Βιογραφικό
—–Ο Ζαν Ζενέ (Jean Genet) ήτανε Γάλλος μυθιστοριογράφος, θεατρικός συγγραφέας, ποιητής, δοκιμιογράφος και πολιτικός ακτιβιστής. Σε νεανική ηλικία ήταν αλήτης και μικροεγκληματίας, αλλά μετά έγινε συγγραφέας και θεατρικός συγγραφέας. Ο περιθωριακός ομοφυλόφιλος κι ιδιότροπος εκπρόσωπος του θεάτρου του παραλόγου, μέσα από τα έργα του απεικονίζει την ίδια του τη ζωή. Λωποδύτης, κατάδικος κι εκδιδόμενος, περιπλανήθηκε στην Ευρώπη, έγινε το αγαπημένο παιδί της γαλλικής διανόησης, αφοσιώθηκε σε έναν ακροβάτη και μετά μεταμορφώθηκε από απολιτίκ σε ακτιβιστή, υποστηρίζοντας τους Μαύρους Πάνθηρες κι ακολουθώντας Παλαιστίνιους στρατιώτες σε στρατόπεδα του Λιβάνου και της Ιορδανίας. Τα πιο σημαντικά έργα του είναι τα μυθιστορήματα The Thief’s Journal κι Our Lady of the Flowers και τα θεατρικά The Balcony, The Maids και The Screens.
—– Γεννήθηκε στο Παρίσι 19 Δεκέμβρη 1910, νόθος γιος μιας πόρνης κι ενός εργάτη κι εγκαταλείφθηκε 7 μήνες μετά τη γέννησή του. Στη συνέχεια μεγάλωσε στην επαρχιακή πόλη Alligny-en-Morvan, στο διαμέρισμα Nièvre της κεντρικής Γαλλίας. Η ανάδοχη οικογένειά του είχε επικεφαλής ξυλουργό και, σύμφωνα με τη βιογραφία του Έντμουντ Γουάιτ, ήτανε στοργικός και τονε πρόσεχε. Ενώ έπαιρνε εξαιρετικούς βαθμούς στο σχολείο, η παιδική του ηλικία είχε σειρά από απόπειρες φυγής και περιστατικά μικροκλοπών. Παρ’ όλο που μεγάλωσε σε στοργικό περιβάλλον, με δύο χωρικούς για γονείς, δεν άργησε να παρουσιάσει τάσεις περιθωριοποίησης. Απόπειρες φυγής από το σπίτι και μικροκλοπές αντικειμένων του χάρισαν τον τίτλο του κλέφτη στα 12 του. Ήταν όμως άριστος μαθητής, γι’ αυτό τονε στέλνουνε σε τεχνική σχολή έξω απ’ το Παρίσι να μάθει το επάγγελμα του τυπογράφου. Το σκάει αμέσως να κυνηγήσει τ’ όνειρό του, το σινεμά, στις ΗΠΑ. “Αποφάσισα ν’ αρνηθώ ένα κόσμο που μ’ είχε απαρνηθεί“ έγραψε για τη τροπή που πήρε η ζωή του. Κλεισμένος σε αναμορφωτήριο από τα 15 ως τα 18 ο έφηβος Ζαν γνώρισε καλά τη σκληρή δουλειά, την άσχημη όψη των ανθρώπων και μυήθηκε στον ομοφυλόφιλο έρωτα. Θέλησε να ξεφύγει και προσπάθησε μέσω του στρατού, έφυγε όμως κι από εκεί.
—–Γι’ αυτό κι άλλα παραπτώματα, συμπεριλαμβανομένων επανειλημμένων πράξεων αλητείας, στάλθηκε στα 15 στη σωφρονιστική φυλακή Mettray, που κρατήθηκε από 2 Σεπτέμβρη 1926 ως 1η Μάρτη 1929. Στο Miracle of the Rose (1946), δίνει απολογισμό αυτής της περιόδου κράτησης, που ‘ληξε στα 18 όταν εντάχθηκε στη Λεγεώνα Των Ξένων. Τελικά του δόθηκε ατιμωτική απόλυση για λόγους απρέπειας (έχοντας πιαστεί να μπλέκεται σε ομοφυλοφιλική πράξη) και πέρασε περίοδο ως αλήτης, μικροκλέφτης και σ’ όλη την Ευρώπη -εμπειρίες που αφηγείται στο The Thief’s Journal (1949). Λιποτάκτης πια αλλάζει το επώνυμό του και περιπλανιέται στην Ευρώπη με τα πόδια, κλέβοντας ό,τι βρίσκει. Αλλά σε κάθε σταθμό του έχει προβλήματα με τις Αρχές. Φτάνοντας στη Γερμανία του Χίτλερ θα πει: “Αισθάνθηκα σαν να βρέθηκα σε οργανωμένο στρατόπεδο με λωποδύτες. Είναι έθνος κλεφτών“.
—–Περνά στη φυλακή τα επόμενα 7 έτη. “Βλέπω στους κλέφτες, στους προδότες, στους δολοφόνους, στους απόκληρους και στους μάγκες μια βαθειά ομορφιά, μια υπόγεια ομορφιά“. Δημοσιεύει το 1ο του κείμενο στα 32, τη Παναγία των λουλουδιών το πιο “εμπρηστικό” ίσως μυθιστόρημα του 20ού αι. Το γράφει στο κελλί του, σε ό,τι χαρτί βρίσκει. Οι φύλακες θα του το αρπάξουν, εκείνος θα το ξαναγράψει απ’ την αρχή. Αποκτά την αναγνώριση της παρισινής κοινωνίας μετά τη γνωριμία του με τον Ζαν Κοκτώ, που θα φροντίσει ώστε να εκδοθούνε τα έργα του και θα τονε βοηθήσει πολλάκις να βγει απ’ τη φυλακή. Ξαφνικά η συνολική του παρουσία αλλάζει. Βολτάρει στη Μονμάρτρη και στα παρισινά μπιστρό, ντυμένος μπουρζουά διανοούμενος, με χειροποίητα κοστούμια και μεταξωτές γραβάτες. Συναντά τον Ζαν Πωλ Σαρτρ, τον άνθρωπο που τον ανέδειξε και τον επηρέασε πιο πολύ απ’ όλους. Ο Σαρτρ πρωτοστατεί σε κίνηση των διανοουμένων της εποχής, ώστε να μη καταδικαστεί σε ισόβια το 1949, ενώ η βιογραφία του Άγιος Ζενέ: Ηθοποιός ή μάρτυρας, που βλέπει το φως της δημοσιότητας το 1952, όχι μόνο αποκαθιστά τη φήμη ενός πρώην βαρυποινίτη, αλλά τον αναδεικνύει ως κορυφαίο λογοτέχνη και βαθιά σκεπτόμενο άνθρωπο.
—–Μετά την επιστροφή του στο Παρίσι το 1937, μπαινόβγαινε στη φυλακή μέσω σειράς συλλήψεων για κλοπή, χρήση πλαστών εγγράφων, αλητεία, άσεμνες πράξεις κι άλλα αδικήματα. Στη φυλακή έγραψε το 1ο του ποίημα, Le condamné à mort, που ‘χε τυπώσει με δικά του έξοδα, και το μυθιστόρημα Η Παναγία των Λουλουδιών (1944). Αναζήτησε και συστήθηκε στο Κοκτώ, που εντυπωσιάστηκε απ’ τη γραφή του και χρησιμοποίησε τις επαφές του για να δημοσιεύσει το μυθιστόρημα του και το 1949, όταν ο Ζενέ απειλήθηκε με ισόβια κάθειρξη μετά από 10 καταδίκες, ο Κοκτώ κι άλλες εξέχουσες προσωπικότητες, συμπεριλαμβανομένων των Ζαν-Πωλ Σαρτρ και Πικάσο, ζήτησαν επιτυχώς από το Γάλλο Πρόεδρο ν’ ακυρώσει τη ποινή, -δεν θα επέστρεφε ποτέ στη φυλακή.
—–Μέχρι το 1949, είχε ολοκληρώσει 5 μυθιστορήματα, 3α θεατρικά και πολλά ποιήματα, πολλά αμφιλεγόμενα για τη ρητή και συχνά σκόπιμα προκλητική απεικόνιση της ομοφυλοφιλίας και της εγκληματικότητας. Ο Σαρτρ έγραψε μακρά ανάλυση της υπαρξιακής εξέλιξης του Ζενέ (από περιπλανώμενος σε συγγραφέα), με τίτλο Saint Genet (1952), που δημοσιεύτηκε ανώνυμα ως 1ος τόμος των πλήρων έργων του Ζενέ. Επηρεάστηκε έντονα από την ανάλυση του Σαρτρ και δεν έγραψε για τα επόμενα 5 χρόνια. Μεταξύ 1955 και 1961, ο Ζενέ έγραψε άλλα τρία θεατρικά έργα καθώς και ένα δοκίμιο με τίτλο «Ό,τι απομένει από έναν Ρέμπραντ που σκίστηκε σε τέσσερα ίσα κομμάτια και ξεπλύθηκε στην τουαλέτα», που βασίστηκε η ανάλυση του Ζακ Ντεριντά για τον Ζενέ στο θεμελιώδες έργο του Glas. Στη διάρκεια αυτής της περιόδου, ο Ζενέ δέθηκε συναισθηματικά με τον Αμπντάλα Μπεντάγκα, σχοινοβάτη. Ωστόσο, μετά από σειρά ατυχημάτων και την αυτοκτονία του Bentaga το 1964, ο Genet εισήλθε σε περίοδο κατάθλιψης και μάλιστα αποπειράθηκε να αυτοκτονήσει ο ίδιος.
—–Tέλη 10ετίας ’60, ξεκινώντας με φόρο τιμής στον Daniel Cohn-Bendit μετά τα γεγονότα του Μάη του 1968, έγινε πολιτικά ενεργός. Συμμετείχε σε διαδηλώσεις που εφιστούσαν τη προσοχή στις συνθήκες διαβίωσης των μεταναστών στη Γαλλία. Λογοκρίθηκε στις ΗΠΑ το 1968 κι αργότερα απελάθηκε όταν του αρνήθηκαν βίζα. Σε συνέντευξη με τον Edward de Grazia, καθηγητή νομικής και δικηγόρο της Πρώτης Τροποποίησης, συζητά την εποχή που πέρασε από τον Καναδά για το συνέδριο του Σικάγο. Μπήκε χωρίς βίζα κι έφυγε χωρίς προβλήματα. Το 1970, οι Μαύροι Πάνθηρες τονe προσκάλεσαν στις ΗΠΑ, έμεινε 3 μήνες δίνοντας διαλέξεις, παρακολούθησε τη δίκη του αρχηγού τους, Χιούι Νιούτον, και δημοσίευσε άρθρα στα περιοδικά τους, όπως το Εδώ και τώρα για τον Μπόμπι Σιλ, που δημοσιεύτηκε στο Ramparts. Αργότερα την ίδια χρονιά πέρασε 6 μήνες σε παλαιστινιακά στρατόπεδα προσφύγων, συναντώντας κρυφά τον Γιάσερ Αραφάτ κοντά στο Αμμάν. Βαθιά συγκινημένος από τις εμπειρίες του στις ΗΠΑ και την Ιορδανία, έγραψε τελευταίο μακροσκελές απομνημόνευμα για τις εμπειρίες του, Prisoner of Love, που θα δημοσιευόταν μετά θάνατον. Υποστήριξε επίσης την Άντζελα Ντέιβις και τον Τζορτζ Τζάκσον, καθώς και την Ομάδα Πληροφοριών Φυλακών του Μισέλ Φουκώ και του Ντανιέλ Ντεφέρ. Συνεργάστηκε με τον Φουκώ και τον Σαρτρ για να διαμαρτυρηθεί για την αστυνομική βία κατά των Αλγερινών στο Παρίσι, πρόβλημα που επιμένει από τον Πόλεμο της Ανεξαρτησίας της Αλγερίας, όταν βρέθηκαν χτυπημένα πτώματα να επιπλέουνε στον Σηκουάνα μετά τη σφαγή του Παρισιού το 1961. Εκφράζει αλληλεγγύη στη Φράξια Κόκκινος Στρατός (RAF) του Αντρέας Μπάαντερ και της Ουλρίκε Μάινχοφ, στο άρθρο Βία και κτηνωδία, που δημοσιεύτηκε στη Le Monde, το 1977. Σεπτέμβρη του 1982, βρισκότανε στη Βηρυτό όταν έγιναν οι σφαγές στα παλαιστινιακά στρατόπεδα Σάμπρα και Σατίλα. Σε απάντηση, δημοσίευσε το Quatre heures à Chatila (Τέσσερις ώρες στη Σατίλα), απολογισμό της επίσκεψής του εκεί μετά το γεγονός. Στις σπάνιες δημόσιες εμφανίσεις του τη τελευταία περίοδο της ζωής του, μετά από πρόσκληση του Αυστριακού φιλοσόφου Hans Köchler, διάβασε αποσπάσματα από το έργο του στη διάρκεια των εγκαινίων έκθεσης για τη σφαγή της Σάμπρα και της Σατίλα που διοργανώθηκε από τον Διεθνή Οργανισμό Προόδου στη Βιέννη της Αυστρίας, στις 19 Δεκέμβρη 1983. Στις αρχές του καλοκαιριού του 1985, ένα χρόνο πριν από το θάνατό του, ο Ζενέ έδωσε συνέντευξη στο BBC. Είπε στο δημοσιογράφο αμφιλεγόμενες αλλά όχι σοβαρές λεπτομέρειες της ζωής του, όπως ότι αντιπαθούσε τη Γαλλία τόσο πολύ που υποστήριξε τους Ναζί όταν εισέβαλαν στο Παρίσι. Συνέκρινε τη συνέντευξη στο BBC με αστυνομική ανάκριση.
—–Ο Ζενέ εμφάνισε καρκίνο του λαιμού και βρέθηκε νεκρός στο ξενοδοχείο Jack’s στο Παρίσι στις 15 Απρίλη 1986, όπου παραμένουν η φωτογραφία και τα βιβλία του. Μπορεί να έπεσε στο πάτωμα και να χτύπησε θανάσιμα στο κεφάλι. Είναι θαμμένος στο χριστιανικό νεκροταφείο Larache στο Larache του Μαρόκου.
—–Στα 5 πρώτα μυθιστορήματά του, εργάστηκε ν’ ανατρέψει το παραδοσιακό σύνολο ηθικών αξιών του υποτιθέμενου αναγνωστικού κοινού. Γιορτάζει βρίσκοντας μια ομορφιά στο κακό, τονίζει τη μοναδικότητά του, αναδεικνύει βίαιους εγκληματίες σ’ εικόνες κι απολαμβάνει την ιδιαιτερότητα της ομοφυλοφιλικής χειρονομίας και κωδικοποίησης και την απεικόνιση σκηνών προδοσίας. Η Παναγία των Λουλουδιών (Notre Dame des Fleurs, 1943) είναι ταξίδι στον υπόκοσμο της φυλακής, με φανταστικό alter-ego που ονομάζεται Divine, που συνήθως αναφέρεται στο θηλυκό. Το Divine περιβάλλεται από tantes («θείες» ή «βασίλισσες») με πολύχρωμα σομπρικέ όπως Mimosa I, Mimosa II, First Communion και Queen of Rumania. Τα 2 μυθιστορήματα αυτομυθοπλασίας Το θαύμα του ρόδου (Miracle de la rose, 1946) και Το ημερολόγιο του κλέφτη (Journal du voleur, 1949) περιγράφουνε το χρόνο του στο σωφρονιστικό ίδρυμα Mettray και τις εμπειρίες του ως αλήτης και σ’ όλη την Ευρώπη. Το Querelle de Brest (Ο Καυγατζής Της Μπρεστ, 1947) διαδραματίζεται στο λιμάνι της Μπρεστ, όπου οι ναυτικοί κι η θάλασσα συνδέονται με φόνο. Το Funeral Rites (1949) είναι ιστορία αγάπης και προδοσίας πέρα από πολιτικές διαφορές, γραμμένη για τον εραστή του αφηγητή, Jean Decarnin, που σκοτώθηκε από τους Γερμανούς στο Β’ Παγκ. Πόλ. Το Prisoner of Love, που δημοσιεύτηκε το 1986 μετά το θάνατό του, είναι τα απομνημονεύματα των συναντήσεών του με Παλαιστίνιους μαχητές και Μαύρους Πάνθηρες. Έχει πιότερο ντοκιμαντερίστικο τόνο από τη μυθοπλασία του. Έγραψε δοκίμιο για το έργο του Ελβετού γλύπτη και καλλιτέχνη Αλμπέρτο Τζιακομέτι με τίτλο L’Atelier d’Alberto Giacometti. Επαινέθηκε ιδιαίτερα από σημαντικούς καλλιτέχνες, συμπεριλαμβανομένων των Giacometti και Picasso. Έγραφε με ανεπίσημο ύφος, ενσωματώνοντας αποσπάσματα συνομιλιών μεταξύ του ίδιου και του Τζιακομέτι. Ο βιογράφος του, Έντμουντ Γουάιτ, είπε ότι, αντί να γράφει με το ύφος ενός ιστορικού τέχνης, εφηύρε τελείως νέα γλώσσα για να μιλήσει μαζί του, προτείνοντάς του ότι τα αγάλματά του θα ‘πρεπε να προσφερθούνε στους νεκρούς κι ότι θα ‘πρεπε να ταφούν αφιερωμένα.
—–Τα έργα του παρουσιάζουν εξαιρετικά στυλιζαρισμένες απεικονίσεις τελετουργικών αγώνων μεταξύ απόκληρων διαφόρων ειδών και των καταπιεστών τους. Οι κοινωνικές ταυτότητες παρωδούνται και φαίνεται να περιλαμβάνουν πολύπλοκες διαστρωματώσεις μέσω της χειραγώγησης της δραματικής μυθοπλασίας και της εγγενούς δυνατότητάς της για θεατρικότητα και παιχνίδι ρόλων. Οι υπηρέτριες μιμούνται η μία την άλλη και την ερωμένη τους στο The Maids (Οι Δούλες, 1947). Οι πελάτες οίκου ανοχής προσομοιώνουν ρόλους πολιτικής εξουσίας πριν, σε δραματική αντιστροφή, γίνονται στη πραγματικότητα αυτές οι φιγούρες, όλες περιτριγυρισμένες από καθρέφτες που αντανακλούν και κρύβουν, στο The Balcony (Το Μπαλκόνι, 1957). Το πιο εντυπωσιακό είναι ότι προσφέρει κριτική δραματοποίηση αυτού που ο Aimé Césaire ονόμασε negritude (μαυρίλα) στο The Blacks (1958), παρουσιάζοντας βίαιη επιβεβαίωση της μαύρης ταυτότητας και της αντι-λευκής μολυσματικότητας που πλαισιώνεται από την άποψη της χρήσης μάσκας και των ρόλων που υιοθετούνται κι απορρίπτονται. Το πιο απροκάλυπτα πολιτικό έργο του είναι το The Screens (1964), επική αφήγηση του Πολέμου της Ανεξαρτησίας της Αλγερίας. Έγραψε επίσης άλλο μεγάλου μήκους δράμα, το Splendid’s, το 1948 και μονόπρακτο, το Her (Elle), το 1955, αν και κανέν από τα 2 δε δημοσιεύτηκε ή παρήχθη στη διάρκεια της ζωής του. Οι Δούλες ήτανε το 1ο από τα έργα του που ανέβηκε στη Νέα Υόρκη, σε παραγωγή της Julie Bovasso στο Tempo Playhouse το 1955. Οι Μαύροι ήταν, μετά το Μπαλκόνι, το 3ο από τα έργα του που ανέβηκε εκεί. Η παραγωγή του ήτανε το μακροβιότερο μη μιούζικαλ εκτός Μπρόντγουεϊ της 10ετίας. Αρχικά έκανε πρεμιέρα στο Παρίσι το 1959, αυτή η παραγωγή της Νέας Υόρκης του 1961 έτρεξε για 1.408 παραστάσεις. Στο αρχικό καστ συμμετείχαν οι James Earl Jones, Roscoe Lee Browne, Louis Gossett Jr., Cicely Tyson, Godfrey Cambridge, Maya Angelou και Charles Gordone. Το 1950, ο Ζενέ σκηνοθέτησε το Un Chant d’Amour, ασπρόμαυρη ταινία διάρκειας 26 λεπτών που απεικονίζει τις φαντασιώσεις ενός ομοφυλόφιλου άνδρα κρατούμενου και του δεσμοφύλακα του. Πιστώνεται επίσης ως συν-σκηνοθέτης του δυτικογερμανικού τηλεοπτικού ντοκιμαντέρ Am Anfang war der Dieb (Στην αρχή ήταν ο κλέφτης) (1984), μαζί με τους συμπρωταγωνιστές του Χανς Νόιενφελς και Φρανσουά Μποντί. Το έργο του έχει διασκευαστεί για το σινεμά κι έχει παραχθεί από άλλους κινηματογραφιστές. Το 1982, ο Ράινερ Βέρνερ Φασμπίντερ κυκλοφόρησε το Querelle, τη τελευταία του ταινία, βασισμένη στο Καυγατζή της Μπρεστ. Πρωταγωνιστούσαν οι Μπραντ Ντέιβις, Ζαν Μορώ και Φράνκο Νέρο. Ο Τόνι Ρίτσαρντσον σκηνοθέτησε το Mademoiselle, που βασίστηκε σε διήγημα του Ζενέ. Πρωταγωνίστησε η Jeanne Moreau με το σενάριο που έγραψε η Marguerite Duras. Το Poison του Todd Haynes βασίστηκε στα γραπτά του Genet. Άλλες ταινίες απ’ τα έργα του. Το Μπαλκόνι (1963), σε σκηνοθεσία Τζόζεφ Στρικ, πρωταγωνίστησε η Σέλεϊ Γουίντερς ως Μαντάμ Ίρμα, Πίτερ Φωλκ, Λι Γκραντ και Λέοναρντ Νίμοϊ. Το The Maids γυρίστηκε το 1974 και πρωταγωνίστησαν οι Glenda Jackson, Susannah York και Vivien Merchant. Ο Ιταλός σκηνοθέτης Σαλβατόρε Σαμπέρι το 1986 σκηνοθέτησε άλλη κινηματογραφική μεταφορά του ίδιου έργου, το La Bonne (Corruption), με πρωταγωνίστριες τη Florence Guerin και τη Katrine Michelsen.
—–Ο Ζενέ έκανε μια εμφάνιση με πληρεξούσιο στα ποπ τσαρτ όταν ο Ντέιβιντ Μπάουι κυκλοφόρησε το 1972 το σινγκλ του The Jean Genie. Στο βιβλίο του Moonage Daydream του 2005, ο Bowie επιβεβαίωσε ότι ο τίτλος «…ήταν αδέξιο λογοπαίγνιο για τον Ζαν Ζενέ». Μεταγενέστερο βίντεο προώθησης συνδυάζει έκδοση του τραγουδιού με γρήγορη επεξεργασία της ταινίας του 1950 Un Chant d’Amour. Ο Ζενέ αναφέρεται στο τραγούδι Les Boys από το άλμπουμ των Dire Straits του 1980 Making Movies. Η γαλλική ταινία του 2023 Little Girl Blue, με πρωταγωνίστρια τη Μαριόν Κοτιγιάρ, παρακολουθεί τις επιπτώσεις της σεξουαλικής κακοποίησης από τον Ζενέ της 11χρονης Carole Achache, κόρης της φίλης της Monique Achache. Η ταινία του 1991 Poison σε σκηνοθεσία Todd Haynes βασίστηκε στα γραπτά του Genet. Ο Pete Doherty των The Libertines τον αναφέρει ως μία από τις κύριες επιρροές του. Στο ντεμπούτο σόλο σινγκλ του 2009 The Last of the English Roses, απαγγέλλει απόσπασμα από το μυθιστόρημα του Ζενέ του 1946 Miracle of the Rose. Το εξώφυλλο του The Books of Albion: The Collected Writings of Peter Doherty εμπνέεται απ’ τη 1η αγγλική έκδοση της Παναγίας των Λουλουδιών του Genet, που δημοσιεύτηκε το 1949 και περιέχει αποκόμματα κι αναφορές σε διάφορα έργα του.
ΡΗΤΑ:
* Αυτή η βία είναι μια ηρεμία που σ’ ενοχλεί.
* Αλλά θα λάτρευα αυτή τη κλέφτρα που είναι η μητέρα μου.
* Αν ο ήρωας μπει στη μάχη με τη νύχτα και τη κατακτήσει, είθε να μείνουν πάνω του κομμάτια της!
* Υπέφερα κείνη την εποχή από μια ασχήμια που δε βρίσκω πια στο παιδικό μου πρόσωπο.
* Παραμένοντας απρόσιτος, έγινε η επιτομή εκείνων που έχω ονομάσει και που με συγκλονίζουν. Γι’ αυτό ήμουν άγριος κι αγνός, ήμουνα το θέατρο παραμυθένιας χώρας που ξαναζωντάνεψε.
* Η επίτευξη αρμονίας στο κακόγουστο είναι το αποκορύφωμα της κομψότητας.
* Αλλά -οι εγκληματίες είναι απομακρυσμένοι από σένα- όπως στην αγάπη, απομακρύνονται και με απομακρύνουν από τον κόσμο και τους νόμους του. Ο Θιέρσος μυρίζει ιδρώτα, σπέρμα κι αίμα. Με λίγα λόγια, στο σώμα μου και στη ψυχή μου προσφέρει αφοσίωση. Επειδή ο κόσμος τους περιέχει αυτές τις ερωτικές συνθήκες, ήμουν αποφασισμένος για το κακό.
* Αποκλεισμένος από τη γέννηση και τα γούστα μου από τη κοινωνική τάξη, δεν είχα επίγνωση της ποικιλομορφίας της. Αναρωτήθηκα για τη τέλεια συνοχή της που με απέρριψε.
* Όσο ήμασταν σε δωμάτιο σε οίκο ανοχής, ανήκαμε στις φαντασιώσεις μας, αλλά μόλις τις εκθέσαμε, τώρα είμαστε δεμένοι με ανθρώπινα όντα, δεμένοι μαζί σας κι αναγκασμένοι να συνεχίσουμε αυτή τη περιπέτεια σύμφωνα με τους νόμους της ορατότητας.
ΕΡΓΑ:
Η Παναγία των Λουλουδιών (Notre Dame des Fleurs) 1942/1943
Θαύμα του Ρόδου (Miracle de la Rose) 1946/1951
Τελετές κηδείας (Pompes Funèbres) 1947/1953
Καυγατζής της Μπρεστ (Querelle de Brest) 1947/1953
Το Ημερολόγιο του Κλέφτη (Journal du voleur) 1949/1949
Αιχμάλωτος του έρωτα (Un captif amoureux) 1986/198adame Miroir (μπαλέτο) (1944). In Fragments et autres textes, 1990 (Fragments of the Artwork, 2003)
Deathwatch (Υψηλή επιτήρηση) 1944/1949/1949
Οι Δούλες (Les Bonnes) 1946/1947/1947
Splendid’s 1948/1993/
Το μπαλκόνι (Le Balcon) 1955/1956/1957. Συμπληρωματικά κείμενα «Πώς να εκτελέσετε το μπαλκόνι» και «Σημείωση» που δημοσιεύθηκαν το 1962.
Οι Μαύροι (Les Nègres) 1955/1958/1959 (πρόλογος που δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά στο Theatre Complet, Gallimard, 2002)
Εκείνη (Elle) 1955/1989
Οι Οθόνες (Les Paravents) 1956-61/1961/1964
Le Bagne [μόνο γαλλική έκδοση] (1994)
Un chant d’amour (1950)
Το Haute Surveillance (1944) χρησιμοποιήθηκε ως βάση για την αμερικανική προσαρμογή του 1965 Deathwatch, σε σκηνοθεσία Vic Morrow.
Το Les Rêves interdits, ou L’autre versant du rêve (Τα Απαγορευμένα Όνειρα ή Η Άλλη Πλευρά των Ονείρων) (1952) χρησιμοποιήθηκε ως βάση για το σενάριο της ταινίας Mademoiselle του Τόνι Ρίτσαρντσον, που γυρίστηκε το 1966.
Le Bagne (Η Σωφρονιστική Αποικία). Γράφτηκε τη δεκαετία του 1950. Απόσπασμα που δημοσιεύτηκε στο The Selected Writings of Jean Genet, The Ecco Press (1993).
La Nuit venue/Le Bleu de L’oeil (Ήρθε η νύχτα/Το μπλε του ματιού) (1976–78). Αποσπάσματα που δημοσιεύτηκαν στο Les Nègres au port de la lune, Paris: Editions de la Différence (1988) και στο The Cinema of Jean Genet, BFI Publishing (1991).
“Le Langage de la muraille: cent ans jour après jour” (Η γλώσσα των τειχών: Εκατό χρόνια μέρα με τη μέρα) (δεκαετία του 1970). Αδημοσίευτος.
Το Querelle of Brest (Querelle de Brest) 1947/1953 χρησιμοποιήθηκε ως βάση για την αγγλόφωνη ερωτική ταινία τέχνης Querelle του 1982, σε σκηνοθεσία Rainer Werner Fassbinder.
“Ο άνθρωπος που καταδικάστηκε σε θάνατο” (“Le Condamné à Mort”) (γράφτηκε το 1942, δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά το 1945)
“Πένθιμο εμβατήριο” (“Marche Funebre”) (1945)
“Η γαλέρα” (“La Galere”) (1945)
“Ένα τραγούδι αγάπης” (“Un Chant d’Amour”) (1946)
“Ο ψαράς του σουκέ” (“Le Pecheur du Suquet”) (1948)
“The Parade” (“La Parade”) (1948)
“Poèmes Retrouvés”. Δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά στο Le condamné à mort et autres poèmes suivi de Le funambule, Gallimard
Spitzer, Mark, μετάφραση 2010. Οι μεταφράσεις του Ζενέ: Ποίηση και μεταθανάτια έργα.
—–2 απ’ τα ποιήματά του, Ο άνθρωπος που καταδικάστηκε σε θάνατο κι Ο ψαράς του σουκέ, διασκευάστηκαν, αντίστοιχα, ως Ο άντρας που καταδικάστηκε σε θάνατο κι Ο κλέφτης κι η νύχτα και μελοποιήθηκαν για το άλμπουμ Feasting with Panthers, που κυκλοφόρησε το 2011 από τους Marc Almond και Michael Cashmore. Και τα 2 διασκευάστηκαν και μεταφράστηκαν από τον Jeremy Reed.
“Jean Cocteau”, Βρυξέλλες: Empreintes (1950)
“Θραύσματα”
«Το στούντιο του Αλμπέρτο Τζιακομέτι» («L’Atelier d’Alberto Giacometti») (1957).
“Ο σκοινοβάτης” (“Le Funambule”).
“Το μυστικό του Ρέμπραντ” (“Le Secret de Rembrandt”) (1958). Δημοσιεύτηκε 1h φορά στο L’Express, Σεπτέμβρη 1958.
«Ό,τι έχει απομείνει από έναν Ρέμπραντ που σκίστηκε σε μικρά τετράγωνα στο ίδιο μέγεθος και πυροβόλησε την τουαλέτα» («Ce qui est resté d’un Rembrandt déchiré en petits carrés»). Δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά στο Tel Quel, Απρίλη 1967.
«Αυτή η παράξενη λέξη…» (“L’etrange Mot D’.”).
“Συνέντευξη με τη Madeleine Gobeil για το Playboy”, Απρίλιος 1964, σ. 45–55.
“Οι ερωμένες του Λένιν” (“Les maîtresses de Lénine”), στο Le Nouvel Observateur, n° 185, 30 Μάη 1968.
“Τα μέλη της Συνέλευσης” (“Les membres de l’Assemblée nationale”), στο Esquire, n° 70, Νοέμβρης 1968.
“A Salute to a Hundred Thousand Stars” (“Un salut aux cent milles étoiles”), στο Evergreen Review, Δεκέμβρης 1968.
“The Shepherds of Disorder” (“Les Pâtres du désordre”), στο Pas à Pas, Μάρτης 1969, σ. vi–vii.
«Άλλη μια προσπάθεια, Γάλλοι!» (“Français encore un effort”), στο L’Idiot international, n° 4, 1970, σ. 44.
“Φαίνεται απρεπές για μένα να μιλήσω για τον εαυτό μου” (“Il me paraît indécent de parler de moi”), Συνέδριο, Κέιμπριτζ, 10 Μάρτη 1970.
“Επιστολή προς τους Αμερικανούς διανοούμενους” (“Lettres aux intellectuels américains”), ομιλία που δόθηκε στο Πανεπιστήμιο του Κονέκτικατ, 18 Μαρτίου 1970. δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά ως “Bobby Seale, the Black Panthers and Us White People”, στην εφημερίδα Black Panther, 28 Μάρτη 1970.
Εισαγωγή στο βιβλίο του Τζορτζ Τζάκσον, Soledad Brother, Coward-McCann, Νέα Υόρκη, 1970.
Ομιλία της Πρωτομαγιάς, ομιλία στο New Haven, 1 Μάη 1970. Σαν Φρανσίσκο: City Light Books. Αποσπάσματα που δημοσιεύτηκαν ως “J’Accuse” στο Jeune Afrique, Νοέμβρης 1970, και Les Nègres au port de la lune, Παρίσι: Editions de la Différence, 1988.
“Jean Genet chez les Panthères noires”, συνέντευξη με τη Michèle Manceau, στο Le Nouvel Observateur, n° 289, 25 Μάη 1970.
“Angela and Her Brothers” (“Angela et ses frères”), στο Le Nouvel Observateur, n° 303, 31 Αυγούστου 1970.
“Angela Davis is in your Clutches” (“Angela Davis est entre vos pattes”), κείμενο που διαβάστηκε στις 7 Οκτωβρίου 1970, μεταδόθηκε στην τηλεόραση στο πρόγραμμα L’Invité, 8 Νοέμβρη 1970.
“Pour Georges Jackson”, μανιφέστο που στάλθηκε σε Γάλλους καλλιτέχνες και διανοούμενους, Ιούλιος 1971.
Το “After the Assassination” (“Après l’assassinat”), που γράφτηκε το 1971, δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά το 1991 στο L’Ennemi déclaré: textes et entretiens.
“Η Αμερική φοβάται” (“L’Amérique a peur”), στο Le Nouvel Observateur, n° 355, 1971. Αργότερα δημοσιεύτηκε ως «Οι Αμερικανοί σκοτώνουν τους Μαύρους», στην εφημερίδα Black Panther, 4 Σεπτέμβρη 1971.
“The Palestinians” (“Les Palestiniens”), Σχόλιο που συνοδεύει φωτογραφίες του Bruno Barbey, που δημοσιεύτηκε στο Zoom, n° 4, 1971.
“The Black and the Red”, στην εφημερίδα Black Panther, 11 Σεπτέμβρη 1971.
Πρόλογος στο L’Assassinat de Georges Jackson, που δημοσιεύτηκε στο L’Intolérable, βιβλιαράκι GIP, Παρίσι, Gallimard, 10 Νοέμβρη 1971.
“Meeting the Guaraní” (“Faites connaissance avec les Guaranis”), στο Le Démocrate véronais, 2 Ιουνίου 1972.
“On Two or Three books No One Has Ever Talked About” (“Sur deux ou trois livres don’t personne n’a jamais parlé”), κείμενο που διαβάστηκε στις 2 Μάη 1974, για ραδιοφωνική εκπομπή στο France Culture. Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα L’Humanité με τίτλο “Jean Genet et la condition des immigrés”, 3 Μάη 1974.
«Όταν ‘το χειρότερο είναι σίγουρο’» («Quand ‘le pire est toujours sûr’»), γραμμένο το 1974, δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά το 1991 στο L’Ennemi déclaré: textes et entretiens.
“Πεθαίνοντας υπό τον Ζισκάρ ντ’ Εστέν” (“Mourir sous Giscard d’Estaing”), στην L’Humanité, 13 Μάη 1974.
«Και γιατί όχι ένας ανόητος με ζαρτιέρες;» (“Et pourquoi pas la sottise en bretelle?”), στο L’Humanité, 25 Μάη 1974.
«Οι γυναίκες του Τζεμπέλ Χουσεΐν» («Οι γυναίκες του Τζεμπέλ Χουσεΐν»), στη Le Monde diplomatique, 1 Ιουλίου 1974.
Συνέντευξη με τον Hubert Fichte για την Die Zeit, n° 8 13 Φλεβάρη 1976.
«Η επιμονή των Αμερικανών Μαύρων» («La Ténacité des Noirs américains»), στο L’Humanité, 16 Απρίλη 1977.
“Καθεδρικός ναός της Σαρτρ” (“Cathédrale de Chartres, vue cavalière”), στο L’Humanité, 30 Ιουνίου 1977.
«Βία και Βρεττανία» («Βία και ωμότητα»), στη Le Monde, 2 Σεπτέμβρη 1977. Δημοσιεύτηκε επίσης ως πρόλογος στο Textes des prisonniers de la Fraction Armée rouge et dernières lettres d’Ulrike Meinhof, Maspero, Cahiers libres, Παρίσι, 1977.
“Near Ajloun” (“Près d’Ajloun”) στο Per un Palestine, σε μια συλλογή γραφής στη μνήμη του Wael Zouateir, Mazzota, Μιλάνο, 1979.
“Συνέντευξη με τον Tahar Ben Jelloun”, Le Monde, Νοέμβρης 1979.
Συνέντευξη με τον Antoine Bourseiller (1981) και με τον Bertrand Poirot-Delpech (1982), που διανεμήθηκε ως βιντεοκασέτες στη σειρά Témoin. Αποσπάσματα που δημοσιεύτηκαν στη Le Monde (1982) και στο Le Nouvel Observateur (1986).
“Τέσσερις ώρες στη Σατίλα” (“Quatre heures à Chatila”), στο Revue d’études palestiniennes, 1 Γενάρη 1983.
Αριθμός εγγραφής 1155 (N° Matricule 1155), κείμενο γραμμένο για τον κατάλογο της έκθεσης La Rupture, Le Creusot, 1 Μάρτη 1983.
Συνέντευξη με τους Rudiger Wischenbart και Layla Shahid Barrada για την Αυστριακή Ραδιοφωνία και τη γερμανική εφημερίδα Die Zeit. Δημοσιεύτηκε ως “Une rencontre avec Jean Genet” στην Revue d’études palestiniennes, Φθινόπωρο 1985.
Συνέντευξη με τον Nigel Williams για το BBC, 12 Νοέμβρη 1985.
“Οι αδελφοί Καραμάζοφ” (“Les Frères Karamazov”), στη La Nouvelle Revue Française, Οκτώβρης 1986.
«Το παιδί εγκληματίας» («L’Enfant criminel»). Γραμμένο το 1949, αυτό το κείμενο ανατέθηκε από το RTF (γαλλ. ραδιόφωνο) αλλά δε μεταδόθηκε λόγω της αμφιλεγόμενης φύσης του. Εκδόθηκε σε περιορισμένη έκδοση το 1949, μετά ενσωματώθηκε στον τόμο 5 του Oeuvres Completes.
«Αυτό που μου αρέσει στους Άγγλους είναι ότι είναι τόσο ψεύτες…», στους Sunday Times, 1963, σ. 11.
“Jean Genet chez les Panthères noires”, συνέντευξη με τον F.-M. Banier, στη Le Monde, 23 Οκτώβρη 1970.
“Un appel de M. Jean Genet en faveur des Noirs américains”, στη Le Monde, 15 Οκτώβρη 1970.
“Jean Genet témoigne pour les Soledad Brothers”, στο La Nouvelle Critique, Ιούνιος 1971.
«Οι Παλαιστίνιοι» (Les Palestiniens), που δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά ως «Shoun Palestine», Βηρυτούθ, 1973. Η πρώτη αγγλική έκδοση δημοσιεύτηκε στο Journal of Palestine Studies (Φθινόπωρο, 1973). Πρώτη γαλλική έκδοση (“Genet à Chatila”) που εκδόθηκε από την Actes Sud, Αρλ, 1994.
“Un héros littéraire: le défunt volubile”, στο La Nouvelle Critique, juin-juillet 1974 και Europe-Revue littéraire Mensuelle, Numéro spécial Jean Genet, n° 808–809 (1996).
“Entretien avec Angela Davis”, στο L’Unité, 23 Μάη 1975.
“Des esprits moins charitables que le mien pourraient croire déceler une piètre opération politique”, στο L’Humanité, 13 Αυγούστου 1975.
“L’art est le refuge”, στο Les Nègres au Port de la Lune, Παρίσι: Editions de la Différence, 1988, σ. 99–103.
“Sainte Hosmose”, στο Magazine littéraire, Numéro spécial Jean Genet (n° 313), Σεπτέμβρης 1993.
“Conférence de Stockholm”, στο L’Infini, n° 51 (1995).
“La trahison est une aventure spirituelle”, στη Le Monde, 12 Ιουλίου 1996, σ. IV.
“Ouverture-éclair sur l’Amérique”, στο Europe-Revue littéraire Mensuelle, Numéro spécial Jean Genet, n° 808–809 (1996).
“Réponse à un questionnaire”, στο Europe-Revue littéraire Mensuelle, Numéro spécial Jean Genet, n° 808–809 (1996).
Lettre à Léonor Fini [Επιστολή του Jean Genet, 8 εικονογραφήσεις της Leonor Fini] (1950). Συλλέχθηκε και στο Fragments et autres textes, 1990 (Fragments of the Artwork, 2003)
Γράμματα στον Ρότζερ Μπλιν (“Lettres à Roger Blin”, 1966)
Lettres à Olga et Marc Barbezat (1988)
Chère Madame, 6 Brife aus Brünn (1988). Αποσπάσματα που ανατυπώθηκαν στο Genet, από τον Edmund White.
Lettres au petit Franz (2000)
Lettres à Ibis (2010)
“Lettre a Jean-Jacques Pauvert”, που δημοσιεύτηκε 1η φορά σα πρόλογος στην έκδοση του 1954 του Les Bonnes. Επίσης στο “Fragments et autres textes”, 1990 (Fragments of the Artwork, 2003)
“Lettres à Jean-Louis Barrault”
“Lettres à Roger Blin”
“Lettres à Antoine Bourseiller”. Στο Du théâtre no1, Ιούλιος 1993
“Lettres à Bernard Frechtman”
“Lettres à Patrice Chéreau”
“Une lettre de Jean Genet” (στον Jacques Derrida), στο Les Lettres Françaises, 29 Μάρτη 1972
“Lettre à Maurice Toesca”, στο Cinq Ans de patience, Emile Paul Eκδότηε, 1975.
“Lettre au professeur Abdelkebir Khatibi”, που δημοσιεύτηκε στο Figures de l’etranger, από τον Abdelkebir Khatibi, 1987.
“Letter à André Gide”, στο Essai de Chronologie 1910–1944 των A.Dichy και B.Fouche (1988)
“Γράμμα στον Σαρτρ”, στο Genet (του Edmund White) (1993)
“Lettre à Laurent Boyer”, στο La Nouvelle Revue Française, 1996
“Brouillon de lettre a Vincent Auriel” (δημοσιεύτηκε 1η φορά στο Portrait d’Un Marginal Exemplaire
“To a Would Be Producer”, στο Tulane Drama Review, n° 7, 1963, σ. 80–81.
“Lettres à Roger Blin” και “Lettre a Jean-Kouis Barrault et Billets aux comediens”, στο La Bataille des Paravents, Εκδόσεις IMEC, 1966
“Chere Ensemble”, που δημοσιεύτηκε στο Les nègres au port de la lune, Παρίσι: Editions de la Différence, 1988.
“Je ne peux pas le dire”, επιστολή στον Bernard Frechtman (1960), αποσπάσματα που δημοσιεύτηκαν στη Libération, 7 Απριλίου 1988.
“Γράμμα στην Ιάβα, Γράμμα στον Άλεν Γκίνσμπεργκ”, στο Genet (του Edmund White) (1993)
“Lettre à Carole”, στο L’Infini, n° 51 (1995)
“Lettre à Costas Taktsis”, που δημοσιεύτηκε στο Europe-Revue littéraire Mensuelle, Numéro spécial Jean Genet, n° 808–809 (1996)
======================================
—————————-Το Ημερολόγιο Του Κλέφτη
—–Η ενδυμασία των καταδίκων είναι ριγέ ροζ κι άσπρο. Αν και με τη καρδιά μου επέλεξα το σύμπαν όπου απολαμβάνω, τουλάχιστον έχω τη δύναμη να βρω σ’ αυτό τις πολλές έννοιες που επιθυμώ: υπάρχει στενή σχέση μεταξύ λουλουδιών και καταδίκων. Η ευθραυστότητα κι η λεπτότητα των πρώτων είναι της ίδιας φύσης με τη βάναυση αναισθησία των δεύτερων1.
—–Αν χρειαστεί να απεικονίσω έναν κατάδικο -ή έναν εγκληματία- θα τονε στολίσω έτσι με λουλούδια που, καθώς εξαφανίζεται από κάτω τους, θα γίνει ο ίδιος λουλούδι, γιγάντιο και νέο. Προς αυτό που ‘ναι γνωστό ως κακό, με αγάπη επιδίωξα περιπέτεια που με οδήγησε στη φυλακή. Αν και μπορεί να μην είναι πάντα όμορφοι, οι άντρες καταδικασμένοι στο κακό κατέχουν ανδρικές αρετές. Από δική τους θέληση ή λόγω ατυχήματος που ‘χει επιλεγεί γι’ αυτούς, βυθίζονται διαυγώς και χωρίς να παραπονιούνται σ’ επικριτικό, ατιμωτικό στοιχείο, σαν αυτό που η αγάπη, αν είναι βαθειά, ρίχνει τους ανθρώπους. Το ερωτικό παιχνίδι αποκαλύπτει ανώνυμο κόσμο που αποκαλύπτεται από τη νυχτερινή γλώσσα των εραστών. Αυτή η γλώσσα δεν καταγράφεται. Ψιθυρίζεται στο αυτί τη νύχτα με βραχνή φωνή. Την αυγή ξεχνιέται. Αποκηρύσσοντας τις αρετές του κόσμου σας, οι εγκληματίες συμφωνούν απελπισμένα να οργανώσουν απαγορευμένο σύμπαν. Συμφωνούν να ζήσουνε σ’ αυτό. Ο αέρας εκεί είναι αηδιαστικός: μπορούν να τον αναπνεύσουν. Αλλά -οι εγκληματίες είναι μακρυά από σας- όπως στον έρωτα, γυρίζουν μακρυά και μ’ απομακρύνουν από τον κόσμο και τους νόμους του. Ο δικός τους μυρίζει ιδρώτα, σπέρμα κι αίμα. Με λίγα λόγια, στο σώμα μου και στη διψασμένη ψυχή μου προσφέρει αφοσίωση. Επειδή ο κόσμος τους περιέχει αυτές τις ερωτικές συνθήκες, ήμουν αποφασισμένος να κάνω κακό. Η περιπέτειά μου, που ποτέ δε διέπεται από εξέγερση ή αίσθημα αδικίας, θα ‘ναι απλά μακρύ ζευγάρωμα, επιβαρυμένο και περίπλοκο από μια βαρειά, παράξενη, ερωτική τελετή (μεταφορικές τελετές που οδηγάνε στη φυλακή και τη προσδοκία της). Αν και στα μάτια μου είναι η κύρωση και στα μάτια μου η δικαιολόγηση, του πιο ειδεχθούς εγκλήματος, θα ‘ναι το σημάδι της πιο απόλυτης υποβάθμισης. Αυτό το τελικό σημείο που οδηγεί η επίκριση των ανθρώπων ήταν να μου φανεί το ιδανικό μέρος για τη πιο αγνή, δηλαδή, τη πιο θολή ερωτική αρμονία, που γιορτάζονται οι επιφανείς γάμοι της τέφρας. Επιθυμώντας να τους υμνήσω, χρησιμοποιώ αυτό που μου προσφέρει η μορφή της πιο εξαίσιας φυσικής ευαισθησίας, που ‘χει ήδη διεγείρει η ενδυμασία των καταδίκων. Το υλικό θυμίζει, με τα χρώματά του και με τη τραχύτητά του, ορισμένα λουλούδια που τα πέταλα είναι ελαφρώς χνουδωτά, που η λεπτομέρεια είναι αρκετή για να συνδέσω την ιδέα της δύναμης και της ντροπής μ’ αυτό που είναι πιο φυσικά πολύτιμο κι εύθραυστο. Αυτή η συσχέτιση, που μου λέει πράγματα για τον εαυτό μου, δεν θα προκαλούσε τη παρουσία κάποιου άλλου, η δική μου δεν μπορεί να την αποφύγει. Έτσι, πρόσφερα τη τρυφερότητά μου στους καταδίκους. Ήθελα να τους αποκαλέσω με γοητευτικά ονόματα, να προσδιορίσω τα εγκλήματά τους, χάρη της μετριοφροσύνης, με τη πιο ανεπαίσθητη μεταφορά (κάτω απ’ αυτό το πέπλο δεν θ’ αγνοούσα τη πλούσια μυϊκή δύναμη του δολοφόνου, τη βία του σεξουαλικού του οργάνου). Δεν είναι μήπως με την ακόλουθη εικόνα που προτιμώ να τους φαντάζομαι στη Γουιάνα: τους πιο δυνατούς, με κέρατο, τους πιο σκληρούς, καλυμμένους με κουνουπιέρες; Και κάθε λουλούδι μέσα μου αφήνει πίσω μου τόσο σοβαρή θλίψη που όλα τους πρέπει να συμβολίζουνε τη θλίψη, το θάνατο. Έτσι, αναζήτησα την αγάπη όσον αφορά τη σωφρονιστική αποικία. Κάθε ένα από τα πάθη μου με οδήγησε να την ελπίζω, μου έδωσε λάμψη της, μου προσφέρει εγκληματίες, με προσφέρει σε αυτούς ή με ωθεί στο έγκλημα.
—–Καθώς γράφω αυτό το βιβλίο, οι τελευταίοι κατάδικοι επιστρέφουνε στη Γαλλία. Οι εφημερίδες έχουν αναφέρει το θέμα. Ο κληρονόμος των βασιλιάδων νιώθει παρόμοιο κενό αν η δημοκρατία τονε στερήσει απ’ το χρίσμα του. Το τέλος της ποινικής αποικίας μας εμποδίζει να φτάσουμε με το ζωντανό μας μυαλό στις μυθικές υπόγειες περιοχές. Η δραματικότερη μας κίνηση έχει αποκοπεί: η έξοδός μας, η επιβίβαση, η πομπή στη θάλασσα, που τελέστηκε με σκυμμένο κεφάλι. Η επιστροφή, αυτή η ίδια πομπή αντίστροφα, είναι χωρίς νόημα. Μέσα μου, η καταστροφή της αποικίας αντιστοιχεί σε είδος ποινής της τιμωρίας: είμαι ευνουχισμένος, είμαι απογυμνωμένος από την ατιμία μου. Αδιάφοροι για το πώς θα αποκεφαλίσουν τα όνειρά μας από τις δόξες τους, μας ξυπνάνε πρόωρα. Οι φυλακές στο σπίτι έχουνε τη δύναμή τους: δεν είναι το ίδιο. Είναι δευτερεύον. Δεν έχει καμμία από κείνη τη κομψή, ελαφρώς σκυμμένη χάρη. Η ατμόσφαιρα εκεί είναι τόσο βαρειά που πρέπει να σύρεσαι τριγύρω. Σέρνεσαι. Οι φυλακές στο σπίτι είναι πιο άκαμπτα όρθιες, πιο σκοτεινά και σοβαρά. Η αργή, σοβαρή αγωνία της σωφρονιστικής αποικίας ήτανε πιο τέλεια άνθιση της εξαθλίωσης2. Έτσι ώστε τώρα οι φυλακές, γεμάτες με κακούς άνδρες, είναι μαύρες από αυτές, σαν από αίμα που ‘χει διαποτιστεί με ανθρακικό. (Έχω γράψει «μαύρο». Η ενδυμασία των καταδίκων -αιχμάλωτοι, αιχμαλωσία, ακόμη και κρατούμενοι, λέξεις πολύ ευγενείς για να μας κατονομάσουν- μου επιβάλλει τη λέξη πάνω μου: η ενδυμασία είναι φτιαγμένη από καφέ σπιτικό ύφασμα). Σ’ αυτούς θα στραφεί η επιθυμία μου. Γνωρίζω ότι συχνά υπάρχει ομοιότητα του μπουρλέσκ στην αποικία ή στη φυλακή. Στην ογκώδη, ηχηρή βάση των ξύλινων παπουτσιών τους, το σώμα των καταδικασμένων ανδρών είναι πάντα κάπως ασταθές. Μπρος σε καρότσι, ξαφνικά διαλύεται ηλίθια. Παρουσία ενός φρουρού, σκύβουνε τα κεφάλια τους και κρατάνε στα χέρια το μεγάλο ψάθινο καπέλο από ήλιο -που οι νεότεροι διακοσμούνε (θα το προτιμούσα έτσι) με κλεμμένο τριαντάφυλλο που τους έχει χαρίσει ο φρουρός- ή καφέ σπιτικό μπερέ. Παίρνουνε στάσεις άθλιας ταπεινότητας. Αν τους χτυπήσουνε, κάτι μέσα τους πρέπει παρ’ όλ’ αυτά να σκληρύνει: ο δειλός, ο ύπουλος, η δειλία, η ύπουλη συμπεριφορά -όταν διατηρούνται σε κατάσταση της πιο σκληρής, αγνής δειλίας κι ύπουλης συμπεριφοράς- σκληραίνουνε με το κατάβρεγμα, όπως σκληραίνει το μαλακό σίδερο. Επιμένουνε στη δουλοπρέπεια, παρά τα πάντα. Αν και δεν παραμελώ τους παραμορφωμένους, η τρυφερότητά μου στολίζει τους πιο όμορφους εγκληματίες. Το έγκλημα, είπα στον εαυτό μου, περίμενε πολύ πριν παράξει τόσο τέλειες επιτυχίες όπως το Pilorge και το Angel Sun. Για να τους αποτελειώσουμε (ο όρος είναι σκληρός!), ήταν απαραίτητο να συμφωνήσουνε σωρεία συμπτώσεων: στην ομορφιά των προσώπων τους, στη δύναμη και τη κομψότητα των σωμάτων τους, έπρεπε να προστεθεί η προτίμηση τους για το έγκλημα, οι συνθήκες που καθιστούνε τον εγκληματία, το ηθικό σθένος ικανό να δεχτεί ένα τέτοιο πεπρωμένο και τέλος, η τιμωρία, η σκληρότητά της, η εγγενής ποιότητα που επιτρέπει σ’ εγκληματία να το καυχιέται, και πάνω απ’ όλ’ αυτά, περιοχές σκότους. Αν ο ήρωας ενταχθεί στη μάχη με τη νύχτα και τη κατακτήσει, ας μείνουν ίχνη της πάνω του! Ο ίδιος δισταγμός, η ίδια κρυστάλλωση ευτυχισμένων συνθηκών διέπει την επιτυχία αγνού ντετέκτιβ. Τους αγαπώ και τους δύο. Αλλά αν αγαπώ το έγκλημά τους, είναι για τη τιμωρία που συνεπάγεται, τη ποινή (γιατί δεν μπορώ να υποθέσω ότι δεν την έχουνε προβλέψει. Ένας απ’ αυτούς, ο πρώην πυγμάχος Ledoux, απάντησε χαμογελώντας στους επιθεωρητές: «Τα εγκλήματά μου; Πριν τα διαπράξω, θα μπορούσα να τα ‘χω μετανιώσει», που θέλω να τους συνοδεύσω, ώστε, ό,τι και να συμβεί, η αγάπη μου να ξεχειλίσει. Δε θέλω να κρύψω σ’ αυτό το ημερολόγιο τους άλλους λόγους που με κάνανε κλέφτη, που ο πιο απλός απ’ αυτούς ήταν η ανάγκη για φαγητό, αν κι η εξέγερση, η πικρία, ο θυμός ή οποιοδήποτε παρόμοιο συναίσθημα δεν μπήκανε ποτέ στην επιλογή μου. Με φανατική φροντίδα, ζηλότυπη φροντίδα, προετοιμάστηκα για τη περιπέτειά μου όπως κάποιος τακτοποιεί τον καναπέ ή το δωμάτιο του έρωτα. Ήμουνα λάγνος για το έγκλημα.
μτφρ.: Πάτροκλος (τέλος αποσπ.)
______________________________________________________
–1. Ο ενθουσιασμός μου είναι η ταλάντωση από το ένα στο άλλο.
–2. Η κατάργησή του είναι τόσο μεγάλη απώλεια για μένα που ανασυνθέτω κρυφά, μέσα μου και μόνο για τον εαυτό μου, αποικία πιο άγρια από αυτή της Γουιάνας. Προσθέτω ότι οι φυλακές στο σπίτι μπορούν να θεωρηθούνε σκιώδεις. Η αποικία είναι στον ήλιο. Όλα διαδραματίζονται εκεί σε σκληρό φως που δεν μπορώ να μην επιλέξω ως ένδειξη διαύγειας.
