Dali – Peri-Grafis

Όταν ζωγραφίζω είμαι ξυπόλητος. Μου αρέσει να νιώθω τη γη κοντά στα δυο μου πόδια… Μου φαίνεται πως η πλαστικότητα του κούφιου, παρουσιάζει μεγάλο ενδιαφέρον, αλλά κανείς δεν ενδιαφέρεται γι’ αυτό, γιατί αυτή η πλαστικότητα προέρχεται σχεδόν πάντα, από τα στερεά.

Βιογραφικό

Ο Σαλβαδόρ Νταλί (Salvador Dali ,1904–1989, Surrealism (πλήρες όνομα: Salvador Felipe Jacinto Dalí i Domènech), ήταν ένας από τους σημαντικότερους Ισπανούς ζωγράφους. Ξεκίνησε να ζωγραφίζει από τα έξι του, ενώ στα 13 του είχε ήδη μικρό ατελιέ. Τα πρώτα μαθήματα ζωγραφικής τα παρακολούθησε στη Δημοτική σχολή σχεδίου της πόλης του. Συνδέθηκε με το καλλιτεχνικό κίνημα του υπερρεαλισμού κι έμεινε για ένα διάστημα. Είναι από τους πιο γνωστούς ζωγράφους του 20ου αι. και πολύ εκκεντρική φυσιογνωμία της σύγχρονης τέχνης.

Γεννήθηκε στο χωριό Φιγκέρας, μικρή πόλη λίγο έξω από τη Βαρκελώνη της Καταλoνίας, στην Ισπανία, 11 Μάη 1904 (2 έτη πριν τη δημιουργία του πρώτου κυβιστικού πίνακα του Πικάσσο, Οι Δεσποινίδες Της Αβινιόν) από πατέρα συμβολαιογράφο, Salvador Dali Cusi κι η μητέρα, φανατική καθολική, η δόνια Felipa Domenech Ferres. Ανήκε σε οικονομικά ευκατάστατη οικογένεια μεσαίας τάξης. Η οικογένεια υπέφερε πολύ πριν από τη γέννηση του καλλιτέχνη, επειδή ο 1ος γιος τους (επίσης ονομαζόμενος Σαλβαδόρ) πέθανε πρόωρα, μόλις 9 μήνες πριν τη γέννησή του άλλα ίδια ημερομηνία. Οι γονείς του μπροστά σε αυτή τη σύμπτωση ημερομηνιών, πείστηκαν ότι ο νέος Νταλί ήταν η μετενσάρκωση του 1ου τους παιδιού που χάσανε και πως για να μη το χάσουνε ξανά, θα ‘πρεπε να του κάνουν όλα τα χατίρια! Για να ενισχύσουν τη προστασία του μικρού Νταλί, προσέλαβαν αποκλειστική νοσοκόμα με το όνομα Λουσία. Σε αρκετούς πίνακες του την έχει ζωγραφίσει,Ο νεαρός καλλιτέχνης συχνά έλεγε πως είναι η μετενσάρκωση του νεκρού αδελφού του -πεποίθηση που του ‘χε μεταφερθεί, που σίγουρα έφερε διάφορες ιδέες στο εντυπωσιακό παιδί. Η προσωπικότητά του διαμορφώθηκε και βάσει αυτού κι άνθισε νωρίς παράλληλα με το ενδιαφέρον του για τη τέχνη. Ισχυρίζεται ότι έχει εκδηλώσει τυχαίες, υστερικές, γεμάτες οργή εκρήξεις προς την οικογένεια και τους συμμαθητές του. Ο πατέρας του ήτανε και δικηγόρος αλλά φαίνεται πως δεν ήταν ιδιαίτερα ενθουσιώδης με τις ικανότητες του γιου στη ζωγραφική και το σχέδιο, που ‘δειξε ότι διέθετε σε σχετικά νεαρή ηλικία. Χάρη κυρίως στη συμπαράσταση της μητέρας του, παρακολούθησε τα πρώτα μαθήματα ζωγραφικής στη Δημοτική Σχολή Σχεδίου της πόλης του. Τέλειωσε στοιχειώδη εκπαίδευση εκεί.
Έτσι μεγάλωσε στη σκιά ενός χαμένου αδελφού. Αυτό τον καθόρισε στην μετέπειτα ζωή του. Από την μια είχε όλη την αγάπη κα την φροντίδα των γονιών του σε υπερβολικό βαθμό που ενίσχυαν την αυτοπεποίθηση του χωρίς καν να κάνει κάτι για να την κερδίσει αυτή την αγάπη, και από την άλλη, το ότι του είχαν περάσει οι γονείς του την ιδέα ότι ήταν η μετενσάρκωση του αδελφού του τον γέμιζε φοβίες, σαν να μην ήταν ο εαυτός του και είχε εμμονές με την αποσύνθεση του σώματος και με τα έντομα και τα σκουλήκια που βοηθάνε σε αυτό. Έγινε ιδιαίτερα ευερέθιστος και μονίμως έκανε τα κακά του στο σαλόνι!
Αγαπημένο του παιχνίδι: Να φαντάζεται μαγικές εικόνες με ζώα. Αυτό αποτυπώθηκε και στα έργα του αργότερα (τίγρεις, ψάρια, ελέφαντες με πόδια εντόμων..) Μεγαλώνοντας, σκαρφιζόταν τρομακτικούς εφιάλτες και αρρώστιες. Στόχος του: Να του ικανοποιούν κάθε του επιθυμία. Κάποια στιγμή, οι γονείς του κατάλαβαν το θέατρο που έπαιζε ο γιός τους και τα κέρδη που είχε από αυτό. Ο Νταλί συνέχισε το παιχνίδι που του έδινε κέρδος, αυτή τη φορά εκδηλώνοντας πυρετό και οι αιμορραγούσε. Όταν πήγε στο σχολείο, φαίνεται πως είχε μιλήσει για τον φόβο του για τα έντομα στα άλλα παιδιά και αυτά τον κορόιδευαν και του πετούσαν πάνω του ότι έντομα έβρισκαν. Κυρίως ακρίδες. Τις ακρίδες θα τις ζωγραφίσει πολλές φορές μια και συμβόλιζαν γι αυτόν την φρίκη, τον εφιάλτη. Το 1908 θα γεννηθεί η αδελφή του, η Άννα Μαρία. Την ζήλευε και τον ζήλευε. Αυτός όμως σαν μεγαλύτερος και με το πλεονέκτημα του «μετενσαρκωμένου» παιδιού, συνέχιζε να είναι το επίκεντρο της προσοχής. Πώς μπορούσε να τον νικήσει η μικρή Άννα Μαρία; Δεν μπορούσε. Έτσι ο Νταλί είχε γίνει ένας μικρός δικτάτορας στο σπίτι του.

Στα 8 του χρόνια!

Από πολύ νεαρή ηλικία, βρήκε μεγάλην έμπνευση στα γύρω καταλανικά τοπία της παιδικής του ηλικίας και πολλά απ’ αυτά θα γίνουν επαναλαμβανόμενα μοτίβα στις μεταγενέστερες βασικές του ζωγραφιές. Είχε τα πρώτα του μαθήματα σχεδίασης στην ηλικία των 10 ετών.
Ξεκίνησε να ζωγραφίζει από τα 6. Τα πιο σημαντικά έργα του όμως για την παιδική του ηλικία έγιναν γύρω στα 13 του χρόνια. Εκείνη την περίοδο συναναστρεφόταν οικογενειακώς με την οικογένεια Πίτσοτ όπου του μετέδωσε την λατρεία που είχε για την τέχνη. Κατά εντολή του Νταλί, ο πατέρας του, του έφτιαξε ένα μικρό ατελιέ με όλες τις ανέσεις! Εκεί ζωγράφιζε με κάρβουνο. Ο πατέρας του για να ενισχύσει ψυχολογικά τον μικρό δικτάτορα, διοργάνωσε μια έκθεση στο σπίτι τους για να τον θαυμάσει το κοινό. Τα περισσότερα εφηβικά έργα του είχαν επηρεαστεί και από τα ρωμαϊκά ερείπια της περιοχής του. Εγινε άνθρωπος των αισθήσεων: Χρήμα και φαγητό. Φαγήτό σύμβολο στα έργα του πχ Ανθρωπομορφικό ψωμί 1923.Σαν έφηβος ήταν απίστευτα ντροπαλός, ιδιαίτερα εσωστρεφής, καταλάβαινε ότι είχε σεξουαλική ανικανότητα κι αυτό τον τρόμαζε! Σαν αντίδραση σε αυτόν τον εσωτερικό πόνο της ψυχής του που του προκαλούσε ο τρόμος του και η δειλία του, έγινε επιδειξίας κι αναιδής. Δε μπορούσε να βρει άλλο τρόπο να επιβιώσει συναισθηματικά.

Οι Γονείς του

Εδώ ακριβώς και πριν συνεχίσω το βιογραφικό, θεωρώ σκόπιμο να κάνουμε ένα διάλειμμα για να σας δείξω μερικά πρώιμα κομμάτια του παιδιού-έφηβου εκκολαπτόμενου ζωγράφου, που από μικρός έδειχνεν απίστευτο ταλέντο κι ιδού οι αποδείξεις, ακατάργαστες μεν, αλλά…. Άλλωστε έχει πολύ δρόμο ακόμα το άρθρο. Δείτε λοιπόν μερικά από τα παιδικοεφηβκά του έργα.

1913: σε ηλικία 9 ετών

1914: σε ηλικία 10 ετών 2 τοπία κοντά στη γενέτειρα

1918: ιμπρεσσιονιστικές απόπειρες τη επηρρεία Ραμόν Πιχότ

1921: Αυτοπροσωπογραφία

1922: Αυτοπροσωπογραφία σε κάρβουνο

Tο 1916 φιλοξενήθηκε από την οικογένεια του τοπικού καλλιτέχνη Ramon Pichot, στο Καδακές, στη διάρκεια θερινών διακοπών της οικογένειας, όπου κι ήρθε σε επαφή 1η φορά με τη μοντέρνα ζωγραφική Ο Ραμόν τον έσπρωχνε προς τον ιμπρεσσιονισμό καθώς κι ο ίδιος εκεί δημιουργούσε. Στα 15 συμμετείχε στη δημόσια έκθεση του Δημοτικού Θεάτρου του Φιγκέρας, το 1919. Το 1921 πεθαίνει η μητέρα του. Ο Νταλί ήταν περίπου 17. Έμεινε με τον πατέρα του με τον οποίο είχε μια σχέση αγάπης και μίσους. Ο δειλός Νταλί, θαύμαζε τον πατέρα του για την εξουσία και την ενεργητικότητα του. Ο πατέρας Νταλί, μετά το χαμό της γυναίκας του, παντρεύτηκε γρήγορα την αδελφή της γυναίκας του. Ο Νταλί πνιγόταν στο σπίτι πια και ήθελε να ξεφύγει από την οικογένεια του. Δεν μπορούσε να εκφράσει τα συναισθήματα του για τη μάνα που έχασε. Έλεγε απλά ότι, αυτό τον λύπησε, δεν αποδέχτηκε τελικά τη κατάσταση κι έτσι μετά εγκαθίσταται στη Μαδρίτη όπου κι έφηβος ξεκινά σπουδές στην Ακαδημία των Τεχνών (Academia de San Fernando) διαμένοντας στη Residencia de Estudiantes, Εκεί ξεκινά να πειραματίζεται στον ιμπρεσσιονισμό και ποϊντιγισμό, βιώνει πλέον την ενηλικίωσή του κι άρχισε να εκδηλώνει τον εκκεντρικό και προκλητικό του χαρακτήρα. Με τους καθηγητές της Σχολής ήταν σε συνεχή ρήξη. Μεγάλοι οι καυγάδες. Αυτό ήτανε το πρώτο γεγονός που τον έκανε διαβόητο, πριν ακόμα από τα έργα του καθώς ήτανε παροιμιώδες. Έχει αφήσει μακριά μαλλιά και ντύνεται στο στυλ των βρεττανών του 19 αι. σαν ένας δανδής. Καλλιτεχνικά, πειραματίστηκε με πολλά είδη και τεχνοτροπίες καθώς ήταν ανήσυχη φύση και με περιέργεια έμφυτη. Στα 19 του, ο πατέρας φιλοξένησε μιαν ατομική έκθεση των τεχνικά εξαιρετικών σχεδίων με κάρβουνο του νεαρού καλλιτέχνη στο σπίτι της οικογένειας.
Κι όλα αυτά έγιναν όταν πειραματιζότανε καλλιτεχνικά με κυβισμό, πουαντιγισμό κι ιμπρεσσιονισμό, όπου με αυτόν τον τελευταίο ένιωθε να εκφράζεται καλύτερα. Πίστευε τότε ότι ήταν ιμπρεσσιονιστής. Ξεκίνησε μαθήματα με τον καθηγητή Χουάν Νουνιές. Δύσκολος μαθητής. Ο εγωισμός του δεν τον άφηνε να παραδεχτεί τον δάσκαλο του. Πίστευε στον εαυτό του ότι ήταν η απόλυτη αυθεντία κι έκανε πάντα το αντίθετο από τις οδηγίες του δασκάλου του. Παρ’ όλ’ αυτά και μετά από τεράστια δυσκολία, έμαθε τις βασικές αρχές που διέπουν το σχέδιο και τη ζωγραφική. Και σαν αυθεντία που ένιωθε, ξεκίνησε να γράφει πλήθος από άρθρα για τη τέχνη. Πάντως, ξέρουμε ότι θαύμαζε τους, Ντα Βίντσι, Ελ Γκρέκο, Γκόγια, Μιχαήλ Άγγελο, αλλά κορυφαίος γι’ αυτόν ήταν ο Βελάσκεθ.

Ο Ραμόν Πιχότ κι ο νεαρός Σαλβαδόρ ντυμένος ναυτάκι

Η Μητέρα του

Αυτή τη περίοδο, πειραματίζεται με τον κυβισμό, αν κι οι γνώσεις του γύρω από το νέο αυτό κίνημα είναι αρχικά ελλιπείς και στη Μαδρίτη δεν υπάρχουν άλλοι κυβιστές καλλιτέχνες. Επίσης, έρχεται σε επαφή με το ριζοσπαστικό κίνημα του ντανταϊσμού που θα επηρεάσει σημαντικά το έργο του σ’ όλη τη διάρκεια της ζωής του. Συνδέεται παράλληλα φιλικά με τον ποιητή Φεδερίκο Γκαρθία Λόρκα και με τον σκηνοθέτη Λουίς Μπουνιουέλ. Με τον Λόρκα γίνανε καλοί φίλοι. Απόδειξη είναι ότι ο Νταλί σε πολλά έργα του ζωγράφιζε το κεφάλι του Λόρκα και από την άλλη και ο Λόρκα έγραψε την Ωδή για τον Νταλί (1925). Σαν χαρακτήρες ήταν πολύ διαφορετικοί. Ο Λόρκα χαιρόταν να στηρίζει τις φιλοδοξίες των φίλων του. Τί πιο ταιριαστός φίλος για τον άκρατα εγωπαθή Νταλί που χαιρόταν να έχει ανθρώπους να τον προσκυνούν, να ζουν για αυτόν, να τον έχουν θεό τους; Ο Λόρκα του έδωσε τεράστιο θάρρος. Τόσο θάρρος ώστε να ηγηθεί της ομάδας των διανοουμένων που αναφέραμε πιο πάνω. Το 1925 γίνεται η 1η επι της ουσίας, έκθεση έργων του στη γκαλερί Νταλμαόυ στη Βαρκελώνη. Είχε μεγάλη επιτυχία. Το 1926 πέρασε από πειθαρχικό στη Σχολή με τη κατηγορία ότι παρακινούσε τους υπόλοιπους φοιτητές να επαναστατήσουν ενάντια στις αρχές της σχολής. αποβάλλεται από την ακαδημία για 1 χρόνο επειδή αρνείται συνεχώς να εξεταστεί, λίγο πριν τις τελικές του εξετάσεις, όταν δηλώνει πως κανένας από τους καθηγητές του δεν είναι άξιος να τον κρίνει, αποβάλλεται δια παντός. Λίγο μετά έκανε κοντά 2 μήνες φυλακή για αναρχισμό. Δε μπορούσε να περιορίσει τον εαυτό του στα πραγματικά του όρια και είχε μεγάλη ανάγκη να το κάνουν άλλοι για αυτόν. Το ότι ο Νταλί τελικά δεν ολοκλήρωσε τις σπουδές του έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον μιας κι οι πιο μεγάλοι σουρρεαλιστές δεν απέκτησαν ποτέ το πτυχίο τους από τις Καλές Τέχνες.
Μετά την αποχώρησή του από τη σχολή, παρέμεινε αδρανής αρκετούς μήνες. Την ίδια χρονιά, επισκέπτεται 1η φορά το Παρίσι όπου συναντά τον Πικάσσο, που είχεν ήδη κάποια γνώση γύρω από το έργο του και βρίσκει έμπνευση στον κυβισμό. Για τον Πικάσσο είχε πει:

«Μόνο δυο κακά πράγματα μπορούν να σου συμβούνε στη ζωή: Να ‘σαι ο Πικάσσο ή να μην είσαι ο Σαλβαδόρ Νταλί. O Πικάσσο είναι ζωγράφος. Κι εγώ επίσης. Ο Πικάσσο είναι Ισπανός. Κι εγώ επίσης. Ο Πικάσσο είναι κομμουνιστής. ΟΥΤΕ ΕΓΩ ΕΙΜΑΙ».

Κυρίως τον ενδιαφέρει η φουτουριστική προσπάθεια να δημιουργήσει κίνηση σε διάφορα αντικείμενα, ζωγραφισμένα σε διάφορες οπτικές γωνίες, ταυτόχρονα. Άρχισε να μελετά τις ψυχαναλυτικές έννοιες του Freud καθώς και μεταφυσικούς ζωγράφους όπως ο Giorgio de Chirico και σουρρεαλιστές όπως ο Juan Miró. Ως αποτέλεσμα όλων αυτών είναι το ότι ξεκινά να χρησιμοποιεί ψυχαναλυτικές μεθόδους εξόρυξης υποσυνείδητου για τη δημιουργία εικόνων. Όλη την επόμενη χρονιά μελετά όλα τούτα και πασχίζει να δημιουργήσει ένα μέσο-τρόπο, ώστε να εμφανίσει μιαν αλήθεια στα έργα του πιο γνήσια και δραματική και να οξύνει την αντίληψή του, αλλά και να προετοιμάσει το κοινό, να δεχτεί αυτή την αλήθεια. Το 1ο του σοβαρό έργο αυτού του ύφους ήτανε το Apparatus and Hand (1927), που περιείχε συμβολικήν απεικόνιση και το ονειρικό τοπίο που θα γινόταν η πολλά υποσχόμενη πλέον υπογραφή της ζωγραφικής του. Τα επόμενα χρόνια, στα έργα του αποτυπώνονται ισχυρές επιδράσεις από το έργο του Πικάσσο αλλά ταυτόχρονα αρχίζει να διαφαίνεται ένα προσωπικό ύφος στους πίνακές του. Οι εκθέσεις έργων του στη Βαρκελώνη προκαλούν αρκετές συζητήσεις αλλά και διαφωνίες μεταξύ των κριτικών τέχνης. Το 1928 πειραματίζεται με υλικά. παίρνει άμμο και βότσαλα από τις παραλίες και τα κολλά πάνω στους καμβάδες του.

Λόρκα & Νταλί

Apparatus and Hand
Ως φοιτητής στη Μαδρίτη και στη Βαρκελώνη, αφομοίωσε τεράστιον αριθμό καλλιτεχνικών στυλ κι εμφάνισε ασυνήθιστες τεχνοτροπίες ως ζωγράφος. Όχι πριν τα τέλη της 10ετίας 1920, που 2 γεγονότα προκάλεσαν την ανάπτυξη του ώριμου καλλιτεχνικού του ύφους: η ανακάλυψη των συγγραμμάτων του Sigmund Freud σχετικά με την ερωτική σημασία της υποσυνείδητης εικόνας κι η σύνδεσή του με τους σουρρεαλιστές του Παρισιού, μια ομάδα καλλιτεχνών και συγγραφέων που προσπάθησε να εδραιώσει μια μεγαλύτερη πραγματικότητα του ανθρώπινου υποσυνείδητου πάνω από τη λογική. Για ν’ αναδείξει εικόνες από το υποσυνείδητό του, άρχισε να προκαλεί ψευδαισθήσεις στον εαυτό του με μια διαδικασία που περιέγραφε ως «κρίσιμα παρανοϊκή».

Το 1929 συνεργάζεται με τον Μπουνιουέλ για τη δημιουργία της ταινίας μικρού μήκους Ο Ανδαλουσιανός Σκύλος. Βοηθά ουσιαστικά στο σενάριο και σχεδιάζει και τα σκηνικά της ταινίας, η οποία αποτελεί ως σήμερα τη πιο καθαρή εφαρμογή του υπερρεαλισμού στο σινεμά και τραβά τη προσοχή του μεγάλου Γάλλου συγγραφέα Αντρέ Μπρετόν και γενικά των Σουρρεαλιστών. Επρόκειτο για ένα κινηματογραφικό διαλογισμό για τις αφελείς εμμονές και τις παράλογες εικόνες. Το θέμα της ταινίας ήτανε τόσο σεξουαλικά και πολιτικά συγκλονιστικό που ο Νταλί απέκτησε κακή φήμη, αλλά εντυπωσίασε Μπρετόν και σουρρεαλιστές του Παρισιού. Έτσι έστειλαν τον Paul Eluard και τη σύζυγό του Gala, μαζί με το Rene Magritte και τη σύζυγό του Georgette, να τον επισκεφτούν στο Cadaques. Τότε αρχίζει να τον ενδιαφέρει ο σουρρεαλισμός, ήταν μοντέρνο κίνημα που συνδύαζε τη ψυχανάλυση του Φρόυντ, τη πολιτική του Μάρξ και τον ανορθολογισμό του Νταντά. Αυτό που τονε συνεπήρε ήταν η έμφαση στο Ασυνείδητο. Από εκεί ορμώμενος άρχισε να φτιάχνει μη ορθολογικές εικόνες. Ύστερα από ένα χρόνο προσχωρεί στο κίνημά τους μετακομίζει στο Παρίσι, έχοντας ήδη εντυπωσιαστεί από τη 10 χρόνια μεγαλύτερή του, Ελένα Ντιμτρίεβνα Ντελούβινα Ντιακόνοβα, ρωσικής καταγωγής, περισσότερο γνωστή ως Γκαλά (από το Γαλάτεια), η οποία αργότερα θα θα παρατήσει τον Ελυάρ και θα γίνει δική του σύζυγος, καθώς θα διαγνώσει το ταλέντο του -αυτό ήτανε το δικό της ταλέντο- και μούσα του. Όπως ξέρουμε για τις επιλογές των φίλων του, διάλεγε ανθρώπους που θα τονε προσκυνάνε με όποιο τρόπο. Ο Ελυαρ που έγινε φίλος του ήτανε τέτοιος άνθρωπος και παντρεμένος με τη Γκαλά. Ήταν μικροκαμωμένη Ρωσίδα. Κεραυνοβολημένος από τον έρωτά του γι’ αυτή, κατορθώνει να τη …κλέψει, να κινηθούνε διαδικασίες διαζυγίου για να τη παντρευτεί κι έμελλε να ‘ναι η μια και μοναδική γυναίκα-μούσα στη ζωή του, αλλά παράλληλα μοναδικό πάθος κι ατζέντης και καλλιτεχνικός διευθυντής του. Αξίζει να σημειωθεί πως επρόκειτο για τη πρώτη γυναίκα με την οποία είχε ερωτικές σχέσεις, και που στην εφηβεία του βασανιζόταν από μεγάλο κόμπλεξ για τη σεξουαλική ανικανότητά του.
Ιδιαίτερα δυναμική ως κι άκρως αυταρχική κι αχόρταγη για απολαύσεις. Σεξ, λεφτά, ακριβά ρούχα, ακριβή ζωή. Της άρεσε η επίδειξη. Με τον άντρα της δεν μπορούσε να ‘χε τα παραπάνω και τον είχε βαρεθεί. Στο πρόσωπο του Νταλί είδε ότι μέσα από αυτόν θα είχε όση κολασμένη ζωή επιθυμούσε! Και δεν περιοριζόταν στο σέξ αλλά και στην επίδειξη πλούτου που ήθελε να ‘χει. Αυτό την ηδόνιζε. Για τον Νταλί ήταν η γυναίκα των ονείρων του. Μέχρι τότε δεν είχε πάει με καμμία γυναίκα. Μόνον εύρισκε ικανοποίηση στον αυνανισμό, όπως έλεγε. Μη ξεχνάμε πως δεν ήθελε κανείς να τον αγγίζει. Στόχος του τώρα ήταν να αρέσει στη Γκαλά. Άρχισε να περιφέρεται με ένα γεράνι πίσω από το αυτί, έφτιαχνε «άρωμα» από κοπριά και ξύριζε τις μασχάλες του μέχρι να ματώσουν! Κι όμως, αυτοί οι δύο δεθήκανε. Τη Γκαλά τη περιέγραφαν οι φίλοι τους σα νυμφομανή κι ο Νταλί αρεσκόταν στον αυνανισμό. Έτσι, στον Νταλί άρεσε να κοιτά και στη Γκαλά να τη κοιτάνε να κάνει σεξ. Το 1932 η Γκαλά χωρίζει από τον Ελυάρ που εξακολουθούσε να κάνει σεξ μαζί της κάποιες φορές κι εν γνώσει του Νταλί. Το 1934 τελικά, η Γκαλά κι ο Νταλί παντρεύονται με πολιτικό γάμο. 24 έτη μετά, κάνανε και το θρησκευτικό. Οικονομικά ήταν σε μαύρο χάλι. Ζούσαν από τις ελάχιστες πωλήσεις του Νταλί κι από τις επιταγές του πρώην άντρα της. Στο μήνα του μέλιτος πήγανε στο Σίτζες, στην Ισπανία. Εκεί, ήταν κι ένας πίνακας με τον Ιησού, όπου πάνω του έγραψε ο Νταλί τη φράση «Μερικές φορές, φτύνω το πορτρέτο της μητέρας μου». Αυτό το μαθαίνει ο πατέρας του αργότερα και τότε πια τον αποκληρώνει εντελώς και τυπικά πια.

Ο Γάμος

Την ίδια περίοδο, γίνεται κι επίσημα μέλος του υπερρεαλιστικού κινήματος, αν και το στοιχείο υπάρχει στα έργα του ήδη λίγα χρόνια νωρίτερα. Ο Νταλί χρεώνει στον Μπρετόν το ότι αυτή η θεωρία αυτοματισμού επιβάλλει μεν έλεγχο, πνίγει την ελευθερία κινήσεων ενός καλλιτέχνη, σταματά τη δημιουργικότητά του, αλλά απελευθερώνει έτσι δε, την ασύνειδη πλευρά, επιτρέποντας στο υποσυνειδήτο να πάρει τα ηνία στο έργο, αυτό καθαυτό, την επικροτεί λοιπόν κι όχι μόνον αυτό, αλλά τη πηγαίνει ακόμα παραπέρα. Στις αρχές της 10ετίας 1930, επινοεί επιπλέον τη κρίσιμα παρανοϊκή μέθοδο, όπως ο ίδιος την αποκαλεί, που αποτελεί ένα είδος υπερρεαλιστικής τεχνικής με σκοπό τη πρόσβαση στο ασυνείδητο προς όφελος της καλλιτεχνικής δημιουργίας. Στηρίζει τη μέθοδο αυτή στην ικανότητα του ανθρώπου να λειτουργεί συνειρμικά, συνδέοντας εικόνες ή αντικείμενα που δεν συνδέονται μεταξύ τους κατ’ ανάγκη λογικά. Συνδέεται άμεσα με τον υπερρεαλιστικό αυτοματισμό και τις φροϋδικές θεωρίες γύρω από τα όνειρα.

Υποτίθεται λοιπόν πως με κάποιο τρόπο, έμπαινε σ’ αυτή τη κατάσταση κι όταν έβγαινε δημιουργούσε έργα, στηριγμένα σε κείνα τα “όνειρα” που έβλεπε μέσα της. Κύρια χαρακτηριστικά ήτανε βασικά και πρώτα, η τέχνη της καλλιεργημένης ψευδαίσθησης, οι αλλοιωμένες εικόνες αντικειμένων κι η μη λογική φυσιολογική σχέση μεταξύ τους στον ίδιο πίνακα, καθώς κι παράλογή αντίθεση μεταξύ των μεγεθών τους σε σχέση τόσο μεταξύ τους όσο και με τη πραγματικότητα. Ωστόσο, αυτές οι συνθέσεις είχανε μια λογική αν κατάφερνες να την αναγνώσεις κι εξ αιτίας αυτών, θεωρήθηκε ο μαιτρ “αφηγητής” του ασυνειδήτου-υποσυνειδήτου. Ο ίδιος πίστευε πως θα ήταν άμεσα αναγνώσιμος καθώς αυτή η… “Αλήθεια” ήτανε συνήθης κι οικουμενική και το κοινό θα βρίσκει τη διαισθητικήν ανάγνωση καθώς κι ότι “μιλά με το λεξιλόγιο των μεγάλων ζωτικών σταθερών: σεξουαλικό ένστικτο, αίσθημα θανάτου, φυσική έννοια του αινιγματικού χώρου -οι σταθερές επαναλαμβάνονται παγκοσμίως σε κάθε άνθρωπο“, θα προσέθετα σε όλα τούτα και… συναρτήσει του χρόνου του παράφορου γλύπτη.

Ενώ η καρριέρα του πλέον είχε εκτοξευτεί, η προσωπική του ζωή είχε αλλαγές και δυσκολίες. Ο πατέρας του παρ’ όλο που ‘χε εντυπωσιαστεί απ’ τις γνώσεις και την ομορφιά της Γκαλά, δεν ενέκρινε αυτό το γάμο του γιου του με γυναίκα 10 ετών μεγαλύτερή του. Εκεί όμως που επήλθε η ολική απομάκρυνση, ήταν όταν ο γιος του στράφηκε προς τη πρωτοπορία της τέχνης, μακρυά από τα συνήθη πρότυπα που ‘χε στο νου του ο γέροντας, παρόλο που τον έβλεπε να κερδίζει κορυφές με τη τέχνη του. Το κερασάκι στη τούρτα ήλθε όταν ο γιος σε συνέντευξή του σ’ εφημερίδα της Βαρκελώνης ανέφερε πως για να διασκεδάσει, φτύνει καμμιά φορά το πορτραίτο της μητέρας του. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα να διώξει το γιο του από το σπίτι, στα τέλη του 1929.
Μετά την απομάκρυνσή του από το σπίτι της οικογένειας, αγόρασε ένα μικρό παραθαλάσσιο σπίτι στο κοντινό ψαροχώρι του Port Ligat. Τελικά αγόρασε όλα τα σπίτια τριγύρω, μετατρέποντας το κτήμα του σε μεγάλη βίλα. Tα επόμενα χρόνια συνεχίζει πλέον να παράγει έργα σε αυτό το μοτίβο, εμπλέκοντας το κάθε τι, με απαράμμιλη δεξιοτεχνία. Θεωρίες, γυμνά κορμιά, περιγραφές, συνθέσεις περίπλοκες, κλπ. και γενικά ό,τι περιέγραφε σεξουαλικά ένστικτα, γονεϊκές πιέσεις κι επιδράσεις, ψυχολογικές εμμονές κι άνετα μπορεί να πει κανείς πως εκείνη η εποχή, έφερε στο φως μερικά από τα πιο εμπνευσμένα κι υπέροχα έργα του.
Μόλις πέτυχε τη μέθοδον αυτή, το στυλ ζωγραφικής του ωρίμασε μ’ εξαιρετική ταχύτητα και στα 1929-37 παρήγαγε έργα ζωγραφικής που τονε κάνανε πιο γνωστό καλλιτέχνη σουρρεαλιστών στον κόσμο. Παρουσιάζει έναν ονειρικό κόσμο που τα κοινά αντικείμενα αντιπαρατίθενται, παραμορφώνονται ή μεταμορφώνονται διαφορετικά με παράξενο και παράλογο τρόπο. απεικόνιζε τα αντικείμενα αυτά με σχολαστικές, σχεδόν οδυνηρά ρεαλιστικές λεπτομέρειες και τις τοποθετούσε συνήθως μέσα σ’ έντονα ηλιόλουστα τοπία που θυμίζουνε τη καταλανική ρίζα του. Τέλη του 1929 ολοκληρώνει το 1ο διάσημο έργο του: Ο Μεγάλος Αυνανιστής**. Πρόκειται για έναν από τους πιο διάσημους πίνακες του. Αποτελεί μιαν αυτοπροσωπογραφία του που συμπεριλάμβανε το σύμβολο του τρόμου του: Μιαν ακρίδα σε αποσύνθεση. Πράγματι, ο Νταλί στην εφηβεία του γινόταν αντικείμενο χλευασμού, λόγω της εντομοφοβίας του, από τους συμμαθητές του, οι οποίοι του πετούσαν ακρίδες. Ίσως πιο διάσημη απ’ αυτές τις αινιγματικές εικόνες είναι η Εμμονή Της Μνήμης (1931), όπου τα χλιαρά ρολόγια λυώνουνε σ’ έν’ ήσυχον ήρεμο τοπίο, αλλά κι η Μαλακή Σύνθεση Με Βραστά Φασόλια (1936), που θεωρείται κι είναι προφητικός προάγγελος του επερχόμενου εμφυλίου. Με τον Μπουνιουέλ, έκανε κι άλλη μια ταινία τη Χρυσήν Εποχή (L’Âge d’or 1930) που βρίθει εξίσου γκροτέσκ εικόνων. Η χρυσή εποχή ήταν άλλο ένα μεγάλο σκάνδαλο. Οι θεατές σε έξαλλη κατάσταση κατέστρεφαν ό,τι σουρρεαλιστικό έργο. Η ταινία ήταν επόμενο ν’ απαγορευτεί. Όμως το όνομα του Νταλί ακούστηκε ξανά. Είχε πια ύπαρξη. Συνεχίζει να ζωγραφίζει. Αυτή τη φορά, το σύμβολο που χρησιμοποιεί είναι δεκανίκι από ξύλο. Συμβόλιζε το θάνατο, την ανημποριά.
Η Εμμονή Της Μνήμης που απεικονίζει ρευστά ρολόγια (αλληγορία του κενού χρόνου) είναι ίσως το διασημότερο σουρρεαλιστικό έργο από όλους τους σουρρεαλιστές. Η Γκαλά είχε προβλέψει την επιτυχία του έργου και της έκθεσης. Αυτό το έργο τον καθιέρωσε. Γκαλά και Νταλί γίνονται οι χαϊδεμένοι των περισσότερων πλουσίων που τους ενδιαφέρει η αποτύπωση του ασυνείδητου, όχι με την έννοια όμως που το έψαχνε ο Φρόυντ για να προσφέρει ίαση των απωθημένων αλλά αυτοί αποζητούσαν την καθιέρωση του ασυνείδητου μέσα από τη καταγραφή του. Πολλοί από την ομάδα των σουρρεαλιστών θεωρούσαν ότι εκμεταλλεύεται το κίνημα. Και όντως, έτσι έκανε. Δεν τον ενδιέφερε στο έργο του να μιλήσει για το ασυνείδητο γενικά όσο για το δικό του και μόνο. Αργότερα θα εκθειάσει το Χίτλερ λέγοντας πως δεν υπάρχει τίποτα πιο σουρρεαλιστικό από αυτόν! Οι κομμουνιστές σουρρεαλιστές τον πίεζαν να ανακαλέσει. Είναι λογικό να μη δέχονται να εκθειάζει έναν φονιά κάποιο μέλος από την ομάδα τους.
Την εποχή κείνη συναντήθηκε με μεγάλο μαικήνα, το πλούσιο Βρεττανό ποιητή Sir Edward James. Όχι μόνον αγόρασε έργα του, αλλά τονε στήριξε κι οικονομικά για 2 έτη και μερικά από τα πιο διάσημα κομμάτια του, όπως το The Lobster Phone (1936) και το Mae West Lips Sofa (1937), διακοσμήσανε το σπίτι του στο Sussex, στην Αγγλία. Η έκθεση των έργων του στη Νέα Υόρκη είχε τεράστια επιτυχία και συνέχισε να ταράζει τα νερά όπου κι αν εμφανιζόταν. Μερικές φορές μάλιστα σκηνοθετούσε καταστάσεις καθώς λάτρευε τις δημόσιες… παραστάσεις. Σε μιαν απ’ αυτές τις δημόσιες εμφανίσεις τους πήγανε μεταμφιεσμένοι σαν “Μωρό Λίντμπεργκ” κι “Απαγωγέας” (υπόθεση που ‘χε κάνει αίσθηση στις ΗΠΑ στις αρχές του 20ου αι., κι ακόμα δεν έχει βρεθεί μήτε το κορμάκι του παιδιού μήτε κι ο πραγματικός ένοχος καθώς ο πατέρας που κατηγορήθηκε δεν είναι σίγουρο πως έτυχε δίκαιης δίκης με ατράνταχτα στοιχεία), πράγμα που έκανε τρομερά άσχημην εντύπωση, τέτοιαν ώστε να ζητήσει συγγνώμη ο ίδιος ο Νταλί, αλλ’ αυτό ουδόλως βοήθησε στην απέχθεια που νιώθαν ήδη οι σουρρεαλιστές.

Νταλί & Μαν Ρέη

Ο Νταλί, μπορεί βέβαια να φαινότανε πως εκθείαζε τον Χίτλερ, αλλά δεν ήθελε να ζει υπό τον ζυγό του. Βέβαια κι ο Χίτλερ από την μεριά του έλεγε ότι οι σουρρεαλιστές θα ‘πρεπε ακόμα και να εκτελούνται. Τον ίδιο δεν πρόλαβε να τον εκτελέσει αλλά έκαψε πολλά από τα έργα του. Έτσι, το 1940, ο Νταλί με την Γκαλά πηγαίνουν στην Νέα Υόρκη. Οι αποσκευές τους ήταν αμέτρητες. Τα έξοδα του ταξιδιού τα έκανε δώρο ο Πικάσσο. Ήταν 500 δολάρια. Το 1940 που αρχίζει ο Β’ Παγκ. Πόλ., εκείνος παίρνει τη Γκαλά και μεταβαίνουνε στις ΗΠΑ, όπου γνωρίζει μεγάλη επιτυχία μοιράζοντας το χρόνο τους μεταξύ Καλιφόρνια και Νέα Υόρκη. To 1941 εργάζεται για τη Walt Disney πάνω στη δημιουργία ενός κινούμενου σχεδίου (το Destino) αλλά μόνο 15’’παρουσιάζονται ολοκληρωμένα 5 χρόνια αργότερα. Το έργο σταμάτησε λόγω οικονομικών δυσκολιών και δεν ολοκληρώθηκε παρά πολύ αργότερα (2003).
Το 1942 δημοσιεύεται κι η αυτοβιογραφία του The Secret Life of Salvador Dali (Η κρυφή ζωή του Σαλβαδόρ Νταλί). Γραμμένο από τον ίδιο. Μέσα σε αυτό, μεταξύ άλλων μυστικών του, περιγράφει με λεπτομέρειες τα σεξουαλικά του όνειρα. Αναφέρεται και στη σχέση του με τον Λόρκα. Έπειτα εκδίδει το μυθιστόρημα Κρυμμένα Πρόσωπα. Από τις ΗΠΑ δε θα επιστρέψει παρά 8 χρόνια μετά. Στη διάρκεια της περιόδου αυτής, έγινεν εξαιρετικά παραγωγικός, επεκτείνοντας τη πρακτική του πέρα από τις εικαστικές τέχνες σ’ ευρύτερο φάσμα άλλων δημιουργικών δραστηριοτήτων. Πέρασε μεγά μέρος του χρόνου του, σχεδιάζοντας κοσμήματα, ρούχα, έπιπλα, σετ παιχνιδιών, ακόμη και παράθυρα για καταστήματα λιανικής πώλησης. σχεδιάζοντας θεατρικά καθίσματα, εσωτερικούς χώρους μοντέρνων καταστημάτων, καθώς και κάνοντας εκθέσεις με μεγαλοφυή φανταχτερά αυτο-προωθητικά στηρίγματα στις ΗΠΑ. Όμως κι εκεί έκανε έντονη τη παρουσία του με διάφορα συμβάντα και ταραχές. Με την έκρηξη της ατομικής βόμβας στη Χιροσίμα, εμπνέεται και γράφει τον Πυρηνικό Μυστικισμό.
Είναι η περίοδος όπου ασχολείται με μεγάλα θέματα της δυτικής παράδοσης. Η Γκαλά τονε συμβούλευε για το ποια θέματα θα ζωγραφίσει αλλά και πώς θα κινείται στον καλλιτεχνικό χώρο. Και πάντα έπεφτε μέσα. Ο χρόνος τους περνούσε με τους δημοσιογράφους και τους ρεπόρτερ να τους ακολουθούν συνεχώς. Συναναστρεφόταν με διάσημους από το Χόλυγουντ. Θα συνεχίσει να είναι εκκεντρικός γιατί στο κάτω κάτω αυτό πουλά πολύ στην Αμερική. Οι εκθέσεις που έκανε είχαν όλες απίστευτη επιτυχία. Τα λεφτά έρεαν κι έτσι τρώγανε στα πιο ακριβά εστιατόρια, ντυνόταν με τα πιο ακριβά ρούχα. Για να βγάλει ακόμα περισσότερα χρήματα, η Γκαλά έβαλε τον Νταλί να κάνει διάφορες συνεργασίες, όπως ένα σχέδιο σκηνής ταινίας του Χίτσκοκ, να σχεδιάζει κοσμήματα (πχ. λιωμένο ρολόι που ήξεραν την απήχηση του από την Ευρώπη), διακοσμητικά αντικείμενα όπως το τηλέφωνο αστακό κτλ.. όπως και πορτραίτα των πιο πλούσιων και διάσημων αμερικανών. Ο Dalí (κι η Gala) θέλανε να γίνουν αστέρες και να κάνουνε περιουσία, άρα το το Χόλιγουντ ήτανε φυσικός προορισμός για το ζευγάρι. Δεν κατάφεραν να πετύχουνε κινηματογραφικές διασημότητες, αλλά κλήθηκε από το διάσημο σκηνοθέτη Alfred Hitchcock να δημιουργήσει την ονειρική ακολουθία στο θρίλερ Spellbound του 1945. Από τις ΗΠΑ αναχωρούν οριστικά το 1948 κι επιστρέφουνε στην Ισπανία.

Το βιβλίο του με την Εμμονή Της Μνήμης στο εξώφυλλο

Όταν επιστρέφει λοιπόν στην Ισπανία, από τις ΗΠΑ το 1948, εγκαθίσταται στο Πορτ Λιγκάτ, καθιστώντας το έδρα τους για τις επόμενες 3 10ετίεςκι ασχολείται και μ’ άλλες δραστηριότητες, πέραν της ζωγραφικής. Η τέχνη του συνέχισε να εξελίσσεται. Εκτός από την εξερεύνηση διαφορετικών καλλιτεχνικών μέσων, άρχισε επίσης να χρησιμοποιεί οπτικές ψευδαισθήσεις, αρνητικό χώρο, οπτικά παζλ και trompe l’oeil στο έργο του. Αρχίζοντας από το 1948, θα έκανε περίπου ένα μνημειώδη ζωγραφικό έργο ετησίως – τα έργα του “Dalí Masterworks” -που είχανε μήκος τουλάχιστον 5 πόδια σε μια ή και στις δυο κατευθύνσεις κι απασχολήσανε δημιουργικά για τουλάχιστον ένα χρόνο. Το στούντιο του είχεν ειδικήν υποδοχή χτισμένη στο πάτωμα που επέτρεπε την άνοδο των τεράστιων καμβάδων και την κάθοδο, καθώς εργαζότανε πάνω τους. Φιλοτέχνησε τουλάχιστον 18 τέτοια έργα μεταξύ 1948 και 1970.
Το 1949 ζωγραφίζει, κατόπιν βοήθειας από έναν μαθηματικό, την Ατομική Λήδα. Το 1951 πεθαίνει ο πατέρας του. Ξεκινά τα έργα του να έχουνε θρησκευτικό χαρακτήρα: Ο Χριστός του Αγίου Ιωάννη του Σταυρού 1951, Μυστικός Δείπνος1955. Από το 1954 ξεκινά η εμμονή του με άλλο σύμβολο: Τον ρινόκερο. Όπως το έργο του Προσωπογραφία της Γκαλά με ρινοκερικά συμπτώματα1954, Ρινοκερική ανατριχίλα1956. Μάλιστα, κάποια στιγμή στην Αμερική, είχε μπει σε κλουβί ρινόκερου σε ζωολογικό κήπο και μαζί του δεν είχε βέβαια ζωντανό ρινόκερο αλλά ζωγραφιά ρινόκερου. Ήταν πάντως από τους πρώτους περφόρμερς (βλ. παρακάτω το βίντεο). To 1959 ζωγραφίζει την Ανακάλυψη Της Αμερικής. Το 1ο του έργο από πολλά μνημειώδη που ακολούθησαν. Από το 1960 αφιερώνεται σε παλαιότερα δικά του θέματα. Τα επεξεργάζεται ξανά. Το 1963 ζωγραφίζει Το πορτρέτο του νεκρού αδελφού. Έργο που προαναγγέλλει τη Ποπ Αρτ. Το 1964 παρασημοφορείται με τον Μεγάλο Σταυρό Της Ισαβέλλας Της Καθολικής. Έπειτα δημοσιεύει τη συνέχεια της βιογραφίας του με τίτλο Το ημερολόγιο μιας Ιδιοφυίας, όπου ξεκινά το βιβλίο του γράφοντας ένα κομμάτι από Φρουντ: «Ήρωας είναι όποιος επαναστατεί στην εξουσία του πατέρα του και θριαμβεύει έναντι αυτής».
Τα μεγαλύτερα αριστουργήματα του εκείνη τη περίοδο λένε πως ήταν το Ψάρεμα του τόννου 1966 αφού συνδυάζει πολλά κινήματα (υπερρεαλισμό, ποπ αρτ, πουαντιγισμο) και το Παραισθησιογενής ταυρομάχος1970. Στη προσωπική του ζωή το σεξ είχε ξεφύγει από κάθε έλεγχο. Η Γκαλά ήταν πάνω από 70 πια μα ήθελε να κάνει συνεχώς σεξ με πολύ νέους άντρες. Για να την ικανοποιήσει οργάνωνε ερωτικές τελετές κι όργια. Αυτά όμως χρειαζόταν ατελείωτα χρήματα. Για να βρεθούν, έβαζε τον Νταλί να υπογράφει αμέτρητα λευκά χαρτιά που έπειτα τις μετέτρεπε σε λιθογραφίες περιορισμένων αντιτύπων. Αυτή η πλαστογραφία αποκαλύφθηκε στο τέλος της ζωής του. Ο ίδιος έλεγε για τη Γκαλά: «Αγαπώ τη Γκαλά περισσότερο από τη μητέρα μου, περισσότερο από τον πατέρα μου, περισσότερο από τον Πικάσσο κι ακόμη περισσότερο από το χρήμα. Στη Γκαλά οφείλω πάνω από όλα την πεποίθηση ότι δεν είμαι τόσο μέτριος όσο νόμιζα».
Στις 10ετίες 1940-50, οι πίνακές του επικεντρώνονταν κυρίως σε θρησκευτικά θέματα, αντικατοπτρίζοντας το ενδιαφέρον του για το υπερφυσικό. Εκείνος περίφημα ισχυρίστηκε: “Είμαι σαρκοφάγο ψάρι που κολυμπά σε δύο νερά, το κρύο νερό της τέχνης και το ζεστό νερό της επιστήμης“. Σκοπός του ήταν ν’ απεικονίσει το χώρο σα μια υποκειμενική πραγματικότητα, που μπορεί να είναι ο λόγος για τον οποίο πολλοί από τους πίνακές του απ’ αυτή τη περίοδο δείχνουν αντικείμενα και φιγούρες σε εξαιρετικά ακανόνιστες γωνίες. Συνέχισε να χρησιμοποιεί τη “κρίσιμα παρανοϊκή” μέθοδο, η οποία συνεπαγόταν να εργάζεται πολλές και δύσκολες ώρες στο στούντιο και να εκφράζει τα όνειρά του απευθείας σε καμβά σε μανιακές περιόδους ενέργειας.
Μετά τη παραμονή του στις ΗΠΑ, περνά το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του στην Ισπανία. Το γεγονός αυτό σε συνδυασμό με τη δικτατορία του Φράνκο, προκαλεί δυσμενή σχόλια, που επεκτείνονται συχνά και στα καλλιτεχνικά του έργα. Ο Νταλί έγινε αρκετά μονόχνωτος κι απόμακρος, καθώς ασχολιότανε στο στούντιο του ζωγραφίζοντας. Ωστόσο, συνέχισε να βγαίνει για να δημιουργήσει ή να παρουσιάσει, αυτό που αποκαλούσε “εκδηλώσεις” που ήταν εξίσου εξωφρενικές όπως και πριν. Σχεδιασμένες να προκαλούν αυτές βασισμένες στη ταραχή την έκπληξη, το ξάφνιασμα και την αναμπουμπούλα, υπενθυμίζανε στο κοινό ότι η εσωτερική πηγή του Dali ήτανε ζωντανή και μια χαρά. Σε μια τέτοια σκηνοθετημένη δημόσια σκηνή, κοιτούσε μες από το αυγό ενός κύκνου, καθώς τα μυρμήγκια εμφανίστηκαν από το εσωτερικό του κελύφους του. σε άλλο οδήγησε ένα αυτοκίνητο γεμάτο στην οροφή με κουνουπίδια. Όταν το βιβλίο του, Ο κόσμος του Σαλβαδόρ Νταλί, κυκλοφόρησε το 1962, υπέγραψε αυτοκόλλητα αντίγραφα σε ένα βιβλιοπωλείο στο Μανχάταν ενώ ήταν συνδεδεμένος με μια οθόνη που καταγράφει την πίεση του αίματος και τα κύματα του εγκεφάλου. Οι πελάτες έφυγαν με υπογεγραμμένο αντίγραφο και μιαν επίγνωση των ζωτικών λειτουργιών του. Έκανε επίσης μια σειρά διαφημίσεων για τηλεόραση κι άλλα μέσα ενημέρωσης για εταιρείες όπως οι Lanvin Chocolates, Alka Seltzer και Braniff Airlines -ανεβάζοντας στ’ άστρα τις πωλήσεις των σε μεγάλη κλίμακα.
Τη περίοδο 1960-74 εργάστηκε σχεδόν αποκλειστικά για τη δημιουργία Θεάτρου-Μουσείου Γκαλά-Νταλί στο Φιγκέρας. Το 1964, εκθέτει τη συλλογή του στο Τόκιο και με τη παραδοξότητα των έργων του, γίνεται πια γνωστός σ’ ολάκερο τον πλανήτη. Το 1974, στις εκθέσεις του Λονδίνου και του Κέντρου Πομπιντού, σημειώνεται ρεκόρ επισκεπτών. Στη 10ετία 1960, επέστρεψε για λίγο στις ΗΠΑ κι έμεινε στο ίδιο ξενοδοχείο, το Σεντ Ρέτζις στη Νέα Υόρκη, κάνοντας το σαλόνι του, ολόδικό του, παρουσιάζοντας τα δικά του κόλπα. Εκεί γνώρισε κι άλλους εκκεντρικούς καλλιτέχνες, όπως τον Αντι Γουόρχολ, όστις τονε θαύμαζε και του ‘φερε δώρο μια μεταξοτυπία, αλλά ο Νταλί τη πέταξε κάτω, τη ποδοπάτησε και μετά καυχήθηκε στην ομήγυρη γι’ αυτό. Ο Γουόρχολ αντί να παραξηγηθεί απ’ αυτό τονε λάτρεψε πιότερο και λέγεται πως σε μελλοντικές δουλειές του μιμήθηκε κάπως το στυλ του.

Τη περίοδο 1950-1970 ζωγράφισε πολλά έργα με θρησκευτικά θέματα, αν και συνέχισε να διερευνά ερωτικά θέματα, να αναπαριστά αναμνήσεις από τη παιδική ηλικία και να χρησιμοποιεί θέματα επικεντρωμένα στη γυναίκα του. Ανεξάρτητα από τα τεχνικά τους επιτεύγματα, οι τελευταίοι αυτοί πίνακες δεν θεωρούνται τόσο πολύ καλοί όπως παλιότερα έργα του. Aσχολήθηκεν επίσης με τη χαρακτική, τη σκηνογραφία, τη γλυπτική, τη σχεδίαση κοσμημάτων κι επίπλων καθώς επίσης κι άλλων αντικειμένων ή συσκευών, με την ίδιαν εκπληκτικήν επιτυχία. Το 1982 ο βασιλιάς Χουάν Κάρλος του απονέμει τον τίτλο του μαρκήσιου. Μάρτη του 1982 έγιναν τα επίσημα εγκαίνια του μουσείο του Σαλβαντόρ Νταλί στο Φιγκέρας. Την ίδια όμως χρονιά, μετά τη χαρά, η θλίψη: η Γκαλά να έχει καταρρεύσει από τα πολλά λίφτινγκ. πεθαίνει από καρδιακή ανεπάρκεια, στις 10 Ιουνίου γεγονός που του προκαλεί κι έντονη κατάθλιψη κι αποπειράται ν’ αυτοκτονήσει. Αποτυγχάνει, συνέρχεται κάπως και σπεύδει ν’ απομακρυνθεί. Ο Νταλί κατέρρευσε. Παθαίνει κατάθλιψη. Κλείνεται στον πύργο του και δεν δεχόταν να δει άνθρωπο. Δεν ζωγράφιζε πια. Ο τελευταίος του πίνακας ήταν η Ψαλιδωτή Ουρά 1983. Έκλαιγε συνεχώς κι αρνιόταν να φάει. Έμενε μόνος ξαπλωμένος στο σκοτάδι. Το 1986 δίνει μια συνέντευξη στο περιοδικό Vanity Fair, μια μόνη εξωτερική καταγεγγραμμένη δραστηριότητα.

Οι 2 τελευταίες 10ετίες της ζωής του θα ήταν οι πιο ζόρικες και ψυχολογικά δύσκολες. Το 1968 αγόρασε ένα κάστρο στο Pubol για τη Γκαλά και το 1971 άρχισε να μένει εκεί για βδομάδες κάθε φορά μόνη της, απαγορεύοντας του να την επισκεφθεί χωρίς την άδειά της. Αυτό του δημιούργησε φόβον εγκατάλειψης και τον έρριξε σε κατάσταση κατάθλιψης. Η Γκαλά του προκάλεσε μόνιμη ζημιά, αφού βγήκε στο φως, ότι με πειθώ του ‘χε χορηγήσει μη συνταγογραφημένα φάρμακα, χαλώντας την υγεία του, με σκοπό να τον ερεθίζει καλλιτεχνικά ή και για άλλους λόγους. Αυτό τονε κατέστησε ανίκανο να ζωγραφίζει μέχρι το τέλος της ζωής του. Μετά το θάνατό της γνώρισε μιαν ακόμη περίοδο κατάθλιψης και πιστεύεται ότι προσπάθησε να αυτοκτονήσει. Έν από τα σημαντικότερα επιτεύγματά του στη διάρκεια αυτής της δύσκολης εποχής ήταν η δημιουργία του Μουσείου Θεάτρου Dalí στη γενέτειρά του. Αντί να πει πως δίνει ζωή και δουλειά στη πόλη, είπε: “Πού αλλού αν όχι στη πόλη μου, να πρέπει να υπομείνει το πιο υπερβολικό και σταθερό της δουλειάς μου; Τη βρίσκω πολύ πιο κατάλληλη“. Προετοιμάζοντας το άνοιγμα του μουσείου το 1974, εργάστηκε ακούραστα για να σχεδιάσει το κτίριο και να συγκεντρώσει τη μόνιμη συλλογή που θα χρησίμευε ως κληρονομιά του. Επίσης μετακόμισε στο κάστρο στο Pubol, το μέρος του θανάτου του.

Μουσειο-Θέατρο Γκαλά-Σαλβαδόρ Νταλί, μέσα κι έξω

Αρχικά εγκαταστάθηκε στο Πουέμπλο, μα πυρκαγιά τον αναγκάζει να φύγει και να επιστρέψει στη γενέτειρά του Φιγκέρα, όπου και θα πεθάνει 7 χρόνια μετά στις 23 Γενάρη 1989, πλήρης ημερών, σε ηλικία 85 ετών! Θάβεται με τιμές στη γενέτειρά του που τόσον αγάπησε, στο Φιγκέρας, στο τοπικό Θέατρο-Μουσείο Νταλί. Ο θάνατος προήλθε από καρδιακήν ανεπάρκεια κι ενώ άκουγε την αγαπημένη του μαγνητοφωνημένη όπερα, Tristan & Isolde. Η τελευταία του κατοικία απέχει 3 τετράγωνα από το σπίτι που γεννήθηκε κι απέναντι από την εκκλησία του Sant Pere όπου βαφτίστηκε κι είχε τη 1η του κοινωνία.
Ακόμη και μετά το θάνατό του το αστέρι του δε ξεθωριάζει. Το 1990, η περιουσία του μοιράστηκε μεταξύ Μαδρίτης και Καταλονίας και πολλές εκθέσεις του έργου του καλλιτέχνη συνεχίστηκαν σε ολόκληρο τον κόσμο. Από το Μόντρεαλ, το Λονδίνο και την Ισπανία μέχρι το Τόκιο, τη Βενετία και τις ΗΠΑ, το αδιανόητο ταλέντο κι η εξαιρετική δημιουργικότητά έχει γίνει μια παγκόσμια γλώσσα από άφοβην έμπνευση κι αμείλικτην αυτο-έκφραση. Το Μουσείο Νταλί συνεχίζει να τιμά τη δουλειά και τη μνήμη του μ’ εκτεταμένη μόνιμη συλλογή, εκπαιδευτικό προγραμματισμό κι εκθέματα παγκόσμιας κλάσης με άλλους αξιοσημείωτους καλλιτέχνες, όπως οι Andy Warhol, Pablo Picasso κ.ά.

     Ο Νταλί έχει συχνά χαρακτηριστεί ως υποστηρικτής του φασιστικού καθεστώτος του Φράνκο στην Ισπανία. Οι πολιτικές του απόψεις ήταν άλλωστε κι η αιτία της διαμάχης του με πολλά από τα μέλη του υπερρεαλιστικού κινήματος. Στα νεανικά του χρόνια είναι γνωστό πως συνδέθηκε πιο στενά με το χώρο του αναρχισμού και του κομμουνισμού. Ωστόσο, η έντονη κι εκκεντρική προσωπικότητά του ήταν αδύνατο να περιχαρακωθεί στα στενά πλαίσια ενός οργανωμένου πολιτικού χώρου.
     Στη διάρκεια του Ισπανικού εμφυλίου, αρνήθηκε να κάνει αντίσταση ή να επιλέξει στρατόπεδο. Συνδέθηκε ωστόσο περισσότερο με το καθεστώς του Φράνκο, ιδιαίτερα στην επιστροφή του από την Αμερική στην Ισπανία μετά τον Β’ Παγκ. Πόλ. Κάποιες δημόσιες τοποθετήσεις του παρείχανε στήριξη στο φασιστικό καθεστώς ενώ παράλληλα αναφέρονταν με θετικό τρόπο στο πρόσωπο του Φράνκο. Ο ίδιος ο Νταλί ζωγράφισε κι ένα πορτραίτο της κόρης του Ισπανού δικτάτορα. Από την άλλη πλευρά, οι εκκεντρικότητές του, που αποτυπώνονταν πολλές φορές δημόσια, ήταν ανεκτές από το καθεστώς καθώς ελάχιστοι καλλιτέχνες κι ειδικότερα της αξίας του Νταλί δέχονταν να ζήσουν εκείνη την εποχή στην Ισπανία. Μοναδικό δείγμα “απειθαρχίας” του Νταλί αποτελεί η στήριξη του στον Λόρκα, που τα έργα του ήταν απαγορευμένα.
     Παρόλα αυτά, η πολυσχιδής κι ιδιόρρυθμη προσωπικότητα του θα ήταν πολύ δύσκολο να ταυτιστεί με μία συγκεκριμένη πολιτική στάση. Εξάλλου χρησιμοποίησε το στοιχείο της πρόκλησης και του σκανδάλου σε όλη τη διάρκεια της ζωής του, τόσο δημόσια όσο και μέσα από τα έργα του. Ο Νταλί έχει δηλώσει ο ίδιος ότι δεν έχει πολιτική θέση. Είναι αναρχικός, αλλά και μοναρχικός και τα δύο όμως σε μεταφυσικό επίπεδο κι όχι σε πολιτικό.

Η επιθυμία του να μεταστρέφει συνεχώς χωρίς δισταγμούς το εσώτερο προς το εξώτερο, είχ’ αποτέλεσμα ένα σύνολο έργων που όχι μόνο ανέπτυξαν τις έννοιες του σουρρεαλισμού και της ψυχανάλυσης σε μια παγκόσμια οπτική πλατφόρμα αλλά και πρότειναν την απελευθέρωση των ανθρώπων ν’ αγκαλιάσουνε τον εαυτό τους σε όλη την ανθρώπινη δόξα και μεγαλείο. Παρουσιάζοντάς μας οπτικές αναπαραστάσεις των ονείρων του και του εσεαυτού που γυμνές κι απαλλαγμένες από κάθε τι περιττό, μέσα από τις έξοχες τεχνικές σχεδίασης και τις βασικές τεχνικές ζωγραφικής, ο Dalí διάνοιξε ένα πεδίο δυνατοτήτων για καλλιτέχνες που επιδιώκουν να εισάγουνε το προσωπικό, το μυστήριο και το συναισθηματικό στο έργο τους. Στη μεταπολεμική Νέα Υόρκη, αυτές οι έννοιες ενσωματώθηκαν και μετασχηματίστηκαν από τους Αφηρημένους Εξπρεσσιονιστές (Abstract Expressionists), που χρησιμοποίησαν τις σουρρεαλιστικές τεχνικές του αυτοματισμού για να εκφράσουνε το υποσυνείδητο μέσω της τέχνης, μόνο που τώρα με φαντασία και χρώμα. Η χρήση των άγρια αντιπαρατιθέμενων αντικειμένων για τη δημιουργία γλυπτών βοήθησε να συμπτυχθεί η τέχνη στις πιο παραδοσιακές της ρίζες, ανοίγοντας έτσι τη πόρτα για μεγάλους καλλιτέχνες, όπως ο Joseph Cornell. Σήμερα, μπορούμε ακόμα να δούμε την επιρροή του Νταλί στους καλλιτέχνες που ζωγραφίζουνε σε σουρεαλιστικό στυλ, άλλοι στη σύγχρονη σκηνή των οραμάτων και σε όλα τα ψηφιακά σχήματα και τη τέχνη της απεικόνισης.

Ο φυσικός χαρακτήρας του στον κόσμο, εκκεντρικός κι αινιγματικός, άνοιξε το δρόμο για τους καλλιτέχνες να σκεφτούν τους εαυτούς τους ως σημάδια. Η χρήση του πρωτοποριακού κινηματογράφου, η προκλητική δημόσια παράσταση κι η τυχαία απρόσμενη σκηνοθετημένη αλληλεπίδραση έφερε το έργο του ζωντανό με τρόπους που διέφεραν από τη ζωγραφική -αντί ένας θεατής απλά να κοιτά ένα όμορφο έργο που το προκάλεσε μια οργιώδης, πλούσια και μεγάλη φαντασία-, πραγματική σκηνή ζωής από μιαν έκφραση της φαντασίας του που ‘χει σχεδιαστεί για να καταστρέφει και να προκαλεί αντίδραση. Αυτό θα μπορούσε αργότερα να το δει σε καλλιτέχνες όπως η Yoko Ono. Ο Andy Warhol θα συνέχιζε να δημιουργεί το δικό του πρόσωπο, το περιβάλλον και το περιβάλλον του με τον ίδιο τρόπο όπως κι οι αμέτρητοι καλλιτέχνες του 20ου αι. Στο σημερινό κοινωνικό περιβάλλον των μέσων ενημέρωσης, οι καλλιτέχνες σχεδόν αναμένεται να είναι ορατά και κοινωνικά εξίσου ενδιαφέροντες όπως το έργο τέχνης τους.
Ο Νταλί υποστήριξε επίσης την ιδέα πως η τέχνη, ο καλλιτέχνης κι η καλλιτεχνική ικανότητα θα μπορούσαν να διασχίσουνε πολλά μέσα και να γίνουνε βιώσιμον εμπόρευμα. Οι εξαντλητικές προσπάθειές του σε πεδία που κυμαίνονται από τη τέχνη, τη μόδα ως τα κοσμήματα μέχρι τη λιανική πώληση και το θέατρο, τονε καταστήσανε τόσο παραγωγικό όσο και δημιουργό. Σ’ αντίθεση με το μαζικό merchandising, που ‘ναι συχνά περιφρονημένο στον κόσμο της τέχνης, το χέρι του Dali αγγίξε τέτοια ποικιλία προϊόντων, που κυριολεκτικά ο καθένας στον κόσμο θα μπορούσε να ‘χει ένα δικό του κομμάτι. Σήμερα η πρακτική αυτή είναι τόσο συνηθισμένη ώστε να βρούμε σπουδαίους αρχιτέκτονες όπως ο Frank Gehry σχεδιάζοντας ειδικά δαχτυλίδια και περιδέραια για το Tiffany ή καινοτόμους όπως ο John Baldessari που δανείζει τις εικόνες του στα πλατώ των skateboard.

Ο Μέγας Αυνανιστής (1929) **

Η σεξουαλική ζωή του ήτανε πιο εξωφρενική κι από τη δημόσια συμπεριφορά του αλλά κι απ’ τους πίνακές του. Ο ίδιος είχε παραδεχτεί, ότι προτιμούσε να παρακολουθεί, παρά να συμμετέχει στη σεξουαλική συνεύρεση. Αυτός κι η Γκαλά, διοργάνωναν όργια στο σπίτι τους κάθε Σαββατοκύριακο. Ο Νταλί μπορούσε έτσι να απολαύσει το θέαμα κι η Γκαλά να ικανοποιήσει τις ορέξεις της.
Βέβαια, κανείς απ’ τους δύο δεν είχε ανάγκη τα οργανωμένα όργια για να απολαύσει το σεξ. Ο Νταλί είχε αμέτρητους θαυμαστές και θαυμάστριες, που ήταν πρόθυμοι να γδυθούν για τον μεγάλο καλλιτέχνη, όποτε τους το ζητούσε. Αρχικά, τους ζητούσε να ποζάρουν για κάποιο πίνακα και αργότερα κατέληγαν στην αγαπημένη στάση του Νταλί: εκείνοι στο έδαφος να αυτοϊκανοποιούνται κι ο ζωγράφος να τους παρακολουθεί, κάνοντας το ίδιο. Η γυναίκα του δεν προβληματιζόταν απ’ τη συμπεριφορά του.
Οι θεωρίες γύρω από τη σεξουαλικότητα και τα πιθανά φετίχ του ζωγράφου, είναι αμέτρητες. Με κάθε διαφορετική ανάλυση των έργων του, ξεπηδά και μία διαφορετική θεωρία για την προσωπική και σεξουαλική ζωή του καλλιτέχνη. Σύμφωνα με την αυτοβιογραφία του Νταλί, η περίεργη σχέση του με το σεξ ξεκίνησε, όταν ήταν ακόμα παιδί. Ο πατέρας του είχε αφήσει ανοιχτό ένα βιβλίο με εικόνες από γεννητικά όργανα, που είχαν προσβληθεί από σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα. Ο μικρός έτυχε να δει τις εικόνες με τα παραμορφωμένα όργανα και δεν τις ξέχασε ποτέ. Αυτή η παιδική ανάμνηση του δημιούργησε μία προτίμηση προς τη νεκροφιλία, την οποία ξεπέρασε μετά την ενηλικίωσή του. Πολλοί μελετητές υποστηρίζουν, ότι είχε φοβία με το γυναικείο γεννητικό όργανο, γι’ αυτό επέλεγε να μη συμμετέχει στην πράξη. Μια άλλη θεωρία περιγράφει την εμμονή του Νταλί με τα οπίσθια και τα κόπρανα. Μπορεί να μην ίσχυε τίποτα από όλα αυτά. Μπορεί να ίσχυαν κι όλα
Δε θα ήταν καθόλου απίθανο, ένας εκκεντρικός και επιδειξιομανής καλλιτέχνης όπως αυτός, να δημιουργούσε εξωφρενικές φήμες για τον εαυτό του, για να τραβήξει τη προσοχή του κόσμου. Ο ίδιος παραδέχτηκε, ότι δεν είχε καμία σεξουαλική επαφή μέχρι τα 25 του. Τότε γνώρισε τη Γκαλά. Ορισμένοι υποθέτουν ότι, σε πιο νεαρή ηλικία, μπορεί να είχε ομοφυλοφιλική σχέση με το Λόρκα. Ήταν εξαιρετικά στενοί φίλοι και μία τέτοια εξέλιξη δε θα ξάφνιαζε πολλούς. Ο Νταλί δεν παραδέχτηκε ποτέ ότι είχαν σχέση: «Ο Λόρκα ήταν ομοφυλόφιλος, όπως όλοι ξέρουν και τρελά ερωτευμένος μαζί μου. Προσπάθησε να με «αποπλανήσει» δύο φορές. Εγώ εκνευρίστηκα πάρα πολύ, γιατί δεν ήμουν ομοφυλόφιλος και δεν με ενδιέφερε».
Η ανθεκτικότερη κι ίσως και μοναδική αγάπη της ζωής του, ήταν η Γκαλά. Τη γνώρισε στο Παρίσι, το 1929, γοητευτικός 25χρονος ζωγράφος, με απύθμενο ταλέντο κι εκείνη 36, παντρεμένη κι είχε μία κόρη. Είχε παντρευτεί όταν ήταν μόλις 17 κι εκτός από τον Νταλί, ο ποιητής ήταν ο μοναδικός άντρας με τον οποίο είχε σοβαρή σχέση. Όμως είχε ερωτικές ατασθαλίες με πολλούς καλλιτέχνες, τον οποίων είχε υπάρξει και μούσα. Η μελλοντική σύζυγος του Νταλί είχε ένα ιδιαίτερο ταλέντο: μπορούσε να ανιχνεύσει το ταλέντο από μακρυά και να εμπνεύσει και να καθοδηγήσει τους καλλιτέχνες, ώστε να δημιουργήσουν τα ωραιότερα έργα τους. Ήταν ακριβώς αυτό που χρειαζόταν ο Νταλί, για να χαλιναγωγήσει την ιδιοφυία του.
Με τη Γκαλά στο πλευρό του, κατάφερε να γίνει ο Βασιλιάς του Σουρρεαλισμού, ο πιο διάσημος κι ακριβοπληρωμένος ζωγράφος στον κόσμο. Βέβαια, η Γκαλά δεν ήταν εύκολος άνθρωπος. Ήταν οργανωτική, πειθαρχημένη και πολύ αυστηρή με τον Νταλί και τους φίλους του. Ήξερε πως να κουμαντάρει τον ανέμελο σύζυγό της. Σε πολλές περιπτώσεις, γινόταν εριστική κι αγενής. Αλλά όλοι τη συγχωρούσανε, γιατί κανείς δεν ήθελε να προσβάλει τον Νταλί. Εξάλλου, χωρίς αυτήν, σχεδόν κανείς δεν θα μπορούσε να συνεννοηθεί με τον εκκεντρικό καλλιτέχνη. Ήτανε τυχεροί που κι οι δύο ήτανε τόσο χαλαροί σχετικά με το θέμα της μονογαμίας. Η Γκαλά είχε συνεχώς κάποιον όμορφο νεαρό δίπλα της, ακόμα κι όταν έφτασε σε πολύ μεγάλη ηλικία. Ο Νταλί είχε τις προαναφερθείσες παραξενιές. Ήταν αχώριστοι μέχρι το 1969. Τότε, ο Νταλί αγόρασε το “Κάστρο του Πούμπολ” στην Ισπανία, για τη γυναίκα του. Από τότε, η Γκαλά έμενε μόνη της κι ο Νταλί την επισκεπτόταν μόνο μετά από δίκη της γραπτή πρόσκληση….
Αν και δεν έμεναν μαζί, συνέχισαν να είναι πολύ καλοί φίλοι. Η αγάπη και το ενδιαφέρον του ενός για τον άλλον δεν έπαψαν ποτέ. Όταν πέθανε αυτή, εκείνος γέρασε μέσα σε μία νύχτα. Ο έντονος και δραστήριος άνθρωπος μεταμορφώθηκε σε έναν ηλικιωμένο και κουρασμένο κύριο, χωρίς καμία όρεξη για ζωή. Πέρασε τα τελευταία χρόνια της ζωής του στο “Θέατρο Μουσείο Νταλί”, όπου παρακολουθούσε ανθρώπους από όλο τον κόσμο να θαυμάζουν τα έργα του μέχρι το θάνατό του. Επέλεξε να ταφεί μέσα στο μουσείο, περιτριγυρισμένος από τους καρπούς μιας ζωής.

~~=======================~~

* Αυτό το κομμάτι ανάμεσα στη Καμήλα και τον Αετό, που γνωρίζετε κι αγαπάτε όσο και εγώ, είναι και πρέπει να συνεχίσει να είναι καθαρή γεωλογία για πάντα, χωρίς τίποτα να μπορεί να το βλάψει. Το δηλώνω. Είναι ένας μυθολογικός χώρος για Θεούς πιότερο παρά για Ανθρώπους και πρέπει να συνεχίσει όπως είναι.

ΡΗΤΑ:

* Κάθε μέρα που ξυπνώ, γνωρίζω μια υπέρτατη ευτυχία : το να είμαι ο Σαλβαδόρ Νταλί. Κι αναρωτιέμαι, έκθαμβος, τι εκπληκτικό πράγμα θα κάνει σήμερα, αυτός ο Σαλβαδόρ Νταλί.

* Η μόνη διαφορά μου με έναν τρελλό είναι πως εγώ δεν είμαι τρελλός.

* Η μόνη διαφορά μου με τους υπερρεαλιστές είναι πως εγώ είμαι υπερρεαλιστής.

* Στα έξι μου ήθελα να γίνω μάγειρας. Στα εφτά, Ναπολέων. Οι φιλοδοξίες μου δεν έπαψαν ποτέ να μεγαλώνουν.

* Το σημαντικό είναι να εξαπλώσετε τη σύγχυση, όχι να τη καταργήσετε.

* Το χειρότερο πράγμα είναι η ελευθερία. Η ελευθερία κάθε είδους είναι το χειρότερο για τη δημιουργικότητα. Ο Νταλί πέρασε 2 μήνες σε φυλακή της Ισπανίας κι αυτοί οι δύο μήνες ήταν οι πιο χαρούμενες στιγμές στη ζωή μου.

* Η ζωγραφική είναι η ειλικρινέστερη των τεχνών. Δεν υπάρχει τρόπος να παραπλανήσει. Είναι είτε καλή είτε κακή.

* Το γεγονός ότι κι ο ίδιος, τη στιγμή της ζωγραφικής, δεν καταλαβαίνω τις εικόνες μου, δεν σημαίνει ότι αυτές οι εικόνες δεν έχουν νόημα. Αντιθέτως, το νόημά τους είναι τόσο βαθύ, πολύπλοκο, συνεκτικό κι ακούσιο, ώστε να ξεφεύγει από την πιο απλή ανάλυση της λογικής συνδιαίσθησης“.
Σαλβαδόρ Νταλί

Χωρίς ήχο βίντεο που δείχνει τον Νταλί ν ζωγραφίζει ένα ρινόκερο και καταστρέφοντας στο τέλος ένα αντίγραφο ενός Ολλανδού κυρίου, το 1955.

Σαλβαδόρ Νταλί: ζωγραφίζοντας ένα ρινόκερο

~~==========================~~

                                                    Όνειρο

  Το Ψωμί Στο Πανέρι (1926)

  H θέαση του πολέμου! (1940)

  Ουράνιο Τόξο

                                      Αιμορραγούντα Ρόδα