Εισαγωγή
—–Το 1773, η Phillis Wheatley πέτυχε κάτι που καμμία άλλη γυναίκα της θέσης της δεν είχε κάνει. Όταν εμφανίστηκε το ποιητικό της βιβλίο, Ποιήματα για διάφορα θέματα, θρησκευτικά κι ηθικά, έγινε η 1η Αμερικανίδα σκλάβα, το 1ο άτομο αφρικανικής καταγωγής και μόνον η 3η αποικιακή σκλάβα Αμερικανίδα που δημοσίευσε το έργο της. Ωστόσο. ακόμη και με τη λογοτεχνική της δημοτικότητα στο υψηλότερο επίπεδο όλων των εποχών, τα χρόνια μετά το ταξίδι στο Λονδίνο ήτανε δύσκολα για τη Φίλις. Αν κι αναγνωρίστηκε περίπου την εποχή της έκδοσης του βιβλίου της, η ελευθερία το 1774 στη Βοστώνη αποδείχθηκε απίστευτα δύσκολη. Το μεγαλύτερο μέρος της οικογένειάς πέθανε στη διάρκεια του 1774-78 κι έτσι δεν μπόρεσε να εξασφαλίσει χρηματοδότηση για άλλη έκδοση ή να πουλήσει τα γραπτά της. Όπως σημειώνει η Sondra O’Neale, μελετήτρια του έργου της, «όταν οι άποικοι ήτανε προφανώς απρόθυμοι να υποστηρίξουνε τη λογοτεχνία ενός Αφρικανού, αυτή κι οι Wheatley στράφηκαν απογοητευμένοι στο Λονδίνο για εκδότη»
—–Γεννημένη στην Αφρική περίπου το 1753 και πουλημένη ως σκλάβα στη Βοστώνη το 1761, η Phillis ήταν μικρό, άρρωστο παιδί που τράβηξε τη προσοχή του John και της Susanna Wheatley. Αγορασμένη ως οικιακή βοηθός για τη Σουζάνα, το μικρό κορίτσι πήρε το όνομά του από το πλοίο που την έφερε στη Βοστώνη, το Phillis, και τον αφέντη της, Wheatley. Η Σουζάνα σύντομα ανακάλυψε ότι είχε εξαιρετική ικανότητα να μαθαίνει. Απάλλαξε το παιδί από τα περισσότερα οικιακά καθήκοντα και το εκπαίδευσε, με τη βοήθεια της κόρης της, της Μαίρης, στην ανάγνωση, τη γραφή, τη θρησκεία, τη γλώσσα, τη λογοτεχνία και την ιστορία.
—–Η Φίλις άρχισε να δημοσιεύει τα ποιήματά της γύρω στα 12 και λίγο αργότερα η φήμη της εξαπλώθηκε πέρα από τον Ατλαντικό. Με την υποστήριξη της Σουζάνα, άρχισε να δημοσιεύει διαφημίσεις για συνδρομητές για το 1ο της βιβλίο ποιημάτων. Το 1773, με συνεχώς κακή υγεία, ξεκίνησε για το Λονδίνο με το γιο του κυρίου της, Ναθαναήλ. Ήταν εδώ που όχι μόνον έγινε αποδεκτή, αλλά λατρεύτηκε -για την ισορροπία της και για το λογοτεχνικό της έργο. Ήταν επίσης εδώ που γνώρισε τη Σελίνα Χέιστινγκς, τη κόμισσα του Χάντινγκτον, φίλη της Σουζάνα. η κόμισσα χρηματοδότησε τελικά την έκδοση του βιβλίου της. Ποιήματα για διάφορα θέματα, θρησκευτικά κι ηθικά, εκδόθηκε στο Λονδίνο στα τέλη του 1773, ακριβώς τη στιγμή που η Φίλις ταξίδευε πίσω στη Βοστώνη για να φροντίσει τη βαριά άρρωστη Σουζάνα.
—–Υπήρχανε λάμψεις ευτυχίας. παντρεύτηκε έναν ελεύθερο μαύρο, τον John Peters, το 1778. Το ζευγάρι πιθανότατα είχε 3 παιδιά, αν κι ο αριθμός αυτός είναι αβέβαιος. Όπως σημειώνει ο βιογράφος Vincent Carretta, «Πολλά για τη ζωή της Phillis Wheatley μεταξύ του 1776 και του θανάτου της το 1784 παραμένουν μυστήριο». Πιστεύεται ότι κανέν από τα παιδιά τους δεν επέζησε από τη βρεφική ηλικία. Το ζευγάρι πάλεψε με την ακραία φτώχεια και το 1785 ο Πίτερς μπήκε στη φυλακή λόγω χρέους. Η Φίλις συνέχισε να γράφει -για θέματα που ποικίλλουν από βιβλικά μέχρι τη φρίκη της δουλείας-αλλά δεν ήτανε σε θέση να συντηρήσει τον εαυτό της μ’ αυτά. (Ο John C. Shields δηλώνει ότι ενώ τα περισσότερα από αυτά τα ποιήματα έχουνε χαθεί, αρκετά ανακαλύφθηκαν ξανά στις 10ετίες του 1970 και του 1980).
—–Έπιασε δουλειά ως υπηρέτρια σε τοπική πανσιόν, αλλά πέθανε στις 5 Δεκέμβρη 1784. Το άρρωστο βρέφος της την ακολούθησε στο θάνατο αργότερα την ίδια μέρα. Το An Elegy on Leaving της Phillis Wheatley, το τελευταίο της δημοσιευμένο ποίημα (που η Caroline Wigginton υποστηρίζει πρόσφατα ότι γράφτηκε στη πραγματικότητα από την Αγγλίδα ποιήτρια Mary Whateley), ολοκληρώνεται μ’ ένα πολύ πιο φωτεινό όραμα για την ουράνια μετά θάνατο ζωή:
Έλα όμως, γλυκειά Ελπίδα,
από το θεϊκό σου καταφύγιο,
Έλα στον κόρφο μου,
διώξε τις έγνοιες μου.
Φέρε ήρεμη χρυσή χαρά
στο ζοφερό μου κάθισμα
κι ευλόγησε τον κόρφο μου
με τη βαρειά σου αχτίδα...
Κυρίως Θέμα
—–Η Φίλις Γουίτλεϊ Πίτερς (Phillis Wheatley-Peters) ήταν Αμερικανίδα συγγραφέας που θεωρείται η 1η Αφροαμερικανίδα συγγραφέας δημοσιευμένου βιβλίου ποίησης. Γεννημένη στη Δυτική Αφρική απήχθη και στη συνέχεια πουλήθηκε σκλάβα στα 7 ή 8 της και μεταφέρθηκε στη Βόρεια Αμερική, όπου αγοράστηκε από την οικογένεια Wheatley της Βοστώνης. Αφού έμαθε να διαβάζει και να γράφει, ενθάρρυναν τη ποίησή της όταν είδανε το ταλέντο της. Σε ταξίδι του 1773 στο Λονδίνο με τον γιο των Wheatleys, αναζητώντας τη δημοσίευση του έργου της, συνάντησε εξέχοντες ανθρώπους που γίνανε προστάτες της. Η δημοσίευση στο Λονδίνο των ποιημάτων της για διάφορα θέματα, θρησκευτικά κι ηθικά 1η Σεπτέμβρη 1773, της έφερε φήμη στην Αγγλία και στις αμερικανικές αποικίες. Εξέχουσες προσωπικότητες, όπως ο Τζορτζ Ουάσινγκτον, επαίνεσαν το έργο της. Λίγα χρόνια μετά, ο Αφροαμερικανός ποιητής Jupiter Hammon παίνεσε το έργο της με δικό του ποίημα. Η Wheatley χειραφετήθηκε λίγο μετά τη δημοσίευση του βιβλίου ποιημάτων της. Οι Wheatley πέθαναν λίγο αργότερα κι η Phillis παντρεύτηκε τον John Peters, φτωχό παντοπώλη. Έχασαν 3 παιδιά, που πέθαναν όλα νέα. Ο Peters πέθανε στη φτώχεια και την αφάνεια στα 31 του.
—–Αν κι η ημερομηνία και ο τόπος γέννησής της δεν τεκμηριώνονται, οι μελετητές πιστεύουν ότι γεννήθηκε το 1753 στη Δυτική Αφρική, πιθανότατα στη σημερινή Ζάμπια ή Σενεγάλη. Πουλήθηκε από τοπικό αρχηγό σε έναν επισκέπτη έμπορο, που τη πήγε στη Βοστώνη στην επαρχία του κόλπου της Μασαχουσέτης, στις 11 Ιουλίου 1761, με το δουλεμπορικό πλοίο Phillis. Το σκάφος ανήκε στον Timothy Fitch και καπετάνιο τον Peter Gwinn. Κατά την άφιξή της στη Βοστώνη, αγοράστηκε από τον πλούσιο έμπορο και ράφτη της Βοστώνης John Wheatley ως σκλάβα για τη σύζυγό του Susanna. Οι Wheatley την ονόμασαν Phillis, από το πλοίο που την είχε μεταφέρει στη Βόρεια Αμερική. Της δόθηκε επίθετό το Wheatley, όπως ήτανε κοινό έθιμο αν χρησιμοποιούνταν οποιοδήποτε επώνυμο για σκλάβους. Η 18χρονη κόρη των Wheatleys, Mary, ήταν η 1η δασκάλα της σε ανάγνωση και γραφή. Ο γιος τους, Ναθαναήλ, τη δίδαξε επίσης. Ο John Wheatley ήτανε γνωστός προοδευτικός σε όλη τη Νέα Αγγλία. Η οικογένειά του της παρείχε άνευ προηγουμένου εκπαίδευση για σκλαβα κι ασυνήθιστη για γυναίκα οποιασδήποτε φυλής εκείνη την εποχή. Μέχρι τα 12 διάβαζε ελληνικά και λατινικά κλασσικά στο πρωτότυπο, καθώς και δύσκολα αποσπάσματα από τη Βίβλο. Στα 14, έγραψε το 1ο της ποίημα, Στο Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ [Χάρβαρντ] στη Νέα Αγγλία. Αναγνωρίζοντας τη λογοτεχνική της ικανότητα, η οικογένεια Wheatley υποστήριξε την εκπαίδευσή της κι άφησε την οικιακή εργασία στους άλλους σκλάβους. Οι Wheatleys συχνά δείχνανε τις ικανότητες της σε φίλους και συγγενείς. Έντονα επηρεασμένη από τις αναγνώσεις της στα έργα του Αλεξάντερ Πόουπ, του Τζον Μίλτον, του Ομήρου, του Οράτιου και του Βιργίλιου, η Φίλις άρχισε να γράφει ποίηση.
—–Το 1773, στα 20, συνόδευσε τον Ναθάνιελ Γουίτλι στο Λονδίνο εν μέρει για την υγεία της (έπασχε από χρόνιο άσθμα), αλλά κυρίως επειδή η Σουζάνα πίστευε ότι θα ‘χε περισσότερες πιθανότητες να δημοσιεύσει το βιβλίο ποιημάτων της εκεί παρά στις αποικίες. Είχε ακρόαση με τον Frederick Bull, που ήτανε Λόρδος Δήμαρχος Λονδίνου κι άλλα εξέχοντα μέλη της βρεττανικής κοινωνίας. (Κανονίστηκε ακρόαση με τον βασιλιά Γεώργιο Γ’, αλλά η Φίλις είχε επιστρέψει στη Βοστώνη πριν πραγματοποιηθεί.) Η Σελίνα Χέιστινγκς, κόμισσα του Χάντινγκτον, ενδιαφέρθηκε για τη ταλαντούχα νεαρή Αφρικανή κι επιδότησε την έκδοση του τόμου ποιημάτων της, που εμφανίστηκε στο Λονδίνο το θέρος του 1773. Καθώς η Χέιστινγκς ήταν άρρωστη, οι δυο τους δε συναντήθηκαν ποτέ.
—–Μετά τη δημοσίευση του βιβλίου της, μέχρι το Νοέμβρη του 1773, οι Γουίτλι την απελευθέρωσαν. Η Susanna Wheatley πέθανε άνοιξη του 1774 κι ο John το 1778. Λίγο αργότερα, η Phillis γνώρισε και παντρεύτηκε τον John Peters, φτωχό ελεύθερο μαύρο παντοπώλη. Ζούσανε σε κακές συνθήκες και 2 από τα μωρά τους πέθαναν. Ο Τζον ήταν απρόβλεπτος και φυλακίστηκε για χρέη το 1784. Με άρρωστο γιο βρέφος να φροντίσει, η Φίλις έγινε υπηρέτρια σε πανσιόν, κάνοντας δουλειά που δεν είχε κάνει ποτέ πριν. έπαθε πνευμονία και πέθανε στις 5 Δεκεμβρη 1784, στα 31 της, αφού γέννησε κόρη, που πέθανε την ίδια μέρα με αυτήν. Η Wheatley έγραψε σε μια επιστολή στον αιδεσιμότατο Samson Occom, επαινώντας τον για τις ιδέες και τις πεποιθήσεις του, δηλώνοντας ότι οι σκλάβοι πρέπει να έχουνε τα φυσικά τους δικαιώματα στην Αμερική. Η Wheatley αντάλλαξε επίσης επιστολές με το Βρεττανό φιλάνθρωπο John Thornton, που συζήτησε με τη Wheatley κι εγκωμίασε την ποίησή της σε αλληλογραφία με τον John Newton. Μέσω της επιστολής της, η Wheatley μπόρεσε να εκφράσει τις σκέψεις, τα σχόλια και τις ανησυχίες της σε άλλους.
—–Το 1775, έστειλε ένα αντίγραφο ενός ποιήματος με τίτλο Στην Αυτού Εξοχότητα, Τζορτζ Ουάσιγκτον στον τότε στρατιωτικό στρατηγό. Τον επόμενο χρόνο, ο Ουάσιγκτον κάλεσε τη Wheatley να τον επισκεφτεί στα κεντρικά γραφεία του στο Cambridge της Μασαχουσέτης. Ο Thomas Paine αναδημοσίευσε το ποίημα στη The Pennsylvania Gazette τον Απρίλη του 1776. Το 1779, η Wheatley εξέδωσε μια πρόταση για έναν 2ο τόμο ποιημάτων, αλλά δεν μπόρεσε να τον δημοσιεύσει επειδή είχε χάσει τους προστάτες της μετά τη χειραφέτησή της. Η έκδοση βιβλίων βασιζότανε συχνά στην απόκτηση συνδρομών για εγγυημένες πωλήσεις εκ των προτέρων. Ο Αμερικανικός Εμφύλιος Πόλεμος (1775-83) ήταν επίσης ένας παράγοντας. Ωστόσο, μερικά από τα ποιήματά της που επρόκειτο να συμπεριληφθούν στον 2ο τόμο δημοσιεύτηκαν αργότερα σε φυλλάδια κι εφημερίδες. Το 1768, η Wheatley έγραψε το To the King’s Most Excellent Majesty, στο οποίο επαίνεσε τον βασιλιά Γεώργιο Γ’ για τη κατάργηση νόμου περί γραμματοσήμων. Αλλά ενώ συζητούσε την ιδέα της ελευθερίας, η Wheatley μπόρεσε διακριτικά να θέσει την ιδέα της ελευθερίας και για τους σκλαβωμένους υπηκόους του βασιλιά:
Είθε ο Γεώργιος, αγαπητός
σε όλα τα έθνη γύρω,
να ζήσει με τις πιο εκλεκτές
συνεχείς ευλογίες στεφανωμένος!
Μεγάλε Θεέ, κατηύθυνε
και φύλαξέ τον από ψηλά,
Και από το κεφάλι του
ας πετάξει κάθε κακό!
Και είθε κάθε κλήμα
με την ίδια χαρά να δει
το χαμόγελο ενός μονάρχη
που μπορεί αν βουληθεί
να λευτερώσει τους υπηκόους!
—–Καθώς ο Αμερικανικός Εμφύλιος δυνάμωνε, η γραφή της Wheatley στράφηκε σε θέματα που εξέφραζαν ιδέες για τους επαναστατημένους αποίκους. Το 1770, έγραψε ένα ποιητικό αφιέρωμα στον ευαγγελιστή Τζορτζ Γουάιτφιλντ. Η ποίησή της εξέφραζε χριστιανικά θέματα και πολλά ποιήματα ήταν αφιερωμένα σε διάσημες προσωπικότητες. Πάνω από το ένα τρίτο αποτελείται από ελεγείες, ενώ οι λοιπές αφορούνε θρησκευτικά, κλασσικά κι αφηρημένα θέματα. Σπάνια αναφερότανε στη δική της ζωή στα ποιήματά της. Ένα παράδειγμα ποιήματος για τη δουλεία είναι το On being bringing from Africa to America:
Ήταν το έλεος που μ’ έφερε απ’ την ειδωλολατρική μου γη,
Με δίδαξε να καταλάβει η σκοτεινιασμένη μου ψυχή
Ότι υπάρχει ο Θεός, υπάρχει κι ο Σωτήρας μας εκεί:
Κάποια λύτρωση δε γύρεψα, ούτε ήξερα τι πα’ να πει.
Μερικοί βλέπουν τη φυλή μας με περιφρόνηση πολλή,
«Το χρώμα του κορμιού τους είναι μια διαβολική βαφή».
Θυμηθείτε, σαν τον Κάιν, Νέγροι, μαύροι χριστιανοί
Μπορούν να εξευγενιστούν και να γενούν αγγελικοί…
—–Πολλοί άποικοι δυσκολεύονταν να πιστέψουν ότι ένας Αφρικανός σκλάβος έγραφε εξαιρετική ποίηση. Η Wheatley έπρεπε να υπερασπιστεί τη μητρότητα της ποίησής της στο δικαστήριο το 1772. Εξετάστηκε απ’ ομάδα προσωπικοτήτων της Βοστώνης, συμπεριλαμβανομένων των John Erving, Reverend Charles Chauncey, John Hancock, Thomas Hutchinson, κυβερνήτη της Μασαχουσέτης και του αντικυβερνήτη του Andrew Oliver. Κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι είχε γράψει τα ποιήματα που της αποδίδονταν κι υπογράψανε βεβαίωση, που συμπεριλήφθηκε στον πρόλογο του βιβλίου με τ’ άπαντα της: Poems on Various Subjects, Religious and Moral, που εκδόθηκε στο Λονδίνο το 1773. Οι εκδότες στη Βοστώνη είχαν αρνηθεί να το εκδώσουν, αλλά το έργο της είχε μεγάλο ενδιαφέρον για ανθρώπους με επιρροή στο Λονδίνο. Εκεί, η Σελίνα, κόμισσα του Χάντινγκτον κι ο κόμης του Ντάρτμουθ ενήργησαν ως προστάτες για να τη βοηθήσουνε να εκδώσει. Η ποίησή της σχολιάστηκε στο The London Magazine το 1773, που δημοσίευσε το ποίημά της Hymn to the Morning ως δείγμα της δουλειάς της, γράφοντας: «Αυτά τα ποιήματα δεν επιδεικνύουν εκπληκτική δύναμη ιδιοφυΐας. αλλά όταν τα θεωρούμε ως παραγωγές μιας νεαρής απαίδευτης Αφρικανής που τα ‘γραψε μετά από 6 μήνες περιστασιακής μελέτης της αγγλικής γλώσσας και της γραφής, δεν μπορούμε να καταπνίξουμε το θαυμασμό μας για ταλέντα τόσο έντονα και ζωντανά». Το βιβλίο Ποιήματα για διάφορα θέματα, θρησκευτικά και ηθικά τυπώθηκε σε 11 εκδόσεις μέχρι το 1816.
—–Το 1778, ο Αφροαμερικανός ποιητής Jupiter Hammon έγραψε ωδή στη Wheatley An Address to Miss Phillis Wheatley. Ο κύριός του Λόιντ είχε μετακομίσει προσωρινά με τους σκλάβους του στο Χάρτφορντ του Κονέκτικατ, στη διάρκεια του Εμφυλίου. Ο Χάμον πίστευε ότι η Γουίτλι είχε υποκύψει σ’ αυτό που πίστευε ότι ήτανε παγανιστικές επιρροές στα γραπτά της κι έτσι η ωδή του αποτελούνταν από 21 ομοιοκατάληκτα 4στιχα, το καθένα συνοδευμένο από σχετικό εδάφιο της Βίβλου, που πίστευε ότι θα ανάγκαζε τη Γουίτλι να επιστρέψει σε χριστιανικό μονοπάτι στη ζωή. Το 1838, ο εκδότης κι υπέρμαχος της κατάργησης της δουλείας Isaac Knapp μ’ έδρα τη Βοστώνη δημοσίευσε ποιητική συλλογή της Wheatley, μαζί μ’ αυτή του σκλαβωμένου ποιητή της Βόρειας Καρολίνα George Moses Horton, με τον τίτλο Memoir and Poems of Phillis Wheatley, A Native African and a Slave. Επίσης, ποιήματα ενός σκλάβου. Τα απομνημονεύματα της Wheatley δημοσιεύτηκαν νωρίτερα το 1834 από τον Geo W. Light, αλλά δεν περιλάμβαναν ποιήματα του Horton. Ο Τόμας Τζέφερσον, στο βιβλίο του Σημειώσεις για την Πολιτεία της Βιρτζίνια, ήταν απρόθυμος να αναγνωρίσει την αξία του έργου της ή του έργου οποιουδήποτε μαύρου ποιητή. Έγραψε:
—“Η δυστυχία είναι συχνά γονέας των πιο συγκινητικών πινελιών στη ποίηση. Μεταξύ των μαύρων υπάρχει αρκετή δυστυχία, ένας Θεός ξέρει, αλλά όχι ποίηση. Ο έρωτας είναι ο ιδιότυπος οίστρος του ποιητή. Ο έρωτάς τους είναι φλογερός, αλλά ανάβει μόνο τις αισθήσεις, όχι τη φαντασία. Η θρησκεία πράγματι έχει δημιουργήσει μια Phyllis Whately αλλά δεν θα μπορούσε να παράγει ένα ποιητή. Οι συνθέσεις που δημοσιεύονται με το όνομά της είναι κάτω από την αξιοπρέπεια της κριτικής“.
—–Ο Τζέφερσον δεν ήταν η μόνη διακεκριμένη φιγούρα του Διαφωτισμού που ‘χε ρατσιστικές απόψεις. Προσωπικότητες όπως ο Ντέιβιντ Χιουμ κι ο Καντ πίστευαν επίσης ότι οι Αφρικανοί δεν ήτανε πλήρως άνθρωποι. Η Wheatley πίστευε ότι η δύναμη της ποίησης ήταν αμέτρητη. Ο John C. Shields, σημειώνοντας ότι η ποίησή της δεν αντανακλούσε απλώς τη λογοτεχνία που διάβαζε, αλλά βασιζόταν στις προσωπικές της ιδέες και πεποιθήσεις, γράφει:
—“Η Γουίτλι είχε στο μυαλό της κάτι περισσότερο από την απλή συμμόρφωση. Θα αποδειχθεί αργότερα ότι οι νύξεις της στον θεό ήλιο και στη θεά του πρωινού, που εμφανίζονται πάντα όπως εδώ σε στενή σχέση με την αναζήτησή της για ποιητική έμπνευση, είναι κεντρικής σημασίας για αυτήν. Αυτό το ποίημα είναι διατεταγμένο σε 3 στροφές των 4 στίχων σε ιαμβικό 4μετρο, ακολουθούμενο από ένα τελικό δίστιχο σε ιαμβικό 5μετρο. Το σχήμα ομοιοκαταληξίας είναι ABABCC. Γραφή στοχαστική και ευρηματική παρά λαμπρή κι αστραφτερή“.
—–Επανέλαβε 3 βασικά στοιχεία: το Χριστιανισμό, τον κλασσικισμό και την ιεροφαντική λατρεία του ήλιου. Η ιεροφαντική ηλιακή λατρεία ήταν μέρος αυτού που έφερε μαζί της από την Αφρική. Η λατρεία των θεών του ήλιου εκφράζεται ως μέρος της αφρικανικής κουλτούρας της, γι’ αυτό ίσως χρησιμοποίησε τόσες πολλές διαφορετικές λέξεις για τον ήλιο. Για παράδειγμα, χρησιμοποιεί το Aurora 8 φορές, Απόλλων 7, Φοίβος 12 και Σολ 2. O Shields πιστεύει ότι η λέξη «φως» είναι σημαντική για κείνη, καθώς σηματοδοτεί την αφρικανική ιστορία της, παρελθόν που έχει αφήσει σωματικά πίσω της. Σημειώνει ότι το Sun είναι ομώνυμο του Son κι ότι σκόπευε διπλή αναφορά στο Χριστό. Η Wheatley αναφέρεται επίσης στη βαρeιά μούσα σε δύο από τα ποιήματά της: Σε έναν κληρικό για τον θάνατο της κυρίας του κι Ησαΐας LXIII, υποδηλώνοντας την ιδέα της για τη χριστιανική θεότητα. Οι κλασσικοί υπαινιγμοί είναι εξέχοντες στη ποίησή της, κάτι που o Shields υποστηρίζει ότι ξεχωρίζει το έργο της από αυτό των συγχρόνων της: «Η χρήση του κλασσικισμού από τη Wheatley διακρίνει το έργο της ως πρωτότυπο και μοναδικό κι αξίζει εκτεταμένη επεξεργασία». Ιδιαίτερα εκτεταμένη ενασχόληση με τους Κλασσικούς μπορεί να βρεθεί στο ποίημα Στον Μαικήνα, όπου χρησιμοποιεί αναφορές στον Μαικήνα για να απεικονίσει τη σχέση μεταξύ αυτής και των δικών της προστατών, καθώς κι αναφορά στον Αχιλλέα και τον Πάτροκλο, τον Όμηρο και τον Βιργίλιο. Ταυτόχρονα, δείχνει τη πολυπλοκότητα της σχέσης της με τα κλασσικά κείμενα επισημαίνοντας το μοναδικό παράδειγμα του Terence ως προγόνου για τα έργα της:
Όσο πιο ευτυχισμένος ο Τέρενς ενέπνεε όλη η χορωδία,
η ψυχή του γέμιζε και το στήθος του φλεγόταν.
Αλλά πείτε, Μούσες, γιατί αυτή η μερική χάρη,
Σε έναν μόνο από τη φυλή της Αφρικής.
—–Ενώ ορισμένοι μελετητές υποστήριξαν ότι οι νύξεις της σε κλασσικό υλικό βασίζονται στην ανάγνωση άλλης νεοκλασσικής ποίησης (όπως τα έργα του Alexander Pope), η Emily Greenwood έχει αποδείξει ότι το έργο της επιδεικνύει επίμονη γλωσσική ενασχόληση με λατινικά κείμενα, υποδηλώνοντας καλή εξοικείωση με τα ίδια τα αρχαία έργα. Ο Shields κι η Greenwood υποστήριξαν ότι η χρήση κλασσικών εικόνων κι ιδεών από τη Wheatley σχεδιάστηκε για να μεταφέρει ανατρεπτικά μηνύματα στο μορφωμένο, πλειοψηφικό λευκό κοινό της και να υποστηρίξει την ελευθερία της ίδιας κι άλλων σκλάβων.
—–Οι μαύροι μελετητές της λογοτεχνίας από τη 10ετία του 1960 ως σήμερα, ασκώντας κριτική στα γραπτά της Wheatley, έχουνε σημειώσει την απουσία της αίσθησης της ταυτότητάς της ως μαύρης σκλαβωμένης. Ορισμένοι μαύροι μελετητές της λογοτεχνίας θεώρησαν το έργο της -και τον ευρέως διαδεδομένο θαυμασμό του- ως εμπόδιο στην ανάπτυξη των μαύρων στη διάρκεια της εποχής της κι ως χαρακτηριστικό παράδειγμα του συνδρόμου του θείου Τομ, πιστεύοντας πως η έλλειψη επίγνωσής της για τη κατάσταση της υποδούλωσής της προωθεί αυτό το σύνδρομο μεταξύ των απογόνων των Αφρικανών στην Αμερική. Ωστόσο, άλλοι, πιο πρόσφατα, έχουν επιχειρηματολογήσει για λογαριασμό της. Ο O’Neal σημειώνει ότι η Wheatley «ήταν ισχυρή δύναμη μεταξύ των σύγχρονων συγγραφέων υπέρ της κατάργησης της δουλείας κι ότι, μέσω της χρήσης βιβλικών εικόνων, ενσωμάτωσε δηλώσεις κατά της δουλείας στο έργο της εντός των ορίων της εποχής και της θέσης της ως σκλάβας». Ο Chernoh Sesay Jr. βλέπει τάση προς πιο ισορροπημένη άποψη της Wheatley, κοιτάζοντάς την «όχι με όρους του 20ού αιώνα, αλλά αντίθετα σύμφωνα με τις συνθήκες του 18ου» κι ο Henry Louis Gates έχει επιχειρηματολογήσει για την αποκατάστασή της, ρωτώντας «Τι θα συνέβαινε αν σταματούσαμε να στερεοτυπούμε τη Wheatley αλλά, αντ’ αυτού, τη διαβάζαμε, τη διαβάζαμε με όλη την επινοητικότητα που η ίδια έφερε στη τέχνη της»;
—–Μερικοί μελετητές θεώρησαν ότι η οπτική της προήλθε από την ανατροφή της. Γράφοντας το 1974, η Eleanor Smith ανέφερε ότι η οικογένεια Wheatley ενδιαφέρθηκε για κείνη σε νεαρή ηλικία λόγω της συνεσταλμένης κι υποτακτικής φύσης της. Χρησιμοποιώντας αυτό προς όφελός τους, η οικογένεια Wheatley μπόρεσε να τη διαμορφώσει και να τη διαμορφώσει σε άτομο της αρεσκείας της. Η οικογένεια τη χώρισε από τους άλλους σκλάβους στο σπίτι και την εμπόδισαν να κάνει οτιδήποτε άλλο εκτός από πολύ ελαφριές δουλειές του σπιτιού. Αυτή η διαμόρφωση την εμπόδισε να γίνει ποτέ απειλή για την οικογένεια Wheatley ή άλλα άτομα από τη λευκή κοινότητα. Ως αποτέλεσμα, της επετράπη να παρευρεθεί σε κοινωνικές εκδηλώσεις λευκών κι αυτό της δημιούργησε εσφαλμένη αντίληψη για τη σχέση μεταξύ μαύρων και λευκών.
—–Το θέμα της βιογραφίας της Wheatley, τα απομνημονεύματα μιας λευκής γυναίκας, έχει αποτελέσει αντικείμενο έρευνας. Το 2020, η Αμερικανίδα ποιήτρια Honorée Fanonne Jeffers δημοσίευσε το The Age of Phillis, με βάση τη κατανόηση ότι η αφήγηση της Margaretta Matilda Odell για τη ζωή της την απεικόνιζε ανακριβώς κι ως χαρακτήρα σε συναισθηματικό μυθιστόρημα. Τα ποιήματα της Τζέφερς προσπαθούν να καλύψουνε τα κενά και ν’ αναδημιουργήσουνε πιο ρεαλιστικό πορτραίτο της. Με τη δημοσίευση του βιβλίου της Wheatley το 1773 Poems on Various Subjects, έγινε η πιο διάσημη Αφρικανή στο πρόσωπο της γης. Ο Βολταίρος δήλωσε σ’ επιστολή σε φίλο ότι η Wheatley είχε αποδείξει ότι οι μαύροι μπορούσαν να γράψουνε ποίηση. Ο Τζον Πολ Τζόουνς ζήτησε από συνάδελφό του αξιωματικό να παραδώσει μερικά από τα προσωπικά του γραπτά στον «Φίλη, τον Αφρικανό αγαπημένο των Εννέα (μούσες) και τον Απόλλωνα». Τιμήθηκε από πολλούς από τους ιδρυτές της Αμερικής, συμπεριλαμβανομένου του Τζορτζ Ουάσινγκτον, που της έγραψε (αφού έγραψε ποίημα προς τιμή του) ότι «το ύφος κι ο τρόπος της ποίησής σας παρουσιάζουν εντυπωσιακή απόδειξη των μεγάλων ποιητικών ταλέντων σας». Οι κριτικοί θεωρούνε το έργο της θεμελιώδες για το είδος της αφροαμερικανικής λογοτεχνίας και τιμάται ως η 1η Αφροαμερικανίδα που δημοσίευσε βιβλίο ποίησης κι η 1η που έβγαζε τα προς το ζην από τη γραφή της.
* Το 2002, ο μελετητής Molefi Kete Asante κατέταξε τον Phillis Wheatley ως έναν από τους 100 μεγαλύτερους Αφροαμερικανούς του.
* Η Wheatley παρουσιάζεται, μαζί με την Abigail Adams και τη Lucy Stone, στο Boston Women’s Memorial, ένα γλυπτό του 2003 στη λεωφόρο Commonwealth στη Βοστώνη της Μασαχουσέτης.
* Το 2012, το Πανεπιστήμιο Robert Morris ονόμασε το νέο κτίριο για τη Σχολή Επιστημών Επικοινωνιών και Πληροφοριών από τον Phillis Wheatley.
* Το Wheatley Hall στο UMass Boston πήρε το όνομά του από τον Phillis Wheatley.
* Το 1892 σχηματίστηκε ένας κύκλος Phyllis Wheatley στο Greenville του Μισισιπή και το 1896 ο κύκλος Phyllis Wheatley.
* Τιμάται στο Boston Women’s Heritage Trail. Το Phyllis Wheatley YWCA στην Ουάσιγκτον, DC και το γυμνάσιο Phillis Wheatley στο Χιούστον του Τέξας, πήραν το όνομά της, όπως και το σχολείο Phyllis Wheatley στην Apopka της Φλόριντα και το ιστορικό σχολείο Phillis Wheatley στο Jensen Beach της Φλόριντα, τώρα το παλαιότερο κτίριο στη πανεπιστημιούπολη του American Legion Post 126 (Jensen Beach, Φλόριντα). Ένα παράρτημα της βιβλιοθήκης της κομητείας Richland στην Κολούμπια της Νότιας Καρολίνα, που προσέφερε τις πρώτες υπηρεσίες βιβλιοθήκης σε μαύρους πολίτες, πήρε το όνομά της. Ένα υποκατάστημα του συστήματος της Δημόσιας Βιβλιοθήκης του Ρότσεστερ στο Ρότσεστερ της Νέας Υόρκης πήρε το όνομά της όταν χτίστηκε το 1971. Το Δημοτικό Σχολείο Phillis Wheatley, Νέα Ορλεάνη, άνοιξε το 1954 στο Tremé, μια από τις παλιότερες αφροαμερικανικές γειτονιές στις ΗΠΑ. Το Κοινοτικό Κέντρο Phillis Wheatley άνοιξε το 1920 στο Γκρίνβιλ της Νότιας Καρολίνας και το 1924 (γράφεται “Phyllis”) στη Μινεάπολη της Μινεσότα.
* Στις 16 Ιουλίου 2019, στην τοποθεσία του Λονδίνου όπου οι βιβλιοπώλες A. Bell δημοσίευσαν το 1ο βιβλίο της Wheatley τον Σεπτέμβρη του 1773 (στο 9 Aldgate High St, τώρα η τοποθεσία του Hotel Saint, πρώην Dorsett City Hotel), έγιναν τα αποκαλυπτήρια αναμνηστικής μπλε πλάκας προς τιμήν της, που διοργανώθηκε από το Nubian Jak Community Trust και το Black History Walks.
* Το Wheatley είναι το θέμα ενός έργου και θεατρικού έργου του Βρετανο-Νιγηριανού συγγραφέα Ade Solanke με τίτλο Phillis in London, που παρουσιάστηκε στο Φεστιβάλ Βιβλίου του Γκρίνουιτς τον Ιούνιο του 2018. Ένα 90λεπτο έργο του Solanke με τίτλο Phillis in Boston παρουσιάστηκε στο Old South Meeting House το Νοέμβρη του 2023.
* Μια συλλογή 30 αντικειμένων με υλικό που σχετίζεται με τη Wheatley, συμπεριλαμβανομένων δημοσιεύσεων από τη ζωή της που περιέχουνε ποιήματά της, αποκτήθηκε από το Εθνικό Μουσείο Αφροαμερικανικής Ιστορίας και Πολιτισμού του Smithsonian το 2023.
* Η Wheatley εμφανίστηκε στο “Rise Up: Resistance, Revolution, Abolition” στο Μουσείο Fitzwilliam του Πανεπιστημίου του Κέιμπριτζ στη διάρκεια του 2025, που αφηγήθηκε τις ιστορίες των καταργητών όπως ο Wheatley.
===============================================
Περί Αρετής
Φωτεινό κόσμημα στον στόχο μου
προσπαθώ να σε καταλάβω.
Τα ίδια σου τα λόγια δηλώνουνε
πως η Σοφία είναι υψηλότερη
απ’ ό,τι μπορεί να φτάσει ανόητος.
Παύω να αναρωτιέμαι και δεν επιχειρώ
πια το ύψος σου να εξερευνήσω,
ή να κατανοήσω τα βάθη σου.
Αλλά, ψυχή μου, μη βυθίζεσαι στην απελπισία,
η Αρετή είναι κοντά σου και μ’ απαλό χέρι
Θα σε αγκάλιαζε τώρα,
αιωρείται πάνω από το κεφάλι σου.
Ο Φέιν θα ‘θελε τη ψυχή
που γεννήθηκε με τη συνομιλία της,
Μετά θα την αναζητούσε,
μετά θα τη φλερτάρει
για την υποσχόμενη ευδαιμονία της.
Ευοίωνη βασίλισσα εσύ,
τα ψηλά γρανάζια σου απλώνονται
κι οδηγούν την ουράνια αγνότητα μπρος.
Ιδού! Η ιερή ακολουθιά της κατεβαίνει,
ένδοξ’ απ’ τις σφαίρες της ψηλά παραταγμένη.
Πρόσεχέ με, Αρετή, στα νιάτα μου
μη μ’ αφήνεις στις ψευδείς χαρές του χρόνου!
Οδήγησ’ αέναα τα βήματά μου
στη ζωή και την ευδαιμονία.
Μεγαλείο ή Καλοσύνη,
πες αυτό που θα σε πω,
Να δώσω μια υψηλότερη
ακόμα πιο πολύ, ονομασία,
Δίδαξέ με καλύτερο στόχο,
ένα ευγενέστερο λαϊκό,
Σύ, ενθρόνη με Χερουβείμ
στα βασίλεια της ημέρας!
Σχετικά με το θάνατο του Κου Σνάιντερ Δολοφονία απ’ το Ρίτσαρντσον
Στην αιώνια αυλή των ουρανών ορίστηκε
Εσύ ο πρώτος μάρτυρας για το κοινό καλό
Κρύφτηκε για πολύ πολύ καιρό
πριν, ένας άθλιος κολασμένος εδώ
μποδά τον Αχιλλέα στης καρριέρας το μισό.
Όπου αυτή η μανία εκτοξεύει την ανάσα του Πουά
Όλοι κινδυνεύουν από τις ακτίνες του θανάτου
Οι γενναιόδωροι Κύριοι είδαν τη θανατηφόρα πληγή
Είδαν τον νεαρό πρωταθλητή κάτω να λαχανιάζει
Τον σήκωσαν αλλά σε κάθε παρόν αυτί
τι πολεμικές δόξες δήλωσε η γλώσσα του
Ο άθλιος δεν μπορεί πλέον να περιφρονήσει
Αλλ’ απ’ το θύμα του Χτυπήματος στρέφει τα μάτια.
-Όταν εμφανίστηκε αυτή η νεαρή πολεμική ιδιοφυΐα
Ο αρχηγός των Τόρις δεν μπορούσε πλέον να αντέξει.
Ώριμος για καταστροφή, δείτε τους άθλιους να καταδικάζουν
Περιμένει τις κατάρες του αιώνα που θα έρθει
Μάταια πετά, απ’ τη Δικαιοσύνη Γρήγορα κυνηγημένος
Με απροσδόκητη ατιμία ντροπιασμένος
Από τον Ρίτσαρντσον για πάντα εξόριστος εδώ.
Οι μεγάλοι σφετεριστές καυχήθηκαν γενναία Κληρονόμος.
Φέρνουμε το σώμα από το υδάτινο τόξο
να το φιλοξενήσουμε εκεί που πια δεν θ’ απομακρυνθεί
Σνάιντερ ιδού με τι Μεγαλοπρεπή Αγάπη
Η Επιφανής ακολουθία αρχίζει να κινείται
Με Μυστική οργή
Οι εχθροί της δίκαιης ελευθερίας από κάτω
Δες στο κορσέ σου τη Μεγαλειότητα στο Θάνατο.
Σε μια κυρία για το θάνατο του συζύγου της
Ζοφεροί Μονάρχες, δείτε,
στερημένοι από ζωτική πνοή,
Ένας νεαρός γιατρός στη σκόνη του θανάτου:
Συνεχίζεις ακατάπαυστα να καταστρέφεις,
Οι λύπες μας να διπλασιαστούν
και να καταστρέψουν τη χαρά μας;
Αρκετά δεν ήξερες ποτέ να πεις,
Αν και εκατομμύρια πεθαίνουν,
οι υποτελείς της εξουσίας σου:
Ούτε η νιότη, ούτε η επιστήμη,
ούτε οι δεσμοί της αγάπης,
Ούτε με τίποτα στη γη
δεν μπορεί να κινηθεί
η τσαλακωμένη καρδιά σου.
Ο φίλος, ο σύζυγος
απ’ το τρομερό βέλος του για να σώσει,
Μάταια ρωτάμε τον κυρίαρχο του τάφου.
Ωραία πενθούντα, εκεί δες
τον αγαπημένο σου Λέοναρντ ξαπλωμένο,
Και πάνω του άπλωσε
τη βαθιά αδιαπέραστη σκιά.
Κλειστά είναι τα μάτια του
και βαριά δεσμά κρατούν
τις αισθήσεις του δεμένες
σε ύπνο που δεν ξυπνά ποτέ,
Μέχρι να πάψει ο χρόνος,
μέχρι πολλοί έναστροι κόσμοι.
Θα πέσει από το ύψωμα,
σε τρομερή σύγχυση
που θα εκσφενδονιστεί,
Μέχρι η φύση
στο τελευταίο της ναυάγιο να κείτεται
Κι ο τελευταίος στεναγμός της
θα σκίσει τον γαλάζιο ουρανό:
Όχι, όχι μέχρι τότε
η δραστήρια ψυχή του θα διεκδικήσει
Το σώμα του, ένα θεϊκό αθάνατο πλαίσιο.
Αλλά δείτε τα δάκρυα
που κλέβουν απαλά γρήγορα.
Κυνηγήστε ο ένας τον άλλον
στο πρόσωπο του πενθούντος.
Αλλά σταμάτα τα δάκρυά σου,
πες σε κάθε αναστεναγμό να φύγει
και ρίξε το φορτίο
της στενοχώριας απ’ τη καρδιά σου·
Από το κρύο κέλυφος
της μεγάλης ψυχής του αναδύονται
Και κοίτα πέρα, σύ που γεννάς τους ουρανούς.
Εκεί στερεώσου τη θέα σου,
όπου πιο φευγαλέα από τον άνεμο
Ο Λέοναρντ σου ανεβαίνει
κι αφήνει πίσω του τη γη.
Ετοιμάσου να περάσεις
τη κοιλάδα της νυχτιάς
Για να ενωθούμε για πάντα
στους λόφους του φωτός:
Στην αγκαλιά σου κινείται
το χαρούμενο πνεύμα του
Σε σένα, τη σύντροφο
των επίγειων ερώτων του.
Σε καλωσορίζει
σε πιο εκλεπτυσμένες απολαύσεις
Και ταιριάζει καλύτερα
στο αθάνατο μυαλό…
