Veronica Franco (Βερόνικα Φράνκο),
Αξιότιμος Εταίρα, ποιήτρια και στοχαστική.
Καναλέτο: Βενετίας κανάλι την εποχή της Φράνκο
Μια ακόμα πρωτοπόρος γυναίκα, μια ποιήτρια της Ιταλικής Αναγέννησης, αλλά και μια αξιότιμη εταίρα, της οποίας οι μυθιστορηματικές σχεδόν περιπέτειες ως επαγγελματίας συνοδός πολυτελείας στη Βενετία, συνυπήρχαν με τη ποιητική της ιδιότητα. Αν και στα αγγλικά κι ιταλικά, υπάρχουν αρκετά βιβλία για τη ζωή της κυρίως, και λιγότερο για τη ποίησή της, στην Ελλάδα είναι σχεδόν άγνωστη. Η Venus di Venezia (Αφροδίτη της Βενετίας), όπως την αποκαλούσαν, -άλλωστε από τη Θεά του Έρωτα πήρε το όνομά της κι η πόλη), έμαθε τη τέχνη της εταίρας από τη μητέρα της που ακολουθούσε το ίδιο επάγγελμα ενώ οι τρεις αδερφοί της επηρέασαν καθοριστικά τη διαμόρφωση της προσωπικότητάς της και τη μόρφωσή της: αγάπησε τα γράμματα και τις τέχνες και μελέτησε ποίηση, μουσική, ελληνική και λατινική λογοτεχνία. Παντρεύτηκε και χώρισε πολύ νέα ενώ απέκτησε στη διάρκεια της ζωής της έξι παιδιά, από τα οποία μόνο 2 επέζησαν.
Η κοινωνία της Βενετίας, την εποχή εκείνη, διέθετε δυο διακριτές τάξεις γυναικών που εκδίδονταν: την cortigiana onesta (αξιότιμη εταίρα), ένα είδος συνοδού πολυτελείας που διέθετε επιπλέον μόρφωση, και τη cortigiana di lume (λαϊκή εταίρα), που απευθυνόταν στα χαμηλότερα κοινωνικά στρώματα. Η Φράνκο αποτέλεσε τη πιο γνωστή εταίρα της πρώτης κατηγορίας. Για να επιβιώσει αυτή κι η οικογένεια της, από μικρή ακολούθησε το επάγγελμα της εταίρας με μεγάλη επιτυχία αφού όταν έγινε 20, τ’ όνομά της συμπεριλήφθηκε στον Κατάλογο των πιο τιμημένων εταίρων της Βενετίας (Il Catalogo di tutte le principale et piu honorate cortigiane di Venezia). Εκεί αναφέρονταν τα ονόματα, οι διευθύνσεις κι οι τιμές των επιφανέστερων εταίρων της πόλης. Η μητέρα της αναφέρεται ως το πρόσωπο στο οποίο πρέπει να καταβάλλονται τα χρήματα. Αποτέλεσε τη σύντροφο των ισχυρότερων και πλουσιότερων ανδρών της Βενετίας.
Η Βερόνικα Φράνκο (Veronica Franco, 25 Μάρτη 1546 – 22 Ιουλίου 1591) ήταν Ιταλίδα ποιήτρια κι εταίρα, που έζησε κι έδρασε στη Δημοκρατία της Βενετίας το 16ο αι.. Ήτανε κόρη μιας επίσης εταίρας κι έπειτα μαστρωπού, της Paola Fracassa και του εμπόρου Francesco Franco. Η μόνη θυγατέρα, με 3 ακόμα αδελφούς: τους Girolamo, Orazio & Serafino. Ο μικρός Σεραφίνο, αιχμαλωτίστηκε από τους Τούρκους το 1570 κι έκτοτε χάθηκαν τα ίχνη του. Η μητέρα της πέθανε κάπου μεταξύ του 1565-70. Η οικογένειά της είχε εθνόσημο επειδή ήταν εγγενείς πολίτες που ανήκαν με κληρονομικό δικαίωμα σ’ επαγγελματική κάστα σύμφωνα με τη κυβερνητική γραφειοκρατία κι ό,τι επικρατούσε τότε στις ενετικές φατρίες (Ο πατέρας της την αναγνώρισε επίσημα πράγμα που σήμαινε πως ήτανε πολίτης Βενετίας κι είχε επίσημο οικόσημο). Το cittadini originari αποτελούσε τη γραφειοκρατία της Βενετίας και τις θρησκευτικές αδελφότητες, εκείνη την εποχή. Ο πατέρας της (γιος του Teodoro Franco και της Luisa Federico, αργότερα είχε χάσει την εμπιστοσύνη της θυγατέρας του ως προς το θέμα χρημάτων, πιθανώς λόγω ποτού) επίσης, είχε κανονίσει να σπουδάσει στο σπίτι από ιδιώτες δασκάλους μαζί με τα αδέρφια της κι από νεαρή ηλικία έδειξε μεγάλη ικανότητα μάθησης και γραφής. Ήταν από τα επιφανέστερα μέλη, αν και δεν είναι η μοναδική που θα μπορούσε να καυχηθεί γι’ απόκτηση υψηλής μόρφωσης κι επίτευξη καλλιτεχνικών κατορθωμάτων.
Όντας κόρη μιας άλλης cortigiana onesta (αξιότιμης εταίρας), διδάχθηκε τη τέχνη σε νεαρή ηλικία από τη μητέρα της. Εκπαιδεύτηκε στο να χρησιμοποιεί τη φυσική της ομορφιά αλλά και τις ικανότητές της ώστε να επιτύχει έναν επικερδή γάμο. Από σωζόμενες μαρτυρίες γνωρίζουμε πως μέχρι την ηλικία των 18, είχε για λίγο παντρευτεί έναν πλούσιο γιατρό, τον Paolo Panizza, η μητέρα της είχε παράσχει ικανοποιητική προίκα, αλλά ο γάμος τελείωσε σύντομα με άσχημο τρόπο. Ευτυχώς δεν είχανε παιδιά κι επίσης που πήρε στο ακέραιο πίσω όλη τη προίκα της. Χώρισε γιατί είχε αποφασίσει να γίνει εταίρα. Στα 18 της έμεινε έγκυος από κάποιον ερωτικό σύντροφο, πιθανόν από τον Jacomo Baballi, αλλά ποτέ δεν ήταν απολύτως σίγουρη γι’ αυτό. Όπως συνηθιζότανε κείνη την εποχή, γυναίκα έγκυος έκανε διαθήκη, γιατί υπήρχε περίπτωση να πεθάνει. Η Φράνκο έκανε τη 1η της διαθήκη το 1864 και ζήτησε παράλληλα από τον “πατέρα” ν’ αναλάβει τη φροντίδα και τα οικονομικά συμφέροντα του αγοριού ή του κοριτσιού που θα γεννηθεί και σαν αντάλλαγμα εκείνη υποσχέθηκε την αγάπη της κι ένα διαμάντι. Πράγματι ο γιος Ακίλε γεννήθηκε κι ανάρρωσαν καλά κι οι δυο. Το 2ο της γιο Ενέα τονε γέννησε 6 χρόνια αργότερα και πατέρας του ήταν ο Andrea Tron, που νυμφεύτηκε την ευγενή Βενετή κυρία Beatrice da Lezze το 1569. Συνολικά απέκτησε έξι παιδιά, 4 από τα οποία πέθαναν σε νηπιακή ηλικία, τα 2 σίγουρα από ευλογιά. Έκανε τη 2η διαθήκη της 1η Νοέμβρη 1570.
Προκειμένου να υποστηρίξει οικονομικά τον εαυτό της, αποφάσισε να ζήσει ως εταίρα πλούσιων ανδρών. Γρήγορα ανέβηκε στην άτυπη ιεραρχία των εκδιδόμενων γυναικών, αποτελώντας τη σύντροφο μερικών από τους ισχυρότερους και πλουσιότερους άνδρες της Βενετίας. Οι επιφανείς άντρες της Βενετίας έκαναν σαν τρελλοί για να έχουνε την έυνοιά της, δεν της χαλούσανε χατήρι, αλλά κι αυτή όταν την έδινε ήτανε μια εξαιρετική συντροφιά σε όλους τους τομείς ανεξαιρέτως. Οι δε επιφανείς γυναίκες, φιλενάδες, σύζυγοι από την άλλη μεριά, τη φθονούσανε, ζηλεύοντας που οι άντρες τους προτιμούσανε τη συντροφιά της πιο πολλές φορές, από τη δική τους. Σε σύγκριση πάντως με τις ζωές των περισσότερων γυναικών, η ζωή μιας εταίρας έδειχνε κομψότητα κι ανεξαρτησία, αλλά το καθεστώς της εξακολουθούσε να καθορίζεται κυρίως από τους άντρες στους οποίους ήταν εμπλεκόμενη, όπως ακριβώς το καθεστώς μιας παντρεμένης γυναίκας καθοριζόταν από τον σύζυγό της.
Τιντορέττο: Δανάη (πόζα Φράνκο)
Η Φράνκο ωστόσο, μπόρεσε να είναι πιο ανεξάρτητη από πολλούς ευγενείς λόγω των δικών της ικανοτήτων. Αποτελώντας μια από τις επιφανέστερες εταίρες μιας πλούσιας και κοσμοπολίτικης πόλης, έζησε καλά στο μεγαλύτερο μέρος της ζωής της, αλλά χωρίς την αυτονόητη προστασία που απολάμβαναν οι αξιοσέβαστες γυναίκες, κι αναγκάστηκε να στραφεί σε αυτή την επιλογή γιατί έπρεπε να επιβιώσει με τα δικά της μέσα. Παράλληλα ασχολήθηκε τη 10ετία του 1570 με το διάσημο λογοτεχνικό σύμβουλο Domenico Venier. Ο Βενιέ υπηρέτησε ως λογοτεχνικός σύμβουλος όχι μόνο σε άντρες συγγραφείς αλλά και σε πολλές γυναίκες ποιήτριες της εποχής στη Βενετία. Η Φράνκο επισκεπτόταν συχνά το Ca ‘Venier, (Ακαδημία Βενιέ), το ιδιωτικό του παλάτι, όπου ήταν η πιο σημαντική λογοτεχνική ακαδημία στη Βενετία, μαζεύοντας συγγραφείς κι άλλους μαθητές για να διαβάσουνε τα έργα τους και να συζητήσουν άλλα πολιτιστικά θέματα. Εκεί συνέγραψε κι αυτή το Τέρτσα Ρίμε, αφιερωμένο στον Guglielmo Gonzaga, Δούκα της Μάντοβα, παρέα με ξακουστούς άντρες που την ενέπνεαν να γράφει και μεταξύ αυτών ήτανε κι ο Estor Marteninengo, Κόντες της Μάλαγα…
Τιντορέττο: Γυμνό Στήθος (πόζα Φράνκο)
Όταν ξέσπασε ο 4ος οθωμανικό-βενετικός πόλεμος (1570-73) η πόλη απευθύνθηκε στη Γαλλία για βοήθεια. Η Βερόνικα ενθαρρύνεται να αποπλανήσει το βασιλιά της Γαλλίας και να εξασφαλίσει μια στρατιωτική συμμαχία, μια πρόταση την οποία δέχεται ώστε να μπορέσει να σώσει τη πόλη, την οικογένεια της και τους συμπολίτες της. Η σύντομη σχέση της με τον Ερρίκο Γ’ της Γαλλίας έφερε τη στρατιωτική βοήθεια που η πόλη χρειαζότανε κι η Βερόνικα έγινε χωρίς να το γνωρίζουν οι περισσότεροι, μια ηρωίδα που βοήθησε καταλυτικά στον πόλεμο. Μεταξύ τους άνθισε μια ζεστή σχέση κι έπειτα μια μεγάλη φιλία, -φεύγοντας του χάρισε το πορτραίτο της και θα του αφιερώσει αργότερα και 2 σοννέττα.
Έχοντας μια πολύ καλή μόρφωση, έγραφε ποίηση. Το έργο Terze Rime που εκδόθηκε το 1575 περιλάμβανε 18 ποιήματα/επιστολές γραμμένες σε στίχο από την ίδια κι 7 από άνδρες που έγραψαν προς τιμή της. Παράλληλα χάρη στην οικονομική επιφάνειά που είχε αποκτήσει από τα 2 της επαγγέλματα, δημιούργησε ένα φιλανθρωπικό ίδρυμα για πόpνες και τα παιδιά τους, το οποίο διατήρησε τουλάχιστον όσο ζούσε. Αυτή η τόλμη της ήταν ασυνήθιστη σε μια γυναίκα συγγραφέα, για τις περισσότερες γυναίκες της περιόδου Αναγέννησης και Μεταρρύθμισης που γράψαν επιλέγοντας κυρίως θρησκευτικά θέματα, αλλά κι εκείνες που γράψανε για κοσμικά σπάνια συζητούσανε ή γράφανε σεξουαλικά θέματα. Δέχτηκε επίθεση από μερικούς γνωστούς της για αυτή τη τόλμη, ίσως επειδή ήταν αντίθετη με αυτό που περίμεναν από τις γυναίκες να είναι τόσο στη πραγματική ζωή όσο και στη ποίηση. Στην πραγματική ζωή, οι γυναίκες αναμενόνταν να είναι αγνές κα υπάκουες και στη ποίηση, να είναι επιφυλακτικές, όμορφες κι αγνές -η έμπνευση είναι για την αντρική ποίηση περί έρωτα και πόθου κι όχι για τις γυναίκες που νιώθανε σεξουαλικό πάθος.
Το 1575, στη διάρκεια μιας φοβερής επιδημίας πανώλης που χτύπησε τη πόλη, η Φράνκο αναγκάστηκε να εγκαταλείψει τη Βενετία, χάνοντας μεγάλο κομμάτι των περιουσιακών της στοιχείων, όταν το σπίτι και τα υπάρχοντά της λεηλατήθηκαν. Λόγω της μεγάλης της φήμης, όταν επέστρεψε, το 1577 κατηγορήθηκε από την Ιερά Εξέταση (αυτή τη μάστιγα) για μαγεία κι οδηγήθηκε σε δίκη στην οποία υπερασπίστηκε με αξιοπρέπεια και σθένος τον εαυτό της. Λόγω των υψηλών γνωριμιών της αλλά και της προσφοράς της στη πόλη οι κατηγορίες αποσύρθηκαν. Η ζωή της μετά τη δίκη δεν είναι ιδιαίτερα γνωστή αν και μαρτυρίες της εποχής δείχνουν ότι παρ’ ότι κέρδισε την ελευθερία της απώλεσε μεγάλο τμήμα των υλικών αγαθών και του πλούτου της. Η ζωή της έχει μείνει ανεξίτηλη στην ιστορία ενώ έχει εμπνεύσει πολλά μυθιστορήματα και μια βιογραφική ταινία το 1998 με πρωταγωνιστές τους Catherine McCormack και Rufus Sewell. Την εποχή εκείνη συντηρούσε όχι μόνο τα δικά της παιδιά αλλά και τα ανήψια της που είχαν ορφανέψει από την επιδημία. Το 1580 δημοσίευσε το έργο Lettere familiari a diversi που περιλάμβανε 50 επιστολές και 2 σοννέττα αφιερωμένα στο Βασιλιά Ερρίκο Γ’ της Γαλλίας.
Ο φίλος της Ερρίκος ο Γ’ της Γαλλίας
Ως αξιότιμη εταίρα έζησε μιαν αρκετά υπέροχη ζηλευτή ζωή: έπαιζε μουσική (λαούτο και σπίντο), γνώριζε τη λογοτεχνία της αρχαίας Ελλάδας και της Ρώμης, καθώς και της εποχής της και συνομιλούσε, συναναστρεφόταν με στοχαστές, καλλιτέχνες, πολιτικούς και ποιητές. Τα ποιήματα διαφημίζουν αυτά τα επιτεύγματα, ανεβάζοντάς τη πάνω από τις άλλες λιγότερο μορφωμένες γυναίκες της ίδιας ομάδας. Η σχέση της με τους άντρες και μάλιστα σημαντικούς, εμφαίνεται στους στίχους της, καθώς απευθύνεται πάντα να ζητά απαντήσεις από έναν άντρα. Η Φράνκο ήταν ανοιχτά ερωτική και σεξουαλική μιλώντας με άνεση και χωρίς ντροπές. Έγραφε ως επί το πλείστον σε μορφή capitolo: μορφή στίχου που χρησιμοποιείται από Προβηγκιανούς ποιητές του 13ου αι. για λογοτεχνική κονταρομαχία, είναι 11σύλλαβο κι ακολουθεί μοτίβο 3 στροφών των της μορφής aba , bcb, cdc, των αλληλοσυνδεομένων ποιημάτων. Ο “proposta / risposta” (πρόκληση / απόκριση) τρόπος χρήσης του capitolo απευθύνεται σε μια ποιήτρια, που χρησιμοποίησε τη φόρμα αυτή για να ακονίσει και να προβάλλει τις λεκτικές της δεξιότητες κι ήταν εξαιρετικά δημοφιλής φόρμα μεταξύ των μελών της συντροφιάς της.
Από το 1ο της ποίημα, γιορτάζει τη σεξουαλική της εμπειρία ως ερωτική σύντροφος κι υπόσχεται να ικανοποιήσει τις επιθυμίες του συνομιλητή της. Η ειλικρίνειά της κι οι συγκεκριμένες καταστάσεις που δραματοποιεί προκαλούν επίσης τα εξιδανικευμένα κλισσέ της ερωτικής ποίησης του Petrarcha. Στα ποιήματα και τα γράμματα της, υπονομεύει τη παραδοσιακή απεικόνιση της γυναίκας αγαπημένης ως σιωπηλής, μακρυνής, σκληρής κι απροσπέλαστης γυναίκας. Επιμένει στην εμπλοκή και τον διάλογο και τα σοννέττα 13 και 16 είναι μαχητικα και πολεμικά. Στο 16, γράφει μια σκληρή και πειστική απάντηση σε τρία άσεμνα ποιήματα που γράφτηκαν εναντίον της στην ενετική διάλεκτο από τον ξάδελφο του Marco Venier, Maffio Venier. Υπερασπίζεται τον εαυτό της ενάντια στις προσπάθειες του Maffio να την εξευτελίσει στο κοινό. Υπερασπίζεται επίσης όλες τις γυναίκες που κακοποιούνται προφορικά ή σωματικά από άνδρες. Στα 3, 17 κι 20 απηχεί τη ρητορική, τα θέματα, τις φιγούρες του λόγου εμπνευσμένη από τις αρχαίες ρωμαϊκές ερωτικές ελεγείες των λατίνων, Catullus, Propertius κι Ovid που μεταφράστηκαν στα ιταλικά από μέλη της Ακαδημίας Venier. Σ’ αυτά τα ποιήματα, ωστόσο, μιλά με φωνή που υπέφερε από τις καταστροφικές δυνάμεις της λαχτάρας, της επιθυμίας, της ζήλειας και της απογοήτευσης της αυτοεκδιδομένης γυναίκας. Λόγω της επιστολικής τους μορφής, αυτά τα ποιήματα μοιάζουν περισσότερο με τις Επιστολές του Οβίδιου. Γενικά πάντως τραγούδησε τη τέχνη της αγάπης και με στίχους απευθύνθηκε στους άντρες που της άρεσαν.
Οι 50 γνωστές επιστολές της δημοσιεύθηκαν το 1580 στη Βενετία κι ήταν αφιερωμένες στον Καρδινάλιο Luigi d’ Este. Η 1η γράφεται στον Henry III, βασιλιά της Γαλλίας κι η 21η στον Jacopo Tintoretto, τον Ενετό ζωγράφο, ευχαριστώντας τον για το πορτραίτο που της έκανε. Τέτοια γράμματα ήτανε κάτι συνηθισμένοι για τους αναγεννησιακούς ανθρωπιστές, που βλέπανε την επιστολή σαν ευκαιρία να επιδείξουνε τις λογοτεχνικές τους δεξιότητες, -εκτός βέβαια από μέσο για τη μετάδοση πληροφοριών. Οι περισσότεροι λογοτέχνες που γράψαν επιστολές στη τη διάρκεια αυτής της περιόδου φυσικά ξέρανε πως δε θα παραμείνουν ιδιωτικές και δίναν μεγάλη προσοχή στη κατάρτισή τους. Οι επιστολές συχνά παραδίδονταν σε λογοτεχνικές συγκεντρώσεις ή διαβάζονταν δυνατά, με αναγνώστες ή ακροατές να σχολιάζουν το στυλ και τις δεξιότητές τους. Στη πραγματικότητα λοιπόν οι επιστελές αυτές δεν φτάσανε ποτέ στους παραλήπτες τους, παρά διαβάστηκαν σε συγκεντρώσεις και δημοσιεύτηκαν όπως ήταν ο αρχικός τους προορισμός ώστε να περιγραφεί η ζωή κι οι δραστηριότητες της ποιήτριας.
Τα γράμματα της Φράνκο εμφανίζουνε τις πολλές δεξιότητές της “αξιότιμης εταίρας” κι έχουν μεγάλη βιογραφική αξία. Τη δείχνουνε σε μια σειρά από καθημερινές δραστηριότητες -παίζει μουσική, ποζάρει για ένα πορτραίτο, παραθέτει δείπνο σε φίλους, ζητά ένα δάνειο για να προσφέρει βοήθεια ή ασχολείται με λογοτεχνικά θέματα. Σχολιάζει επίσης τα γεγονότα και τις καταστάσεις που εκπροσωπούνται στις επιστολές αυτές. Σε πολλές επιστολές, απεικονίζει τον εαυτό της ως ηθικολόγο, δίνοντας συμβουλές σε αρσενικούς φίλους πατρίκιους ή σε μια μητέρα που σκέφτεται να κάνει τη κόρη της συνοδό. Τέλος, της επιτρέπει να τοποθετηθεί σαν δικαστής και στωικός σύμβουλος, γράφοντας ως δικηγόρος για να συμβουλεύει τους πατριώτες που έχουνε παραπλανηθεί από το πάθος που δεν ελέγχεται με τα λόγια. Εμπνέεται από αρχαίους συγγραφείς, ιδιαίτερα από τις γνωστές επιστολές των Cicero και Seneca, που μεταφράστηκαν στα ιταλικά από μέλη της ακαδημίας Venier. Τα γνωστά της γράμματα, που προορίζονται για δημοσίευση, της επιτρέπουν να φέρει στο φως την ιδιωτική της ζωή, πράγμα που ελευθέρωσε τα χέρια της να σχολιάσει έντυπα σχετικά με τη συμπεριφορά των αντρών, να επιμείνει στην αρετή, στο λόγο, στη σοφία και με την αμεροληψία μιας εταίρας. Είναι σχετικά παράξενο που σώθηκαν όλα τα γραπτά της, επιτρέποντάς έτσι, να τη γνωρίσουμε πρώτα και μετά να διερευνήσουμε στοιχεία για τα λογοτεχνικά δρώμενα της εποχής και γενικά το λόγο της, με μερικά ακόμα δείγματα της Αναγεννησιακής λογοτεχνίας και ποίησης.
Παρ’ όλο που οι επιστολές της καθιερώσανε σταθερά τη φήμη της ως εταίρα για την ελίτ, αλλά και το φιλανθρωπικό της έργο και παρ’ όλο που έσωσε τη πόλη, η Φράνκο σύρθηκε στα δικαστήρια το 1580 από το δάσκαλο του γιου της, Ρεδόλφο Βαννιτέλι, με τη κατηγορία πως είχε ασκήσει μαγικά ξόρκια στο σπίτι της, για να πετυχαίνει αυτή τη προτίμηση των αντρών. Αυτός κι η υπηρέτριά της. Μπόρτολα, είχανε σαφέστετα κλέψει αντικείμενα αξίας κι όταν τους κατάλαβε φοβηθήκανε και τη καταγγείλανε. Στη δίκη, υπερασπίστηκε η ίδια τον εαυτό της κι εκφώνησε έναν ένθερμο λόγο, αποδεικνύωντας με ήρεμη φωνή κι απλά λόγια πως ήταν έντιμη ως εταίρα κι ως άνθρωπος, πείθοντας έτσι τους δικαστές. Η υπεράσπισή της, η βοήθεια του Domenico Venier, η εύνοια των επιφανέστερων της πόλης κι η προδιάθεση των δικαστών την απελευθέρωσαν από τις κατηγορίες.
Αυτό όμως ήτανε κι η αρχή του τέλους. Ξεκίνησε μια πτωτική πορεία καθώς η φήμη της καταστράφηκε ανεπανόρθωτα. Ήταν επίσης πολύ φτωχή πλέον, από τα χρόνια της πανούκλας του 1575-77 στα οποία έχασε πολλά από τα πολύτιμα υπάρχοντά της από κλοπή κι έχασε και τον πιστό προστάτη και φίλο της για πολλά χρόνια, Domenico Venier, που πέθανε το 1582. Η φορολογική της δήλωση του 1582 δήλωνε ότι ζούσε σ’ ένα τμήμα της πόλης όπου πολλές πόρνες τελείωσαν τη ζωή τους. Στα τελευταία χρόνια της ζωής της σταμάτησε να γράφει. Ο θάνατος στα 45 της χρόνια, έχοντας λυώσει για περίπου 20 μέρες στον πυρετό που είχε άγνωστη προέλευση, ολοκλήρωσε μια ζωή που περιλάμβανε μια 10ετία πολυτελούς πλούτου, αλλά και πολλές δυσκολίες, κινδύνους κι απώλειες.
Συμπερασματικά: μπορεί κανείς να πει πως ήτανε μια όμορφη γυναίκα, μια αξιότιμη εταίρα, με αγάπη για τους ανθρώπους, τους άντρες τους σωστούς και τις σωστές αλλά αδύναμες γυναίκες, μια μαχήτρια φεμινίστρια -πριν καν εφευρεθεί ο όρος- μια εξέχουσα λάτρις του έρωτα, μια εξαιρετικά σπουδαγμένη,με αγάπη για τα παιδιά, με έννοια για την πόλη της, την αδικία και τους συμπολίτες της, μια καλλιεργημένη κι έξυπνη γυναίκα και παράλληλα μια καλή λογοτέχνις, έστω κι αν τα ποιήματά της δεν ανήκουνε στη κορυφή, πάντως κάτι έχουνε να μας πούνε.
ΡΗΤΑ & ΠΟΙΗΜΑΤΑ
* Καμμία κόλαση δεν είναι χειρότερη, από τη λανθάνουσα ηθική ελευθεριότητα.
* Η ζωή είναι ένας θάνατος σκληρός, χωρίς εσένα.
* Η ευτυχία μου μετριέται σε… ίντσες: 2, 4, 6, 8… Λατρεύω τόσο πολύ τα παπούτσια!
—————-
σκόρπια…
Πώς αλλιώς αυτοί οι ευγενικοί άντρες επιθυμούσαν να διασκεδάσουν αν όχι με την καλή εμφάνιση, την άψογη και πολυτελή ενδυμασία μας; Φυσικά, προσθέτω σ’ όλα αυτά το πνεύμα μου και τη γνώση των γραμμάτων, αλλά ποιός θα άκουγε μια γυναίκα με άσχημη εμφάνιση, ανεξάρτητα από το πόσο λαμπρή είναι; Ο αγαπημένος μου φίλος Tintoretto με ζωγραφίζει ακόμη και με μαργαριτάρια. Ορκίζομαι πως όταν είδα το πορτραίτο μου, έργο του θεϊκού χεριού του, αναρωτήθηκα για λίγο αν ήταν ένας πίνακας ή μια εμφάνισή μου μπροστά από κάποια απάτη του διαβόλου, για να με κάνει να πέσω ερωτευμένη με τον εαυτό μου, όπως συνέβη στον Νάρκισσο (γιατί, ευχαριστώ τον Θεό, δεν θεωρώ τον εαυτό μου τόσο όμορφο που φοβάμαι να τρελλαθώ από τη δικιά μου γοητεία). Ο Maestro Tintoretto επικεντρώνεται αποκλειστικά σε φυσικές μεθόδους, όχι μόνο σε ό,τι μπορεί να μιμηθεί μοντελοποιώντας την ανθρώπινη φιγούρα, γυμνή ή ντυμένη, αλλά κι εκφράζοντας επίσης και συναισθηματικές καταστάσεις.
Αισθάνομαι τόσο γλυκειά, λαχταριστή,
σαν είμαι στο κρεβάτι μ’ έναν άντρα,
που νιώθω, να μ’ αγαπά και να με δρέπει,
γιατί η απόλαυσή μου ξεπερνά κάθε χαρά,
κι αν, πριν, ο κόμπος τ’ έρωτα φαινότανε σφιχτός,
ύστερα σφίγγεται ακόμα πιο πολύ…
…
Χορέψαμε τα νιάτα μας σ’ ονειρεμένη πόλη:
παραδεισένια Βενετιά! περήφανοι κι ωραίοι.
Ζούσαμε για τον έρωτα και πόθο για ομορφιά,
διασκέδαση, απόλαυση, το μόνο μας καθήκον.
Δύο φορές γυρισαμε τη γη, τον ουρανό
κι από το κέφι το πολύ, η βλογημένη μέθη,
που τότε λέγαμε πως θα κρατήσει αιώνια.
Η δόξα μας σφραγίστη απ’ τη πέννα του Θεού.
Μα πάντα ο παράδεισός μας είναι εύθραυστος:
κόντρα στους φόβους των ανθρώπων, πάντα χάνει.
…
Αν είμαστε σπουδαγμένες κι οπλισμένες
μπορούμε έυκολα να πείσουμε τους άντρες,
πως έχουμε κι εμείς χέρια και πόδια
και μια καρδιά σαν τη δική τους.
Παρόλο που ‘μαστ’ απαλές κι ευαίσθητες
-και ορισμένοι άντρες είναι κι είναι δυνατοί,
κι άλλοι τραχείς μα και σκληροί, είναι δειλοί-
γυναίκες, ακόμα δεν το έχετε συλλάβει
γιατί αν αποφασίσετε να δράσετε,
μπορείτε να τους πολεμήσετε ως το τέλος.
Για ν’ αποδείξω ότι λέω την αλήθεια,
ανάμεσα σε τόσες σας γυναίκες,
θα ‘μαι η πρώτη απ’ αυτές που θα ενεργήσουν
δίνοντας το παράδειγμα κι άλλες ν’ ακολουθήσουν.
Στα Ίδια ΧΧΧ
Φέρ’ τη ψυχή σου πίσω στη πατρίδα της,
που ήταν τόσο καρπερή σε αρετή για μας,
γιατί έχει διάθεση για το βαθύ το δάκρυ,
προκύπτει από σιχασιά για τα επίγεια.
Τώρα, στον κήπο του γλυκού παράδεισου
μιας που δεν στράγγιξε ή χάθηκε από μέσα,
απ’ άλλα πιο γλυκά και σ’ αφθονία, μήλα,
ο ήλιος πιο γαλήνιος, γιομάτος άλλην αύρα.
Γλυκειά της θείας αμβροσίας διάθεση
τροφοδοτεί τις περιπετειώδεις ρίζες της
δε χάνει φύλλα ή ανθιά ή φρούτα της,
μ’ αν στον παράδεισο αυτό, φέρνει αληθινή χαρά
το πιο πικρό, κάτω εδώ μας φέρνει πλέριο πόνο
και στα πικρά σου δάκρυα, αυτός είν’ δυστυχής.
Στον Bartolomeo Zacco
(Στη μνήμη της Ντάρια, της κόρης του)
Η γλυκειά σου αγάπη ήτανε σημαδιακή για μένα,
τέλειας και λαμπερής αξίας καλλιτεχνικής
για να μαζέψουμε σε τούτη τη γωνιά του παραδείσου,
της Ντάρια τα φώτα που αγάπησα κι εκτίμησα.
Γιατί όταν χτυπά η μοίρα έτσι αμετάκλητα,
οι άλλοι γύρω όσο κι αν κλαίνε και θρηνούν,
ούτε αλλάζουνε το μέλλον, ή την πίκρα,
ούτε το παρελθόν ξαναγυρνάνε πίσω
Ίσως είναι καλλίτερα για σας να κλείσετε τη λίμνη
του πένθους απ’ τα μάτια σας που στέλνει η καρδιά θρηνώντας,
συγκεντρωμένος σ’ αυτό που τον Θεό ευχαριστεί.
Φυσικά αν εκτιμάται ουράνιο άλμα μ’ έναν έπαινο,
όλος ο κόσμος γύρω μας κι όχι μονάχα εγώ,
πάντα θα εορτάζουμε τη μνήμη της κάθε φορά…
Μτφρ: Πάτροκλος
