Σ’ αυτό το σύμπαν, η δημιουργία είναι ο μοναδικός τρόπος για να διατηρήσεις τη συνείδησή σου και να προσδιορίσεις τα γεγονότα. Το να δημιουργείς σημαίνει πως ζεις δυο φορές.
Βιογραφικό
Ο Αλμπέρ Καμύ (Albert Camus), Γάλλος φιλόσοφος, λογοτέχνης και συγγραφέας, ιδρυτής του Theatre du Travail (1935), για το οποίο δούλεψε ως σκηνοθέτης, διασκευαστής κι ηθοποιός. Από τα 47 χρόνια της ζωής του τα 27 τα ‘ζησε στην Αλγερία και τα 20 στη Γαλλία, συστηνότανε δε, ως γιος ενός οιναποθηκάριου και μιας παραδουλεύτρας, ανιψιός βαρελοποιού. Με τη μητέρα του είχε μία πολύ ιδιαίτερη σχέση. Χαρακτηριστικό είναι ότι της αφιέρωνε τα βιβλία του με την επισήμανση σ’ αυτή που δε θα μπορέσει να το διαβάσει ποτέ, γιατί ήταν αγράμματη. Χρωστά σχεδόν εξίσου τη φήμη του στα μυθιστορήματά του Ο Ξένος & Η Πανούκλα, στα θεατρικά του έργα Καλιγούλας & Οι Δίκαιοι και τέλος στα φιλοσοφικά του δοκίμια Ο Μύθος Του Σίσυφου & Ο Επαναστατημένος Άνθρωπος. Τιμήθηκε το 1957 με το Βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας.
Γεννήθηκε στις 7 Νοέμβρη 1913 στην Αλγερία από πατέρα Γάλλο χωρικό, μητέρα Ισπανίδα και μεγάλωσε μες στην ένδεια. Είχε έναν ακόμη μεγαλύτερο αδελφό. Ο πατέρας του, αλσατικής καταγωγής Λυσιέν, εργαζόταν για έναν έμπορο κρασιού σε οινοπαραγωγικό κτήμα κοντά στο Μοντοβί (Mondovi) της Αλγερίας, όπου γεννήθηκε κι ο Αλμπέρ. Επιστρατεύθηκε όμως τον Σεπτέμβρη του 1914 κι ο τραυματισμός του στη μάχη του Μάρνη τον οδήγησε στο θάνατο στις 17 Οκτώβρη 1914. Ο μικρός Αλμπέρ θα γνωρίσει τον πατέρα του μέσα από μια φωτογραφία και μια σημαντική οικογενειακή ιστορία: τη περιγραφή της έντονης αποστροφής που ‘δειξε ο πατέρας του στο θέαμα μιας εκτέλεσης. Μετά το θάνατο, η οικογένεια εγκαθίσταται στο Αλγέρι.
Ο Καμύ κάνει τις σπουδές του έχοντας την υποστήριξη των καθηγητών του, μεταξύ των οποίων βρίσκουμε και τον Ζαν Γκρενιέ, που θα παρουσιάσει στον μαθητή του το έργο του Νίτσε. Ξεκινά να γράφει πολύ νέος και τα 1α του κείμενα φιλοξενούνται στο περιοδικό Sud το 1932. Μετά το απολυτήριο λυκείου (bac) παίρνει πτυχίο ανωτάτων σπουδών στη φιλολογία (lettres), της Φιλοσοφικής Σχολής, αλλά η φυματίωση (στα 1930 είχε την πρώτη του κρίση) τον εμποδίζει να περάσει το διαγωνισμό πιστοποίησης που θα του επέτρεπε ν’ ασχοληθεί με την εκπαίδευση (agrégation). Για λόγους υγείας αποχωρεί από την οικογενειακή εστία. Μένει για λίγο σε έναν θείο του χασάπη το επάγγελμα και δημοκράτη, υπέρμαχου των ιδεών του Βολταίρου, κι έπειτα αποφασίζει να ζήσει μόνος. Για να τα βγάλει πέρα παραδίδει ιδιαίτερα μαθήματα και κάνει διάφορες δουλειές.
To 1935, ξεκινά το L’ Envers et l’ Endroit, που θα εκδοθεί 2 έτη μετά. Ιδρύει το Θέατρο της Εργασίας (le Théâtre du Travail) στο Αλγέρι, που αργότερα (1937) μετονομάζει σε Θέατρο της Ομάδας. Στο μεσοδιάστημα, αποφασίζει να εγκαταλείψει το Γαλλικό Κομμουνιστικό Κόμμα 2 χρόνια μετά την εγγραφή του σε αυτό. Εργάζεται στην εφημερίδα Front populaire (Λαϊκό μέτωπο), του Πασκάλ Πιά (Pascal Pia). Η έρευνα που κάνει Μιζέρια Της Καμπυλίας θα συναντήσει αντιδράσεις. Το 1940, η κυβέρνηση της Αλγερίας θ’ απαγορεύσει την εφημερίδα και θα φροντίσει να μη ξαναβρεί δουλειά. Εγκαθίσταται στο Παρίσι κι εργάζεται ως γραμματέας σύνταξης στην εφημερίδα Paris-Soir. Κείνη τη περίοδο θα δημοσιεύσει τον Ξένο (L’ Étranger, 1942) και το δοκίμιο Ο Μύθος Του Σίσυφου (Le Mythe de Sisyphe, 1942) και θ’ αναπτύξει τις φιλοσοφικές του θέσεις. Σύμφωνα με τη δική του άποψη περί ταξινόμησης του έργου του, αυτά τα έργα υπάγονται στον κύκλο του παραλόγου -που θα συμπληρωθεί αργότερα με τα θεατρικά έργα Η Παρεξήγηση (Le Malentendu) & Καλιγούλας (Caligula, 1944).
Το 1943 προσλαμβάνεται ως εκδότης από τον εκδοτικό οίκο Gallimard, και κατά τη κατοχή της Γαλλίας από τους Ναζί, υπήρξε ενεργός στην αντίσταση, γράφοντας κι έχοντας την αρχισυνταξία για την παράνομη εφημερίδα Combat (Μάχη), που συγκέντρωσε μερικές από τις σημαντικότερες υπογραφές Γάλλων αριστερών διανοουμένων, όταν ο Π. Πια κλήθηκε να προσφέρει από άλλες θέσεις στη Γαλλική Αντίσταση. Το 1947, διαφωνώντας με τη συντακτική ομάδα της εφημερίδας, την εγκαταλείπει. Συνεχίζει το λογοτεχνικό έργο με τη παραγωγή του κύκλου της εξέγερσης, που περιλαμβάνει ένα από τα γνωστότερα μυθιστορήματά του, τη Πανούκλα (1947), αλλά κι άλλα έργα, λιγότερο δημοφιλή: L’ État de siège (1948), Οι Δίκαιοι (1949) & Ο Επαναστατημένος Άνθρωπος (L’ Homme révolté) (1951).
Όλα γίνονται από μια συνήθεια. Είμαστε γελοίοι αριθμοί μιας κοινωνίας που ενεργεί από συνήθεια, μισούμε ή αγαπάμε από συνήθεια και σκεπτόμαστε τα μεγάλα προβλήματα από συνήθεια.
Το 1952 έρχεται σε ρήξη με τον Σαρτρ με τη δημοσίευση στο περιοδικό Μοντέρνοι καιροί (Les Temps modernes) του άρθρου από τον Ανρί Ζανσόν (Henri Jeanson) που προσάπτει στην εξέγερση του Καμύ ότι είναι εκ προθέσεως στατική. Το 1956, στο Αλγέρι, πρότεινε τη πολιτική ανακωχή ενώ μαινόταν ο πόλεμος. Εκδίδει τη Πτώση (La Chute), ένα απαισιόδοξο βιβλίο.
Επισκέφθηκε την Ελλάδα στις 28 Απρίλη 1955 κι είχε δώσει διάλεξη στο Γαλλικό Ινστιτούτο της Αθήνας. Τη συζήτηση αποτύπωσε στο μαγνητόφωνο ο ποιητής Εμπειρίκος. Κείνη την εποχή, οι μνήμες του Εμφυλίου στη χώρα μας ήταν ακόμα νωπές, ενώ ο Καμύ είχεν ήδη υπογράψει επιστολή συμπαράστασης στους αριστερούς που ‘χανε καταδικαστεί σε θάνατο (1949), ενώ αργότερα κράτησε την ίδια στάση και για τους αγωνιστές της Κύπρου. Ο ίδιος παραδέχτηκε:
Πράγματι, υπήρξε γαλλική εθνική αλληλεγγύη κι υπήρξε κι ελληνική εθνική αλληλεγγύη: η αλληλεγγύη της οδύνης. Αυτή την αλληλεγγύη μπορούμε να τη ξαναβρούμε κάθε στιγμή κι όχι μόνο με το ένδυμα της οδύνης.
Στη συζήτηση αυτή, απάντησε στην ερώτηση: Πού είναι η ελευθερία την οποία διεκδικείτε;, που του έθεσε μαθήτρια:
Η άνευ όρων ελευθερία είναι το αντίθετο της ελευθερίας. Την άνευ ορίων ελευθερία μόνον οι τύραννοι μπορούν να την ασκούν. Ο Χίτλερ ήταν ένας σχετικά ελεύθερος άνθρωπος, ο μόνος άλλωστε από όλη την Αυτοκρατορία του. Αλλά αν θέλουμε να ασκήσουμε αληθινή ελευθερία, αυτή δε μπορεί να ασκηθεί μόνο προς το συμφέρον τού ατόμου που την ασκεί. Η ελευθερία είχε πάντα ως όριο την ελευθερία των άλλων.
Το 1957, στις 10 Δεκέμβρη, πιο συγκεκριμένα, τιμάται με το Βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας για το σύνολο του έργου του, μια ελάχιστη αναγνώριση για το μέγεθος του ανήσυχου πνεύματος του,
Ο Καμύ βρίσκει τον θάνατο στις 4 Γενάρη 1960, πριν προλάβει να συμπληρώσει τα 47 του, σε αυτοκινητικό ατύχημα στο (Πτι) Βιλμπλεβέν της Υόν (Yonne), Ο δρόμος είναι γεμάτος πάγο όταν, επιστρέφει στο Παρίσι από τη Προβηγκία, όπου είχε περάσει τις χειμερινές του διακοπές. κι ο οδηγός και συγγενής του στενού του φίλου, κι εκδότης του, Γκαλιμάρ, (μαζί τους ταξιδεύουν η σύζυγός κι η κόρη του) παρεκκλίνει της πορείας του, χάνει τον έλεγχο του εντυπωσιακού αυτοκινήτου μάρκας Facel-Vega και προσκρούει σε πλάτανο. Ο απεγκλωβισμός των επιβατών από τα συντρίμμια κρατά ώρες, αλλά για τον Καμύ είναι ήδη αργά. Ο θάνατός του νομπελίστα συγγραφέα ήταν ακαριαίος. Ο Γκαλιμάρ ανασύρεται ζωντανός, αλλά σοβαρά τραυματισμένος. Θα αφήσει τη τελευταία του πνοή 5 μέρες αργότερα. Η γυναίκα του κι η κόρη του γλίτωσαν με μικρά τραύματα.
Υπερβολική ταχύτητα ή επικίνδυνο αυτοκίνητο; Οι εφημερίδες της εποχής κάνουν λόγο για υπερβολική ταχύτητα (130 χλμ/ω), αδιαθεσία του οδηγού ή σκάσιμο του ελαστικού, αλλά ο συγγραφέας Ρενέ Ετιάμπλ διαβεβαιώνει ότι μετά από επίμονες μελέτες είχε στα χέρια του αποδείξεις ότι η Facel-Vega ήταν ένα κινητό φέρετρο, ωστόσο καμμία εφημερίδα δε δέχτηκε να τις δημοσιεύσει. Αυτό το αυτοκίνητο είναι τάφος, φαίνεται πως είχε προειδοποιήσει τον Γκαλιμάρ πριν το ταξίδι. Αργότερα υποστήριξε πως είχε αποδείξεις για κατασκευαστικά ελαττώματα της Facel-Vega.
Ο θάνατός του συγκλόνισε τη γαλλική κοινή γνώμη κι όχι μόνο. Μόλις στα 46 του χρόνια, είχε κερδίσει περίοπτη θέση στο βάθρο της γαλλικής κουλτούρας ως φιλόσοφος, συγγραφέας, δημοσιογράφος, αλλά κι αθεράπευτος γυναικάς. Είχε γράψει μυθιστορήματα που θα γίνονταν σημεία αναφοράς στη παγκόσμια λογοτεχνική ιστορία και που τον είχαν κατατάξει στην ελίτ της παγκόσμιας λογοτεχνίας και διανόησης. Η αντίθεση του με τον πόλεμο στην Αλγερία τον είχε φέρει στο προσκήνιο της πολιτικής σκηνής, όπου με τις σκέψεις, τη κριτική και τις παρεμβάσεις του, έκανε πολλούς εχθρούς.
Πολλά χρόνια αργότερα είδε το φως της δημοσιότητας μια νέα εκδοχή του δυστυχήματος. Η εφημερίδα Corriere della Sera, υποστήριξε πως το δυστύχημα ήταν οργανωμένο από τη KGB ως απάντηση στη κριτική που ‘χεν ασκήσει ο Καμύ στην ΕΣΣΔ και συγκεκριμένα σε άρθρο που έγραψε το 1957. Σε κείνο, κατηγορούσε τον υπουργό Εξωτερικών της ΕΣΣΔ, Ντμίτρι Σεπίλοφ για τα γεγονότα στην Ουγγαρία το 1956, που τα χαρακτήριζε σφαγές του Σεπίλοφ. Προφανώς σε αυτές τις περιπτώσεις, η αλήθεια δεν είναι εύκολο να εξακριβωθεί. Το μόνο βέβαιο είναι ότι έφυγε σε μια ηλικία που είχε ακόμη πολλά να προσφέρει στη λογοτεχνία, το θέατρο, τη πολιτική και τη δημοσιογραφία.
Ο ίδιος έλεγε στους φίλους του ότι δεν υπάρχει τίποτα πιο σκανδαλώδες από τον θάνατο ενός παιδιού και τίποτα πιο παράλογο από το θάνατο σε τροχαίο δυστύχημα. Στη τσέπη του σακακιού του Καμύ η αστυνομία θα βρει το εισιτήριο του τραίνου με το οποίο σκόπευε να επιστρέψει, πριν του προτείνει ο φίλος του να ταξιδέψουν με το αυτοκίνητό του. Βρήκαν ακόμη 144 σελίδες από το χειρόγραφο μυθιστορήματος με τίτλο Ο Πρώτος Άνθρωπος, που δε πρόλαβε να τελειώσει.
Τάφηκε στο Λουρμαρέν (Lourmarin) της Βωκλύζ (Vaucluse), όπου είχε αγοράσει μια κατοικία.
Στο περιθώριο των κυρίαρχων φιλοσοφικών ρευμάτων ο Καμύ επέμεινε στον στοχασμό πάνω στην ανθρώπινη κατάσταση. Αρνούμενος να εκφράσει ομολογία πίστης στο Θεό, στην ιστορία ή στη λογική, ήρθε σε αντίθεση με τον Χριστιανισμό, τον Μαρξισμό και τον Υπαρξισμό. Δε σταμάτησε ποτέ τη πάλη ενάντια στα ιδεολογήματα και τις αφαιρέσεις που αποστρέφονται την ανθρώπινη φύση.
Για το βιογράφο του, Ολιβιέ Τοντ, ήταν ένας επικίνδυνος συγγραφέας αμφισβητώντας το ιδεολογικό δόγμα ότι ο σκοπός αγιάζει τα μέσα. Δεν αποδέχεται τον σουρεαλισμό, χαρακτηρίζοντάς τον παρωχημένο πνευματικό κίνημα, αλλά, αντίθετα, αντιλαμβάνεται το παράλογο με την έννοια του αντιφατικού, του μη λογικού. Δε θεωρεί λογικό εκείνο που σκέφτεται, αλλά εκείνο που αισθάνεται λογικά, αναφέροντας σ’ ένα από τα πρώτα του άρθρα ότι η Τέχνη δεν αντέχει τη λογική.
Ο βιογράφος του γράφει για τη σχέση του με τη δημοσιογραφία:
Πολλοί συγγραφείς γεννιούνται από τη δημοσιογραφία. Άλλοι τόσοι θάβονται απ’ αυτήν. Ο Καμύ ξεκινά αντίστροφη κίνηση. Ξέρει ήδη να στήνει το σκηνικό, να τοποθετεί τα πρόσωπα. Το δίπλωμα της φιλοσοφίας του είναι χρήσιμο: αναζητεί το νόημα κάτω από τα γεγονότα.
Μεγαλωμένος μέσα στην ανέχεια, ορφανός από πατέρα, γιος γυναίκας αναλφάβητης αυτό δεν τον περιόρισε από το να αναδειχθεί σε έναν άντρα του πνεύματος που όρισε τη φιλοσοφία και τη σκέψη του 20ου αιώνα. Εραστής της διαύγειας στο πνεύμα, της ειρωνείας και πολέμιος της φονικής βίας και του ανθρώπινου πάθους για το θάνατο. Πάντα επίκαιρος και επικριτικός, ανθρωπιστής και διαχρονικός, αλλά η φυματίωση, μια αρρώστια που τον ταλαιπωρούσε από τα χρόνια της εφηβείας του, τον εμπόδισε να γίνει είτε καθηγητής, είτε ποδοσφαιριστής (ένα άθλημα που για τον ίδιο εκθέτει καλύτερα από όλα τον χαρακτήρα των ανθρώπων). Πολιτική και δημοσιογραφία έχουν αξίες ασύμβατες κατ’ αυτόν, καθώς ο πολιτικός αποκρύπτει την αλήθεια, ενώ ο δημοσιογράφος οφείλει να την ξεσκεπάσει, χαρακτηρίζοντας το δημοσιογράφο ιστορικό του άμεσου.
Ο Αλμπέρ Καμύ παραδόθηκε στη διαρκή εναλλαγή για να αποφύγει τη συνήθεια, ωστόσο διατήρησε μία και μοναδική ως την ύστατη μέρα της ζωής του: να γράφει για τους ανθρώπους, για τα παθήματα της ψυχής και για το παράπονο των εγκλείστων στον εαυτό τους ανθρώπων. Το σύνολο του έργου του (αριθμεί 30 βιβλία) είχεν ευρύτατη απήχηση και μεταφράστηκε στις περισσότερες χώρες. Ήταν ο κατ’ εξοχήν ανθρώπινος συγγραφέας, ο κατ’ εξοχήν ανθιστάμενος στη κωμωδία της καθημερινότητας, ο πραγματικός αναλυτής των μάταιων πράξεων, όπως γράφει ο ίδιος θέλοντας να χαρακτηρίσει την αγωνία του θανάτου.
Έργα του:
Μυθιστορήματα
L’Étranger (Ο Ξένος, 1942)
L’Étranger (Ο Ξένος, 1942)
L’Étranger (Ο Ξένος, 1942)
La Chute (Η πτώση, 1956)
La Mort heureuse (Ο ευτυχισμένος θάνατος – πρόδρομο έργο του Ξένου, γράφτηκε το 1936-1938, εκδόθηκε μετά θάνατον το 1970)
Le Premier Homme (Ο πρώτος άνθρωπος, ημιτελές, δημοσιεύθηκε μετά θάνατον το 1995)
Διηγήματα
L’Exil et le Royaume (Η εξορία και το βασίλειο, 1957)
Θεατρικά
Caligula (Καλιγούλας, γράφτηκε το 1938, ανέβηκε το 1945)
Le Malentendu (Η παρεξήγηση, 1944)
L’ Etat de Siege (Κατάσταση πολιορκίας, 1948)
Les Justes (Οι Δίκαιοι, 1949)
Δοκίμια κ.λ.π.
Révolte dans les Asturies (Εξέγερση στις Αστουρίες, 1936)
L’Envers et l’Endroit (Απ’ την καλή κι απ’ την ανάποδη, συλλογή δοκιμίων, 1937)
Noces (Γάμοι, δοκίμια και εντυπώσεις, 1939)
Le Mythe de Sisyphe (Ο μύθος του Σίσυφου, δοκίμιο για το παράλογο, 1942)
L’Homme révolté (Ο επαναστατημένος άνθρωπος, 1951)
L’Été (Το καλοκαίρι, δοκίμιο, 1954)
Lettres à un ami allemand (Γράμματα σ’ ένα Γερμανό φίλο, 1948)
Carnets Ι, ΙΙ, ΙΙΙ (Σημειωματάρια 1935-1942 [1962], 1942-1951 [1964], 1951-1959 [1989]
Reflections on the Guillotine (Σκέψεις για τη λαιμητόμο, 1957)
Το μέλλον του ευρωπαϊκού πολιτισμού, συζήτηση στρογγυλής τραπέζης υπό την προεδρία του Άγγελου Κατακουζηνού,
——————————————-
Διάσημες Ρήσεις Του
Ο ξένος (1942)
Από τη στιγμή που όλοι θα πεθάνουμε, είναι προφανές πως το πού και το πότε δεν έχει σημασία.
Έζησα τη ζωή μου με έναν τρόπο και θα μπορούσα απλώς να τη ζήσω με έναν άλλο τρόπο. Έπραξα αυτό και δεν έπραξα εκείνο. Δεν έκανα ένα πράγμα και έκανα ένα άλλο. Και λοιπόν; Ήταν σαν να περίμενα όλο αυτόν τον καιρό αυτήν τη στιγμή για να δικαιολογηθώ στο πρώτο φως αυτού του χαράματος. Τίποτα, τίποτα δεν είχε νόημα, και εγώ ήξερα το γιατί. Όπως κι εκείνος.
Μου έχει μείνει λίγος χρόνος και δεν ήθελα να τον σπαταλήσω στο Θεό.
Θαρρείς και τούτη η τρομερή οργή με είχε εξαγνίσει από το κακό, με είχε αδειάσει από ελπίδα, μπροστά σε τούτη τη νύχτα τη φορτωμένη με σημάδια κι αστερισμούς άνοιγα την αγκαλιά μου για πρώτη φορά στην τρυφερή αδιαφορία του κόσμου (του σύμπαντος). Έτσι καθώς τον ένιωθα τόσο όμοιό μου, τόσο αδελφικό επιτέλους, αισθάνθηκα ότι ήμουν και είμαι ακόμα ευτυχισμένος.
Ο μύθος του Σίσυφου (1942)
Δεν υπάρχει παρά ένα μονάχα φιλοσοφικό πρόβλημα πραγματικά σοβαρό: το πρόβλημα της αυτοκτονίας. Τη στιγμή που αποφασίζεις πως η ζωή αξίζει ή δεν αξίζει τον κόπο να τη ζήσεις, απαντάς στο βασικό πρόβλημα της φιλοσοφίας. Τα υπόλοιπα, εάν ο κόσμος έχει τρεις διαστάσεις, εάν το πνεύμα διαιρείται σε εννιά ή δώδεκα κατηγορίες, ακολουθούν. Είναι παιχνίδια· αρχικά πρέπει να απαντήσουμε.
Το να σκέφτεσαι λογικά, είναι πάντα απλό. Μα είναι σχεδόν αδύνατο να σκέφτεσαι λογικά ως το τέλος.
Το συναίσθημα του παράλογου μπορεί να χτυπήσει στο πρόσωπο οποιονδήποτε άνθρωπο στη στροφή οποιουδήποτε δρόμου.
Σ’ αυτό το σημείο της προσπάθειάς του, ο άνθρωπος βρίσκεται μπροστά στο παράλογο. Ποθεί ευτυχία και λογική. Το παράλογο γεννιέται απ’ την αντίφαση που υπάρχει ανάμεσα στον πόθο του ανθρώπου και την παράλογη σιωπή του κόσμου.
Ο ηθοποιός βασιλεύει μέσα στο φθαρτό. Από όλες τις δόξες, το ξέρουμε, η δική του είναι η πιο εφήμερη.
Ανάμεσα στην Ιστορία και στην αιωνιότητα διάλεξα την ιστορία γιατί μου αρέσει η βεβαιότητα. Γι’ αυτή τουλάχιστον είμαι σίγουρος και πώς να αρνηθώ μια δύναμη που με συνθλίβει;
Σ’ αυτό το σύμπαν, η δημιουργία είναι ο μοναδικός τρόπος για να διατηρήσεις τη συνείδησή σου και να προσδιορίσεις τα γεγονότα. Το να δημιουργείς σημαίνει πως ζεις δυο φορές.
Δεν υπάρχει μοίρα που να μη νικιέται με την περιφρόνηση.
Ακόμα κι ο ίδιος ο αγώνας προς τη κορυφή φτάνει για να γεμίσει μια ανθρώπινη καρδιά. Πρέπει να φανταστούμε τον Σίσυφο ευτυχισμένο.
Ο επαναστατημένος άνθρωπος (1951)
Επαναστατώ − άρα υπάρχουμε.
Τι είναι ένας επαναστάτης; Ένας άνθρωπος που λέει όχι.
Ο άνθρωπος είναι το μόνο πλάσμα που αρνείται να είναι αυτό που είναι.
Από το κίνημα εξέγερσης γεννιέται, έστω και συγκεχυμένα η συνειδητοποίηση.
Η πιο στοιχειώδης εξέγερση εκφράζει κατά παράδοξο τρόπο τη βαθιά επιθυμία για τάξη.
Μηδενιστής δεν είναι εκείνος που δεν πιστεύει σε τίποτα, αλλά εκείνος που δεν πιστεύει σε αυτό που είναι.
Η τέχνη αμφισβητεί την πραγματικότητα, αλλά δεν κάνει πως δεν τη βλέπει.
Άλλα
Έχουμε εξορίσει την ομορφιά· οι Έλληνες είχαν πάρει τα όπλα γι αυτήν. L’Exil d’Hélène (1948)
Στη μέση του χειμώνα, ανακάλυψα τελικά ότι μέσα μου υπάρχει ένα αόρατο καλοκαίρι. Return to Tipasa (1952)
Μην περιμένεις τη τελική Κρίση. Λαμβάνει χώρα κάθε μέρα. La Chute (Η πτώση, 1956)
Δεν υπάρχει αγάπη για την ζωή χωρίς απελπισία για την ζωή. Πρόλογος, Lyrical and Critical Essays (1970)
Το φθινόπωρο είναι μια δεύτερη άνοιξη όταν κάθε φύλλο είναι ένα λουλούδι. (Αναφέρεται στο Visions from Earth (2004) του James R. Miller, σελ. 126)
Ελεύθερος είναι εκείνος που μπορεί να ζει χωρίς να λέει ψέματα.
Μη βαδίζεις μπροστά μου γιατί μπορεί να μην σε ακολουθήσω. Μη βαδίζεις πίσω μου γιατί μπορεί να μη σε οδηγήσω. Βάδιζε πλάι μου και γίνε ο σύντροφός μου.
Για να είμαστε ευτυχισμένοι, πρέπει να μη μας απασχολούν πολύ οι άλλοι.
Να αυτοκτονήσω ή να κάνω καφέ;
Μια από τις χειρότερες αιτίες εχθρότητας είναι η λύσσα κι η ποταπή επιθυμία να δεις να υποκύπτει, αυτός που τολμάει να αντιστέκεται σ’ αυτό που σε συνθλίβει.
Σε τελευταία ανάλυση, χρειάζεται περισσότερο κουράγιο για να ζήσεις παρά για να αυτοκτονήσεις.
Το σχολείο μας προετοιμάζει για τη ζωή σε έναν κόσμο που δεν υπάρχει.
Δεν μου αρέσουν τα μυστικά των άλλων. Με ενδιαφέρουν όμως οι εξομολογήσεις τους.
Η ανάγκη να έχεις πάντα δίκιο, σφραγίδα ενός χυδαίου πνεύματος.
Η παγίδα του μίσους είναι ότι σε δένει με τον χειρότερο εχθρό σου. Το να δημιουργείς είναι σαν να ζεις δυο φορές.
Αγαπώ υπερβολικά τη χώρα μου για να είμαι εθνικιστής.
Είναι ευχαριστημένοι από τη ζωή μόνο αυτοί που δεν την έχουν ζήσει.
Γοητεία είναι ένας τρόπος να παίρνεις την απάντηση ναι, χωρίς να έχεις κάνει κάποια ξεκάθαρη ερώτηση.
Μη βαδίζεις μπροστά μου γιατί μπορεί να μην σε ακολουθήσω. Μη βαδίζεις πίσω μου γιατί μπορεί να μη σε οδηγήσω. Βάδιζε πλάι μου και γίνε ο σύντροφός μου.
Η πραγματική γενοκτονία απέναντι στο μέλλον είναι να τα δίνεις όλα στο παρόν.
Μπορείς να κρίνεις το χαρακτήρα ενός άντρα παρατηρώντας την όψη της γυναίκας του.
Είναι προτιμότερο να ζω τη ζωή μου σαν να υπάρχει Θεός και να πεθάνω για να ανακαλύψω ότι δεν υπάρχει παρά να ζω τη ζωή μου σαν να μην υπάρχει και να πεθάνω για να ανακαλύψω ότι υπάρχει.
Από το κουτί της Πανδώρας όπου βρίσκονταν πλήθος τα κακά της ανθρωπότητας, οι Έλληνες άφησαν την ελπίδα να βγει τελευταία από τα άλλα, σαν το πιο τρομερό από όλα. Δε γνωρίζω πιο συγκινητικό συμβολισμό. Γιατί η ελπίδα, αντίθετα απ’ ο,τι πιστεύουμε, ισοδυναμεί με παραίτηση. Και ζω σημαίνει δεν παραιτούμαι.
Ζωή είναι το άθροισμα των επιλογών μας.
Για να είμαστε ευτυχισμένοι, πρέπει να μη μας απασχολούν πολύ οι άλλοι.
Μια από τις χειρότερες αιτίες εχθρότητας είναι η λύσσα και η ποταπή επιθυμία να δεις να υποκύπτει, αυτός που τολμάει να αντιστέκεται σ’ αυτό που σε συνθλίβει.
Πρέπει να έχει κανείς έναν έρωτα, ένα μεγάλο έρωτα, για να του εξασφαλίζει άλλοθι στις αδικαιολόγητες απελπισίες που κυριεύουν όλους μας.
Ένας άντρας έχει πάντα δύο χαρακτήρες: τον δικό του και αυτόν που του δίνει η γυναίκα του.
Το να δημιουργείς είναι σαν να ζεις δυο φορές.
Στη μέση του χειμώνα, ανακάλυψα τελικά ότι μέσα μου υπάρχει ένα αόρατο καλοκαίρι.
Η πολιτική και η μοίρα της ανθρωπότητας διαμορφώνονται από ανθρώπους χωρίς ιδανικά και χωρίς μεγαλείο. Άνθρωποι που έχουν μεγαλείο μέσα τους δεν ασχολούνται με την πολιτική.
Η πραγματική γενναιοδωρία προς το μέλλον έγκειται στο να τα δίνουμε όλα στο παρόν.
Θα σου πω ένα μυστικό φίλε μου. Μην περιμένεις την Ημέρα της Κρίσης. Έρχεται κάθε μέρα.
Ακόμα κι όταν κάποιος είναι πεπεισμένος για την απελπισία του, πρέπει να δρα σαν να ελπίζει. Ή να αυτοκτονεί. Ο πόνος δεν δίνει δικαιώματα.
Οι άνθρωποι σπεύδουν να ασκήσουν κριτική για να μην κριθούν οι ίδιοι.
Χωρίς δουλειά, η ζωή σαπίζει, αλλά όταν η δουλειά είναι άψυχη, η ζωή εκφυλίζεται και ξεψυχάει.
Υπάρχουν κάποια πάθη τόσο δυνατά, που δεν μπορεί παρά να είναι αρετές.
Αυτοί που γράφουν ξεκάθαρα έχουν αναγνώστες. Αυτοί που γράφουν δυσνόητα, έχουν σχολιαστές.
Ο κόσμος όπου αισθάνομαι πιο άνετα, είναι ο Ελληνικός μύθος.
Ο σκλάβος ξεκινά ζητώντας δικαιοσύνη και καταλήγει να περιμένει να φορέσει ένα στέμμα.
Σε συγχωρούν για την ευτυχία σου και τα πλούτη σου μόνο αν τα μοιράζεσαι γενναιόδωρα.
Μια ένοχη συνείδηση έχει ανάγκη να εξομολογηθεί. Ένα έργο τέχνης είναι μια εξομολόγηση.
Το αλκοόλ σβήνει τον άνθρωπο για ν’ ανάψει το κτήνος, κάτι που τον κάνει να αντιληφθεί γιατί του αρέσει το αλκοόλ.
Υπάρχουν στους ανθρώπους περισσότερα πράγματα να θαυμάσουμε παρά να περιφρονήσουμε.
Το να αγαπάς ένα πλάσμα σημαίνει να έχεις αποδεχτεί να γερνάς μαζί του.
Η ζωή μπορεί να είναι υπέροχη και συνταρακτική, αυτή είναι όλη η τραγωδία της. Χωρίς ομορφιά, αγάπη ή κίνδυνο, θα ήταν σχεδόν εύκολο να ζεις.
Προπαντός όταν οι μέρες φαίνονται ατέλειωτες, είναι που αρχίζουν τα χρόνια να περνάνε γρήγορα.
Αν πρόκειται να μου συμβεί κάτι, θέλω να είμαι εκεί.
Στα τριάντα μου, σχεδόν από τη μια μέρα στην άλλη, γνώρισα τη φήμη. Τώρα ξέρω περί τίνος πρόκειται. Μικροπράγματα.
Να ζεις μέχρι δακρύων.
Ο ελεύθερος Τύπος μπορεί να είναι είτε καλός είτε κακός, αλλά χωρίς ελευθερία, είναι απόλυτα βέβαιο ότι ο Τύπος δεν μπορεί να είναι οτιδήποτε άλλο από κακός.
Από την εμπειρία κανείς δεν γίνεται σοφός, αλλά εμπειρογνώμων. Σε τι όμως;
Μιλώντας γι’ αυτά που αγνοείς, στο τέλος τα μαθαίνεις.
Είμαστε όλοι εξαιρετικές περιπτώσεις. Θέλουμε όλοι μας ν’ απαιτήσουμε κάτι! Ο καθένας απαιτεί να είναι αθώος, πάση θυσία, ακόμα κι αν, για να το πετύχει αυτό, χρειάζεται να καταγγείλει ολόκληρο το ανθρώπινο γένος και τους θεούς. Θα δώσετε ασήμαντη ευχαρίστηση σ’ έναν άνθρωπο, αν τον συγχαρείτε για τις προσπάθειες χάρη στις οποίες έγινε έξυπνος ή γενναιόδωρος. Θα χαρεί πολύ αντίθετα, αν θαυμάσετε την έμφυτη γενναιοδωρία του. Αντίστροφα, αν πείτε σ’ έναν εγκληματία πως το κρίμα του δεν οφείλεται στη φύση του ή στο χαρακτήρα του, αλλά σε διάφορες ατυχίες, θα σας είναι φοβερά ευγνώμων. Στη διάρκεια μάλιστα της αγόρευσης, θα διαλέξει αυτήν ακριβώς τη στιγμή για να κλάψει.
Ωστόσο, δεν έχει Καμύα αξία να είσαι τίμιος ή έξυπνος από γεννησιμιού σου. Όπως δεν είσαι, σίγουρα, περισσότερο υπεύθυνος που είσαι από την ίδια σου τη φύση εγκληματίας, παρά αν σε έκαναν οι περιστάσεις. Οι κατεργαραίοι, ωστόσο, αυτό θέλουν, τη χάρη, δηλαδή την ανευθυνότητα, και προβάλλουν αδιάντροπα δικαιολογίες για το χαρακτήρα τους ή περιστασιακά επιχειρήματα, ακόμα κι αν είναι αντιφατικά. Η ουσία είναι να θεωρηθούν αθώοι, οι αρετές τους, που τις έχουν από γεννησιμιού τους, να μη μπορούν να αμφισβητηθούν, και τα σφάλματά τους, που προκλήθηκαν από μια παροδική δυστυχία, να θεωρούνται πάντα πρόσκαιρα.
Σας το είπα, πρέπει να εμποδίζει κανείς να τον κρίνουν. Και καθώς είναι δύσκολο να τους εμποδίζει, και λεπτή δουλειά να θαυμάζουν και ταυτόχρονα να δικαιολογούν το χαρακτήρα του, όλοι θέλουν να γίνουν πλούσιοι. Γιατί; Αναρωτηθήκατε ποτέ; Για τη δύναμη, βέβαια. Ιδιαίτερα, ωστόσο, γιατί τα πλούτη σάς απαλλάσσουν από την άμεση κρίση, σας βγάζουν απ’ τον όχλο του υπόγειου μετρό, για να σας κλείσουν μέσα σε ένα επινικελωμένο αμάξι, σας απομονώνουν σε μεγάλα φυλασσόμενα πάρκα, σε βαγκόν-λι, σε καμπίνες πολυτελείας. Τα πλούτη, αγαπητέ φίλε, δεν είναι ακόμη η αθώωση, αλλά η αναβολή, κάτι που αξίζει πάντοτε τον κόπο να το παίρνουμε…
Ιδιαίτερα, μην πιστεύετε τους φίλους σας όταν σας ζητούν να είσαστε ειλικρινείς μαζί τους. Ελπίζουν απλά και μόνο πως θα τους βοηθήσετε να διατηρήσουν την καλή ιδέα που έχουν για τον εαυτό τους, δίνοντάς τους μια παραπάνω βεβαιότητα πως θα την αντλήσουν στην υπόσχεσή σας για ειλικρίνεια. Πώς θα μπορούσε η ειλικρίνεια να είναι προϋπόθεση για τη φιλία; Η αγάπη για την αλήθεια με κάθε θυσία είναι ένα πάθος που δεν αφήνει τίποτα απείραχτο και στο οποίο τίποτα δεν αντιστέκεται. Είναι ένα βίτσιο, μία βοήθεια, καμιά φορά, ή ένας εγωισμός. Αν, λοιπόν, βρεθείτε σε μια τέτοια περίπτωση, μη διστάσετε: υποσχεθείτε πως θα λέτε αλήθεια και να λέτε όσα περισσότερα ψέματα μπορείτε. Θα ανταποκριθείτε στην ενδεχόμενη επιθυμία τους και θα τους αποδείξετε δυο φορές τη στοργή σας.
