Donatello – Peri-Grafis

Βιογραφικό

Ο Μπάρντι Ντονάτο Νικολό Μπέτο “Ντονατέλλο” (Bardi Donato Niccolò Betto “Donatello”, ~1386-1466, early renaissance), ήταν Ιταλός γλύπτης που γεννήθηκε στη Φλωρεντία, πιθανότατα το 1386 κι ήτανε γιος του Nicolo di Betto Bardi Bunta, ενεργό και δραστήριο μέλος της συντεχνίας των επεξεργαστών μαλλιού. Τις πρώτες του σπουδές τις έκανε στην οικογένεια Martelli, τη πρώτη του καλλιτεχνική κατάρτιση, -κατά ένα συνήθειο της εποχής- στο εργαστήρι ενός χρυσοχόου, αλλά τη πιο πέρα εκπαίδευση την ανέλαβε ο μεγάλος Λορέντζο Γκιμπέρτι (Lorenzo Ghiberti), στο δικό του εργαστήρι. Λίγο μετά, ακολούθησε στις εργασίες του, έναν άλλο μεγάλο γλύπτη, τον Μπρουνελέσκι (Filippo Brunelleschi), στη Ρώμη (1404-1407). Εκεί, οι δυο φίλοι αποκτήσανε τρομερή φήμη και κερδίζανε τα προς το ζην, εργαζόμενοι σε διάφορους χρυσοχόους της πόλης. Σήμερα, κείνη η εποχή θεωρείται βασική για τη μετέπειτα εξέλιξη της ιταλικής τέχνης και το πέρασμά της σιγά-σιγά και σταδιακά προς τη κλασσικότητα και το μεγαλείο της Αναγέννησης. Σε τούτο, ίσως βοήθησε κι η τύχη, γιατί κείνην ακριβώς την εποχή, συνέβη να ξεπηδήσουν ανάγκες για μεγάλα έργα στη Ρώμη και μεγάλη πίτα τούτων έλαβαν οι δυο αυτοί μεγάλοι καλλιτέχνες. Όμως προς Θεού, το ταλέντο τους είναι ασυζήτητο, γιατί η τύχη δε βοηθά τους ατάλαντους, -ή ίσως μόνο λιγάκι και μόνο στην αρχή.

Ο Φίλιπο, λοιπόν, έλαβε τη παραγγελία να κοσμήσει το Πάνθεον της Ρώμης και μαζί με τον Ντονατέλο, επηρέασαν όλους τους καλλιτέχνες της εποχής, αλλά και τους μεταγενέστερους. Τα έργα των δυο αφήσανε σπουδαία παρακαταθήκη, θεωρούμενα ανώτατες εκφάνσεις πνεύματος, τόσο στην Αρχιτεκτονική, όσο και στη Γλυπτική. Ο Ντονατέλο, αναλαμβάνει να φτιάξει τον “Δαυίδ”, -τη μαρμάρινη εκδοχή και να μη γίνει σύγχυση με το μπρούτζινο- για λογαριασμό του Duomo di Santa Maria del Fiore, ενώ μεταξύ 1409-11 φιλοτεχνεί τον “Ιωάννη τον Ευαγγελιστή”, κολοσσιαίο άγαλμα που κοσμούσε τη πρόσοψη του Ντουόμο μέχρι το 1588, αλλά μετά πέρασε σε κάποιο παρεκκλήσι, προφυλαγμένο από το φως. Αυτό το έργο χαρακτηρίζεται από τη φανερή στροφή της τέχνης του από το γοτθικό-μανιερικό στιλ, καθώς κι από την αναζήτηση νατουραλισμού και τη πρώτη μεγάλη προσπάθεια περιγραφής-απόδοσης των ανθρωπίνων συναισθημάτων. Το πρόσωπο, οι ώμοι και το μπούστο, είναι ακόμα ιδεαλιστικά, ενώ τα χέρια και τα κρόσσια πάνω από τα πέλματα είναι ρεαλιστικότερα.

Τα 1411-2, εργάστηκε στο άγαλμα του “Αγίου Μάρκου” για το Ναό Orsan Μichele. Το 1417 τελειώνει το άγαλμα του “Αγίου Γεωργίου” από παραγγελία της αδελφότητας των κατασκευαστών μεταλλικής πανοπλίας. Το βάθρο του αγάλματος είναι ακόμα δείγμα κεντρικής προοπτικής. Το άγαλμα τούτο, βρισκότανε στο ναό του Αγίου Λουΐ στη Τουλούζ από το 1423, τώρα βρίσκεται στο Μουσείο Basilica di Santa Croce. Είχε φτιάξει κι αρτοφόριο για το άγαλμα τούτο, μα πουλήθηκε το 1460, για να στεγάσει τη “Δυσπιστία Του Αγίου Θωμά” (Incredulity of St. Thomas) του Βερόκιο (Verrocchio). Μεταξύ 1415-26 φιλοτέχνησε 5 αγάλματα για να κοσμήσει το καμπαναριό του Ντουόμο: “Προφήτης Αγένειος” (1415), “Γενειοφόρος Προφήτης” (1415), “Η Θυσία Του Ισαάκ” (1421) “Ζουκόνε” (1423-25), “Προφήτης Ιερεμίας” (1423-6), που ακολουθούν το κλασσικό, χαρακτηριστικό πρότυπο ομιλητών, παράλληλα με την ισχυρή προσωπικότητα του πορτραίτου. Παράλληλα φιλοτεχνεί για το Βερολίνο, τη “Μαντόνα Πάτσι” (1422) και τη “Σταύρωση” για τον Ναό Santa Croce (1425), όπου ο Ιησούς εμφανίζει σαφή σημάδια αγωνίας: το στόμα και τα μάτια ελαφρώς ανοιγμένα και το σώμα συσπασμένο σε άβολη στάση.

Στα 1425-7 συνεργάζεται με τον Michelozzo, για να φιλοτεχνήσουνε μαζί, το ταφικό μνημείο του Αντίπαπα Ιωάννη ΙΙΙ. Σίγουρα δικό του είναι το μπρούτζινο ανάγλυφο της “Παρθένου Με Το Βρέφος”, μέσα σε κοχύλι. Το 1427 παρέδωσε ολοκληρωμένο στη Πίζα, μαρμάρινο, επίσης ταφικό μνημείο, για το Ναό Sant’ Angelo στη Νάπολη, για τον Καρδινάλιο Rainaldo Brancacci. Ενώ την ίδια περίπου περίοδο φιλοτεχνεί τα αγάλματα: “Herod’s Banquet”, “Πίστη” & “Ελπίδα” για το το Baptistry της Σιένα. Στα 1430 ο Κόζιμο Μεντίτσι (Cosimo Medici), μεγάλος μαικήνας τέχνης την εποχή κείνη, του αναθέτει τον “Μπρούντζινο Δαυίδ”, για το Bargello, αυτή τη φορά και πιο συγκεκριμένα, για το Παλάτσο των Μεδίκων (Palazzo Medici). Πρόκειται για τη πιο πασίγνωστη δουλειά του και παράλληλα πρόκειται για τη 1η (!) γυμνή παρουσίαση έργου τέχνης, έπειτα από κείνα της αρχαιότητας. Πρόκειται γι’ αλληγορία επικράτησης των πολιτικών αρετών πέρα από τη βιαιότητα και τον παραλογισμό. Την ίδια χρονιά παραδίδει, επίσης στο Παλάτσο, τον “Σάτυρο”.

O Δαυίδ (μα δεν είναι καταπληκτικός!!!!)

Όταν ο Κόζιμο εξορίζεται από τη Φλωρεντία, μεταβαίνει στη Ρώμη και φαίνεται πως τον ακολουθεί κι ο Ντονατέλο, για να ξαναπιεί από τη πηγή της τέχνης, που περιρρέει αυτή τη μεγάλη πόλη. Αυτό πιστοποιείται από 2 δουλειές κείνης της εποχής. το “Ciborioum”, που κόσμησε τη Βασιλική του Άγιου Πέτρου (St. Peter’s Basilica) και το ταφικό μνημείο του Giovanni Crivelli, στο Ναό της Santa Maria του Aracoeli. Εκεί φαίνεται πως έμεινε μέχρι το 1434, γιατί το Μάη αυτής της χρονιάς επιστρέφει στη Φλωρεντία κι αναλαμβάνει να φέρει σε πέρας μια σειρά ειδωλολάτρικά έργα, που δούλευε περιστασιακά, μέχρι το 1440 κι αυτές οι δουλειές είναι οι τελευταίες που φιλοτεχνεί με τη συντροφιά του Μικελότσο. Παράλληλα, το 1435 παραδίδει το “Προσκύνημα” για το βωμό Cavalcanti στη Santa Croce. Το 1443 παραδίδει το “Old Sacristy” για το Ναό San Lorenzo στη Φλωρεντία, δέχεται παραγγελία στη Πάδοβα, από τους διαδόχους, για να φτιάξει άγαλμα να τιμήσει τον μεγάλο κοντοτιέρο Erasmus Da Narni, (τον επονομαζόμενο και Γκαταμελάτα) που ‘χε πεθάνει κείνη τη χρονιά (το παραδίδει το 1450 και τοποθετείται απέναντι από τη Βασιλική του Αγίου Αντωνίου της Πάδοβα) και στα 1438-45 παραδίδει ξύλινο άγαλμα του “Αγίου Ιωάννη Ευαγγελιστή” για το Ναό της Santa Maria Gloriosa dei Frari στη Βενετία. Το άγαλμα του Γκαταμελάτα, είναι το 1ο στο είδος του, ιππέας και σε τόσο μεγαλόπρεπο μέγεθος. Μετά δε, έφτιαξε κι άλλες εργασίες στο ναό, του Αγίου Αντωνίου της Πάδοβα. Στα 1446-50, παρέδωσε σύνολο αγαλμάτων που παριστούσαν τη Παρθένο μαζί με 6 Αγίους, σαν ιερή συνομιλία, (που όμως πλέον δε διακρίνεται η τέχνη του, λόγω της αναστύλωσης κι επισκευής του έργου, από τον Camillo Boito, το 1895).

Η Σταύρωση

Μέχρι το τέλος της ζωής του, δε σταμάτησε να δουλεύει και να παραδίδει σπουδαία έργα. Υπήρξε παραγωγικότατος, πρωτοπόρος, αρκετά αμφιλεγόμενη φυσιογνωμία όσο ζούσε, δε παντρεύτηκε ποτέ, αλλά δικαίως του λόγου ο Βασάρι τον αποκαλεί μέγιστο καλλιτέχνη, που με τα χέρια του οδήγησε τη τέχνη, από τα σκότη του Μεσαίωνα και το στρυφνό μανιεριστικό-γοτθικό στυλ, στη κλασσική μεγαλοπρέπεια της αναγέννησης.

Εδώ εικονίζονται 5 που αλλάξανε την ιστορία τέχνης στη Φλωρεντία:
Τζιότο, Ουτσέλλο, Ντονατέλο, Μανέττι, Μπρουνελλέσκι

Ο Ντονατέλο πέθανε στη Φλωρεντία, στις 13 Δεκέμβρη του 1466, σ’ ηλικία 83 ετών και θάφτηκε με τιμές, στο Ναό του Σαν Λορέντζο, που τόσα έργα είχε κοσμήσει γι’ αυτόν, δίπλα στον τάφο του Κόζιμο Μεντίτσι του Γεροντότερου.

=============================================