Βιογραφικό

Ο Σόλων (~639 - 559 π.Χ.) ήτανε σημαντικός Αθηναίος νομοθέτης, φιλόσοφος, ποιητής κι ένας από τους 7 σοφούς της αρχαίας Ελλάδας. Ανήκε σε πλούσια κι αριστοκρατική οικογένεια που απέδιδε τη καταγωγή της στη γενιά του μυθικού βασιλιά της Αθήνας Κόδρου (με καταγωγή από το Θεό Ποσειδώνα). Γεννήθκε στην Αθήνα και πέθανε εκεί. Ο πατέρας του ονομαζόταν Εξηκεστίδης, καταγόταν από το γένος των Μεντιδών, όπου ανήκε κι ο τελευταίος βασιλιάς της Αθήνας Κόδρος, μητέρα του ήτανε ξαδέλφη της μητέρας του τύραννου Πεισίστρατου και καταγόταν από το γένος των Νηλειδών κι ο πατέρας καλοφρόντισε για την εκπαίδευση κι ανατροφή του γιου του. Την ιατρική τέχνη διδάχθηκε στα τέλη του 7ου αι. από τη Κρητικό Επιμενίδη και στις αρχές του 6ου αι. από Σκύθα Τοξάριο. Στην ιατρική τον μύησε και το Δελφικό Μαντείο του Απόλλωνα. Όταν ο Σόλων έχασε τη περιουσία του, στράφηκε προς το εμπόριο και ταξίδεψε στην Αίγυπτο και τη Μ. Ασία. Επωφελούμενος από τα ταξίδια του αυτά μελέτησε ξένους πολιτισμούς και νόμους, καθώς και τον πολιτικοοικονομικό βίο των άλλων χωρών. Τα εφόδια που απέκτησε τα χρησιμοποίησε αποτελεσματικά για τη κοινωνική κι οικονομική ανόρθωση της πατρίδας του κι έτσι κατόρθωσε να αναδειχτεί στο σπουδαιότερο άνδρα της εποχής του.
     Την εμπιστοσύνη του λαού τη κέρδισε πρώτα με το ποιητικό του έργο. Υπήρξε κι ελεγειακός ποιητής, έγραψε ελεγεία με τίτλο Σαλαμίς, στην οποία προτρέπει τους Αθηναίους να ανακτήσουνε το αγαπημένο τους νησί. Από την ελεγεία αυτή σώζονται μόνο οκτώ στίχοι. Έγραψεν επίσης πολιτικές ελεγείες, από τις οποίες έχουμε μεγαλύτερα αποσπάσματα. Σ' αυτές εκφράζει τα πολιτικά του φρονήματα κι αντανακλά τη φιλοπατρία και την αγάπη του στη δικαιοσύνη. Οι ελεγείες του ονομαστήκανε γνωμικές, επειδή περιέχουνε πολλές γνώμες. Με τους φλογερούς του στίχους επηρέασε την αθηναϊκή κοινή γνώμη, συμβουλεύοντας, ενθαρρύνοντας κι ενθουσιάζοντας τους Αθηναίους. Στα ποιήματά του έκανε τη διαπίστωση ότι η κακοδαιμονία της πόλης κι οι φιλονικίες οφείλονται στον αγώνα των τάξεων, λόγω και του ότι οι Αθηναίοι πολίτες έχαναν την ελευθερία τους εξαιτίας χρεών κι υποσχότανε τη θεραπεία του κακού. Γι' αυτό οι Αθηναίοι τον επέλεξαν ως νομοθέτη, για ν' αποκαταστήσει την ειρήνη με τη μεταβολή των θεσμών.
     Μολονότι η γενιά του Σόλωνος ήταν αρχοντική, η οικογένειά του δεν ήτανε πλούσια. Ετσι αναγκάστηκε ν' ακολουθήσει τον πατέρα του στο επάγγελμα του εμπόρου, που του έδωσε την ευκαιρία να ταξιδέψει σε πολλά μέρη και ν' αποκομίσει γνώσεις και σοφία εκτός από πλούτο. Ωστόσο δεν ήταν μόνον έμπορος, ήτανε και ποιητής. Κατά το Διογένη Λαέρτιο η ποιητική παραγωγή του ανερχότανε σε 4.000 στίχους, εκ των οποίων έχουνε διασωθεί γύρω στους 300. Με όπλο ακριβώς τη ποίησή του ο Σόλων έκανε τη 1η του εκστρατεία εναντίον της πολιτικής ηττοπάθειας των συμπατριωτών του. Μετά τις άκαρπες προσπάθειες να ανακτήσουνε τη Σαλαμίνα από τους Μεγαρείς, οι Αθηναίοι αποφάσισαν να ξεχάσουνε το πρόβλημα και μάλιστα ψήφισαν νόμο με τον οποίον καταδικαζότανε σε θάνατο όποιος αναφερότανε στη Σαλαμίνα.
     Μην αντέχοντας αυτό τον παραλογισμό πήγε μια μέρα στην Αγορά κι υποκρινόμενος τον τρελλό, άρχισε ν' απαγγέλλει ένα ποίημά του στο οποίο είχε δώσει τον τίτλο Σαλαμίς. Με τους στίχους του υπενθύμιζε στους Αθηναίους ότι η Σαλαμίνα ήτανε δική τους κι ότι θα 'πρεπε να τη ξαναπάρουν από τους Μεγαρείς. Με τους τελευταίους στίχους "Ισομεν εις Σαλαμίνα, μαχησόμενοι περί νήσου ιμερτής χαλεπόν τ' αίσχος απωσόμενοι" (Πάμε στη Σαλαμίνα, να πολεμήσουμε για το ποθητό νησί και τη βαριά ντροπή να διώξουμε) οι Αθηναίοι ξεσηκωθήκανε κι αποφάσισαν ν' ακολουθήσουν το σχέδιο του. Στο ακρωτήριο της Κωλιάδος (τον σημερινό Αγιο Κοσμά) συγκέντρωσε μια ομάδα πολεμιστών μεταμφιεσμένων σε γυναίκες που δήθεν εκάνανε θυσία στο ιερό της Δήμητρας. Υστερα έστειλε έναν έμπιστό του στη Σαλαμίνα ο οποίος, προσποιούμενος ότι τον είχαν εξορίσει οι Αθηναίοι, πληροφόρησε τους κατακτητές Μεγαρείς πως οι Αθηναίες είχανε πάει σύσσωμες στο ιερό της Δήμητρας όπου βρίσκονταν απροστάτευτες. Οι Μεγαρείς, λαχταρώντας τη λεία, μπήκανε στα πλοία τους κι αποβιβάστηκανε κοντά στο σημείο όπου πίστευαν ότι θα βρίσκανε μόνες τους τις Αθηναίες και πέσανε στη παγίδα του Σόλωνα. Αποδεκατίσανε τους Μεγαρείς και κατόπιν, μαζί με το Σόλωνα, πλεύσανε για τη Σαλαμίνα και τη κατέλαβαν. Αλλά η διελκυστίνδα Μεγαρέων κι Αθηναίων για τη Σαλαμίνα συνεχίστηκε ώσπου, με τη διαιτησία της Σπάρτης, το νησί δόθηκε επιτέλους στην Αθήνα.
     Στην Ελλάδα του πρώιμου 6ου αιώνα και στο ιστορικό πλαίσο της εποχής του Σόλωνα, υπήρχε μεγάλη κοινωνική αναταραχή. Σε πολλές πόλεις-κράτη, όπως στη Σικυώνα και τα Μέγαρα, τύραννοι είχανε καταλάβει την εξουσία. Προέρχονταν κυρίως από αριστοκρατικές οικογένειες και προσπάθησαν να προστατεύσουν οικογενειακά και ταξικά συμφέροντα. Η αυστηρή νομοθεσία του Δράκοντα (621 π.Χ.) δεν καλυτέρευσε τα πράγματα, καθώς η αριστοκρατία τη χρησιμοποίησε για το δικό της συμφέρον.
     Ο ανταγωνισμός μεταξύ διάφορων τάξεων και πόλεων εκείνη τη περίοδο οφειλότανε σ' οικονομικούς, ιδεολογικούς, περιφερειακούς κι ενδοταξικούς λόγους. Στη ποίηση του Σόλωνα διαφαίνεται ξεκάθαρα η πρόθεσή του ν' αναδειχθεί σα δίκαιος μεσολαβητής μεταξύ 2 έντονα συγκρουσιακών παρατάξεων, των ευγενών και του απλού λαού της Αθήνας. Στο επίκεντρο της σύγκρουσης βρισκόταν η υποδούλωση των ελεύθερων πολιτών και των οικογενειών τους λόγω οικονομικών χρεών. Παράλληλα υπήρχε ανταγωνισμός μεταξύ περιφερειακών ομάδων, οι οποίες παρέμεναν ενωμένες χάρη σε δεσμούς αφοσίωσης προς ισχυρούς και πλούσιους γαιοκτήμονες. Το μήλο της έριδος ήταν ο έλεγχος της κεντρικής κυβέρνησης της Αθήνας κι η κυριαρχία τους επί των υπόλοιπων ανταγωνιστών τους στην περιφέρεια της Αττικής.
     Η αρπαγή της γης ήτανε συνηθισμένο φαινόμενο στην Αθήνα του 7oυ π.Χ. αι. Στα δικαστήρια, κέρδιζε όποιος είχε χρήματα να δωροδοκήσει τους δικαστές. Η προμήθεια έδινε κι έπαιρνε κι είχε ημιεπίσημα οριστεί στο 10%. Γι' αυτό και τους δικαστές που δε δέχονταν να δωροδοκηθούνε, τους έλεγαν αδέκαστους: Χωρίς το 1/10, χωρίς το 10%. Η κατάσταση έφτασε στο απροχώρητο, οι ξεσηκωμοί των αδικημένων διαδέχονταν ο ένας τον άλλο και ουσιαστικά βασίλευε η αναρχία και τι δίκιο του πιο δυνατού. Το 632 π.Χ. ο Αθηναίος αριστοκράτης Κύλων, γαμπρός του τύραννου των Μεγάρων Θεαγένη, προσπάθησε ανεπιτυχώς να καταλάβει την εξουσία, μα η εξέγερση πνίγηκε στο αίμα. Οι οπαδοί του σφάχτηκαν, αν κι είχανε καταφύγει ικέτες σε ναό. Ένας λοιμός, που έπεσε στη πόλη, ερμηνεύτηκε σα θεία δίκη για το Κυλώνειον Άγος, όπως ονομάστηκε. Ο επώνυμος άρχοντας Μεγακλής, της οικογένειας των Αλκμεωνιδών, θεωρήθηκε υπεύθυνος της σφαγής κι εξορίστηκε με όλη την οικογένειά του, ενώ ο σοφός Επιμενίδης ο Κρης κλήθηκε να εξαγνίσει τη πόλη.

     Για τα δεδομένα της κλασσικής Ελλάδας η Αττική θεωρείτο σαν μια σχετικά μεγάλη διοικητική περιοχή. Στη περίπτωση της Λακωνίας, ο τοπικιστικός ανταγωνισμός οδήγησε στην επικράτηση της Σπάρτης μέσω μιας διαδικασίας επεκτατισμού, εκδίωξης κάποιων γειτονικών φύλων κι υποδούλωσης κάποιων άλλων. Η υποδούλωση πολλών ελεύθερων πολιτών στην Αθήνα λόγω χρεών την εποχή του Σόλωνα υποδείκνυε παρόμοια κατεύθυνση αν δεν γινότανε κάτι για να σταματήσει αυτή η διαδικασία. Ο Επιμενίδης έκανε τον καθαρμό αλλά και πρότεινε στους Αθηναίους να αναθέσουνε στο φίλο του, σοφό έμπορο Σόλωνα, να φτιάξει νέους νόμους. Ήτανε το 594 π.Χ.
     Η σύγκρουση δε, μεταξύ των αριστοκρατικών οικογενειών συνέδραμε αποφασιστικά στη δημιουργία ενός εκρηκτικού κλίματος στην αρχαϊκή Αθήνα. Οι οικογενειακοί δεσμοί αποτελούσανε σημαντικό παράγοντα επιρροής στα πολιτικά πράγματα. Ένας Αθηναίος πολίτης δεν ένιωθε αφοσίωση μόνον απέναντι στη φυλή του ή στη φατρία του αλλά κυρίως και στο γένος του. Οι συγγενικές σχέσεις διαμόρφωναν μιαν αυστηρά ιεραρχική δομή μες στην αθηναϊκή κοινωνία, με τα αριστοκρατικά γένη να κατέχουνε τη κορφή. Κατά συνέπειαν, οι ανταγωνισμοί μεταξύ των γενών υπερκαλύπτανε τους τοπικούς περιφερειακούς δεσμούς. Ο ανταγωνισμός μεταξύ των εύπορων και φτωχών πολιτών είχε σε μεγάλο βαθμό και τη μορφή σύγκρουσης μεταξύ παντοδύναμων αριστοκρατών και των ασθενέστερων μελών αντίπαλων γενών ή μελών του δικού τους γένους με επαναστατικό πνεύμα.
     Ως συνέπεια της βίαιης και μακροχρόνιας εξέγερσης των πολιτών ενάντια στους ευγενείς, ο Σόλων κλήθηκε κοινή συναινέσει των αντιμαχόμενων μερών, το 594-3 π.Χ. μ' έκτακτη διαδικασία να νομοθετήσει και για το έργο αυτό εξοπλίστηκε μ' έκτακτες εξουσίες. Εκείνο το έτος εξελέγη άρχων από το δήμο της Αθήνας κι όχι από τον Άρειο Πάγο, όπως προέβλεπε το αθηναϊκό πολίτευμα της εποχής. Του δόθηκαν οι έκτακτες εξουσίες του διαλλακτού, δηλ. του μεσολαβητή, του συμφιλιωτή και του νομοθέτη, τις οποίες διατήρησε και μετά το τέλος της ετήσιας αρχοντείας του. Οι νόμοι που θέσπισε δημοσιεύτηκαν ίσως το 592 π.Χ. Το ίδιο έτος ή 2 10ετίες αργότερα (οι απόψεις διίστανται σε αυτό) ξεκίνησε τη δύσκολη προσπάθεια επίλυσης του πολιτικού αδιεξόδου που απειλούσε τη κοινωνική συνοχή. Υπήρχε τέτοιος αναβρασμός στην Αθήνα που ακόμα και το ενδεχόμενο εμφυλίου πολέμου δεν μπορούσε να αποκλειστεί. Πριν αναλάβει αυτό το δύσκολο έργο έλαβε διαβεβαιώσεις από τον Άρειο Πάγο ότι οι μεταρρυθμίσεις του θα παρέμεναν ενεργές τουλάχιστον για 10 χρόνια. Οι μεταρρυθμίσεις του είχαν οικονομικό, δικαστικό και πολιτειακό χαρακτήρα. Τα νομοθετικά μέτρα του ήτανε πολύ τολμηρά, αλλά και δραστικά κι αντικατοπτρίζουνε το μέγεθος της κρίσης που κλήθηκαν να θεραπεύσουνε. Βασίζονταν στην αρχή της δίκαιης ανισότητας κι όχι της απόλυτης ισότητας. Για παράδειγμα, ως ταμίες μπορούσαν να υπηρετήσουν μόνο πολίτες της ανώτατης τάξης, ενώ οι πολίτες της κατώτατης τάξης είχαν μόνο δικαίωμα συμμετοχής στην εκκλησία του δήμου. Κύρια επιδίωξη των μέτρων αυτών ήταν η αποτροπή της εμφύλιας διαμάχης και της διάλυσης της κοινωνικής συνοχής της Αθήνας διατηρώντας παράλληλα τη κοινωνική διαστρωμάτωση και τη προβολή αυτής της διαστρωμάτωσης στη νομή της εξουσίας.
     Τα νομοθετικά μέτρα του Σόλωνα ήτανε πολύ τολμηρά, αλλά και δραστικά κι αντικατοπτρίζουνε το μέγεθος της κρίσης που κλήθηκαν να θεραπεύσουνε. Βασίζονταν στην αρχή της ανισότητας κι όχι της ισότητας, ενώ επιδίωκαν να αποτρέψουνε την εμφύλια διαμάχη και τη διάλυση της πολιτικής κοινότητας της Αθήνας διατηρώντας παράλληλα τη κοινωνική διαστρωμάτωση και τη προβολή αυτής της διαστρωμάτωσης στη νομή της εξουσίας: Καθόρισεν αξιώματα που μπορούσε κάποιος ν' ασκεί, με κριτήριο τη τάξη που ανήκε, κι όπου κατατασσότανε βάσει του εισοδήματός του (και ειδικώτερα της φοροδοτικής του ικανότητας). Ως Ταμίες μπορούσαν να υπηρετήσουν μόνο πολίτες της ανώτατης τάξης, ενώ οι πολίτες της κατώτατης τάξης είχαν μόνο δικαίωμα συμμετοχής στην εκκλησία του δήμου. (Αριστοτέλης) Τα μέτρα του αποσκοπούσανε στη παύση της εξάρτησης των ακτημόνων από την αγροτική οικονομία, καθώς και στην ανάπτυξη του εμπορίου και της βιοτεχνίας για την απορρόφηση αυτών των ακτημόνων, τους οποίους ο Σόλων προσπάθησε κι ως ένα βαθμό κατάφερε να προφυλάξει από τη πλήρη αποφλοίωση. Με τα μέτρα του ενισχύθηκαν οι μικρομεσαίοι αγρότες, αλλά κι όσοι ασκούσανε κάποιο επάγγελμα εκτός της γεωργίας. Εξαλειφθκανέ τα στεγανά της καταγωγής, που εμπόδιζαν αυτούς που πτώχευαν από κάποιο επάγγελμα ν' ανέλθουνε σε ανώτερες κοινωνικές τάξεις, να γίνουνε πολίτες και να αναλάβουν αξιώματα. Το πολίτευμα της Αθήνας παρέμεινε ωστόσο και μετά τις μεταρρυθμίσεις τιμοκρατικό, βασισμένο στη κοινωνική διαστρωμάτωση και στη νομή της εξουσίας από τους πολίτες ανάλογα με τον εισόδημά τους, αν και το εισόδημα αυτό μπορούσε στο εξής να προέρχεται από πολλές διαφορετικές δραστηριότητες κι όχι μόνον από τη καλλιέργεια της γης. Επιδίωξή του ήτανε τέλος να καταστούν όλοι οι πολίτες συνυπεύθυνοι για τη τήρηση των νόμων και τη καταστολή παρανομιών. Ιδανικό του ήταν η ευνομία.
     Το νομοθετικό έργο του Σόλωνα περιλάμβανε πρώτα τα μέτρα επανόρθωσης της υπάρχουσας κατάστασης, πολιτειακές μεταρρυθμίσεις που αφορούσανε στο πολιτικό σώμα, στη λαϊκή κυριαρχία και στα δικαστήρια, καθώς και νομοθετήματα σε συγκεκριμένους τομείς. Παραθέτω:



  Μέτρα επανόρθωσης: Εκείνη τη περίοδο λοιπόν οι περισσότεροι Αθηναίοι στέναζαν υπό το βάρος χρεών που αυξάνονταν με γεωμετρική πρόοδο. Οι πιστωτές προέρχονταν κυρίως από την αριστοκρατική τάξη. Αυτή η κατάσταση είχεν αρνητικόν αντίκτυπο στη γεωργική παραγωγή. 1ο μέλημα του Σόλωνα ήταν ν' απαλλάξει τους Αθηναίους γεωργούς από τα χρέη τους ώστε να διασφαλιστεί ένα παραγωγικό πλεόνασμα. Αυτή η εξέλιξη είχε ως αποτέλεσμα την αναζωογόνηση του εμπορίου, που ήτανε σε θέση πλέον να εξάγει αυτό το πλεόνασμα. Κατά συνέπεια, κύριος στόχος ήταν η ενίσχυση των γεωργικών και αστικών στρωμάτων. Πιο συγκεκριμένα, οι οικονομικές μεταρρυθμίσεις του Σόλωνα αναλυτικώτερα στα παρακάτω:

 α). Όλα τα χρέη που συνεπάγονταν απώλεια γης ή προσωπικής ελευθερίας ακυρώνονταν. Το ριζοσπαστικό αυτό μέτρο έμεινε γνωστό στην ιστορία ως σεισάχθεια, δηλαδή αποτίναξη βάρους (από το σείω που σημαίνει αφαιρώ και το άχθος που σημαίνει βάρος). Χωρίς αμφιβολία ανακούφισε τις φτωχότερες τάξεις και προκάλεσε μεγάλη δυσαρέσκεια στους αριστοκράτες γαιοκτήμονες. Για ξένους δούλους δε γίνεται λόγος στις πηγές. Για να μην επαναληφθεί το φαινόμενο, κατήργησε τον δανεισμό με εγγύηση το σώμα (προσωπική ελευθερία) του δανειολήπτη και των μελών της οικογένειάς του. Είναι επίσης πιθανό πως αμνήστευσεν αδικήματα που επιφέρανε στέρηση πολιτικών δικαιωμάτων.

 β). Η υποθηκευμένη γη λόγω οικονομικού δανεισμού από 3ους (κυρίως αριστοκράτες) επιστρεφότανε πλέον στους γεωργούς.

 γ). Καταργήθηκε η υποβάθμιση της πολιτικής ιδιότητας ενός πολίτη στο επίπεδο του δούλου λόγω αδυναμίας πληρωμής του χρέους κι αποκαταστάθηκαν όσοι είχανε γίνει δούλοι στο παρελθόν για χρέη. Πλέον, η οικονομική κατάσταση ενός πολίτη αποσυνδεόταν από τη πολιτική ελευθερία του.

 δ). Απαγορεύτηκε η εξαγωγή τροφίμων στο εξωτερικό, εκτός από το ελαιόλαδο που παραγότανε στην Αττική σ' αφθονία. Μ' αυτό τον τρόπο εμποδιζόταν η εξαγωγή προϊόντων των οποίων η τιμή μπορούσε να φτάσει σε υψηλώτερα επίπεδα σ' άλλες πόλεις σε σχέση με την Αθήνα. Αυτή η πρακτική στο παρελθόν είχε σα συνέπεια να διατηρούνται οι τιμές πολλών προϊόντων σε υψηλά επίπεδα στην Αθήνα και να δημιουργούνται ελλείψεις στη προσφορά.

 ε). Υιοθετηθήκανε τα μετρικά συστήματα βάρους και μήκους που ισχύανε στη Κόρινθο και σε πολλές ευβοϊκές πόλεις, που κείνη τη περίοδο ήτανε πιο οικονομικά αναπτυγμένες σε σχέση με την Αθήνα. Έτσι, διευκολύνθηκαν οι εμπορικές συναλλαγές με αυτές τις πόλεις. Το μέτρο αυτό συνέβαλε στην ανάπτυξη του αθηναϊκού εμπορίου και κατά συνέπεια, στην αύξηση του πλούτου της πόλης.

στ). Ενθαρρύνθηκε η μετεγκατάσταση στην Αθήνα εξειδικευμένων τεχνιτών, που κατάγονταν από άλλες πόλεις. Η Αθήνα είχε μείνει πίσω στη παραγωγικότητα και τη τεχνογνωσία. Επομένως, η εισροή εξειδικευμένου εργατικού δυναμικού θα ενίσχυε αυτό τον τομέα.

  Πολιτικό σώμα: Ένα από τα θέματα που προκαλούσαν μεγάλες προστριβές μεταξύ των Αθηναίων ήταν το γεγονός ότι οι αριστοκρατικές οικογένειες κατείχαν όλα τα σημαντικά κυβερνητικά αξιώματα. Πιο συγκεκριμένα, οι άρχοντες προέρχονταν πάντοτε από μέλη της αριστοκρατικής τάξης και με την αρωγή του Αρείου Πάγου, συγκεντρώνανε στα χέρια τους την απόλυτη πολιτική εξουσία. Τα μέτρα του Σόλωνα αποσκοπούσανε στη διαπλάτυνση της κορφής του πολιτειακού οικοδομήματος, ώστε να συμπεριληφθούν όσοι διεθέτανε πλούτο προερχόμενο από την ενασχόληση με το εμπόριο. Η διαρκώς αυξανόμενη ισχύς της αθηναϊκής αστικής τάξης είχεν αποτέλεσμα την άσκηση πίεσης για την αναδιανομή της εξουσίας προς όφελος της, μία παράμετρος που δεν μπορούσε ν' αγνοηθεί ούτε από τον Σόλωνα αλλά κι ούτε από τους Αθηναίους ευγενείς. Χωρίς αμφιβολία, η ανάμιξή του με το εμπόριο τον έκανε να 'ναι ευνοϊκά διακείμενος στο ενδεχόμενο ενίσχυσης των αστών. Γι' αυτό το λόγο, καθόρισε τα αξιώματα που μπορούσε κάποιος ν' ασκεί, με κριτήριο τη τάξη στην οποίαν ανήκε κι όπου κατατασσότανε βάσει του εισοδήματος του (κι ειδικότερα της φοροδοτικής του ικανότητας).


     Στα πλαίσια λοιπόν αυτών των πολιτειακών μεταρρυθμίσεων για την αναμόρφωση και διεύρυνση του πολιτικού σώματος της Αθήνας διατήρησε τα 4 υφιστάμενα τέλη που ρυθμίζανε τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις των πολιτών και βασίζονταν ως τότε αποκλειστικά στο ύψος του αγροτικού εισοδήματος. Οι λεγόμενοι πεντακοσιομέδιμνοι επειδή είχαν εισόδημα 500 μεδίμνων* συγκροτούσανε την υψηλότερη τάξη. Ακολουθούσαν οι τριακοσιομέδιμνοι (με εισόδημα 300 μέδιμνα), που λέγονταν κι ιππείς, ή ιππάδα τελούντες, προφανώς, η ονομασία που 'χε δοθεί σε αυτή τη τάξη είχε να κάνει με το γεγονός ότι τα μέλη της ήτανε σε θέση να συντηρούν ένα τουλάχιστον πολεμικό ίππο κι ιππέα σε καιρό πολέμου, μια διαδικασία εξαιρετικά ακριβή κείνη τη περίοδο. Ο Σόλων ανέδειξε αυτόν τον παράγοντα σε κριτήριο κοινωνικής κατάταξης.. Οι διακοσιομέδιμνοι ονομαζονταν ζευγίται, δηλαδή αυτοί που ήτανε σε ζυγούς ως βαριά οπλισμένοι πεζοί (οπλίτες). Και σε αυτή τη περίπτωση, το κριτήριο κοινωνικής κατάταξης ήταν η δυνατότητα ενός πολίτη να 'ναι σε θέση να συντηρεί ένα τύπο πολεμιστή. Ένας ζευγίτης ήταν μέρος του σώματος των οπλιτών στον αθηναϊκό στρατό. Ωστόσο, κάποιοι μελετητές θεωρούνε πως σα ζευγίτες περιγράφονταν οι Αθηναίοι γεωργοί, που 'τανε σε θέση να χρησιμοποιούν ένα ζεύγος βοδιών για τη καλλιέργεια των κτημάτων τους. Από άποψη παραγωγής, οι ζευγίτες παρήγαγαν μεταξύ 200 και 300 μέδιμνους ετησίως. Τέλος οι θήτες με εισόδημα κάτω των 200 μεδίμνων ετησίως είχανε δικαίωμα ψήφου, αλλά δεν τους επιτρεπόταν να αναλάβουνε κανένα δημόσιο αξίωμα. Με σύγχρονους όρους, θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν ως δουλοπάροικοι, δηλαδή ήταν εξαρτημένοι από τον αφέντη τους κι υποχρεωμένοι να δουλεύουνε στα κτήματά του. Με τη ρύθμιση του Σόλωνα στους θήτες συμπεριλαμβάνονταν κι οι μισθωμένοι εργάτες γης. Τουλάχιστον οι μισοί Αθηναίοι πολίτες αποτελούσανε μέρος αυτή της τάξης.
     Για τη κατάταξη των πολιτών σε μια απ' αυτές τις τάξεις θέσπισε τον συνυπολογισμό και των εισοδημάτων που προέρχονταν από επαγγελματικές ή εμπορικές δραστηριότητες. Επιπλέον έδωσε δικαίωμα στο κατώτερο από αυτά τα τέλη, τους θήτες, να συμμετέχουνε στην εκκλησία του δήμου, τους παρεχώρησε όμως μόνο το δικαίωμα του εκλέγειν, όχι του εκλέγεσθαι. Αποτέλεσμα αυτών των μεταρρυθμίσεων ήταν να λογίζονται στο εξής πολίτες όλοι οι ενήλικες άνδρες που κατοικούσανε στην Αττική κι ήταν απόγονοι κατοίκων της Αττικής, μελών ιωνικών κοινοτήτων, αν και δε θέσπισε την ισότητα δικαιωμάτων κι υποχρεώσεων για όλους τους πολίτες. Ο Σόλων έδωσε πιθανότατα δυνατότητα πολιτογράφησης και σε μετοίκους. Παράλληλα χώρισε την Αττική σε 48 ναυκραρίες που η καθεμιά τους είχε επικεφαλής τον ναύκραρο, ο οποίος φρόντιζε για τη κατασκευή και τη συντήρηση των πολεμικών πλοίων καθώς και για την είσπραξη των εισφορών.

 * Ο μέδιμνος ήτανε το κυριώτερο μέτρο χωρητικότητας για ξηρά εδώδιμα στην Αθήνα, που το θέσπισε ο Σόλων για στερεά σε κόκκους, ξηρούς καρπούς, κριθάρι και κυρίως για το σιτάρι, εκ του οποίου κι η συνήθης ονομασία "σιτηρός μέδιμνος". Ως μέτρο κυμαινόταν ανά εποχές και περιοχές από περίπου 52 ως σχεδόν 59 σημερινά λίτρα (37-43 κιλά). Ο αττικός μέδιμνος υποδιαιρείτο ή χωρούσε 6 εκτείς, 48 χοίνικες κι 192 κοτύλες. Απ΄ωόσο γνωριζουμε είχε κι άλλες υποδιαιρέσεις. Χωριζότανε στα 3 (τον τριτέα, "τριτεύς"), στα προαναφερόμενα 6 (τους ἑκτεῖς, "ἑκτεύς"), στα 12 (που η υποδιαίρεση λεγόταν "ἡμίεκτον"), στα 24 (τον χοίνικα, "χοῖνιξ") και στα 48 (τη "κοτύλη"). Μετά τον 3ο π.Χ. αι. που αλλάξανε σε μερικούς τομείς τα σταθμά, οι υποδιαιρέσεις του μεδίμνου ως επί το πλείστον διατηρήθηκαν, όμως η χωρητικότητά του έφτασε τα 58,9 σημερινά λίτρα. Ο αττικός μέδιμνος ήταν παραπλήσιος με τον σικελικό. Ο μέδιμνος της Σπάρτης υπολογίζεται στα 72 λίτρα.
     Την εποχή του Σόλωνα το σιτάρι ήταν σχετικά πιο προσιτό, γιατί ο μέδιμνος κόστιζε 1 δραχμή ή 6 οβολούς. Στην εποχή του Σωκράτη τα τρόφιμα ήτανε πιο ακριβά. Τα άλφιτα (είδος γεύματος με δημητριακά, άλλοτε με σιτάρι κι άλλοτε με κριθάρι, κατ' άλλους το κριθαρένιο ψωμί ή το πλιγούρι ή "ο άρτος ο επιούσιος" γενικά), πουλιότανε στα χρόνια του 2 ή και 3 δραχμές ο μέδιμνος και μ' έναν οβολό αγόραζες 4 χοίνικες (δηλαδή περίπου 4,5 λίτρα αλφίτων). Την ίδια εποχή υπολογίζεται πως ένας ειδικευμένος τεχνίτης έπαιρνε μεροκάματο 1 δραχμή ή 6 οβολούς τη μέρα. Στα χρόνια του Δημοσθένη το ημερομίσθιό του έφτασε τις 2,5 δραχμές, αλλά κι ο μέδιμνος είχε σκαρφαλώσει στις 5 δραχμές. Περίπου τα ίδια χρόνια στη Λάμψακο τ' άλφιτα στοίχιζαν επίσης ακριβά, γύρω στις 4 δραχμές ο μέδιμνος. Στη Σικελία αντίθετα ο μέδιμνος με σιτάρι κόστιζε 2 δραχμές και στις χειρότερες εποχές, 3 δρχ. Όταν η Αθήνα πολιορκήθηκε από τον Σύλλα, ο μέδιμνος του σιταριού έφτασε τις 300 δραχμές κι οι Αθηναίοι κατάντησαν να μασάνε το δέρμα των παπουτσιών τους. Με ένα χοίνικα σιταριού (λίγο παραπάνω από 1 λίτρο) μπορούσαν να φτιάξουνε τότε 8 μικρά καρβέλια και το έτοιμο ψωμί πουλιότανε σε κάποιες εποχές προς 1 οβολό. Γενικά οι τιμές ανέβαιναν όσο περνούσανε τα χρόνια. Η κατανάλωση παρέμενε ανά άτομο, όμως, η ίδια. Υπολογίζεται ότι ο ενήλικας άνδρας χρειαζόταν ένα χοίνικα τη μέρα, ενώ οι γυναίκες, τα παιδιά κι οι δούλοι, μισό. Στους στρατιώτες της Σπάρτης έκριναν απαραίτητο να δίνουν 2 χοίνικες τη μέρα και στους Πέρσες, όταν εκστρατεύανε, το λιγότερο 1. Ακόμη, ήταν αρχαιοελληνικό μέτρο χωρητικότητας στερεών κι ειδικά του σιταριού που αντιστοιχούσε (ο αττικός κι ο σικελικός) στα 52 λίτρα, με 3 υποδιαιρέσεις -περίπου 1/3 του σημερινού λίτρου η μικρότερη. Μετά τον 3ο αι.π.Χ. αντιστοιχούσε σε σημερινά 58 λίτρα.
     Για να γίνει περισσότερο κατανοητή η αξία που αντιπροσώπευε ο μέδιμνος στην καθημερινή ζωή ενός Αθηναίου αξίζει να σημειωθεί ότι ένας άνδρας κατανάλωνε ετησίως περίπου 8 μέδιμνους σιτάρι και μια πενταμελής οικογένεια με τρία παιδιά κατανάλωνε ετησίως περίπου 25 μέδιμνους σε σιτάρι συν 10 μέδιμνους σε άλλους τύπους φαγητού και ποτών. Κατά συνέπεια, όποιος παρήγαγε ετησίως 500 μέδιμνους ήταν σε θέση να θρέψει 15 οικογένειες ή 50 άνδρες. Με άλλα λόγια, οι πολίτες που άνηκαν στην τάξη των πεντακοσιομέδιμνων θεωρούντο τουλάχιστον εύποροικλπ κι από κει και κάτω κλιμακούμενα. Πια δεν υπάρχει αυτή η μέτρηση.


  Λαϊκή κυριαρχία. Πέρα απ' τη κατάταξη των Αθηναίων με βάση το εισόδημα τους, προχώρησε σε μεταρρυθμίσεις σχετικά με τη διαδικασία ανάληψης πολιτειακών αξιωμάτων. Ο θεσμός των 9 αρχόντων παρέμεινε αλλά πλέον ήταν ανοικτός στα μέλη των πεντακοσιομέδιμνων. Συνεπώς, όχι μόνο οι ευγενείς αλλά κι οι υπόλοιποι εύποροι Αθηναίοι ήτανε σε θέση να διεκδικήσουν αυτό το αξίωμα. Τότε ίσχυε πως οι άρχοντες προωθούντο στον Άρειο Πάγο μετά το τέλος της θητείας τους. Κατά συνέπεια κι αυτό το κάστρο της αριστοκρατικής τάξης θα 'πεφτε σταδιακά με την άνοδο μη-ευγενών μελών της τάξης των πεντακοσιομέδιμνων. Τα υπόλοιπα πολτιειακά αξιώματα, όπως αυτό του Ταμία, ήτανε κυρίως οικονομικού χαρακτήρα, έγιναν ανοικτά σε όλες τις τάξεις, πλην αυτή των θητών.
     Στις πολιτειακές μεταρρυθμίσεις του περιλαμβάνονται και μέτρα που διευρύνανε τη λαϊκή κυριαρχία, δηλαδή τη στήριξη της εξουσίας στο σώμα των πολιτών της Αθήνας. Συγκεκριμένα, μετέφερε στην εκκλησία του δήμου την αρμοδιότητα της εκλογής των αρχόντων, που 'χε ως τότε ο Άρειος Πάγος. Επίσης, θέσπισε τη διαδικασία της κληρώσεως εκ προκρίτων πεντακοσιομεδίμνων για την εκλογή τους. Σύμφωνα με αυτή τη διαδικασία, ο δήμος εξέλεγε ένα αριθμό υποψήφιων αρχόντων από το τέλος των πεντακοσιομεδίμνων και στη συνέχεια γινόταν κλήρωση για την ανάδειξη ενός από αυτούς τους υποψηφίους. Η Εκκλησία του Δήμου ήταν πλέον ανοικτή στα άρρενα μέλη όλων των κοινωνικών τάξεων, συμπεριλαμβανόμενων των θητών. Αν κι επρόκειτο για ένα βαθιά δημοκρατικό μέτρο, ωστόσο δεν πρέπει να ξεχνά κανείς ότι ο ορισμός των θεμάτων της ημερήσιας διάταξης γινόταν από την αριστοκρατικότερη Βουλή των Τετρακοσίων.
     Ίδρυσε ένα νέο βουλευτικό σώμα, τη βουλή των 400 και μετέφερε σ' αυτό τις προβουλευτικές αρμοδιότητες που 'χε ως τότε ο Άρειος Πάγος, δηλαδή τη διαδικασία προκαταρκτικής επεξεργασίας των σχεδίων ψηφισμάτων που θα υποβάλλονταν στην εκκλησία του δήμου. Η βουλή των 400 ήτανε πιο δημοκρατική σε σύγκριση με το αριστοκρατικό σώμα του Αρείου Πάγου, στο οποίο συμμετείχαν μόνο πεντακοσιομέδιμνοι που 'χανε θητεύσει ως άρχοντες κι είχαν εκλεγεί από τον ίδιο τον Άρειο Πάγο σύμφωνα με τη διαδικασία που ίσχυε πριν τις μεταρρυθμίσεις του Σόλωνα. Η βουλή αντίθετα είχε 400 εκλεγμένα μέλη, που προέρχονταν κι από τα τέλη των ιππέων και των ζευγιτών, η θητεία κάθε βουλευτή ήταν ετήσια κι οι 4 φυλές της Αθήνας αντιπροσωπεύονταν ισότιμα, με 100 βουλευτές η καθεμιά. Η Βουλή είχε συγκεντρώσει αρκετή ισχύ στα χέρια της. Ήταν επιφορτισμένη με την επίβλεψη της λειτουργίας όλων των κρατικών αξιωματούχων και με τη διαδικασία προκαταρκτικής επεξεργασίας των σχεδίων ψηφισμάτων που θα υποβάλλονταν στην Εκκλησία του Δήμου. Μ' αυτές τις αλλαγές, αποδυναμώθηκε ο Άρειος Πάγος, στον οποίο είχαν ανατεθεί αυτά τα καθήκοντα. Παρόλα αυτά, η επιρροή των αριστοκρατών δεν μειώθηκε με την ίδρυση της Βουλής των Τετρακοσίων. Καθώς εξακολουθούσαν να κατέχουν μεγάλη οικονομική δύναμη ήταν σε θέση να προωθούν στη Βουλή αντιπροσώπους που είτε ανήκανε στη τάξη τους είτε ήταν εξαρτημένοι απ' αυτούς. Γι' αυτόν το λόγο, το 507 π.Χ. ο Κλεισθένης αφαίρεσε τον φυλετικό παράγοντα ως καθοριστικό για την ανάληψη θέσεως αντιπροσώπου στη Βουλή των 400.

  Δικαστήρια: Στο χώρο της δικαιοσύνης οι μεταρρυθμίσεις του ήταν επίσης σημαντικές προς τη κατεύθυνση του εκδημοκρατισμού και του ελέγχου της εξουσίας. Έδωσε τη δυνατότητα σε κάθε πολίτη, όχι μόνο στον παθόντα, να καταγγέλλει στον Άρειο Πάγο με εισαγγελία (αγωγή) οποιονδήποτε, ακόμα κι άρχοντα και να εμφανίζεται ως κατήγορος. Με αυτό τον τρόπο κατοχυρώθηκε ουσιαστικά το έννομο συμφέρον του απλού πολίτη σε σχέση με την άσκηση της εξουσίας από τα κρατικά όργανα, ακόμα κι αν οι ενέργειες των κρατικών οργάνων δεν τον έβλαπταν άμεσα. Ίδρυσε την Ηλιαία, ένα λαϊκό δικαστήριο με πολλά μέλη, ως αντίβαρο του Αρείου Πάγου σε θέματα απονομής δικαιοσύνης. Μέλη κι από τις 4 κοινωνικές τάξεις είχανε το δικαίωμα να εκλέγονται ως ένορκοι. Επίσης επιτρεπότανε σ' όλους τους πολίτες, ανεξαρτήτως κοινωνικής καταγωγής, να ασκούν έφεση ενάντια σε οποιαδήποτε απόφαση των αρχόντων του Αρείου Πάγου. Κατά συνέπεια, η Ηλιαία διαπνέονταν από βαθύτατα δημοκρατικές αρχές. Η ακριβής σύνθεση όμως της σολώνειας Ηλιαίας δεν είναι γνωστή και δεν αποκλείεται να πρόκειται απλώς για την ίδια την εκκλησία του δήμου, όταν αυτή συνεδρίαζε ως δικαστήριο. Στην Ηλιαία μπορούσε να προσφύγει οποιοσδήποτε εναντίον δικαστικής αποφάσεως αρχόντων. Τ' όνομά της προέρχεται από το ουσιαστικό ηλία=αλία, που σημαίνει εκκλησία, σύναξη. Δεν αντικαθιστούσαν τη δικαστική εξουσία των αρχόντων αλλά λειτουργούσαν ως ελεγκτικό σώμα προς αυτούς. Πιθανόν, το μέτρο αυτό πάρθηκε με σκοπό να κατευνάσει την έντονη λαϊκή δυσαρέσκεια που είχαν προκαλέσει οι αυστηροί νόμοι του Δράκοντα, γνωστοί και ως δρακόντειοι νόμοι. Με τη μεταρρύθμιση αυτή έδωσε ενεργό ρόλο σ' όλους τους πολίτες στον έλεγχο της πολιτικής εξουσίας χωρίς παράλληλα να συμπεριλάβει όλες τις κοινωνικές τάξεις στη διαδικασία διαμόρφωσης πολιτικών αποφάσεων
    Ήτανε το μεγάλο επίτευγμά του, πάντως η Ηλιαία. Ήταν ένα δικαστήριο ενόρκων, το οποίο δίκαζε τα πάντα εκτός από τους φόνους και τις ιεροσυλίες, που παραμένανε στη δικαιοδοσία του Αρείου Πάγου. Την αποτελούσαν 6.000 δικαστές, που κληρώνονταν μεταξύ όλων των ελεύθερων πολιτών. Σε κάθε δίκη, δικάζανε 500 που ορίζονταν με κλήρο το πρωί κι ήταν υποχρεωμένοι να εκδώσουν απόφαση ως τη δύση του ηλίου. "Διότι", όπως γράφει σκωπτικά ο Διογένης Λαέρτιος, "ακόμα και για έναν Αθηναίο ήταν πολύ δύσκολο, σε μια μόνο μέρα, να δωροδοκήσει 500 δικαστές". Η Ηλιαία αποτέλεσε το 1ο βήμα για τη ριζοσπαστικότερη μεταρρύθμιση που εισήγαγε ο Κλεισθένης μερικές δεκαετίες αργότερα. Η κλασσική διαμόρφωση της Ηλιαίας σε δεξαμενή 6000 κληρωμένων Αθηναίων άνω των 30 ετών, από την οποία λαμβάνονταν οι δικαστές για τα ηλιαστικά δικαστήρια, οφείλεται στις μεταρρυθμίσεις του έτους 462 π.Χ. από τον Εφιάλτη.
    Ο Άρειος Πάγος δεν ήτανε πλέον ένα σώμα διορισμένων γηραιών κι ευσεβών ανδρών με αριστοκρατική καταγωγή αλλά η σύνθεση του είχε διευρυνθεί με μέλη της αστικής εμπορικής τάξης που απολαμβάνανε σεβασμό κι υποστήριξη ενός μεγαλύτερου τμήματος της αθηναϊκής κοινωνίας. Ωστόσο, δεν πρέπει να εκληφθεί αυτή η αλλαγή σα μια προσπάθεια αποδυνάμωσης του ρόλου του Αρείου Πάγου εκ μέρους του Σόλωνα. Ο θεσμός αυτός εξακολουθούσε να εκδικάζει υποθέσεις ανθρωποκτονιών κι επιπλέον ήταν επιφορτισμένος με την αρμοδιότητα επίβλεψης της εφαρμογής του νόμου και του συντάγματος. Είχε φροντίσει να ενισχύσει τον Άρειο Πάγο μ' έκτακτες εξουσίες ώστε να μπορεί ν' αντεπεξέλθει σ' αυτό τον τομέα. Μεταξύ αυτών είχε το δικαίωμα της αρνησικυρίας σ' ενέργειες πολιτικών αξιωματούχων και των υπόλοιπων πολιτειακών σωμάτων. Κατά συνέπειαν, εξακολουθούσε να παίζει έναν εξαιρετικά σημαντικό ρόλο στη πολιτική ζωή της αρχαίας Αθήνας.



  Άλλα νομοθετήματα: Ο Σόλων εθέσπισε και πλήθος άλλων νόμων για συγκεκριμένα θέματα, που δεν είναι όλα γνωστά. Τα σημαντικώτερα απ' αυτά είναι η απαγόρευση της εξαγωγής γεωργικών προϊόντων πλην λαδιού, ρυθμίσεις στις ιδιωτικές σχέσεις (π.χ. κανόνες υδροληψίας, ελάχιστες αποστάσεις οικοδομών) θέσπιση κοινωνικής πρόνοιας για αναπήρους κι επικλήρους (θυγατέρες που κληρονομούσαν αποκλειστικά τη πατρική περιουσία λόγω έλλειψης άρρενα κληρονόμου), μέτρα προστασίας της οικογένειας και του γάμου, που περιλάμβαναν μέτρα εναντίον της μοιχείας, του βιασμού, της μαστρωπείας και της πορνείας, υποχρέωση των γονέων να διδάξουνε στα παιδιά τους κάποια τέχνη κι απαλλαγή των τέκνων από τη φροντίδα των ηλικιωμένων γονέων τους, αν οι τελευταίοι δεν είχαν ανταποκριθεί σ' αυτή την υποχρέωσή τους. Έτσι αρχίζει και το δικαίωμα της διαθήκης. Ως τότε τη περιουσία όποιου πέθαινε άτεκνος τη κληρονομούσαν οι συγγενείς του. Στο εξής ο πολίτης χωρίς παιδιά μπορούσε να κληροδοτήσει τα υπάρχοντά του σε όποιον ήθελε. Επιπλέον έστρεψε το ενδιαφέρον του στη θεσμοθέτηση νόμων σχετικά με τη σεξουαλική ηθική. Σύμφωνα με ένα διασωζόμενο απόσπασμα από ένα έργο του κωμωδιογράφου Φιλήμονα του 3ου αι., ο Σόλων ίδρυσε οίκους ανοχής στην Αθήνα με κρατική χρηματοδότηση, προσβάσιμους σε όλους τους Αθηναίους. Δηλαδή, κατά κάποιον τρόπο εκδημοκράτισε τη παροχή πληρωμένης ετεροφυλόφιλης ερωτικής ευχαρίστησης, προνόμιο που ήτανε προηγουμένως σχεδόν αποκλειστικό των πλουσιότερων πολιτών. Αν κι η εγκυρότητα αυτής της αναφοράς ελέγχεται, εν τούτοις κάποιοι σύγχρονοι μελετητές θεωρούνε σημαντικό το γεγονός ότι εξακολουθούσε να συνδέεται μ' αυτή τη νομοθεσία 3 αιώνες μετά το θάνατό του.
    Επίσης αρχαίες πηγές αναφέρουν ότι ρύθμισε τις παιδεραστικές σχέσεις στην Αθήνα, σε μια προσπάθεια να μορφοποιήσει αυτό το κοινωνικό έθιμο μέσα στα πλαίσια της νέας δομής της πόλης. Διαμορφώθηκε ένα σύνολο νόμων που αποσκοπούσε στην προώθηση και περιφρούρηση του θεσμού της παιδεραστίας και στην προστασία των αγοριών-μελών ελεύθερων οικογενειών. Ο ρήτορας Αισχίνης, που έζησε τον 4ο αι. αναφέρει νόμους κατά τους οποίους αποκλειόταν η είσοδος στις παλαίστρες και τα γυμναστήρια. Επίσης απαγορευόταν η σύναψη σχέσεων μεταξύ ενήλικων αρρένων σκλάβων κι ανήλικων αρρένων, γόνων ελεύθερων πολιτών. Ωστόσο, και σ' αυτή τη περίπτωση η εγκυρότητα των λεγόμενων του Αισχίνη έχει αμφισβητηθεί από σύγχρονους του και μεταγενέστερους μελετητές. Εξάλλου, πολλοί Αθηναίοι έτειναν να αποδίδουν στον Σόλωνα νόμους σχετικούς με τη παιδεραστία ή την ερωτική συμπεριφορά ή οποιοδήποτε άλλο θέμα χωρίς διασταύρωση των στοιχείων.
    Υπήρχανε μάλιστα υποδείξεις από αρχαίους συγγραφείς ότι ο ίδιος ο Σόλων είχε ως ερωμένο τον κατοπινό τύραννο της Αθήνας Πεισίστρατο όταν ο τελευταίος ήτανε σ' εφηβική ηλικία. 3 αι. μετά, περίπου το 330 π.Χ., ο Αριστοτέλης απέρριπτε κατηγορηματικά αυτά τα σχόλια ως ανοησίες, ισχυριζόμενος ότι δεν ήταν δυνατόν να ήταν ο Σόλων εραστής του Πεισίστρατου καθώς είχαν διαφορά ηλικίας μεγαλύτερη από τριάντα χρόνια. Ωστόσο, άλλοι, όπως ο Πλούταρχος κι ο Αιλιανός επέμεναν σ' αυτή τη φήμη. Παρά τη επιμονή αρχαίων συγγραφέων γύρω από τη σχέση του Σόλωνα με τον Πεισίστρατο, είναι δύσκολο να αποδειχθεί κατά πόσον αυτές οι φήμες βασίζονταν σε πραγματικά ή φανταστικά γεγονότα. Πιθανώς υπήρχε μια θερμή σχέση φιλίας και σεβασμού μεταξύ τους, που στη συνέχεια, διογκώθηκε από μετέπειτα αρχαίους συγγραφείς. Κάποιοι μάλιστα άφηναν να εννοηθεί ότι οι παιδεραστικές προτιμήσεις του Σόλωνα διαφαίνονταν στη ποίηση του. Όμως ένα πολύ μικρό τμήμα έχει διασωθεί δυσχεραίνοντας τις προσπάθειες ανακάλυψης της ιστορικής αλήθειας. Επιπλέον, η αυθεντικότητα όλων των ποιητικών αποσπασμάτων που έχουνε θεωρηθεί πως του ανήκουν είναι ακόμη υπό συζήτηση. Για παράδειγμα, κάποια επιγράμματα υπέρ της παιδεραστίας, που είχαν αρχικά αποδοθεί σ' αυτόν στη συνέχεια αποδοθήκανε στο Θεογένη. Κατά συνέπεια, το όλο θέμα πρέπει να προσεγγίζεται μ' επιφύλαξη και τη χρήση επιστημονικής μεθοδολογίας.
     Τέλος, σοβαρό παράπτωμα για το Σόλωνα ήταν η αδιαφορία του πολίτη για τα κοινά. Θέσπισε λοιπόν νόμο που προέβλεπε τη στέρηση των πολιτικών δικαιωμάτων όσων δεν συντάσσονταν με κάποια από τις αντίπαλες πολιτικές παρατάξεις. Όλ' αυτά του προσέδωσαν το προσωνύμιο: "Πατέρας Του Αστικού Δικαίου".
     Παρουσίασε τις προτάσεις του στην Εκκλησία του Δήμου, που τις έκανε αποδεκτές. Συνολικά πάνω σε νέες βάσεις το δημόσιο, το ιδιωτικό και το ποινικό δίκαιο. Οι νόμοι του δημοσιεύτηκαν ίσως το 592-1 π.Χ. καταγεγραμμένοι σε ξύλινες τετράγωνες στήλες, που στενεύανε προς τα πάνω και στρέφονταν γύρω από άξονα, γι' αυτό κι ονομάστηκαν "άξονες" ή "κύρβεις". Όπως έχει ήδη αναφερθεί, είχε λάβει διαβεβαιώσεις από τον Άρειο Πάγο πως οι μεταρρυθμίσεις του, όποιες κι αν ήταν αυτές και εφόσον εγκρίνονταν από την Εκκλησία του Δήμου, θα παρέμεναν σε ισχύ για τουλάχιστον 10 έτη. Αν κι οι αριστοκράτες άρχοντες του Αρείου Πάγου δεν πρέπει να ενθουσιάστηκαν με τις αλλαγές που πρότεινε ο Σόλων, τήρησαν τον λόγο τους. Δεν έχει υπάρξει καμμία αναφορά απόπειρας εκ μέρους τους γι' ανατροπή των μεταρρυθμίσεων στη 10ετή αυτή περίοδο. Ο Αθηναίος νομοθέτης αυτοεξορίστηκε από την πατρίδα του και ταξίδεψε στην Αίγυπτο και τη Μ. Ασία.
     Μολονότι δεν πρόσφερε στην Αθήνα την απόλυτη κοινωνική δικαιοσύνη και πολιτική σύμπνοια -οι αγρότες περίμεναν αναδασμό της γης κι οι ευπατρίδες ήθελαν να μη θιγούνε τα προνόμιά τους- οι νόμοι του, αντικαθιστώντας τους άδικους δρακόντειους νόμους, κατόρθωσαν να περιορίσουνε τη κοινωνική αδικία και να δώσουνε στην Αθήνα μια βάση γι' αντιπροσωπευτικότερο πολιτικό σύστημα. Συνολικά ρύθμισε πάνω σε νέες βάσεις το δημόσιο, το ιδιωτικό και το ποινικό δίκαιο. Οι νόμοι του δημοσιεύτηκαν ίσως το 592/1 π.Χ. καταγραμμένοι σε ξύλινες τετράγωνες στήλες, οι οποίες στενεύανε προς τα πάνω και στρέφονταν γύρω από άξονα, γι' αυτό κι ονομάστηκαν "άξονες" ή "κύρβεις" ώστε να διαβάζονται απ' όλους τους πολίτες. Το 410 π.Χ. συγκροτήθηκε στην Αθήνα επιτροπή νομομαθών, οι αναγραφείς των νόμων, που ανέλαβε την εκκαθάριση και τη κωδικοποίηση των νόμων του Δράκοντα και του Σόλωνα. Το έργο της επιτροπής διακόπηκε από τους 30 τυράννους κι ολοκληρώθηκε μετά τη πτώση τους. Το 403-2 π.Χ. παραδώσανε το σώμα νόμων που καταρτίσανε και στο εξής θα το φυλάγαν οι θεσμοθέται. Η νομοθεσία του απέκτησε φήμη κι επέδρασε θετικά στην εξέλιξη του δικαίου αλλά και στη κοινωνική, οικονομική, πολιτική και πολιτειακή εξέλιξη της Αθήνας. Δίκαια ο Σόλων θεωρείται ο πατέρας του αστικού δικαίου.



     Για ν' αποφύγει μεταβολές της νομοθεσίας του και για να μην αναμειχθεί στην εφαρμογή της κι αφού όρκισε τους πολίτες να μην αλλάξουνε κανένα νόμο για τουλάχιστον 10 έτη -άλλοι ιστορικοί αναφέρουν 100-  αποδήμησε. Στην ενέργειά του αυτή διακρίνεται η 1η εφαρμογή της διάκρισης της νομοθετικής από την εκτελεστική εξουσία. Κρίνοντας από τη τυραννία του Πεισίστρατου και των διαδόχων του, που εγκαθιδρύθηκε το 561 π.Χ. και διάρκεσε ως το 510 π.Χ., οι μεταρρυθμίσεις του φαίνεται πως δεν αντιμετωπίσανε πλήρως τα προβλήματα που επιδίωκαν να λύσουν. Η ουσία τους όμως διατηρήθηκε και μετά το τέλος της τυραννίας κι αποτέλεσε το θεμέλιο που πάνω του εδραιώθηκε η κλασσική αθηναϊκή δημοκρατία. Ο Σόλων κατά τη διάρκεια της αυτοεξορίας του επισκέφτηκε διάφορους τόπους, Αίγυπτο, Κύπρο κλπ,, μεταξύ άλλων και το βασιλιά των Σάρδεων Κροίσο, ο οποίος τονε ρώτησε αν γνώριζε κανέναν άνθρωπο πιο ευτυχισμένο από αυτόν. Ο Σόλων του ανέφερε 3 περιπτώσεις ευτυχισμένων ανθρώπων και τονε συμβούλεψε με το γνωστό: Μηδένα προ του τέλους μακάριζε (κανένανε μη μακαρίζεις πριν το τέλος του να δεις). Αυτή τη θρυλική συνάντηση μας την εξιστόρησεν ο Ηρόδοτος, ωστόσο δε φαίνεται να 'χει ιστορική βάση. Ο Σόλων επέστρεψε στην Αθήνα το 562 π.X., 10 έτη μετά πολύ γέρος και πανέτοιμος να δεχτεί τον θάνατο. κι ενώ τη βρήκε στην αρχή καλά -κι όντας ευτυχής έγραψε και το ποίημα που φιλοξενείται τελευταίο κάτω στα ποιήματά του- αργότερα όμως άρχισε πάλι να σπαράζεται από πολιτικές έριδες. Πικράθηκε, όταν είδε τον μακρινό του ξάδερφο, Πεισίστρατο, να εξαπατά συμμάχους κι αντιπάλους και να γίνεται τύραννος.Προσπάθησε ν' αποτρέψει τη τυραννίδα του Πεισίστρατου αλλά δεν τα κατάφερε. Τότε σ' ένδειξη διαμαρτυρίας, έβγαλε έξω από τη πόρτα τα όπλα του και την ασπίδα, σημάδι πως εγκαταλείπει τη πολιτική κι αναστέναξε: "Κάθε Αθηναίος μόνος του έχει το βήμα της αλεπούς. Όλοι μαζί, όμως, περπατούνε σα χήνες". Ο Πεισίστρατος κατέλαβε την εξουσία σαν τύραννος το 560 π.X. και τον άλλο χρόνο πέθανε κι ο Σόλων στα 80 του.
     Ο Σόλων, εξέχον μέλος της αθηναϊκής κοινωνίας του 6ου αι.κι ένας από τους 7 Σοφούς της αρχαίας Ελλάδας, έμεινε γνωστός στην ιστορία για τις μεταρρυθμίσεις που εισήγαγε στο αθηναϊκό πολίτευμα. Αποτελέσανε θεμέλιο λίθο ενός πολιτεύματος, της δημοκρατίας, που μόλις είχε κάνει την εμφάνιση του στη παγκόσμια σκηνή κι επρόκειτο να κυριαρχήσει στη Δύση ως τις μέρες μας. Τα στοιχεία που υπάρχουνε για το βίο και τη προσωπικότητα του Σόλωνα είναι περιορισμένα, λόγω της έλλειψης γραπτών κι αρχαιολογικών ενδείξεων για την Αθήνα του πρώιμου 6ου αι.. Οι κύριες αρχαίες πηγές ο Ηρόδοτος κι ο Πλούταρχος, ποτ όμως έγραψαν γι' αυτόν μερικούς αιώνες αργότερα. Επίσης, εκείνη τη περίοδο η ιστορία δεν ήτανε συγκροτημένη ως επιστήμη με αυστηρή ερευνητική μεθοδολογία όπως στις μέρες μας. Για παράδειγμα, ο ρήτορας Αισχίνης του αποδίδει όλη τη νομοθεσία που διαμορφώθηκε σ' επόμενες ιστορικές περιόδους. Κάποιοι σύγχρονοι μελετητές έχουνε καταλήξει στο συμπέρασμα πως η γνώση μας για το Σόλωνα είναι βασισμένη σε μεγάλο βαθμό σε φανταστικές κατασκευές. Η αρχαιολογική σκαπάνη έχει φέρει στο φως κάποια σχετικά ευρήματα από τη περίοδο αυτή υπό τη μορφήν αποσπασματικών επιγραφών. Ωστόσο η πλειονότητα θεωρεί ότι ο όγκος των στοιχείων που ανταποκρίνονται στην ιστορική πραγματικότητα είναι επαρκής για να καταλήξουμε σε ασφαλή συμπεράσματα. Πλέον έχει διαμορφωθεί ένας κοινός τόπος πληροφοριών όσον αφορά τη ζωή του Αθηναίου νομοθέτη.
     Παρά τις αριστοκρατικές καταβολές της, ο πλούτος της οικογενείας του προερχότανε κυρίως απ' το εμπόριο παρά την ιδιοκτησία γης. Αυτός ο παράγοντας έμελλε να παίξει σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση των μεταρρυθμίσεων καθώς δεν αισθανότανε κάποια αλληλεγγύη με την αριστοκρατική τάξη. Ο πατέρας του φρόντισε επιμελώς την εκπαίδευσή του, δίνοντας του την ευκαιρία να λάβει μια σφαιρική και βαθειά παιδεία. Μετά το θάνατο του Εξηκεστίδη, ανέλαβε τη διαχείριση της οικογενειακής περιουσίας. Όμως οι επιχειρήσεις του δεν ευοδώθηκαν και μεγάλο μέρος της περιουσίας χάθηκε. Ωστόσο στη περίπτωση του Σόλωνα επιβεβαιώθηκε η ρήση ουδέν κακό αμιγές καλού. Αυτή η ατυχής εξέλιξη αποτέλεσε το έναυσμα για μια σειρά ταξιδιών που τονε πλουτίσανε σ' εμπειρίες και γνώση, -ήταν ήδη και καλλιεργημένος και μορφωμένος. Στη συνέχεια, χρησιμοποίησε τη γνώση αυτή για να κατασκευάσει το νομοθετικό πλαίσιο της αθηναϊκής δημοκρατίας.



     Σε σύντομο χρονικό διάστημα διακρίθηκε για τη μετριοπάθεια και τη σοφία του. Ειδικώτερα, τα μέλη των λαϊκών τάξεων εκτιμούσανε το γεγονός ότι είχεν αποστασιοποιηθεί από τις υπόλοιπες αριστοκρατικές γαιοκτητικές οικογένειες της Αθήνας. Η φήμη του εδραιώθηκε ακόμη περισσότερο με το ποιητικό έργο του. Ποίηση έγραψε κυρίως για να υπερασπίσει πατριωτικούς σκοπούς και να υπερασπίσει τις νομοθετικές μεταρρυθμίσεις του. Έδειξε ιδιαίτερη προτίμηση για τις ελεγείες. Μεταξύ αυτών ξεχώρισε η ελεγεία, γνωστή ως Σαλαμίς, που έχει πατριωτικό περιεχόμενο. Παρακινεί τους Αθηναίους ν'ανακτήσουνε το νησί αυτό, που 'χε μεγάλη στρατηγική σημασία. Δυστυχώς, μόλις 8 στίχοι σώζονται από αυτή την ελεγεία -παρατιθεται κι αυτή στο τέλος. Αλλά και το υπόλοιπο έργο του είχε πολιτικό χαρακτήρα. Μες απ' αυτό βρίσκει την ευκαιρία να παραθέσει τις πολιτικές απόψεις του και να καλλιεργήσει τα ιδανικά της φιλοπατρίας και του δικαίου στους συμπατριώτες του.
     Λόγω του διδακτικού χαρακτήρα των ελεγειών αυτών έμειναν γνωστές ως γνωμικές. Οι στίχοι του ζεστανανε τις καρδιές των Αθηναίων, που αναζητούσαν άντρες με ηγετικά προσόντα κι ενάρετο χαρακτήρα. Τη περίοδο εκείνη. η πόλη των Αθηνών ταλανιζόταν από κοινωνικές αναταραχές κι εμφύλιες συγκρούσεις, λόγω των μεγάλων ανισοτήτων μεταξύ των κοινωνικών τάξεων. Ο Σόλων χρησιμοποιεί τις ελεγείες αυτές για να προτείνει λύσεις για τα πολιτικά προβλήματα. Εν τέλει, η ποίησή του προκάλεσε τεράστιαν εντύπωση στους Αθηναίους που του ανέθεσαν την αποστολή της ριζικής αναδιάρθρωσης της νομοθεσίας και του πολιτικού θεσμικού πλαισίου της πόλης. Από το συνολικό ποιητικό έργο του Σόλωνα περίπου 300 στίχοι έχουνε διασωθεί στις μέρες μας. Ίσως ένα μέρος απ' αυτούς ν' αποτελείται από μετέπειτα προσθήκες από άλλους ποιητές και λανθασμένα να έχει αποδοθεί σ' αυτόν.     
     Το 594 ο Σόλων αναλαμβάνει άρχοντας της Αθήνας από τους πολίτες κι όχι από τον Άρειο Πάγο όπως συνηθιζότανε. Όταν προτάθηκε να γίνει νομοθέτης με δικτατορικές εξουσίες, ανήκεν ήδη στη γενιά των 40άρηδων που πολλά υπόσχονταν στον πολιτικό στίβο της εποχής. Γεννήθηκε αριστοκράτης, γλέντησε στα νιάτα του για τα καλά, έγραψε ποιήματα, που υμνούσανε τη φιλία κι ένα εμβατήριο, που ξεσήκωσε τους Αθηναίους να ξαναπάρουνε τη Σαλαμίνα. Νωρίς, μπήκε δυναμικά στο εμπόριο για να ξανακερδίσει τη περιουσία του πατέρα που 'χε χαθεί κι αυτό του επέτρεπε να διαθέτει χρόνο για να φιλοσοφεί τη ματαιότητα της ζωής. Πριν να τονε κατατάξουνε στους 7 Σοφούς της Αρχαιότητας, είχεν ήδη κι όλας αναγνωριστεί, σα σοφός και μετρημένος άνθρωπος.
    Έμβλημά του είχε το γνωμικό μηδέν άγαν (τίποτα υπερβολικό), που ο ίδιος πρωτόπε και που τήρησε με ευλάβεια σ' όλη του τη ζωή αλλά και στους νόμους του. Αυτή του, άλλωστε, η προσήλωση στη μετριοπάθεια αποτέλεσε και τη κρυφή ελπίδα εκείνων που εισηγήθηκαν να του ανατεθούν οι τύχες της πόλης. Τους δικαίωσε πετυχαίνοντας το ακατόρθωτο: Να συμβιβάσει πλούσιους και φτωχούς για 1η και τελευταία φορά στη Παγκόσμια Ιστορία! Όταν τονε ρώτησαν, αν έχει τη γνώμη πως έδωσε στους Αθηναίους τους καλλίτερους νόμους που μπορούσαν να θεσπιστούν, απάντησε θαρραλέα: "Όχι! Τους έδωσα, όμως, τους καλλίτερους, που θα μπορούσαν να δεχτούνε"!
     Με τους νόμους του επέβαλε τη λαϊκή συμμετοχή, άφησε μεγάλες αρμοδιότητες στους αριστοκράτες αλλά πέρασε την ως τότε ανεξέλεγκτη δράση τους μέσα από τους μηχανισμούς της έγκρισης από τη πλειοψηφία. Καθιέρωσε, δηλαδή, την ισορροπία του ελέγχου, κάνοντας πράξη τη περί ευνομούμενης πολιτείας φιλοσοφία του. Όταν τονε ρωτήσανε πώς αντιλαμβάνεται μια τέτοια πολιτεία, απάντησε: "Είναι αυτή, της οποίας οι πολίτες υπακούουνε στους κυβερνήτες τους κι οι κυβερνήτες υπακούουνε στους νόμους". Του ζήτησαν να προχωρήσει στην ανακατανομή της γης, που οι αριστοκράτες είχαν ουσιαστικά αρπάξει. Αρνήθηκε τονίζοντας πως κάτι τέτοιο θα ισοδυναμούσε με αιτία εμφύλιου πολέμου.
     Η μεγάλη επιτυχία των νόμων του εντοπίζεται στην επέκτασή τους σε πλούσιους και φτωχούς και στην καθιέρωση της συμμετοχής στα κοινά βάρη ανάλογα με τη δυνατότητα του καθένα. Ο τρόπος με τον οποίο αντιμετώπισε τη διαφθορά, δείχνει πως είχε μυαλό «περπατημένου» και οξυδερκούς ανθρώπου, ο οποίος κατανοεί ότι «το χρήμα δεν είναι το παν, πετυχαίνει όμως το παν». Με ένα πολυσυζητημένο νόμο, μείωσε το ύψος της προίκας, ώστε, στους γάμους, να πρυτανεύει η αγάπη και η θέληση για τη δημιουργία οικογένειας κι όχι το συμφέρον. Όταν, όμως, του ζήτησαν να νομοθετήσει εναντίον των αγάμων, αρνήθηκε: "Μια γυναίκα είναι πολύ βαρύ φορτίο", είπε.
     Οι γυναίκες απαγορευόταν να έχουνε πάνω από 3 φορεσιές, οι πομπώδεις τελετές τιμωρούνταν με βαριά πρόστιμα, οι πολυδάπανες θυσίες καταργήθηκαν, ενώ έτρωγε βαρύ πρόστιμο, όποιος το παράκανε με τα μοιρολόγια στις κηδείες. Έτσι, η επίδειξη χτυπήθηκε καίρια κι οι Αθηναίοι, θέλοντας και μη, οδηγηθήκανε στη σοφία του γνωμικού παν μέτρον άριστον. Στα 572 π.Χ. σε ηλικία 67 χρόνων ο Σόλων αποσύρθηκε. Του πρότειναν να γίνει ισόβιος δικτάτορας. Αρνήθηκε: "Η δικτατορία είναι ωραία τοποθεσία για να μένει κάποιος αλλά δεν προσφέρει τρόπο επιστροφής", είπε.

     Η φήμη του Σόλωνα μετά από αυτά τα γεγονότα εξαπλώθηκε σε όλον τον ελληνικό κόσμο και συμπεριλήφθηκε στους Επτά Σοφούς της Αρχαιότητας. Έλαβε τέτοιες διαστάσεις ώστε στα μετέπειτα χρόνια πολλές πολιτειακές μεταρρυθμίσεις αποδόθηκαν σε αυτόν, ακόμη κι αν αυτό δεν ήταν αλήθεια. Αυτό είχε ως συνέπεια να υπάρχουν αρκετές αμφιβολίες από πολλούς μελετητές σχετικά με την πατρότητα των επόμενων νομοθετικών αλλαγών στην Αθήνα. Ανεξάρτητα απ' αυτό, το βέβαιο είναι ότι η φήμη του ενισχύθηκε λόγω του γεγονότος ότι οι μεταρρυθμίσεις του φέρανε 1η φορά για τα ελληνικά δεδομένα τόσο ριζικές αλλαγές στον νόμο και τη πολιτειακή συγκρότηση της Αθήνας. Π.χ,, είναι το 1ο παράδειγμα νομοθεσίας όπου το κριτήριο της καταγωγής έπαψε να παίζει τόσο καθοριστικό ρόλο στη κοινωνική ανέλιξη. Πλέον, αυτοί που πλούτιζαν από άλλες πηγές εισοδήματος κι όχι μόνον από την ιδιοκτησία γης, ήτανε σε θέση να ανέλθουνε σε ανώτερες κοινωνικές τάξεις, να γίνουνε πολίτες και ν' αναλάβουν αξιώματα. Εν τούτοις, το πολίτευμα της Αθήνας παρέμεινε και μετά τις μεταρρυθμίσεις τιμοκρατικό, βασισμένο στη κοινωνική διαστρωμάτωση και στη νομή της εξουσίας από τους πολίτες ανάλογα με τον εισόδημά τους, Επιδίωξη του Σόλωνα ήταν τέλος να καταστούν όλοι οι πολίτες συνυπεύθυνοι για τη τήρηση των νόμων και την καταστολή παρανομιών. Στο επίκεντρο των μεταρρυθμίσεων του ήταν η αρχή της ευνομίας.
     Ωστόσο, οι μεταρρυθμίσεις του Σόλωνα είχαν μόνο μερική επιτυχία όπως αποδείχθηκε στη συνέχεια. Ο ανταγωνισμός μεταξύ των ίδιων των αριστοκρατικών οικογενειών συνέχισε απρόσκοπτα παρά τις αλλαγές αυτές. Εξάλλου, ήταν εξ' αρχής δύσκολο εγχείρημα η όλη προσπάθεια του Σόλωνα να συμβιβάσει τα αντικρουόμενα συμφέροντα μεταξύ των αντιμαχόμενων παρατάξεων στην Αθήνα. Κάποια μέτρα, όπως η ακύρωση των χρεών των γεωργών, είχαν άμεσες ευεργετικές επιδράσεις στη κοινωνία. Όμως κι αυτά τα θετικά μέτρα είχανε προσωρινή διάρκεια. Σύντομα, οι περισσότεροι γεωργοί εισήλθανε ξανά σε δυσχερή κατάσταση λόγω χρεών. Ο κύριος λόγος για αυτή την εξέλιξη ήταν ότι δεν κατείχαν αρκετό κεφάλαιο για να υποστηρίξουνε τη διαδικασία παραγωγής κατά τη διάρκεια του έτους. Μοιραία, αναγκάζονταν να προσφύγουν εκ νέου σε δανεισμό από τους προηγούμενους πιστωτές τους. Αν και τώρα δεν διακυβευόταν η προσωπική ελευθερία τους, ευρίσκανε πάλι τον εαυτό τους δέσμιο των αριστοκρατών για τους ίδιους λόγους μ' αυτούς που ίσχυανε στο παρελθόν.
     Στα επόμενα χρόνια άρχισαν να διαφαίνονται οι 1ες ρωγμές στο οικοδόμημα που 'χε με τόσην επιμέλεια κατασκευάσει ο Σόλων. Σε 2 περιπτώσεις στη 10ετία που είχεν ορίσει, οι προσπάθειες εκλογής άρχοντα αποτύχανε παταγωδώς. Η αιτία ήτανε πως οι διάφορες παρατάξεις δεν μπορούσαν να συμφωνήσουνε σε πρόσωπο κοινής αποδοχής γι' αυτό το αξίωμα. Μάλιστα, λίγα έτη μετά ένας άρχοντας αριστοκρατικής καταγωγής, ονόματι Δαμασίας, αρνήθηκε να παραδώσει την εξουσία μόλις έληξε η θητεία του. Προφανώς σκόπευε να γίνει τύραννος της Αθήνας. Φυσικά, η κίνηση αυτή προκάλεσε έντονη αναταραχή και τα σχέδιά του ματαιώθηκαν. Ωστόσο ήτανε σαφής ένδειξη πως τα μέτρα δεν ήταν αρκετά από μόνα τους για να ομαλοποιήσουνε τη κατάσταση. Οι συγκρούσεις μεταξύ των ισχυρότερων αριστοκρατικών οικογενειών αποτέλεσαν ανυπέρβλητο εμπόδιο. Μοιραία, η αδυναμία καθολικής επιβολής των μέτρων αλλά κι η έλλειψη κοινής αποδοχής τους οδήγησε στην ατονία κι εγκατάλειψη τους. Αυτή η εξέλιξη είχεν αποτέλεσμα ν' ανοίξει ο δρόμος στη συνέχεια για τη τυραννία του Πεισίστρατου. Η ουσία τους όμως διατηρήθηκε και μετά το τέλος της τυραννίας κι αποτέλεσε θεμέλιο πάνω στο οποίο εδραιώθηκε η κλασσική αθηναϊκή δημοκρατία. 2 αι. περίπου αργότερα, το 410 π.Χ. συγκροτήθηκε στην Αθήνα μια επιτροπή νομομαθών, οι αναγραφείς των νόμων, που ανέλαβε την εκκαθάριση και τη κωδικοποίηση των νόμων του Δράκοντα και του Σόλωνα. Το έργο της επιτροπής διακόπηκε από τους 30 τυράννους κι ολοκληρώθηκε μετά τη πτώση τους. Το 403/2 π.Χ. παραδώσανε το σώμα νόμων που καταρτίσανε, το οποίο θα φυλάγανε στο εξής οι θεσμοθέται.
     Ένας κοσμογυρισμένος σοφός ήταν ο Σόλωνας από την Αθήνα. Είδε κι άκουσε πολλά στα εμπορικά του, κυρίως, ταξίδια και με την εμπειρία και τη σοφία του αγάπησε κι ύμνησε περισσότερο τη πατρίδα του, την Αθήνα. Οι συμπατριώτες του Αθηναίοι, εκτιμώντας τη φιλοπατρία του αλλά και τη σεμνότητα και το βάθος της σοφίας του, του αναθέσανε τη δημιουργία της νομοθεσίας τους, γιατί ξέρανε πως διακήρυσσε: μόνο αν μάθεις να άρχεσαι θα ξέρεις και να άρχεις, να εξουσιάζεις δηλαδή. Κι ακόμα τόνιζε, μη λες ψέματα αλλά την αλήθεια και ποτέ σου να μη πέφτεις σε υπερβολές (Μηδέν άγαν). Και πράγματι στη νομοθεσία του εφάρμοσε το ότι οι συμβουλές μας πρέπει να είναι για τα πιο καλά κι όχι για τα πιο ευχάριστα. Έμεινε η μνήμη του στην ιστορία όχι μόνο της Ελλάδας αλλά και της ανθρωπότητας με τον περίφημο νόμο του, τη σεισάχθεια. Γιατί σήκωσε στ΄ αλήθεια το βάρος (άχθος) των χρεών για τους Αθηναίους, που πολλές φορές αναγκάζονταν να πουλήσουνε την ελευθερία τους, επειδή δεν μπορούσαν να ξεπληρώσουνε τα χρέη τους και καταλήγανε δούλοι. Τους ξανάδωσε λοιπόν την ελευθερία, αφού τους χάρισε με νόμο τα χρέη τους. Γιατί με την ελευθερία τους χάρισε και τη πατρίδα και τη γλώσσα τους, καθώς, στενεμένοι από τα χρέη, πολλοί ήταν άθελά τους ξενιτεμένοι κι είχανε ξεχάσει και τη μητρική τους γλώσσα τους. Και μάλιστα δίκαια καμαρώνει γι΄ αυτό σε ποίημά του -κάτω στα Ποιήματα.
     Παρ' όλο που οι συμπατριώτες του του ζήτησαν να γίνει αυτός, ο σοφός, μονάρχης τους απόλυτος και να τους κυβερνήσει, αντίθετα, υπηρετώντας τη πατρίδα και τους νόμους της και θέλοντας να μην υποκύψει σε κανενός είδους πειρασμό, έφυγε από την Αθήνα για 10 έτη, για να μην υποχωρήσει σε τυχόν πιέσεις γι' αλλαγές στους νόμους που κατέθεσε. Συνήθιζε μάλιστα να λέει πως ο νόμος είναι κάτι σαν τον ιστό της αράχνης. Αν πέσει κάτι ελαφρύ πάνω του αντέχει, αν όμως πέσει πάνω του κάτι βαρύ και δυνατώτερο τον τρυπά και ξεφεύγει. Πάντα υπάρχει λοιπόν ο κίνδυνος να ξεφύγουν από τον νόμο άνθρωποι με βάρος και δύναμη. Όμως πάντα τόνιζε στους Αθηναίους πως τέτοιοι άνθρωποι ήτανε δημιούργημα του ίδιου του λαού: Εσείς τους κάνατε μεγάλους, έλεγε και ξανάλεγε. Αλήθεια, μεγάλο σφάλμα.



     Τη φήμη του όμως, ύμνησε άθελά του κι ο πάμπλουτος Κροίσος, ο βασιλιάς της Λυδίας, που αργότερα, ήταν αιχμάλωτος του βασιλιά των Περσών Κύρου και καταδικασμένος να πεθάνει στη πυρά, φώναξε 3 φορές τ' όνομά του, καθώς θυμήθηκε τα λόγια του. Και πράγματι ο Κύρος του χάρισε τη ζωή, όταν έμαθε για το Σόλωνα και τα σοφά λόγια του, που ζούνε και μας καθοδηγούνε πάντα, αν τα γνωρίσουμε και κατανοήσουμε την αξία και την αλήθεια τους.  Κάποια άλλα από τα μέτρα που πήρε στον κοινωνικό τομέα, φανερώνουνε σε ποιο σημείο κατάπτωσης είχε φτάσει η πόλη, που 'μελλε, έναν αιώνα μετά, να σώσει την Ελλάδα από τη περσική απειλή και να δημιουργήσει το χρυσό αιώνα του πνεύματος και της τέχνης (και που δεν μπορεί να προσμετρηθεί πόσο βοηθήσανε κι αυτά σε κείνο το σπουδαίο τελικά αποτέλεσμα).

Ρητά

 Την αλήθεια να δέχεσαι και την αρετή να επαινείς.

 Μόνο αν μάθεις να άρχεσαι, θα ξέρεις να άρχεις.

 Ασφαλής κι άριστη είναι η δημοκρατία, στην οποία η κάθε αδικία τιμωρείται εξίσου από τους παθόντες και τους μη παθόντες απ' αυτή.

 Γηράσκω δ' αεί πολλά διδασκόμενος.

 Να σέβεσαι τους γονείς.

 Αν ζητάς από τους άλλους να λογοδοτούν, να είσαι πρόθυμος να λογοδοτείς κι εσύ.

 Να αποφεύγεις την ηδονή που γεννά λύπη.

 Να μισείς τους κακούς.

 Δικαστή θέση να μη παίρνεις· αλλιώς θα μισηθείς από τον καταδικασμένο.

 Μη λες ψέματα· λέγε την αλήθεια

 Να μη συναναστρέφεσαι κακούς ανθρώπους.

 Ποτέ, καμμιά υπερβολή. (Μηδὲν ἄγαν πράττετε)

 Μη φθονήσεις.

 Μηδένα πρό του τέλους μακάριζε.

 Ο νόμος πρέπει να διατυπώνεται έτσι, ώστε η εφαρμογή του να είναι και στην πράξη δυνατή, εφόσον ο νομοθέτης θέλει να τιμωρεί αποτελεσματικά τους λίγους και όχι άσκοπα τους πολλούς απ' τους πολίτες.

 Αν δεν δεις κάτι, μην το λες. Κι αν ξέρεις, μη μιλάς.

 Την ανέχεια πρέπει να ενισχύουμε, αλλά όχι και την τεμπελιά να εφοδιάζουμε.

 Να σέβεσαι τους Θεούς, κράτα το θυμό, μην ορκίζεσαι, να πείθεσαι στους νόμους και ν' αναγνωρίζεις το δίκιο.

 Οι συμβουλές σου να μην είναι για τα πιο ευχάριστα, αλλά για τα πιο καλά.

 Σφράγιζε τα λόγια με σιωπή, τη σιωπή με την κατάλληλη στιγμή.

 Από τα φανερά να συμπεραίνεις τα αφανή.

 Μόνο με σοβαρά και αξιόλογα πράγματα να ασχολείσαι

 Να είσαι πράος απέναντι στους δικούς σου.

 Μην αποθρασύνεσαι προς τους συμπολίτες σου.

 Μην ισχυρίζεσαι ότι λες πιο δίκαια πράγματα από τους γονείς σου.

 Κράτα την ακεραιότητα του χαρακτήρα πιο πιστή από τον όρκο.

 Να σέβεσαι και να βοηθάς τους φίλους σου.

 Μην αποκτάς βιαστικά φίλους· όταν όμως τους αποκτήσεις, μην τους απορρίπτεις βιαστικά.

 Να έχεις σχέσεις με τους θεούς.

 Αν δεν τιμάς τους γονείς σου, ποιος πρόκειται να τιμήσει εσένα;

 Είναι αδύνατο στον ίδιο άνθρωπο να συγκεντρώνει στον εαυτό του όλα εκείνα που κάνουν την ευτυχία.

 Είναι δύσκολο να γνωρίσει κανείς την έκταση της παγκόσμιας επιστήμης: είναι κρυμμένη μέσα σε μια αδιαπέραστη σκοτεινιά. Βρίσκεται έξω απ' τη δική μας σφαίρα, σ' έναν τόπο μεγαλοπρεπή, που χρησιμεύει σαν όριο σ' όλα τα πράγματα.

 Εκείνο το κράτος έχει το καλύτερο σύστημα διοικήσεως, στο οποίο εκείνοι που δεν αδικούνται είναι προθυμότεροι να καταδιώξουν και να τιμωρήσουν εκείνους που αδικούν, παρά εκείνοι που αδικούνται.

 Εκείνος μοναχά είναι ο κατάλληλος να κυβερνήσει άλλους, που πρώτα μπορεί να κυβερνήσει τον εαυτό του.

 Η καλλίτερη κυβέρνηση είναι κείνη, όπου ο λαός υπακούει στους άρχοντες και οι άρχοντες στους νόμους.

 Ή μη πλησιάζεις καθόλου τους βασιλιάδες ή σαν τους πλησιάζεις πες τους ό,τι τους είναι ωφέλιμο να τ' ακούσουν.

 Θα γινόντουσαν λιγότερα εγκλήματα, αν οι μάρτυρες κατηγορίας δεν ήταν λιγότερο αγανακτισμένοι από τα δυστυχισμένα θύματα.

 Κανένα μη θεωρείς ευτυχισμένο, πριν να δεις το τέλος του.

 Κανείς από τους θνητούς δεν είναι ευτυχής.

Τα Ποιήματα

Και στο λαό τα λέω, αν πρέπει να τα πω,
έξω απ' τα δόντια: τά που απόχτησανε τώρα
δε θα τα βλεπαν σ' όνειρο ούτ' ώρα.
Όσο για τους μεγάλους, δυνατούς,
να με δοξάζουν πρέπει, να μ᾽ αγαπούν·
αξίωμα αν το 'παιρνε τις άλλος,
να συγκρατήσει δε θα μπόρειε το λαό
και δε θα σταματούσε, ώσπου, το γάλα,
χτυπώντας, θα ᾽βγαζε όλο το καϊμάκι,
εγώ όμως μες στη μέση στάθηκα των δυο
πλευρών σα σύνορό τους και μπαϊράκι.

Και πίνουνε και τρων ψωμί
σουσάμινο, στο μέλι βουτηγμένο,
λίγες φακές οι άλλοι με κριθή.
Από τους πρώτους τίποτα δε λείπει
όμορφο και μοσχομυρισμένο
κι όσα η γη η καρπερή
γεννά όλα τα έχουν, εξόν λύπη.

Τί άφησα απ' όσα μ' έκαμαν, που λες,
να συγκαλέσω σύναξη για το λαό;
Μάρτυρα, στου Καιρού τη δίκη μπρος
άριστον έχω 'γω, τη μάνα τη τρανή
των Ολυμπίων: τούτη 'δω τη μαύρη Γη,
που πάνωθέ της πέτρες σήκωσα πολλές,
βάρη χρεών, σκλάβα ήτανε πρώτα εδώ
και τώρα λεύτερη είν' ολοταχώς.
Κι Αθηναίους, που δίκαια ή σ' άδικη παγίδα,
είχανε πουληθεί σα δούλοι μακρυά,
τους γύρισα στη θιόχτιστη πατρίδα.
Άλλοι, που χρέη αβάσταχτα τους πνίγανε,
μόνοι είχαν φύγει και, γυρνώντας δω κι εκεί,
την αττική τους γλώσσα λησμονήσαν πια,
κι απ' της σκλαβιάς άλλοι υποφέραν τη ντροπή
εδώ στον τόπο, και  το μέγα φόβο είχανε
των αφεντάδων, τους λευτέρωσα ξανά.
Βία μαζί και δίκιο πάντρεψα με καιρό,
σε πέρας τα 'φερα όλα τούτα δυνατά, εγώ,
έτσι όπως το 'χα τάξει. Με Νόμους τολμηρούς
που 'στησα ίδιους για μεγάλους και μικρούς
δείχνωντας δίκιο δρόμο στον καθένα.
Αν τη βουκέντρα έπιανε κανένας άλλος,
φιλοχρήματος, κακόβουλος και άρπαγας μεγάλος,
το λαό δε θα τον δάμαζε, αντί για μένα.
Γιατί αν παραδεχόμουν όσα σε αυτούς
θ᾽ άρεσε οι αντίπαλοι να πάθουνε μαθές,
κι όσα βάζαν οι άλλοι με το νου για κειούς,
η πόλη απ' άντρες πλήθος θα ᾽μεν' ορφανή.
Γι᾽ αυτό άμυνα κράτησα απ' όλες τις μεριές,
σκύλος ζωσμένος απ' αγέλη λύκων και πυκνή.

Κι άλλοι πλακώσαν γι' άρπαγμα μ' αμέτρητη θρασιά
και πρόσδοκούσεν έκαστος μέγα πλούτο να ΄βρεί
κι ο γλυκομίλητος βουλή να δείξω 'γω σκληρή.
Του κάκου λογαριάσανε και σήμερα οργισμένοι
κι όλοι τους με στραβοκοιτάν σα να ᾽μουνα οχτρός.
Μα ό,τι είπα εγώ το τέλεψα και ο θεός βοηθός,
μήτ' ασυλλόγιστα έπραξα τ' άλλα, ούτε με ζόρι
θέλω να κάνω τίποτε, μήτε απ' τη πλούσια γη
και σε καλούς και σε ζαβούς να δώκω μοιρασιά.

Σ' ανθρώπους έδωσα τόση εξουσία
όση τους ήταν αρκετή,
Σε κανένανε δε στέρησα τιμή
ούτε προσέφερα αξιώματα πολλά.

Τους πλούσιους που ζούσανε στο φθόνο
γιατί κατείχανε μεγάλη περιουσία,
προστάτεψα από κάθε τι κακό και πόνο.
Έγινα στις δυο πλευρές ασπίδα ισχυρή
χωρίς να επιτρέψω σε κανένα τελικά,
να κυριαρχεί στον άλλο μ' αδικία.