ να τα αναλýσει ορθολογιστικÜ. Απευθýνεται σ' Ýνα ευρý αναγνωστικü κοινü αποτελοýμενο απü ευσεβεßς χριστιανοýς. Το ýφος εßναι λαúκüτροπο κι ιδιωματικü και η γλþσσα συνÞθως απλÞ και προσιτÞ, πολý κοντÜ στην ομιλουμÝνη της εποχÞς, γεγονüς που καθιστÜ τα κεßμενα αυτÜ γλωσσικÜ μνημεßα της εποχÞς. Σημαντικüτερα Ýργα εßναι η Χρονογραφßα του ΙωÜννη ΜαλÜλα, του ΙωÜννη ΑντιοχÝα και το ΠασχÜλιον Χρονικüν.

     Παρ’ üλη üμως τη μικρÞ ιστορικÞ αξßα της, η Χρονογραφßα του αξιολογεßται απü Üλλους θετικÜ, διüτι βασßζεται, üπως υποστηρßζουν, σε απωλεσθÝντα συγγρÜμματα αρχαßων ΕλλÞνων και Ρωμαßων συγγραφÝων, πολλοýς απü τους οποßους γνωρßζουμε μüνον απü την αναφορÜ που κÜνει σ' αυτοýς ο ΜαλÜλας. Το Ýργο θεωρεßται πÜντως σημαντικü σαν το 1ο υπÜρχον παρÜδειγμα ενüς χρονικοý γραμμÝνου üχι για τους λογßους, αλλÜ για την εκπαßδευση των μοναχþν και των απλþν ανθρþπων. Η γλþσσα του δεßχνει συμβιβασμü με τη καθομιλοýμενη γλþσσα της εποχÞς. Χρησιμοποιεß συνεχþς τεχνικÞ ορολογßα και γραφειοκρατικÜ κλισÝ και σε μια περßοδο μετÜβασης απü τη λατινικÞ στην ελληνικÞ κυβερνητικÞ ορολογßα χρησιμοποιεß δανεισμÝνες λατινικÝς λÝξεις μαζß με τις ελληνικÝς αντικαταστÜσεις τους. Το ýφος του εκφρÜζει την απλüτητα και την επιθυμßα της μετÜδοσης των πληροφοριþν στην τρÝχουσα καθομιλουμÝνη γλþσσα. Το Ýργο Ýγινε πολý δημοφιλÝς και χρησιμοποιÞθηκε απü πολλοýς συγγραφεßς μÝχρι τον 9ο αι.. ΜεταφρÜστηκε στα σλÜβικα το 10ο αι. και μÝρη του χρησιμοποιÞθηκαν για το Πρωταρχικü Ρωσσικü Χρονικü.
     Διατηρεßται σÞμερα σε συντομευμÝνη μορφÞ σ' Ýνα μοναδικü χειρüγραφο στην Οξφüρδη, καθþς επßσης σε διÜφορα αποσπÜσματα. ΣχετικÜ με τη ΒυζαντινÞ χρονογραφßα μποροýμε να σημειþσουμε, πως η ιστορßα κι η χρονογραφßα εßναι 2 παρÜλληλες τÜσεις της βυζαντινÞς ιστοριογραφßας, Þδη απü τη πρþιμη βυζαντινÞ περßοδο. Οι ρßζες και των δýο βρßσκονται στην αρχαßα ελληνικÞ παρÜδοση. Το γεγονüς αυτü εßναι για την ιστορßα ολοφÜνερο και προκýπτει με στοιχειþδη εξÝταση των βυζαντινþν ιστορικþν κειμÝνων. ΠατÝρας της χρονογραφßας θεωρεßται ο (εξελληνισμÝνος Σýρος) ΙωÜννης ΜαλÜλας, που Ýζησε τον 6ο αι. üμως φαßνεται πως Ýχει τις ρßζες της στα χρονικÜ πüλεων (π.χ. ΠÜριο χρονικü), τους υπατικοýς καταλüγους κι Üλλες δευτερεýουσες ιστορικÝς πηγÝς, που αναπτýχθηκαν στην αρχαιüτητα.

     Η πιο βασικÞ διαφορÜ για να χαρακτηριστεß Ýνα Ýργο σαν χρονογραφßα εßναι η Ýκθεση των γεγονüτων απü κτßσεως κüσμου μÝχρι τις μÝρες του χρονογρÜφου, σε αντιδιαστολÞ με τα ιστορικÜ Ýργα, που εκθÝτουν τα γεγονüτα μιας συγκεκριμÝνης μüνο ιστορικÞς περιüδου. Μια 2η βασικÞ διαφορÜ εßναι η γλþσσα που 'ναι γραμμÝνα τα κεßμενα. Η λüγια γλþσσα των βυζαντινþν ιστοριþν δßνει τη θÝση της στις χρονογραφßες στη γλþσσα που μιλιÝται Þ κÜποια ακüμα πιο λαúκÞ, αν και υπÜρχουν χρονογραφßες γραμμÝνες σε μια μικτÞ γλþσσα, που θυμßζει συχνÜ τη κοινÞ ελληνικÞ των Ευαγγελßων. Σýμφωνα με τον ΜαλÜλα, ο αυτοκρÜτορας Θεοδüσιος Α' (379-395) εßχε μετατρÝψει τον ναü της ΑρτÝμιδος στη Πüλη σε "ταβλοπαρüχιον τοις κοττßζουσιν", δηλαδÞ σε χþρο για να παßζει ο κüσμος ζÜρια.
     Η Χρονογραφßα του ΜαλÜλα, γρÜφτηκε τον 6ο αι. μ.Χ. αποτελεß σημαντικü κεßμενο για την ιστορικÞ πορεßα του Ελληνισμοý κι üλου του γνωστοý στην εποχÞ του κüσμου. Το σπουδαßο εßναι üτι βασßζεται σε Ýργα αρχαßων ΕλλÞνων και Ρωμαßων συγγραφÝων που Ýχουν απωλεσθεß και πολλοýς απ´ αυτοýς, τους γνωρßζουμε μüνο απü το Ýργο αυτü, απü την αναφορÜ που κÜνει σ´ αυτοýς ο συγγραφÝας της. Μεταξý των Üνω των 70 συγγραφÝων -πηγþν του ΜαλÜλα περιλαμβÜνονται οι, Ηρüδοτος, Αρχßλοχος, Πεßσανδρος, Απολλþνιος Ρüδιος, Καλλßμαχος, Φιλüχορος, Πολýβιος, Αρριανüς, Δßκτυς ο Κρητικüς, Σßσυφος ο Κþος, ΕυστÜθιος, Πυθαγüρας, ¼μηρος, ΟρφÝας, ΜανÝθων, Ιþσηπος, Πορφýριος, Πλοýταρχος, οι τραγικοß ποιητÝς, Ευριπßδης και ΣοφοκλÞς, αλλÜ κι οι καθüλου γνωστοß, üπως οι, ΜÜγνος ο Καρηνüς, ΣÝρβιος ο Ρωμαßος, Φειδαλßας ο Κορßνθιος, Φλþρος ο υπομνηματιστÞς του Λιβßου κ.Ü. ΔιαβÜζοντας το κεßμενο των λüγων που ρÝει εýληπτο κι ενδιαφÝρον και για τον αναγνþστη που δεν Ýχει μεγÜλη τριβÞ στην αρχαßα γλþσσα, βρßσκει ο μελετητÞς ακüμα πολýτιμες πληροφορßες γι' Üγνωστα συμβÜντα Þ γεγονüτα της ιστορßας και νÝα στοιχεßα για πτυχÝς του παρελθüντος που θεωροýνται ως πολυσυζητημÝνες Þ γνωστÝς. ¸τσι το ιστορικü αυτü βιβλßο καλεß αφ' εαυτοý σε αναψηλÜφηση του παρελθüντος για επανεκτßμηση των αποκρυσταλλωμÝνων Þδη απüψεων.
     ΠαρακολουθÜμε την ιστορßα της Ιοýς και των Αργεßων Ιωπολιτþν, των Ιωνιτþν κατÜ τους Σýριους, τους κτÞτορες του ιεροý του Κρüνου στο Σßλπιον ¼ρος της Συρßας. Μαθαßνουμε για τη Λιβýη, τη κüρη της Ιοýς και το γυιü της, ΑγÞνορα, κτÞτορα της Τýρου και ΒασιλÝα της Φοινßκης, το ΒÞλο, πατÝρα του Αιγýπτου και του Δαναοý και τον ΕνυÜλιο, για την ανÜρρηση ΕλλÞνων βασιλÝων στην Αßγυπτο και τη Κιλικßα (κτÞτορας ο Κßλιξ, γυιüς του ΑγÞνορα), τη Συρßα (του παραχωρÞθηκε απü τον πατÝρα του ΑγÞνορα) και τη Φοινßκη (κληροδοτÞθηκε στο γιü του ΑγÞνορα, το Φοßνικα). Επßσης θÝτει σε ιστορικÞ βÜση και την ιστορßα της Ευρþπης, θυγατÝρας του ΑγÞνορα και του βασιλÝα της ΚρÞτης Ταýρου, αναδεικνýοντας την ελληνικüτητα των εν λüγω περιοχþν. Μας διηγεßται για τα 3 ονüματα κÜθε αρχαßας πüλης το τελεστικü, το ιερατικü και το πολιτικü, για καθιÝρωση της πορφýρας ως βÜμματος για τους βασιλικοýς μανδýες, χιτþνες και χλαμýδες στην ΕλλÜδα και τη Ρþμη, αναδεικνýοντας την ελληνικüτητα της εφεýρεσης κι ανÜδειξης ως σýμβολο αλλÜ και σ' εμπορικü προúüν Þδη και μεταξý των Πελασγþν. Η αναφορÜ στο κεßμενο στο γεγονüς, üτι ο Σýρος, γιüς του ΑγÞνορα, συνÝγραψε με φοινικικÜ γρÜμματα, αποτελεß μαρτυρßα για την ελληνικüτητα των γραμμÜτων που αναπτυχθÞκανε και χρησιμοποιηθÞκανε στη Φοινßκη, χþρα ΕλληνικÞ, το 1ον απü τους Ελληνοφοßνικες του ΑγÞνορος κι επομÝνως, τα βρÞκανε κι υιοθÝτησαν αργüτερα μüνο τα σýμφωνα κι οι Σημιτοφοßνικες, κατÜ τις ανÜγκες τους. Και βÝβαια για τις ανÜγκες της ΕλληνικÞς γλþσσας των Ελληνοφοινßκων απαιτεßτο το σýνολο των συμφþνων αλλÜ και των φωνηÝντων, που οι Φοßνικες δε χρειÜζονταν.
     ¹ταν υποστηρικτÞς της εκκλησßας και του κρÜτους και πραγματικüς υπερασπιστÞς του θεσμοý της μοναρχßας. Στο Ýργο του, χρησιμοποιεß αρκετÝς προγενÝστερες πηγÝς (π.χ. τον ΕυστÜθιο ΕπιφανÝα) και το Ýργο του απευθýνεται üχι στους μορφωμÝνους αλλÜ στους μοναχοýς και τον απλü κüσμο, κÜτι που γßνεται 1η φορÜ απü χρονογρÜφο της εποχÞς του. Στον γραπτü του λüγο χρησιμοποιεß ακατÜπαυστα λÝξεις της καθομιλουμÝνης γλþσσας (üπως τεχνικÞ ορολογßα και γραφειοκρατικοýς üρους) και παρÜ την επικεßμενη στροφÞ της αυτοκρατορßας απü τα λατινικÜ στα ελληνικÜ, αυτüς παραθÝτει τους λατινικοýς üρους παρÜλληλα με τους ελληνικοýς. Το γενικüτερο ýφος γραφÞς του εßναι απλü, αποδßδοντας την επιθυμßα του να επικοινωνÞσει απευθεßας με τον αναγνþστη μÝσω της σýγχρονης ελληνικÞς γλþσσας üπως αυτÞ εßχε εξελιχθεß στα χρüνια του.
     Το Ýργο του ΜαλÜλα απÝκτησε μεγÜλη φÞμη και χρησιμοποιÞθηκε πολý μÝχρι τον 9ο αιþνα. ΜεταφρÜστηκε στα σλαβικÜ τον 10ο αιþνα ενþ κομμÜτια του εμφανßζονται επßσης στην Ιστορßα των ΠερασμÝνων Χρüνων που Þταν γραμμÝνη στα αρχαßα ΡωσικÜ. Το αυθεντικü σýγγραμμα φυλÜσσεται σÞμερα τüσο σε συντομευμÝνη μορφÞ üσο και σ' επιμÝρους τμÞματα στο ΠανεπιστÞμιο Οξφüρδης. ΥπÞρξεν ο 1ος Βυζαντινüς χρονογρÜφος, που με τη τεχνικÞ αλλÜ και τα ελαττþματα του σημÜδεψε üχι μüνο μια σχολÞ ελληνοφþνων συγγραφÝων, αλλÜ και τη διεθνÞ γραμματεßα.
     Η Χρονογραφßα του εßναι μεßγμα χρονικοý Πüλης και παγκοσμßας ιστορßας. Επßκεντρο παραμÝνει, για το μεγαλýτερο μÝρος του Ýργου τουλÜχιστον, η Αντιüχεια και τα σ' αυτÞ τεκταινüμενα, παρÜλληλα üμως περιγρÜφεται, κατÜ τα πρüτυπα παλαιοτÝρων εκκλησιαστικþν ιστορικþν, η ιστορßα και μυθολογßα του τüτε γνωστοý κüσμου, παρÜλληλα με κεßνη της ΠαλαιÜς και της ΚαινÞς ΔιαθÞκης. Το Ýργο απλþνεται σε 18 βιβλßα, εξ ων τα 17 γραφτÞκανε κι εκδüθηκαν üσο βρισκüτανε στην Αντιüχεια, καλýπτουνε δε τη περßοδο απü κτßσεως κüσμου ως το 526. Το τελευταßο βιβλßο γρÜφτηκε στη Πüλη και σταματÜ στο Ýτος 563, οπüτε και θα κυκλοφüρησε η ενισχυμÝνη Ýκδοση. Κλεßνει δε, με την εκστρατεßα του ανηψιοý του Ιουστινιανοý, Μαρκιανοý, στην ΑφρικÞ το ßδιο Ýτος. Καθþς üμως φαßνεται να 'χει χαθεß η τελευταßα σελßδα του παλαιοτÝρου ελληνικοý χειρογρÜφου, εικÜζεται πως η αφÞγηση Ýκλεινε με το θÜνατο του αυτοκρÜτορα.
     Η διÜκριση ανÜμεσα στη περßοδο της Αντιοχεßας και κεßνης της Πüλης εßναι κομβικÞ, γιατß αλλÜζει üλος ο χαρακτÞρας του Ýργου. Στο 18ο βιβλßο πρωταγωνιστεß η πολιτικÞ ζωÞ της Πüλης -η Αντιüχεια χÜνεται τüσο πολý απü το σκηνικü που η καταστροφÞ της απü τους ΠÝρσες το 540 περνÜ σχεδüν απαρατÞρητη. ΑλλÜ κι οι θρησκευτικÝς του αντιλÞψεις φαßνεται ν' αλλÜζουν, Þ τουλÜχιστον αλλÜζει ο τρüπος που τις εκθÝτει γραπτþς και δημοσßως: ενþ στα 1α βιβλßα διακρßνεται μßα Ýμμεση ταýτιση με τον μονοφυστισμü, στο τελευταßο επικρατεß η ορθοδοξßα. Αν και στο Ýργο του γßνεται εμφανÞς ο ρüλος της Θεßας Προνοßας, που κινεß την ιστορßα, τα εκκλησιαστικÜ γεγονüτα δεν εßναι πολλÜ. Ο χρονογρÜφος μÝνει δογματικÜ αδιÜφορος, καθþς δεν κÜνει καμμßα μνεßα στις χριστολογικÝς Ýριδες του 4ου αι., οýτε στον ¢ρειο και τη πολý σημαντικÞ Α' ΟικουμενικÞ Σýνοδο.

     Η θεματολογßα της Χρονογραφßας εßναι η εξÞς:

Βιβλßο 1: Κτßση του Κüσμου. ΓÝνεσις, κατακλυσμüς του Νþε, πατριÜρχες του ΙσραÞλ.
Βιβλßα 2-4: ΕλληνικÞ μυθολογßα, αρχαßο ΙσραÞλ.
Βιβλßο 5: Τρωικüς πüλεμος.
Βιβλßο 6: Αιχμαλωσßα του ΙσραÞλ στην Βαβυλþνα
Βιβλßο 7: ºδρυση της Ρþμης.
Βιβλßο 8: Οι κατακτÞσεις του ΜεγÜλου ΑλεξÜνδρου.
Βιβλßα 9-12: ΑνÜπτυξη του χριστιανισμοý και της ΡωμαúκÞς αυτοκρατορßας.
Βιβλßο 13: ΜÝγας Κωνσταντßνος και ΜÝγας Θεοδüσιος.\
Βιβλßο 14: Θεοδüσιος Β’.
Βιβλßο 15: ΖÞνων.
Βιβλßο 16: ΑναστÜσιος Α’.
Βιβλßο 17: Ιουστßνος Α’

     Γßνεται φανερü πως üσο περισσüτερο η χρονολογßα πλησιÜζει την εποχÞ του συγγραφÝα, τüσο αυξÜνεται ο χþρος κι η Ýμφαση που κεßνος αφιερþνει στο κεßμενο. ¹τανε σýγχρονος των αυτοκρατüρων Αναστασßου Α', Ιουστßνου Α', Ιουστινιανοý Α' κι ßσως του Ιουστßνου Β'. Αντλεß τις πληροφορßες απü Ýνα πλÞθος πηγþν. Ακüμη, εßχε πρüσβαση σε αρχειακü υλικü και χρονολογικοýς πßνακες της Αντιοχεßας και της Πüλης, κÜτι που φαßνεται απü τη λεπτομερÞ περιγραφÞ των διπλωματικþν επαφþν της αυτοκρατορßας με τους ΠÝρσες. Για γεγονüτα του καιροý του επικαλεßται προσωπικÝς μαρτυρßες αυτοπτþν, üπως και τις δικÝς του εμπειρßες, π.χ. για τον σεισμü της Αντιοχεßας το 526. Αν κι, üπως αναφÝρθηκε, η θρησκευτικÞ Üποψη του ΜαλÜλα φαßνεται ν' αλλÜζει μεταξý Συρßας και Πüλης, η πολιτικÞ του αντßληψη παραμÝνει σταθερÞ. Το Ýργο του αποκαλýπτει Ýναν Üνθρωπο συνειδητÜ μοναρχικü, που εκθÝτει δυσμενþς Þ αδιαφορεß για τη ΡωμαúκÞ res publica και τις ελληνικÝς πüλεις-κρÜτη.
     Ως προς το περιεχüμενο της, η Χρονογραφßα του απογοητεýει τον σημερινü αναγνþστη. Ο βυζαντινολüγος ΚÜρολος ΚρουμβÜχερ την αποκαλεß ελεεινüν κατασκεýασμα, τον δε ΙωÜννη αμÝτοχον πÜσης παιδεßας και τüσον αγροßκο και κατÜ την ιστοριογραφικÞν του τÝχνην και κατÜ την ιστορικÞν του αντßληψιν και κατÜ την γλþσσα, üσον ουδεßς ποτÝ των προ αυτοý. ¼σο κι αν τÝτοιες κρßσεις δεν χρησιμοποιοýνται σÞμερα, καθþς η χρονογραφßα Ýχει τοποθετηθεß σε πιο ακριβÝς πλαßσιο, η αλÞθεια εßναι üτι το Ýργο του ΜαλÜλα βρßθει ανακριβειþν και χαοτικþν συνθÝσεων, καθþς ο συγγραφÝας παßρνει ποικßλα στοιχεßα ιστορικÜ, θρησκευτικÜ και μυθολογικÜ, που στη συνÝχεια αναμειγνýει μ' ελευθερßα λüγου πολý μεγαλýτερη απ' üτι θα δικαιολογοýσαν οι πηγÝς.
     ¸να απü τα πλÝον χαρακτηριστικÜ δεßγματα αυτÞς του της πρακτικÞς, εßναι η σýνδεση της ελληνικÞς μυθολογßας με τη ΠαλαιÜ ΔιαθÞκη, σε απüπειρα να εμφανισθεß ενιαßο αφÞγημα. Ο Σηθ, για παρÜδειγμα, ο 3ος γιüς του πρωτοπλÜστου ΑδÜμ, παρουσιÜζεται ως εκεßνος που ονüμασε τους πλανÞτες Κρüνο, Δßα, ¢ρη, Αφροδßτη κι ΕρμÞ. Οι Ολýμπιοι Θεοß εßναι ιστορικοß βασιλεßς χωρþν της Μεσογεßου: μαθαßνουμε λοιπüν πως ο ΕρμÞς Þτανε βασιλιÜς της Ιταλßας και κατüπιν της Αιγýπτου, üπου τον διεδÝχθηκε ο γιος του ¹φαιστος, ο οποßος και 1ος επÝβαλε τη μονογαμßα. ΑνÜγει την αντιπαλüτητα των ΔÞμων των ρωμαúκþν πüλεων (ΠρÜσινοι, ΒÝνετοι κ.α.) στην εποχÞ του Ρþμου, αρχαßοι ¸λληνες αποκαλοýνται με τον τßτλο συγκλητικοß, οι Μυριμιδþνες ταυτßζονται με τους ΒουλγÜρους.
     Απü την Üλλη üμως, στη Χρονογραφßα παρατßθενται πολλÜ και σημαντικÜ ιστορικÜ στοιχεßα, ιδßως üσα Ýχουν να κÜνουν με την εποχÞ του συγγραφÝα. Σημειþνεται η απαγüρευση του σημαδÝματος των δοýλων απü τον αυτοκρÜτορα ΑναστÜσιο, το κλεßσιμο της πλατωνικÞς ακαδημßας απü τον Ιουστινιανü, οι διωγμοß της θρησκεßας των Μανιχαßων απü Ρωμαßους και ΠÝρσες (523), καθþς κι η χρÞση μßας πρωßμης μορφÞς του υγροý πυρüς, του θεßου απýρου, σε ναυμαχßα επß της βασιλεßας του Αναστασßου. Αξιüλογες εßναι οι περιγραφÝς κτισμÜτων κι αγαλμÜτων στην Αντιüχεια, καθþς κι οι Ολυμπιακοß Αγþνες της πüλης, που διεξÜγονταν μÝχρι το 520 κι üπου συμμετεßχανε και γυναßκες, ανταγωνιζüμενες στο τραγοýδι, τον δρüμο και τη πÜλη.
     Το Ýργο του ΜαλÜλα γνþρισε ευρυτÜτη διÜδοση, üχι μüνο στην ελληνικÞ γλþσσα κι εντüς της ΡωμαúκÞς αυτοκρατορßας, αλλÜ σ' üλη τη τüτε οικουμÝνη. ΟυσιαστικÜ αποτελεß τον «παπποý» της σλαβικÞς, καυκασßας κι εν μÝρει λατινικÞς κι αραβικÞς χρονογραφßας. Ο συνδυασμüς της μεθüδου της κατÜ χρονολογßαν Ýκθεσης γεγονüτων με τη παγκüσμια χριστοκεντρικÞ ιστορßα γÝννησε Ýνα νÝο γραμματειακü εßδος. Απü τον ΜαλÜλα θ' αντλÞσουνε πληροφορßες πολλÝς απü τις ΑνατολικορωμαúκÝς πηγÝς που Ýχουμε σÞμερα διαθÝσιμες, üπως το ΠασχÜλιο Χρονικü, ο ΙωÜννης Δαμασκηνüς, ο ΘεοφÜνης ο ΟμολογητÞς, ο Γεþργιος ο μοναχüς, ο αυτοκρÜτορας Κωνσταντßνος ΠορφυρογÝννητος, ο ΙωÜννης Σκυλßτζης κι ο ΙωÜννης ΤζÝτζης.


========================


                                      Χρονογραφßα

(απüσπ.
...ΜετÜ το θÜνατο του πατÝρα του, καθþς εßχε ενηλικιωθεß ο Θεοδüσιος, ο βασιλιÜς,
ζÞτησε να παντρευτεß. Κι ενοχλοýσε την αδελφÞ του τη Πουλχερßα τη δÝσποινα, που Þταν παρθÝνος, η οποßα επειδÞ αγαποýσε τον αδελφü της δεν εßχε επιλÝξει να παντρευτεß κÜποιον. ΜÜλιστα, αφοý εξÝτασε με περισσÞ φροντßδα πολλÜ κορßτσια παρθÝνα, κüρες πατρικßων Þ απü βασιλικü αßμα, μßλησε στο Θεοδüσιο το βασιλιÜ, τον αδελφü της, με τον οποßα ζοýσε μαζß στο παλÜτι. Κι εßπε σε αυτÞν ο βασιλιÜς Θεοδüσιος:
   "Εγþ θÝλω να μου βρεις μια πολý üμορφη νÝα, να Ýχει τÝτοια
ομορφιÜ που να μην Ýχει καμμßα γυναßκα στη Κωνσταντινοýπολη, που να κατÜγεται απü βασιλικü αßμα Þ απü συγκλητικÞ οικογÝνεια. Αν üμως δεν εßναι υπερβολικÜ üμορφη, δεν ενδιαφÝρομαι, οýτε αν ανÞκει στους αξιωματοýχους, οýτε αν εßναι απü βασιλικü αßμα οýτε πλοýσια, αλλÜ ακüμα κι αν εßναι η κüρη του οποιουδÞποτε, αρκεß να εßναι μüνο παρθÝνος κι ευπρεπÝστατη, αυτÞ θα παντρευτþ".
     Κι αφοý τα
Üκουσε αυτÜ η δÝσποινα Πουλχερßα, Ýστειλε παντοý αγγελιαφüρους για να το ερευνÞσει. ¸ψαχνε κι ο Παυλßνος, για να κερδßσει την εýνοιÜ του.
     Στο μεταξý συνÝβη να Ýλθει στη Κωνσταντινοýπολη μαζß με τους συγγενεßς της, μια κüρη ευπρεπÞς, λογιοτÜτη, απü την ΕλλÜδα, ονüματι ΑθηναÀδα, που μετονομÜστηκε Ευδοκßα κι Þταν κüρη του Αθηναßου φιλοσüφου Λεοντßου που Þταν πολý εýπορος. ΑυτÞ η ΑθηναÀδα, η Ευδοκßα, αναγκÜστηκε να μεταβεß στη βασιλεýουσα πüλη στη θεßα της για τον εξÞς λüγο: Ο πατÝρας της ο Λεüντιος που εßχε δýο γιους ενÞλικες, üταν επρüκειτο να πεθÜνει Ýκανε τη διαθÞκη του, üπου üριζε στη διαθÞκη του τους δυο γιους του, τον ΟυαλÝριο και το ΓÝσιο, κληρονüμους üλης της περιουσßας που Üφηνε, λÝγοντας στη διαθÞκη: Στην ΑθηναÀδα, την αγαπημÝνη μου γνησßα θυγατÝρα, θÝλω να δοθοýν μüνο εκατü νομßσματα. Γιατß της εßναι αρκετÞ γι αυτÞν η καλÞ της τýχη, που ξεπερνÜ κÜθε Üλλης γυναßκας. Και πÝθανε ο Λεüντιος ο φιλüσοφος στην ΑθÞνα.
     ΜετÜ λοιπüν το
θÜνατü του παρακαλοýσε η ΑθηναÀδα, η και Ευδοκßα, τα αδÝλφια της, ως μεγαλýτερους, πÝφτοντας στα πüδια τους και ζητþντας να μην ισχýσει η διαθÞκη αλλÜ να μοιραστεß μαζß τους δια τρßα την πατρικÞ περιουσßα, λÝγοντας üτι δεν εßχε διαπρÜξει κανÝνα αδßκημα, üπως και εσεßς γνωρßζετε, προς τον πατÝρα μας. Και δεν γνωρßζω γιατß με Üφησε Üπορη üταν επρüκειτο να πεθÜνει και μου χÜρισε μικρü μερßδιο απü την ευπορßα του μετÜ το θÜνατü του. Τα αδÝλφια της, üμως, Ýμειναν απαθεßς και οργισμÝνοι την Ýδιωξαν απü το πατρικü σπßτι, üπου Ýμενε μαζß τους. Και την δÝχτηκε αυτÞ η αδελφÞ της μητÝρας της, ως ορφανÞ, και την προστÜτευσε ως παρθÝνο. ΑυτÞν αφοý την πÞρε, πÞγε στην Κωνσταντινοýπολη στην Üλλη αδελφÞ του πατÝρα της και θεßα της. Και αφοý την πÞραν για να προβÜλει αξιþσεις εναντßον των αδελφþν της, την προετοßμασαν για να συναντÞσει την ευσεβÝστατη δÝσποινα Πουλχερßα, την αδελφÞ του Θεοδοσßου του βασιλÝως. Και üταν την συνÜντησε της εξÞγησε με εýλογο τρüπο üτι αδικÞθηκε απü τα αδÝλφια της.
     Και
üταν την εßδε η Πουλχερßα, ευπρεπÞ (üμορφη) και ευυπüληπτη, ρþτησε τις θεßες της αν εßναι παρθÝνος, και πληροφορÞθηκε απü αυτÝς üτι εßναι παρθÝνος, αφοý φυλÜχθηκε αγνÞ απü τον πατÝρα της, που Þταν φιλüσοφος στην ΕλλÜδα, και üτι Þταν πολý καλÜ πεπαιδευμÝνη στη φιλοσοφßα. Και αφοý πρüσταξε αυτÞ και οι θεßες της να περιμÝνουν φυλασσüμενες απü κουβικουλαρßους, αφοý Ýλαβε, λÝνε, το αßτημα απü εκεßνην, πÞγε στον αδελφü της τον Θεοδüσιο και εßπε σ’ αυτüν üτι ΒρÞκα μια νεαρÜ πολý üμορφη, κομψÞ, με τρüπους και ευπρÝπεια, Ελληνßδα, παρθÝνο, κüρη φιλοσüφου. Εκεßνος üταν το Üκουσε, καθþς Þταν νÝος, ενθουσιÜστηκε. Και αφοý Ýστειλε τον συμμαθητÞ και φßλο του Παυλßνο, ζÞτησε απü την αδελφÞ του με κÜποιο Üλλο πρüσχημα να φÝρει μÝσα στο δωμÜτιü της την ΑθηναÀδα, την επονομαζüμενη και Ευδοκßα, για να την δει μαζß με τον Παυλßνο πßσω απü την κουρτßνα. Και μπÞκε εκεßνη μÝσα. Και üταν την εßδε, την αγÜπησε και ο Παυλßνος την θαýμασε, Και αφοý την κρÜτησε και την Ýκανε χριστιανÞ, γιατß Þταν ¸λληνας, και την μετονüμασε Ευδοκßα, την πÞρε γυναßκα του, κÜνοντας βασιλικοýς γÜμους. Και απÝκτησε απü αυτÞν μια κüρη ονüματι Ευδοξßα.
     ¼ταν πληροφορÞθηκαν τα αδÝλφια της αυγοýστας üτι εκεßνη εßχε γßνει βασßλισσα, κατÝφυγαν στη ΕλλÜδα φοβισμÝνοι. Και αφοý Ýστειλε ανθρþπους, Ýφερε αυτοýς απü την πüλη των Αθηνþν στην Κωνσταντινοýπολη με λüγια καθησυχαστικÜ, και τους Ýκανε αξιωματικοýς, αφοý ο βασιλιÜς τους προÞγαγε, τον λεγüμενο ΓÝσιο Ýπαρχο των πραιτωρßων του Ýθνους των Ιλλυριþν, τον δε ΟυαλÝριο μÜγιστρο, αφοý εßπε σε αυτοýς η βασßλισσα Ευδοκßα, η αδελφÞ τους, üτι: ΕÜν εσεßς δεν με εßχατε κακομεταχειριστεß, δεν θα αναγκαζüμουν να Ýρθω εδþ και να γßνω
βασßλισσα. Εσεßς, λοιπüν, μου χαρßσατε την απü τη γÝννησÞ μου βασιλεßα. Γιατß η καλÞ μου τýχη Ýκανε εσÜς να εßστε Üδικοι απÝναντß μου, και üχι η δικÞ σας για μÝνα γνþμη.
     Επßσης ο βασιλιÜς Θεοδüσιος τον Παυλßνο, ως φßλο του και διÜμεσο και συνδαιτυμüνα με εκεßνον, τον κüσμησε με πολλÜ αξιþματα. ΜετÜ απü αυτÜ τον προÞγαγε σε μÜγιστρο. Και ανÞλθε, καθþς εßχε ελεýθερη πρüσβαση στον βασιλιÜ Θεοδüσιο, ως κουμπÜρος του, και συχνÜ συναντοýσε την αυγοýστα Ευδοκßα ο Παυλßνος ως μÜγιστρος.
     (…)
     ΣυνÝβη Ýτσι μετÜ απü καιρü, üταν πÞγαινε ο βασιλιÜς Θεοδüσιος στην εκκλησßα στα Üγια ΘεοφÜνεια, επειδÞ ο Παυλßνος εξαιτßας του ποδιοý του δεν αισθανüταν καλÜ, να μεßνει στο σπßτι και να ξεκουραστεß. ¸φερε, üμως, στον Θεοδüσιο τον βασιλιÜ Ýνας φτωχüς, Ýνα μÞλο απü τη Φρυγßα πÜρα πολý μεγÜλο που ξεπερνοýσε κÜθε περιγραφÞ. Και παραξενεýτηκε ο βασιλιÜς και üλη η σýγκλητος απü αυτü. Και αμÝσως ο βασιλιÜς, αφοý Ýδωσε σε αυτüν που του Ýφερε το μÞλο εκατüν πενÞντα νομßσματα, το Ýστειλε στην αυγοýστα Ευδοκßα. Και η Αυγοýστα το Ýστειλε στον Παυλßνο τον μÜγιστρο, ως φßλο του βασιλιÜ. Ο μÜγιστρος Παυλßνος üμως, καθþς δεν γνþριζε üτι ο βασιλιÜς το Ýστειλε στην αυγοýστα, üταν το πÞρε, το Ýστειλε στον βασιλιÜ Θεοδüσιο, μüλις μπÞκε στο παλÜτι. Και üταν το Ýλαβε ο βασιλιÜς, το αναγνþρισε και το Ýκρυψε. Και αφοý κÜλεσε την Αυγοýστα την ρþτησε λÝγοντας, Ποý εßναι το μÞλο, το οποßο σου Ýστειλα; Και εκεßνη εßπε üτι το Ýφαγε. Και την ανÜγκασε να ορκιστεß στη ζωÞ του εÜν το Ýφαγε Þ το Ýστειλε σε κÜποιον, Και ορκßστηκε εκεßνη üτι Σε κανÝναν δεν το Ýστειλα, αλλÜ üτι αυτÞ το Ýφαγε. Και διÝταξε ο βασιλιÜς να του φÝρουν το μÞλο και της το Ýδειξε. Και αγανÜκτησε μαζß της, καθþς απÝκτησε υπüνοιες üτι το Ýστειλε στον Παυλßνο, επειδÞ Þταν ερωτευμÝνη μαζß του, και εκεßνη το αρνÞθηκε. Και γι’ αυτüν τον λüγο σκüτωσε τον Παυλßνο ο βασιλιÜς Θεοδüσιος. Και αισθÜνθηκε προσβεβλημÝνη η Αυγοýστα Ευδοκßα, αφοý την κακολογοýσαν, γιατß παντοý Ýγινε γνωστü üτι εξαιτßας της θανατþθηκε ο Παυλßνος. Γιατß Þταν Ýνας πÜρα πολý üμορφος νÝος. ΖÞτησε, λοιπüν, η Αυγοýστα απü τον Θεοδüσιο να μεταβεß στους αγßους τüπους για προσευχÞ. Και της παρεßχε την Üδεια. Και κατÝβηκε απü την Κωνσταντινοýπολη στα Ιεροσüλυμα για να προσευχηθεß. Και Ýχτισε στα Ιεροσüλυμα πολλÜ κτßσματα και ανακατασκεýασε και το τεßχος της ΙερουσαλÞμ, λÝγοντας üτι Για μÝνα εßπε ο Δαβßδ ο προφÞτης üτι με την ευδοκßα σου θα οικοδομηθοýν τα τεßχη της ΙερουσαλÞμ, Κýριε. Και αφοý Ýμεινε εκεß και Ýχτισε για τον εαυτü της βασιλικü μνÞμα, πÝθανε και θÜφτηκε στα Ιεροσüλυμα. Και üταν επρüκειτο να πεθÜνει ορκßστηκε üτι δεν Þταν Ýνοχη για üσα την κατηγοροýσαν για τον Παυλßνο....

Το επεισüδιο αυτü χρονολογεßται περß το 444 στο ΠασχÜλιο Χρονικü, στο Ýτος 447/8 απü το ΘεοφÜνη, ενþ ο ΜαλÜλας το καταγρÜφει χωρßς χρονολογικÞ Ýνδειξη.

ἐξκουσεýω: (λατ. Excusare): παραιτοýμαι, απÝχω απü τα καθÞκοντÜ μου, αναπαýομαι, δεν κουρÜζομαι!

 

 

 

Web Design: Granma - Web Hosting: Greek Servers