Μετά λοιπόν το τέλος του Πελοποννησιακού Πολέμου (όπως μας μεταφέρει ο ίδιος από κάποιες επιστολές που άφησε των οποίων η γνησιότητα αμφισβητείται, αλλά παρ’ όλα αυτά ακόμα κι αν δεν είναι γραμμένες από το χέρι του Πλάτωνα είναι από πλατωνικούς κύκλους γραμμένες), λέει λοιπόν ο Πλάτων ότι καταρχήν είδε με συμπάθεια τη τυραννία των Τριάκοντα, δηλαδή την αποκαθήλωση της δημοκρατίας που ήρθε μετά το τέλος του Πολέμου και τη σύντομη κυριαρχία του θείου του και των φίλων του, που όμως έπνιξε στο αίμα την Αθήνα και λογικά προκάλεσε αντεκδίκηση, όταν οι δημοκρατικοί πήραν ξανά το πάνω χέρι (εδώ ο μάρτυράς μας είναι ο Ξενοφώντας, που συνέχισε το έργο του Θουκυδίδη). Θα πρέπει να πέρασε μια πάλι πολύ σκληρή περίοδο ο μέσος αθηναίος πολίτης στην ανάγκη του να ισορροπήσει ανάμεσα σε δύο αντιμαχόμενες ομάδες, οι οποίες ήταν και πολύ σκληρές στον τρόπο που η μία φερόταν στην άλλη.
     Είδε λοιπόν, λέει ο Πλάτων, στην αρχή με συμπάθεια τη τυραννία των Τριάκοντα, αλλά στη συνέχεια κατάλαβε ότι κι αυτό το σύστημα το πολιτικό -ειδικά όπως εφαρμόστηκε στην Αθήνα- δεν τον κάλυπτε, δεν τον ενέπνεε, διότι χρησιμοποιούσε τους ανθρώπους ως υποχείρια διά της βίας (ο Σωκράτης ήταν ένα από τα θύματα που αντιστάθηκαν σ' αυτή τη βία των Τριάκοντα), κι επομένως κράτησε βαθμιαία κάποιες αποστάσεις. Για κακή του ωστόσο τύχη, αν υπήρχε περίπτωση να στραφεί προς τη δημοκρατία ο Πλάτων -θα μιλήσουμε αρκετά για τον «πολιτικό» Πλάτωνα σ' αυτά που θα ακολουθήσουν-, έρχεται η δίκη, η καταδίκη κι ο θάνατος του δασκάλου του, του Σωκράτη, το 399 π.Χ., από χέρια ή από εντολές ή από δικαστήριο δημοκρατικό, λαϊκό δικαστήριο κι οριστικά απομακρύνουνε τη πιθανότητα να στραφεί με θετικό πνεύμα απέναντι στους κυρίαρχους δημοκράτες της Αθήνας, που κρατήσανε την εξουσία όσο καιρό ζούσε κι ακόμα μετά, μέχρι να καταλυθεί στην ουσία η ανεξαρτησία της Αθήνας απ' τον Αλέξανδρο (απ' τον Φίλιππο αρχικά και μετά απ' τον Αλέξανδρο), δηλαδή τα χρόνια πια του Αριστοτέλη κι όχι του Πλάτωνα. Καλό είναι να το θυμόμαστε αυτό, ότι ο 4ος προχριστιανικός αιώνας για την Αθήνα είναι αιώνας συνεχούς κι ακατάλυτης δημοκρατίας, με τα ίδια στοιχεία πολιτεύματος που είχε η δημοκρατία τον καιρό του Περικλή τον 5ο αιώνα π.Χ. Αυτό ίσως μας χρησιμεύσει για να καταλάβουμε τη στάση και τις πολιτικές αντιλήψεις του Πλάτωνα, όταν θα μας χρειαστεί να τις επικαλεστούμε για να λύσουμε πλευρές της φιλοσοφίας του Πλάτωνα.
     Στη συνέχεια ο Πλάτων κρατιέται σε κάποια απόσταση από τα κοινά, με μία εξαίρεση: "Προσπάθησα", λέει, "για να μη με κατηγορήσουν ότι ήμουν αδρανής ως προς τη πολιτική πράξη, να θέσω σε εφαρμογή τις πολιτικές μου απόψεις". Σιγά σιγά διαμορφώνει πολιτικές απόψεις κι εκμεταλλευόμενος τον θαυμασμό που είχε για τον ίδιο ο τύραννος των Συρακουσών ο Διονύσιος Α', μεταβαίνει στη Σικελία το 387 π.Χ. και θα κάνει ξανά άλλες δύο φορές αυτό το ταξίδι προς τις Συρακούσες, το 366 π.Χ. και το 362 π.Χ. -3 σικελικά ταξίδια του Πλάτωνα. Το κοινό τους υπόβαθρο είναι ότι προσπάθησε να μετατοπίσει τον τύραννο των Συρακουσών, τον ηγεμόνα των Συρακουσών προς τη φιλοσοφία, σε μία αντίληψη που είχε ο Πλάτων ότι μια πόλη μπορεί να διοικηθεί σωστά, δίκαια δηλαδή, μόνο αν οι φιλόσοφοι κατακτήσουνε την εξουσία· δηλαδή μόνο όταν είτε ο φιλόσοφος γίνει κυβερνήτης της πόλεως είτε ο υπάρχων κυβερνήτης της πόλεως στραφεί προς τη φιλοσοφία. Μια ουτοπία, που θα συζητήσουμε κι αυτή στη συνέχεια αναλυτικά.
      Τα ταξίδια του Πλάτωνα κατέληξαν σε αποτυχία. Μάλιστα, μετά το πρώτο ταξίδι, κινδύνευσε -φεύγοντας κακήν κακώς από τη Σικελία- να πουληθεί δούλος στην Αίγινα και τελικά αναγνωρίστηκε και σώθηκε -έτσι λέει ο μύθος τουλάχιστον. Κι έκτοτε δεν επιχείρησε ξανά να έρθει σε σχέση με την ενεργό πολιτική στην Αθήνα ή αλλού. Αυτό είναι το κομμάτι που θα λέγαμε πολιτική ιστορία, που μέσα της μεγαλώνει, ανδρώνεται, αντλεί βιώματα ο Πλάτων και λογικά είναι μια πολύ ισχυρή πλευρά της διαμόρφωσής του.
     Ωστόσο η Αθήνα του Πλάτωνα, το χρόνο που μελετάμε, δεν είναι μόνο πόλεμος και πολιτικές εξελίξεις, είναι και το πνευματικό κομμάτι της νεότητας, της μέσης ηλικίας και των γηρατειών του, που πρέπει ν' αναφερθούμε. Η Αθήνα, λοιπόν, των αρχών του Πελοποννησιακού Πολέμου είναι το αντίθετο απ' ό,τι θα φανταζόμαστε εμείς σε μια χώρα ή σε μια πόλη που βρίσκεται σ' εμπόλεμη κατάσταση και σ' έναν -όπως σας είπα- πάρα πολύ σκληρό πόλεμο. Την ίδια εποχή, οι ίδιοι άνθρωποι που πολεμούνε καθημερινά συνεχίζουν, αν θέλετε ίσως ανυψώνουν ακόμα περισσότερο, την πνευματική παραγωγή της περίφημης Αθήνας του 5ου αιώνα π.Χ. Είναι η εποχή δηλαδή που δίπλα-δίπλα με τον νεαρό Πλάτωνα ζούνε -για να αναφέρω μερικά ονόματα, γιατί είναι ατελείωτες οι περιπτώσεις που μπορώ να αναφέρω- ο Σωκράτης, ο Πρωταγόρας, ο Γοργίας, ο Σοφοκλής, ο Ευριπίδης, ο Αριστοφάνης, ο Θουκυδίδης, στα τέλη του ο Αναξαγόρας και τα ονόματα μπορούνε -πηγαίνοντας σε μικρότερες μορφές της πνευματικής ιστορίας- να πολλαπλασιαστούν επ’ άπειρον.
     Το παράδοξο δηλαδή κι αυτό που δυσκολευόμαστε εμείς να καταλάβουμε, είναι πώς είναι δυνατόν μέσα σε μία πολύ κρίσιμη, έντονη κατάσταση πολέμου να παράγεται ταυτόχρονα, να μη σταματήσει καθόλου, η πνευματική παραγωγή. Επομένως, όταν αναφέρομαι στη βιογραφία του Πλάτωνα, επειδή πρόκειται για ένα φιλόσοφο, έναν άνθρωπο που 'ναι στοχαστής πάνω απ' όλα, δεν είναι μόνο τα πολιτικά γεγονότα που επηρέασαν, αλλά κι η ατμόσφαιρα στην οποία διαμορφώθηκε η προσωπικότητα, η τάση κι οι γνώσεις του. Ζει λοιπόν σε μία πολύ δημιουργική περίοδο της πνευματικής ιστορίας της αρχαίας Ελλάδας, στο επίκεντρο αυτής της πόλης, που ίσως -θα το τολμήσω να το πω- για μοναδική φορά στην ιστορία κατάφερε, για λόγους που κανείς δεν μπορεί να εξηγήσει με ασφάλεια, να έχουμε μια φοβερή συμπύκνωση χρόνου και ανθρώπων. Στην ίδια πόλη, στον ίδιο χώρο, σ' ελάχιστο χρονικό διάστημα (σε 50 χρόνια), συνυπήρξαν, ήταν ο ένας δίπλα στον άλλο, μερικά από τα ονόματα που ακόμα μελετούμε και δεν μπορούμε να ξεπεράσουμε στη πνευματική ιστορία της ανθρωπότητας.