Cellini – Peri-Grafis

Βιογραφικό

Ο Μπενβενούτο Τσελλίνι (Benvenuto Cellini, 1500-1571, mannerism) ήταν Ιταλός χρυσοχόος, ζωγράφος, γλύπτης, συγγραφέας, στρατιώτης και μουσικός της αναγέννησης, αλλά κι ένας χούλιγκαν κι εκδικητικός δολοφόνος, για μερικούς.
Γεννήθηκε στις 3 Νοέμβρη 1500, στη Φλωρεντία, όπου η οικογένειά του ήταν ιδιοκτήτες του Val d’ Ambra για 3 γενιές. Ο πατέρας του Giovani, έφτιαχνε μουσικά όργανα και τα ‘παιζε κιόλας αρκετά καλά, παντρεύτηκε τη Μaria Lisabetta Granacci και περάσανε 18 χρόνια πριν καταφέρουν ν’ αποκτήσουνε παιδιά. Ο Benvenuto ήτανε το 2ο παιδί τους. Ο πατέρας ήθελε να τονε προσελκύσει στη δουλειά του και φυσικά ν’ αποθαρρύνει την έμφυτη κλίση του προς τη τέχνη του.
Ωστόσο η επιμονή του μικρού κατάφερε να τον αναγκάσει να επιτρέψει στον γιο του να μπει μαθητευόμενος στον γνωστό χρυσοχόο της εποχής και περιοχής, τον Antonio Di Sandro, τον επωνομαζόμενο Marcone, σ’ ηλικία 15 ετών. Γρήγορα, άρχισε να ξεχωρίζει με το ταλέντο του, στη Φλωρεντία, μα έμπλεξε σε κάτι φασαρίες με τη συντροφιά θερμόαιμων συνομηλίκων του και καταφεύγει για 6 μήνες στη Σιέννα, να γλυτώσει τη ποινή. Εκεί εργάστηκε κάμποσο, στον ξακουστό χρυσοχόο της περιοχής Fracastoro. Γρήγορα έγινε κι αυτός χρυσοχόος και παράλληλα με τη τέχνη του, είχεν ήδη μάθει θαυμάσια να παίζει φλάουτο.

Μέχρι την ηλικία των 19 είχε προλάβει να περάσει -εκτός από τη Σιένα- από τη Μπολόνια, από τη Φλωρεντία -2 φορές μάλιστα- και να καταλήξει τότε στη Ρώμη, προστατευόμενος του γλύπτη Torrigiano. Με σύστασή του, έφτιαξε κάτι δουλειές για τον Επίσκοπο της Σαλαμάνκα, με πολύ καλήν επιτυχία και καταφέρνει να προταθεί απ’ αυτόν στον Πάπα Κλημέντιο VII. Φιλοτέχνησε και για κείνον έργα του και παράλληλα, επειδή κατείχε το φλάουτο, έγινε κι ένας από τους μουσικούς του. Λίγον αργότερα, όταν επετέθη στη Ρώμη ο Κόνσταμπλ των Βουρβώνων, ο Τσελίνι επέδειξεν αξιοπρόσεχτην ανδρεία κι αυτό είχε σαν αποτέλεσμα να συμφιλιωθεί και με τις Φλωρεντινές Αρχές.
Έτσι, γύρω στα 1530 του επετράπη να επιστρέψει στη γενέτειρά του και να συνεχίσει το έργο του εκεί. Έκανε μερικά ταξίδια στη Ρώμη και πίσω στη Φλωρεντία, για να παραδίδει έργα, τόσο για τον Πάπα, όσο και για τους άλλους αξιωματούχους της εποχής. Ωστόσο, συνέχιζε να ‘ναι άτακτος κι απερίσκεπτος αλλά με την άνοδο του Πάπα Παύλου ΙΙΙ, έλαβε συχωροχάρτι κι ανέκτησε την αίγλη του. Για κακή του όμως τύχη, συνεπλάκη με τον Pierluigi Farnese, “φυσικό” γιο του Πάπα κι έτσι αναγκάζεται άλλη μια φορά να καταφύγει, αρχικά στη Φλωρεντία ξανά κι ύστερα στη Βενετία, αλλ’ ακόμα μια φορά αποκαθίσταται με μεγαλύτερη τιμή απ’ ότι πριν.

Στα 37 του κι ενώ είχεν επιστρέψει στη Φλωρεντία, εμπλέκεται σε κάποιο δικαστικόν αγώνα με μια κατηγορίαν εμφανώς ψεύτικη (ότι και καλά, όταν εργαζότανε στον Πάπα, είχε κλέψει πολύτιμα πετράδια από τη παπική τιάρα), συλλαμβάνεται και φυλακίζεται στο Castel Sant’ Angelo, δραπετεύει και ξανασυλλαμβάνεται και τελικά εκδιώκεται με μεγάλη δριμύτητα, έχοντας όμως τον συνεχή φόβο της εκτέλεσης στο ικρίωμα. Αποκαθίσταται πάλι και τούτη τη φορά από τη μεσολάβηση της συζύγου του Φαρνέζε και του Επισκόπου D’ Este της Ferrara, στον οποίο προσέφερε ένα θαυμάσιο κόσμημα, -μια θαυμάσια χρυσή κούπα. Για κάμποσο διάστημα μετά, 5 χρόνια περίπου, εργάστηκε στην αυλή του Φραγκίσκου Α’ στο Φοντενεμπλό (Fontainebleau) και στο Παρίσι. Κι εκεί όμως πολλές ίντριγκες και δολοπλοκίες της Αυλής, τον ανάγκασαν να γυρίσει πίσω στη Φλωρεντία και ν’ ασχοληθεί και με τη γλυπτική. Μα κι εκεί είχε νέα προβλήματα: ήρθε σε διαμάχη με τον αντίζηλό του γλύπτη Baccio Bandinelli.
Τούτη τη φορά, κατηγορήθηκε για ομοφυλοφιλικές σχέσεις και σοδομισμό από τον αντίζηλό του και μάλιστα δημόσια. Απάντησεν ανάλογα και προσβλητικά. Εδώ οι βιογράφοι του συμφωνούνε πως ίσως να στέκει αυτή η κατηγορία κι επικαλούνται διάφορα στιγμιότυπα της ζωής του, διάφορες κατηγορίες απ’ άλλα πρόσωπα κατά καιρούς καθώς κι από την εμμονή του στο να φιλοτεχνεί όμορφους νεαρούς άνδρες (Περσέας, Γανυμήδης, Νάρκισσος κλπ). Τελικά, στα 1548 επιβαρύνθηκεν ίσως άδικα, γιατί ετράπη σε φυγή αντί ν’ αντιμετωπίσει τη κατηγορία και τη γλύτωσε φτηνά, αλλά το 1556, όταν ξανακατηγορήθηκε, τούτη τη φορά του επεβλήθη βαρύ χρηματικό πρόστιμο και 4ετής φυλάκιση, που όμως χάρη στη παρέμβαση των Μεδίκων, μετετράπη σε κατ’ οίκον περιορισμό.

Εκείνο που επίσης ήτο γνωστό, είναι πως είχε συνήθειο να κάμει ερωμένες του, τα μοντέλα που ποζάρανε για κείνον και μάλιστα με κάποιαν απ’ αυτές είχε και μια παράνομη κόρη. Όπως και να ‘χε, το 1562 κι ύστερα από μια σύντομη κι αποτυχημένη προσπάθεια του ν’ ασκήσει σταδιοδρομία κληρικού, παντρεύεται μιαν υπηρέτρια, με την οποία παρακαλώ, απέκτησε 5 παιδιά, που εξ αυτών όμως επιβιώσανε τα 3: ένας γιος και δυο κόρες. Είναι πάντως γεγονός, πως είναι πιο πειστικός, όταν αναφέρεται μέσω της τέχνης του στα δυο φύλα, όταν …”περιγράφει” τον άντρα, παρά τη γυναίκα. Οι αναφορές του δε, στα μοντέλα του αγόρια είναι πιο στοργικές και τρυφερές συγκρινόμενες με κείνες των γυναικών συμπεριλαμβανομένης και της συζύγου του. Στα γλυπτά του ο άντρας διαμορφώνεται πιο πειστικά, από την γυναίκα, ακόμα κι όταν αυτή τιτλοφορείται Αφροδίτη (Η Νύμφη Του Φοντενεμπλό). Επίσης πρέπει ν’ αναφερθεί, πως στη διάρκεια της ζωής του, υποστήριξε μιαν αδελφή του χήρα και τις 6 κόρες της.
Στον πόλεμο της Φλωρεντίας με τη Σιένα, του ζητήθηκε να βοηθήσει στην άμυνα της πατρίδας του και πάλι κατέπληξε τους πατριώτες του με τα σπουδαία έργα και την υποστήριξή του. Τελικά πέθανε στις 14 Φλεβάρη 1571 στη Φλωρεντία, σ’ ηλικία 71 ετών και θάφτηκε με τιμές και με μεγάλη πομπή στον ναό της Annunziata.
Τα πιο γνωστά σωζόμενα έργα του είναι η Αλατιέρα, το γλυπτό του Περσέα με το κεφάλι της Μέδουσας και την αυτοβιογραφία του, που ‘χει χαρακτηριστεί απ’ τα πιο σημαντικά έγγραφα του 16ου αι. Η Αλατιέρα είναι κατασκευασμένη από χρυσό, υαλώδες σμάλτο, έβενο κι ελεφαντόδοντο. Ο χρυσός δε χύνεται σε καλούπι, αλλά σφυρηλατείται με το χέρι στο λεπτό σχήμα του. Έχει ύψος περίπου 10,5 ίντσες (267 mm) ίντσες με βάση πλάτος περίπου 13,1 ίντσες (333 mm) και διαθέτει ρουλεμάν για να το κυλήσει σε ένα τραπέζι δεξιώσεων.

Δημιουργημένη στο μανιεριστικό στυλ της ύστερης Αναγέννησης, η Αλατιέρα απεικονίζει αλληγορικά τη Terra e Mare (Γη & Θάλασσα). Και τα 2 αντικατοπτρίζουν την επιρροή του μανιερισμού στις αινιγματικές εκφράσεις του προσώπου τους, τις ανακριβείς αναλογίες του σώματος και τη χρήση του contrapposto. Επιπλέον, το στυλ που ήταν δημοφιλές στις αυλές της Φλωρεντίας τον ενέπνευσε επίσης: το πολυτελές υλικό του χρυσού και του σμάλτου, οι σχετικά λεπτές αναλογίες της γυναικείας μορφής, η προσοχή στις λεπτομέρειες κι η μαεστρία της εκτέλεσης.
Απεικονιζόμενες γυμνές, οι δύο κεντρικές φιγούρες αντιπαραβάλλονται μεταξύ τους, φαινομενικά αντιμέτωπες πρόσωπο με πρόσωπο. Η θάλασσα είναι αντιπροσωπευτική της ανδρικής μορφής, του Ποσειδώνα, ξαπλωμένου δίπλα σε πλοίο που λειτουργούσε ως αλατοδοχείο. Η μορφή κρατά τρίαινα στο δεξί χέρι, ενώ περιβάλλεται από θαλάσσια άλογα, ψάρια, κοχύλια κι άλλα θαλάσσια πλάσματα που συμβολίζουν τη θεϊκή σύνδεσή του με τον ωκεανό. Τα ζώα που χρησιμοποιήθηκαν σε αυτό το έργο λειτούργησαν ως κοινά εικονογραφικά σύμβολα της αρχαιότητας.
Η γη, που ενσαρκώνεται από τη γυναικεία μορφή, Τέλλο*, απεικονίζεται δίπλα σε ναό που χρησιμεύει ως δοχείο για πιπέρι. Σε αντίθεση με τον Ποσειδώνα, η Τέλλος χαϊδεύει το στήθος της ως σύμβολο της γονιμότητας που εκπέμπει, άφθονα στολισμένο με όλες τις ομορφιές του κόσμου. Το κέρατο που φέρει στο ντυμένο δεξί της χέρι υποδηλώνει τη σχέση της με τη φύση, ενώ ταυτόχρονα αναδεικνύει τη γονιμότητα και τον πλούτο της. Ο ναός κάτω από το χέρι της έχει σχεδιαστεί για να στεγάσει το πιπέρι.

Στην οβάλ βάση του γλυπτού, συμπεριέλαβε 4 χρυσές φιγούρες που αντιπροσωπεύουν τις ώρες της μέρας που εμπνεύστηκαν από τις αλληγορικές φιγούρες του Μιχαήλ Άγγελου της Ημέρας και της Νύχτας και της Αυγής και του Σούρουπου, στο παρεκκλήσι των Μεδίκων στην εκκλησία του San Lorenzo στη Φλωρεντία. Παράλληλα με τις ώρες είναι οι πρωταρχικοί άνεμοι. Υποδηλώνοντας αυτούς τους ανέμους της οδηγοί κατεύθυνσης είναι αρσενικοί νέοι που βρίσκονται στη βάση, εμφανίζονται με διευρυμένα μάγουλα στη πράξη της εμφύσησης φυσητήρων αέρα. Η φωτιά συμβολίζεται από τη σαλαμάνδρα που βρίσκεται κάτω από τη φτέρνα του αριστερού ποδιού του Τέλλου, που ήταν το προσωπικό έμβλημα του Φραγκίσκου Α’. Ο Τσελίνι πρόσθεσε περαιτέρω περισσότερα αλληγορικά μοτίβα για να αντιπροσωπεύσει την αυλή, όπως το οικόσημο του βασιλιά, έναν ελέφαντα και κρίνα. Στο τέλος, τα κλασσικά στοιχεία -γη, νερό, αέρας & φωτιά- παρουσιάζονται όλα στο έργο. Επιπλέον, το γλυπτό σχεδιάστηκε για να απεικονίσει τη καθολική τάξη του κόσμου και του μικρόκοσμου.
________________________
* Στην αρχαία ρωμαϊκή θρησκεία και μυθολογία, η Τέλλος, η Γη ή Tierra (“Μητέρα Γη”) είναι η προσωποποίηση της Γης. Αν κι η Τέλλος κι η Τέρρα δύσκολα διακρίνονται στη διάρκεια της αυτοκρατορικής εποχής, Τέλλος ήταν το όνομα της αρχικής θεάς της γης στις θρησκευτικές πρακτικές της Δημοκρατίας ή νωρίτερα. Ο μελετητής Varro (1ος αιώνας π.Χ.) αναφέρει τη Τέλλο ως μια από τους di selecti, τους 20 κύριους θεούς της Ρώμης και μία από τις 12 γεωργικές θεότητες. Συνδέεται τακτικά με τη Δήμητρα σε τελετουργίες που σχετίζονται με τη γη και τη γεωργική γονιμότητα.
_________________________

ΡΗΤΑ:

Λέω, ότι η τέχνη της Γλυπτικής ανάμεσα σε όλη την τέχνη, που γίνεται με το σχέδιο, είναι επτά φορές μεγαλύτερη, γιατί ένα άγαλμα της Γλυπτικής πρέπει να έχει οκτώ απόψεις κι αρμόζει να είναι όλες εξίσου καλές. Ναι. ισχυρίζομαι ότι η τέχνη της γλυπτικής, μεταξύ όλων των τεχνών που συνδέονται με το σχέδιο, είναι τουλάχιστον επτά φορές μεγαλύτερη από οποιαδήποτε άλλη, για τον ακόλουθο λόγο: γιατί, κύριε, ένα άγαλμα αληθινής γλυπτικής πρέπει να έχει επτά απόψεις, που πρέπει όλες να καυχώνται για την ίδια αριστεία.

Η ζωγραφική δεν είναι παρά ένα δέντρο ή ένας άνθρωπος ή κάτι άλλο, το οποίο αντανακλάται σε μια πηγή. Η διαφορά μεταξύ Γλυπτικής και Ζωγραφικής είναι τόσο μεγάλη όσο είναι από τη σκιά και το πράγμα που κάνει τη σκιά. Η ζωγραφική, στη πραγματικότητα, δεν είναι τίποτα άλλο από ένα δέντρο, έναν άνθρωπο ή οποιοδήποτε άλλο αντικείμενο, που αντανακλάται στο νερό. Η διάκριση μεταξύ γλυπτικής και ζωγραφικής, είναι τόσο μεγάλη όσο και μεταξύ σκιάς και ουσίας.

Όταν οι φτωχοί δίνουν στους πλούσιους, γελάει ο διάβολος;

Είπα, με αυτά τα λόγια, ότι οι άνθρωποι που θέλουν να κάνουν με τον δικό τους τρόπο, πρέπει να φτιάξουν έναν κόσμο με τον δικό τους τρόπο, γιατί σε αυτό δεν ήταν τόσο συνηθισμένο. Είπα, απαντώντας στα λόγια του, ότι οι άνθρωποι που θέλουν να κάνουν τα πράγματα με τον δικό τους τρόπο καλύτερα να φτιάξουν έναν κόσμο με τον δικό τους τρόπο, γιατί σε αυτόν τον κόσμο τα πράγματα δεν γίνονται έτσι.

Για να μπορέσει ο κόσμος να δει, όταν η τύχη θέλει να πάρει έναν άνθρωπο στο σασίν, πόσα διαφορετικά μονοπάτια παίρνει. Ας δει όλος ο κόσμος πόσα διαφορετικά μέσα χρησιμοποιεί η Τύχη όταν θέλει να καταστρέψει έναν άνθρωπο.

Είναι αλήθεια ότι λέγεται ότι θα μάθεις για άλλη φορά: αυτό δεν είναι αλήθεια γιατί έρχεται πάντα με διαφορετικούς τρόπους και ποτέ δεν το φανταζόσουν. Μου ανήκει ένα κοινό ρητό, ότι κάθε αντιστροφή της τύχης μας διδάσκει πώς να συμπεριφερόμαστε σε μια άλλη περίσταση. Αλλά αυτό δεν είναι αλήθεια, καθώς οι συνθήκες που συνοδεύουν κάθε εκδήλωση είναι διαφορετικές και τέτοιες που δεν μπορούσαν να προβλεφθούν.

Όλα τα έργα που φαίνονται να γίνονται από το Θεό της Φύσης στον ουρανό και στη γη είναι όλα γλυπτά.

===================================