ÐåæÜ

Ðïßçóç-Ìýèéá

Ï Dali & Åãþ

ÈÝáôñï-ÄéÜëïãïé

Äïêßìéá

Ó÷üëéá-Áñèñá

ËáïãñáöéêÜ

ÅíäéáöÝñïíôåò

ÊëáóóéêÜ

Áñ÷áßá Åëë Ãñáìì

ÄéáóêÝäáóç

ÐéíáêïèÞêç

ÅéêáóôéêÜ

Ðáãê. ÈÝáôñï

Ðëçñ-Ó÷ïë-Åðéêïéí.

Öáíôáóôéêü

Åñ. Ëïãïôå÷íßá

Ãëõðô./Áñ÷éô.

ÊëáóóéêÜ ÉÉ

 
 

Ó÷üëéá-Áñèñá 

Ìðùíôëáßñ Óáñë: Äïêßìéï Ãéá Ôïí Ðüå


    Δοκßμιο του Μπωντλαßρ για τον Πüε και το Ýργο του

 Ι.
      Λογοτεχνßα της παρακμÞς! ΚενÝς κουβÝντες που τις ακοýμε συχνÜ να πÝφτουν ηχþντας σαν αισθητικü χασμουρητü απü το στüμα αυτþν των σφιγγþν που γερνÜνε χωρßς αßνιγμα μπρος στις Üγιες πüρτες της κλασσικÞς αισθητικÞς. ΚÜθε που αντιλαλεß αυτüς ο αναντßρρητος χρησμüς, θαρρεß κανεßς πως πρüκειται για λογοτεχνßα πιο φαιδρÞ κι απü την ΙλιÜδα. ΠρÜγμα απßθανο βÝβαια για ποιÞματα Þ μυθιστορÞματα σαν κι αυτÜ που τα μÝρη τους εßναι επιδÝξια προορισμÝνα για να γεννÜνε την Ýκπληξη, που το ýφος τους εßναι μεγαλüπρεπα διακοσμημÝνο κι üπου üλα τα μÝσα της γλþσσας και της προσωδßας Ýχουνε διαταχθεß απü Üψογο χÝρι. ¼ταν ακοýω να ρουθουνßζουνε το ανÜθεμα -που για να μιλÞσω σταρÜτα πÝφτει γενικÜ σε κÜποιο ποιητÞ που προτιμþ- πÜντα αφαρπÜζομαι απü την επιθυμßα ν' απαντÞσω. Με παßρνετε βÝβαια, για βÜρβαρο σαν κι εσÜς και με θεωρεßτε ικανü να με διασκεδÜζουνε πρÜγματα τüσο μελαγχολικÜ üσο οι κορφÝς σας; Αλλüκοτες συγκρßσεις διενεργοýνται λοιπüν στο νου μου, νιþθω σαν να μου παρουσιÜζονται δυο γυναßκες: η μια κυρßα της εξοχÞς, αηδιαστικÞ απü υγεßα κι αρετÞ, χωρßς χÜρη στο βÞμα και χωρßς βλÝμμα, με μια λÝξη τßποτ' Üλλο απü μιαν απλÞ φýση. Η Üλλη απ' αυτÝς τις ομορφιÝς που κυριαρχοýν και καταδυναστεýουν την ανÜμνηση, που ξÝρει να ενþνει τη γνÞσια και βαθειÜ της γοητεßα με üλη τη κομψüτητα της τουαλÝττας, επιδÝξια στο βÜδισμα, συνειδητÞ στα πÜντα, βασßλισσα του εαυτοý της -μια φωνÞ που ακοýγεται σα καλοκουρδισμÝνο μουσικü üργανο και τα βλÝμματÜ της παραφορτωμÝνα με λογισμοýς που δεν αφÞνουν üμως να διαρρεýσει αυτü που ψÜχνουν.

     Η εκλογÞ μου δεν θα γινüτανε ποτÝ να 'ναι αμφßβολη κι ωστüσο υπÜρχουνε παιδαγωγικÝς σφßγγες που θα με κατηγορÞσουν üτι σφÜλλω απÝναντι στον κλασσικü σεβασμü. ΑλλÜ για ν' αφÞσουμε τη πλευρÜ των παραβολþν, ας μου επιτραπεß να ρωτÞσω üλους αυτοýς τους συνετοýς ανθρþπους αν αντιλαμβÜνονται καλÜ το μÝγεθος της ματαιüτητας και της ασημαντüτητας της σýνεσÞς τους. Η Ýκφραση λογοτεχνßα της παρακμÞς συνεπÜγεται üτι υπÜρχει μια κλßμακα λογοτεχνιþν, δηλαδÞ μια βρεφικÞ, μια παιδικÞ, μια εφηβικÞ κλπ. Αυτü το τÝρμα της κλßμακας, θÝλω να ρωτÞσω, υπονοεßται σαν κÜτι μοιραßο και παρεννοημÝνο, κÜτι σαν αναπüφευκτη διαταγÞ; ΒÝβαια, θα Þταν Üδικο να σας κατηγορÞσω üτι φÝρατε εις πÝρας αυτüν το μυστηριþδη νüμο. ΤελικÜ, αυτü που μπορεß να καταλÜβω στον ακαδημαúκü λüγο, εßναι üτι εßναι αδιÜντροπο να υπακοýς σ' αυτü το νüμο μ' ευχαρßστηση κι üτι εßμαστε Ýνοχοι üταν αφηνüμαστε με χαρÜ στο πεπρωμÝνο μας. Για κÜποιες þρες αυτüς ο Þλιος συνÝθλιβε üλα τα πρÜγματα με το ευθý κι Üσπρο φως του, σε λßγο θα πλημμυρßσει το δυτικü ορßζοντα με τα πιο ποικßλα χρþματα. Στα παιχνßδια αυτοý του αγωνιþδη Þλιου κÜποια ποιητικÜ πνεýματα θα βρουν καινοýργιες ηδονÝς, θ' ανακαλýψουν εκεß θαμπωτικÜ περιστýλια, χειμÜρρους απü λυωμÝνο μÝταλλο, νεραúδÝνιους παραδεßσους, μια μελαγχολικÞ λÜμψη, την ηδονÞ του πÝνθους, üλες τις μαγεßες του ονεßρου, üλες τις αναμνÞσεις του οπßου. Κι η κατÜκλιση του Þλιου θα τους φανεß τελικÜ σα θαυμαστÞ αλληγορßα μιας ψυχÞς γεμÜτης απü ζωÞ, που καταδýεται πßσω απ' τον ορßζοντα με μια μεγαλüπρεπη προμÞθεια σκÝψεων κι ονεßρων.
     ¼μως, αυτü που ποτÝ δε σκÝφτηκαν οι ορκωτοß καθηγητÝς εßναι üτι μπορεß να παρουσιαστεß στη κßνηση της ζωÞς Ýνας τÝτοιος συνδυασμüς, Ýνα τÝτοιο εκχýλισμα, πρÜγματα απροσδüκητα για τη σχολικÞ τους σοφßα. ¸τσι λοιπüν, η ανεπαρκÞς γλþσσα τους βρßσκεται σε αδιÝξοδο, üπως συμβαßνει Üλλωστε και στη περßπτωση (φαινüμενο που θα πολλαπλασιÜζεται ßσως με διÜφορες παραλλαγÝς) που Ýνα Ýθνος γεννιÝται απ' τη παρακμÞ κι ορθþνεται εκεß που üλα τα Üλλα τελειþνουν. Κι ανÜμεσα στις αμÝτρητες αποικßες του αιþνα που τρÝχει, üλο και νÝες λογοτεχνßες παρουσιÜζονται, εκεß θα παραχθοýν βÝβαια τα πνευματικÜ ατυχÞματα μιας ηττημÝνης φýσης, σýμφωνα με το σχολικü πνεýμα. ΝÝα και ταυτüχρονα γερασμÝνη, η ΑμερικÞ φλυαρεß και μωρολογεß μ' ευστροφßα üμως καταπληκτικÞ. Ποιüς θα μποροýσε να μετρÞσει τους ποιητÝς της; Εßναι αναρßθμητοι! Κι οι φιλολογßζουσες  γυναßκες; Αδýνατον να τις εξετÜσει κανεßς üλες. Οι κριτικοß της πÜλι; Πιστεýω πως κατÝχει σχολαστικοýς πολý πιο Üξιους απ' τους δικοýς μας, που δεν Ýχουνε τη μωρßα ν' ανακαλοýν αδιÜκοπα τους καλλιτÝχνες πßσω σε μιαν απαρχαιωμÝνη ομορφιÜ Þ να αξιολογοýν Ýνα μυθιστοριογρÜφο Þ Ýνα ποιητÞ σýμφωνα με την ηθικÞ της σκοπιμüτητÜς τους και τη ποιüτητα των στüχων τους. ΥπÜρχουνε κι εκεß κÜτω üπως εδþ και μÜλιστα πιüτεροι ακüμα κι απü 'δω, λογοτÝχνες που δεν ξÝρουν ορθογραφßα, υπÜρχει μωσαúκü απü πνεýματα παιδαριþδη, Üχρηστα, ερανιστÝς Üφθονοι, ψιττακοß, λογοκλüποι των λογοκλüπων, κριτικοß των κριτικþν. Σ' αυτü το αμÜλγαμα των μετριοτÞτων στον κüσμο τον παθιασμÝνο με τις υλικÝς τελειοποιÞσεις (σκÜνδαλο ενüς νÝου γÝνους που αρχßζει ν' αντιλαμβÜνεται το μεγαλεßο των φυγüπονων λαþν), σ' αυτÞ τη κοινωνßα την Üπληστη σε ξαφνιÜσματα, την ερωτικÞ με τη ζωÞ και συχνÜ μια ζωÞ γεμÜτη εξεγÝρσεις, Ýνας Üνθρωπος τα στüλισε üλα αυτÜ, Ýνας Üνθρωπος που υπÞρξε μεγÜλος, üχι μüνο απ' τη μεταφυσικÞ, πνευματικÞ του διαýγεια, απü τη δυσÜρεστη Þ θελκτικÞ ομορφιÜ των συλλÞψεþν του, Þ την αναλυτικÞ του σκληρüτητα. 
     ¸νας Üνθρωπος που Ýκλεινε μÝσα του πραγματικü μεγαλεßο κι üχι τη μικρομεγαλοσýνη μιας καρικατοýρας. ΠρÝπει να συνεχßσω τις εξηγÞσεις με περισσÞ φροντßδα απü 'δω και πÝρα, γιατß τελευταßα Ýνας απερßσκεπτος κριτικüς, για να δυσφημÞσει τον Πüε και να κερματßσει την ακεραιüτητα του θαυμασμοý μου, μεταχειρßστηκε τη λÝξη ζογκλÝρ που εγþ ο ßδιος εßχα προσÜψει στον ευγενÞ ποιητÞ σχεδüν σαν Ýνα εγκþμιο. Ζþντας στα σπλÜχνα ενüς αχüρταγου κüσμου, Üπληστου για υλικÜ αγαθÜ, ο Πüε ρßχτηκε στα üνειρα. ΚαταπνιγμÝνος üπως Þταν απü την αμερικανικÞ ατμüσφαιρα, Ýγραψε στην επικεφαλßδα του Εýρηκα: "Αφιερþνω αυτü το βιβλßο σ' üλους εκεßνους που τοποθÝτησαν τη πßστη τους μÝσα στα üνειρα, σαν να Þταν οι μüνες αληθινÝς πραγματικüτητες". Να, λοιπüν, μια αξιοθαýμαστη διακÞρυξη. Εκεß μÝσα ξεδιÜκρινε την ýπαρξÞ του κι εκεß τþρα σταθεροποιεß τα εκφραστικÜ του μÝσα, in his own way. Ο συγγραφÝας που μÝσα στη Συνομιλßα ανÜμεσα στον Μüνο και στην Οýνα ελευθερþνει σα χεßμαρρο τη περιφρüνηση και τη βδελυγμßα του για τη δημοκρατßα, εßναι ο ßδιος που για να ανυψþσει την ευπιστßα και να εξαλεßψει την αδρÜνεια των αισθÞσεων, Ýβαλε σε περßοπτη θÝση στο Ýργο του την ανθρþπινη εξουσßα και κατασκεýασε με πολý Ýξυπνο τρüπο μυθιστορßες, απü τις πιο κολακευτικÝς για τη ματαιοδοξßα του σýγχρονου ανθρþπου. ΤοποθετημÝνος κÜτω απ' το φως της μÝρας, ο Πüε μου φαßνεται σαν Ýνας εßλωτας που θÝλει να κÜνει τ' αφεντικü του να ντραπεß. ΤελικÜ για να συνοψßσω τη σκÝψη μου σ' Ýνα πιο καθαρü σχÞμα, ο Πüε υπÞρξε πÜντα μεγÜλος, üχι μüνο στις ευγενικÝς συλλÞψεις, αλλ' ακüμα και σα φαρσÝρ.

II.
     Κι üμως, δεν υπÞρξε ποτÝ ευκολüπιστος! ΠÜντα στα γραπτÜ του υπÝφωσκε η αμφιβολßα κι η ειρωνεßα. '¸τσι Ýφτασε στο σημεßο να γρÜψει μÝσα σε πλÞρη δημοκρατικÞ ασυδοσßα: "Ο λαüς δεν Ýχει τßποτα να κÜνει με τους νüμους εκτüς απü το να τους παρακοýει", αν και ποτÝ δεν υπÞρξε θýμα της σýγχρονης σκÝψης. ¸τσι αλλοý γρÜφει: "Η μýτη του üχλου εßναι η εφεýρεσÞ του κι απ' αυτÞ τη μýτη θα μποροýσε να τονε τραβÜ κÜποιος πÜντα εκεß που θÝλει", κι ακüμα υπÜρχουν εκατοντÜδες κρουνοß απ' üπου ο χλευασμüς τρÝχει, πυκνüς σαν τα βλÞματα του μυδραλλßου, αλλÜ ωστüσο νωχελικüς κι αγÝρωχος. Τα μυθικÜ üντα τον συγχαßρουν για τη μαγνητικÞ του αποκÜλυψη, παρüμοιο φαινüμενο μ' αυτÝς τις απλοúκÝς προφητεßες του, που στο παρελθüν συντηροýσαν στη ψυχÞ του συγγραφÝα του ερωτευμÝνου διαüλου Ýνα φανερωτÞ των μυστηρßων τους. Τον ευγνωμονοýν για τις μεγÜλες αλÞθειες που Ýρχεται ν' αναγορεýσει, γιατß ανακÜλυψαν (οι εξακριβωτÝς αυτοý που δεν εßναι ποτÝ εξακριβþσιμο) üτι üλ' αυτÜ που εξÝφρασε Þταν απολýτως αληθινÜ. Καλλßτερα κι απü πρþτα αναγνωρßζουν αυτοýς τους τολμηροýς ανθρþπους, παρÜ την υπüνοια üτι üλ' αυτÜ θα μποροýσαν κÜλλιστα να ‘ναι μια φανταστικÞ επινüηση. Ο Πüε απαντÜ üτι εßναι δικüς του λογαριασμüς το γιατß δεν αμφÝβαλε ποτÝ για üλ' αυτÜ. ΠρÝπει να αναφÝρω ακüμα και τοýτο: τη μικρÞ δßοδο που μου σκßρτησε στα μÜτια φυλλομετρþντας για εκατοστÞ φορÜ αυτÜ τα αγαπημÝνα ΜαργκιvÜλια, που εßναι σαν το μυστικü δωμÜτιο του πνεýματüς του: "0 τερÜστιος πολλαπλασιασμüς των βιβλßων σε üλους τους κλÜδους της γνþσης εßναι μßα απü τις μεγαλýτερες μÜστιγες αυτÞς της εποχÞς, γιατß θÝτει Ýνα απü τα σοβαρüτερα εμπüδια στην απüκτηση ολüκληρης της θετικÞς γνþσης".
     ΑριστοκρÜτης της φýσης πριν ακüμα γεννηθεß, αυτüς ο Βιργινüς, Üνθρωπος του Νüτου, ο ανÞσυχος ΜπÜιρον σ' Ýναν üμορφο κüσμο, φýλαγε πÜντα τη φιλοσοφικÞ αταραξßα, για να γßνει αυτüς που καθορßζει τη μýτη του üχλου, αυτüς που χλευÜζει τους ιδρυτÝς των θρησκειþν, που γελοιοποιεß τις βιβλιοθÞκες και παραμÝνει αυτü που υπÞρξε κι αυτü που θα εßναι πÜντα, Ýνας αληθινüς ποιητÞς -μια αλÞθεια ντυμÝνη μ' Ýναν αλλüκοτο τρüπο, μια παρÜδοξη παρουσßα, που δε θÝλει ν' αγγιχτεß απü το πλÞθος, που τρÝχει στο Üκρο της ΑνατολÞς, üταν τα πυροτεχνÞματα τραβÜνε ολüισια για τη Δýση. ΑλλÜ να και το πιο σημαντικü απ' üλα: θα παρατηρÞσουμε üτι αυτüς ο συγγραφÝας, προúüν ενüς αιþνα ικανοποιημÝνου απü τον εαυτü του, παιδß ενüς Ýθνους επßσης ικανοποιημÝνου απü τον εαυτü του, üσο κανÝν Üλλο, εßδε καθαρÜ, με ατÜραχη βεβαιüτητα, τη φυσικÞ μοχθηρßα του Ανθρþπου. ΥπÜρχει μες στον Üνθρωπο, λÝει, μια μυστηριþδης δýναμη, που η σýγχρονη φιλοσοφßα δεν ενδιαφÝρεται να τη φÝρει στον Ýλεγχü της κι ωστüσο, χωρßς αυτÞ την ανþνυμη δýναμη, χωρßς αυτÞ την αρχÝγονη ροπÞ, Ýνα πλÞθος απü ανθρþπινες πρÜξεις θα ‘μÝναν ανεξÞγητες κι ακατανüητες. ΑυτÝς οι πρÜξεις εκπÝμπουνε γοητεßα üχι για κανÝναν Üλλο λüγο, παρÜ μüνο γιατß εßναι Üσχημες κι επικßνδυνες. Γιατß περιÝχουν την ελκυστικüτητα της αβýσσου. ΑυτÞ η πρωτüγονη κι ανεξÝλεγκτη δýναμη εßναι η φυσικÞ διαστροφÞ, που κÜνει αδιÜκοπα τον Üνθρωπο να γßνεται ανÜλογα με τη περßπτωση, ανθρωποκτüνος, αυτüχειρας, εγκληματßας Þ δÞμιος, γιατß εντεßνει με μια δεξιüτητα αξιοσημεßωτα σατανικÞ, την αδυναμßα του να βρει μιαν επαρκÞ λογικÞ αιτιολογßα για κÜποιες Üσχημες κι επικßνδυνες πρÜξεις κι Ýτσι θα μποροýσε να μας οδηγÞσει να τις θεωρÞσουμε ως αποτÝλεσμα της υποβολÞς του διαüλου, αν η πεßρα κι η ιστορßα δε μας δßδασκαν üτι απ' üλ' αυτÜ εκεßνο που ξεχωρßζει ο Θεüς εßναι η αποκατÜσταση της τÜξης κι η τιμωρßα του πονηροý -κι ýστερα να γßνεις υπηρÝτης των ßδιων πονηρþν σα συνÝνοχος κι εσý!
     ΑυτÞ εßναι η φρÜση, τ' ομολογþ, που γλυστρÜ στο πνεýμα μου σαν Ýνα υπονοοýμενο, τüσο δüλιο üσο κι αναπüφευκτο. ΑλλÜ δε θÝλω προς το παρüν να λογαριÜσω το μÝγεθος της ξεχασμÝνης αλÞθειας (εννοþ την αρχÝγονη διαστροφÞ του ανθρþπου)· üμως, παρ' üλα αυτÜ δεν παýω να κατÝχομαι απü σχετικÞ ικανοποßηση, βλÝποντας κÜποια απü τα θραýσματα της πανÜρχαιας σοφßας να μας ξανÜρχονται απü μια χþρα που κανεßς δεν το περßμενε. Εßναι ευχÜριστο που κÜποιες εκπυρσοκροτÞσεις της παλιÜς αλÞθειας τινÜζονται πÜλι στο πρüσωπο üλων αυτþν των κολÜκων της ανθρωπüτητας, των θωπευτþν και νανουριστþν που επαναλαμβÜνουν σε üλες τις δυνατÝς τονικÝς αποχρþσεις. "ΓεννÞθηκα καλüς κι εσεßς επßσης κι üλοι, üλοι γεννηθÞκαμε καλοß", ξεχνþντας Þ μÜλλον προσποιοýμενοι üτι ξεχνοýν εκεßνους τους οπαδοýς της ισüτητας που αντιλÝγουν, üτι εßμαστε üλοι γεννημÝνοι και προδιαγραμμÝνοι για το κακü.
     Απü μια πλÜνη μπüρεσε να γßνει εýπιστος αυτüς που κÜθε φορÜ -οδυνηρÞ ανÜγκη των μÝσων- τα τακτοποιοýσε üλα τüσο καλÜ; Πüση περιφρüνηση για το φιλοσοφικü διαλογισμü δε βρßσκει κανεßς μÝσα στις ωραßες μÝρες του, μÝσα στις μÝρες που Þταν, για να το πω Ýτσι, φωτεινÝς; Αυτüς ο ποιητÞς που οι πολυÜριθμες φανταστικÝς του επινοÞσεις φαßνονται επßτηδες σαν αιχμÝς που επικυρþνουνε την υποτιθÝμενη παντοδυναμßα του ανθρþπου,· Þθελε κÜποτε να εξαγνιστεß κι ο ßδιος. Τη μÝρα που Ýγραφε: "¼λη η βεβαιüτητα υπÜρχει μες στα üνειρα", απωθοýσε τον κεκτημÝνο του αμερικανισμü στο χþρο των πιο υποδεÝστερων πραγμÜτων, επιστρÝφοντας στον αληθινü δρüμο των ποιητþν κι υποτασσüμενος χωρßς αμφιβολßα στην αναπüφευκτη αλÞθεια που μας ακολουθεß σα δαßμονας, εξωθοýσε τους φλογεροýς στεναγμοýς του σαν το ξεπεσμÝνο Üγγελο, που αναθυμÜται τους Ουρανοýς στους πÝνθιμους στßχους των ποιημÜτων ο Χρυσüς Üγγελος κι ο ΧαμÝνος παρÜδεισος κι Ýκλαιγε για üλη αυτÞ τη μεγαλοπρÝπεια της Φýσης, τυραvvοýμενος μπρος στη ζεστÞ ανÜσα του τζακιοý, üπου γεννοýσε τελικÜ αυτÝς τις θαυμαστÝς σελßδες της Συνομιλßας ανÜμεσα στον Μüνο και στην Οýνα που γοÞτευσαν και τÜραξαν τον αναμÜρτητο Ντε Μεστρ.
     Εßναι κεßνος που μßλησε για την αλÞθεια του σοσιαλισμοý, την εποχÞ που αυτü το φαινüμενο δεν εßχε ακüμα üνομα Þ τουλÜχιστον αυτü το üνομα δεν Þταν γνωστοποιημÝνο σε üλους: «0 κüσμος στην παροýσα φÜση ληστεýεται απü μια αßρεση φιλοσüφων που δεν εßναι ακüμα αναγνωρισμÝνοι ως ιδρυτÝς αßρεσης και κατÜ συνÝπεια δεν Ýχουν αποκτÞσει üνομα. Αυτοß εßναι οι πιστοß κÜθε σκουριασμÝνης ιδÝας (θα μποροýσε να τους χαρακτηρßσει κÜποιος, γερασμÝνους ιεροκÞρυκες). Ο ΜεγÜλος ΙερÝας στη Δýση εßναι ο Σαρλ ΦουριÝ και στην ΑνατολÞ ο ΟρÜτιος Κρßλι κι εßναι εν γνþσει τους μεγÜλοι ιερεßς, ενþ ο μüνος κοινüς δεσμüς ανÜμεσα στους θιασþτες της αßρεσης εßναι η ευπιστßα · αλλÜ καλλßτερα ας ονομÜσουμε το φαινüμενο Παραλογισμü κι ας μη ξαναμιλÞσουμε πια γι' αυτü. ΡωτÞστε Ýναν απ' αυτοýς εκεß γιατß πιστεýει σε τοýτο Þ σε κεßνο και πüσο εßναι συνειδητüς, (üσο εßναι αυτοß που Ýχουν Üγνοια γενικÜ), θα σας δþσει απÜντηση ανÜλογη μ' αυτÞ του ΤαλεûρÜνδου üταν τονε ρωτÞσανε γιατß πιστεýει στη Βßβλο. "Πιστεýω σ' αυτÞ, πρþτα γιατß εßμαι επßσκοπος του Autun και κατÜ δεýτερο λüγο γιατß δεν ξÝρω τßποτα γι' αυτÞv'' εßπε. Τα πρÜγματα, λοιπüν, που αυτοß οι φιλüσοφοι ονομÜζουν αποδεßξεις κι επιχειρÞματα δεν εßναι τßποτ' Üλλο παρÜ Ýνας τρüπος γι' αυτοýς να αρνηθοýν αυτü που εßναι και να εκφρÜσουν αυτü που δεν υπÞρξανε ποτÝ.
     Η πρüοδος αυτÞ η μεγÜλη αßρεση, δεν μπüρεσε περισσüτερο απü καθετß να του ξεφýγει. Ο αναγνþστης θα δει σε διÜφορα χωρßα, τι εßδους εκφρÜσεις χρησιμοποιεß για να τη χαρακτηρßσει. Θα 'λεγε στ' αλÞθεια κÜποιος, βλÝποντας το πÜθος που δαπανÜ εκεß, üτι θÝλει να την εκδικηθεß σαν να εßναι Ýνα κοινü εμπüδιο, μια συμφορÜ του δρüμου. Πüσο δεν τη γελοιοποßησε αυτü το περιφρονητικü γÝλιο του ποιητÞ που δεν αυξÜνει το τσαμπß των αργüσχολων, που επιχειροýν να ονειρευτοýν με τις διασκεδαστικÝς και εκοýσιες ανοησßες των ΠαλιÜτσων κι Ýφτασαν κι ως εμÝνα τελευταßα πÜνω σ' αυτÞ τη καταπληκτικÞ φρÜση που τη βρÞκα -και καμÜρωσα με κακÞ πρüθεση σε μια εφημερßδα περισσüτερο κι απü σοβαρÞ: Η ακατÜπαυστη πρüοδος της επιστÞμης επÝτρεψε τþρα τελευταßα να ξαναβρεθεß το χαμÝνο μυστικü που απü καιρü αναζητοýσαμε και ...(υγρü πυρ, ατσÜλωμα του χαλκοý, το τß εξαφανßστηκε δεν τους ενδιαφÝρει)... της οποßας οι εφαρμογÝς, οι πιο πετυχημÝνες, μποροýν να μας ξαναφÝρουνε πßσω σε μια εποχÞ βÜρβαρη και πολý αρχαßα!!! Να, λοιπüν, μια φρÜση που μπορεß να ονομαστεß Ýνα αληθινü εýρημα, μια παταγþδης ανακÜλυψη, στον ßδιο τον αιþνα των ακατÜπαυστων προüδων. ΑλλÜ üμως νομßζω üτι η μοýμια του ΑλαμιστακÝο δε θα παρÝλειπε να ρωτÞσει με τüνο γλυκü και μυστικü απü υπεροχÞ, αν Þταν επßσης για χÜρη της ακατÜπαυστης προüδου που αυτü το διÜσημο μυστικü εßχε χαθεß, με το μοιραßο κι ακατÜβλητο νüμο της. ¼μως, καλλßτερα ν' αφÞσουμε τον τüνο της φÜρσας, για Ýνα θÝμα που περιÝχει δÜκρυα εξßσου με γÝλια.
     Δεν εßναι, Üραγε, üλο αυτü Ýνα πρÜγμα αληθινÜ καταπληκτικü που θα 'πρεπε να προσÝξει Ýνα Ýθνος, πολλÜ Ýθνη κι üλη η ανθρωπüτητα ýστερα απü λßγο και να πει στους σοφοýς και στους μÜγους της: θα σας αγαπÞσω και θα σας κÜνω μεγÜλους, αν με πεßσετε üτι προοδεýουμε χωρßς να το θÝλουμε αναπüφευκτα, ακüμα κι üταν κοιμüμαστε; ΑπαλλÜξτε μας απü την ευθýνη, υποκρýψτε για μας τη ταπεßνωση των συγκρßσεων, νοθεýστε την ιστορßα και θα καταφÝρετε να σας ονομÜσουνε σοφοýς των σοφþν; Δεν εßναι επßσης αιτßα ξαφνιÜσματος που αυτÞ η ιδÝα, η τüσο απλÞ, δεν αντηχεß σ' üλα τα μυαλÜ; Που η πρüοδος (Ýτσι üπως χτßζεται) τελειοποιεß τον πüνο στην αναλογßα που φθεßρει τη τρυφερüτητα με αποτÝλεσμα η επιδερμßδα των λαþν να γßνεται üλο και πιο ντελικÜτη; Δεν επιδιþκουνε προφανþς παρÜ μια Italiam Fugientem, μια κατÜκτηση σε κÜθε χαμÝνο λεπτü, μια πρüοδο πÜντα αρνητικÞ σ' αυτüν τον ßδιο τον εαυτü της;
     ΑλλÜ αυτÝς οι αυταπÜτες που το ενδιαφÝρον τους εßναι αλλοý, τραβοýν τη γνησιüτητÜ τους απü Ýνα βÜθος διαφθορÜς και πλÜνης -μετÝωρα των βÜλτων- που σπρþχνουν στη περιφρüνηση τις αγαπημÝνες ψυχÝς της αιþνιας φωτιÜς, üπως ο Πüε κι ερεθßζουνε τις σκοτεινÝς νοÞσεις üπως ο Ζαν-Ζακ, σ' αυτüν υπÜρχει μια αισθαντικüτητα τραυματισμÝνη κι οξεßα στην εξÝγερση που βρßσκεται üμως μακρυÜ απü τη φιλοσοφßα κι εßναι αναμφισβÞτητο πως αυτüς εδþ δικαιþθηκε απÝναντι στο διεφθαρμÝνο ζþο, üμως το διεφθαρμÝνο ζþο Ýχει το δικαßωμα να τον κατηγορÞσει πως επικαλεßται την απλÞ φýση. Η φýση δε φτιÜχνει παρÜ τÝρατα κι üλη η απορßα βρßσκεται στο γεγονüς üτι τους προσÜπτουνε τη λÝξη Üγρια. Κανεßς φιλüσοφος δε θα τολμοýσε να προτεßνει για πρüτυπα αυτÝς τις δυστυχισμÝνες σÜπιες ορδÝς, που δεν εßναι παρÜ θýματα των στοιχεßων και τροφÞ των θηρßων κι επßσης ανßκανες να κατασκευÜσουν στρατοýς που να επινοÞσουνε την ιδÝα μιας εξουσßας πνευματικÞς και υπÝρτατης. ΑλλÜ αν θÝλει κÜποιος να παραβÜλλει το σýγχρονο Üνθρωπο, τον πολιτισμÝνο Üνθρωπο, με τον Üγριο Üνθρωπο Þ ακüμα περισσüτερο Ýνα λεγüμενο πολιτισμÝνο Ýθνος, μ' Ýθνος λεγüμενο Üγριο, αυτÞ δε θα ‘ναι Üραγε μια σýγκριση αποστερημÝνη απ' üλες τις Ýξυπνες εφευρÝσεις που διανÝμουν το υποκεßμενο του ηρωισμοý, δε βλÝπει πως üλη η τιμÞ εßναι για τον Üγριο; Απü τη φýση του απü την ßδια την ανÜγκη εßναι τüσον εγκυκλοπαιδικüς, üσο ο πολιτισμÝνος Üνθρωπος βρßσκεται περιορισμÝνος σ' εκτÜσεις απειροστÜ μικρÝς απü την ειδικüτητα. Ο πολιτισμÝνος Üνθρωπος επινοεß τη φιλοσοφßα της προüδου για να παρηγορεßται για την αποκÞρυξÞ του και τη κατÜπτωσÞ του. ¼μως ο Üγριος Üνθρωπος, νυμφßος, φοβισμÝνος κι ευλαβικüς, πολεμιστÞς αντßθετος στο προσωπικü ανδραγÜθημα, ποιητÞς τις μελαγχολικÝς þρες που ο Þλιος κλßνοντας τον προσκαλεß να τραγουδÞσει το παρελθüν και τους προγüνους, εγγßζει απü πολý κοντÜ τη παρυφÞ του ιδανικοý.
     Ποιü χÜσμα θα τολμÞσουμε να του κατηγορÞσουμε; ¸χει μÝσα του τον ιερÝα, Ýχει το μÜγο και το γιατρü. Τß λÝω; ¸χει ακüμα το δανδÞ, υπÝρτατη ενσÜρκωση της ιδÝας του ωραßου εξüριστου στην υλικÞ ζωÞ, αυτüν που υπαγορεýει τη μορφÞ και τη γραμμÞ των τρüπων, τα φορÝματÜ του, τα στολßδια του, τα üπλα του, δηλþνουν εφευρετικÞ δýναμη, που σε μας Ýχει απü πολý καιρü λιποτακτÞσει. Θα παραβÜλλουμε τα νωθρÜ μας μÜτια και τα κουφαμÝνα μας αυτιÜ, μ' αυτÜ τα μÜτια που διαπερνÜνε την ομßχλη, μ' αυτÜ τα αυτιÜ που θ' ακοýσουνε το χορτÜρι που μεγαλþνει; Και την αγριογυναßκα με την απλÞ και παιδικÞ της ψυχÞ, αυτü το υποτακτικü και χαδιÜρικο ζþο που δßνεται ολοκληρωτικÜ και περιÝχεται πÜντα, που δεν εßναι παρÜ η σýζυγος ενüς πεπρωμÝνου, θα τη δηλþσουμε υποδεÝστερη απü την Αμερικανßδα κυρßα, της οποßας ο κ. ΜπÝλγκαρικ (συντÜκτης του Σýμβουλου του Παντοπωλεßου) Ýσπευσε κατευθεßαν να της κÜνει τον Ýπαινο λÝγοντας πως εßναι το ιδεþδες της συντηροýμενης γυναßκας; ΑυτÞς της ßδιας γυναßκας, üμως, τα πολý θετικÜ Þθη ενÝπνευσαν στον Πüε -αυτüν τον τüσο ευγενικü, τον τüσο ευσεβÞ της ομορφιÜς- τις ακüλουθες θλιβερÝς γραμμÝς: "ΑυτÝς οι απÝραντες τσÜντες που μοιÜζουν με τερÜστια αγγοýρια κι εßναι στη μüδα τελευταßα, ανÜμεσα στις ωραßες, δεν Ýχουν üπως νομßζουνε πολλοß, παριζιÜνικη προÝλευση- εßναι τελεßως αυτüχθονες. Γιατß να υπÜρχει μια üμοια μüδα στο Παρßσι, üπου η γυναßκα δε σφßγγει στη τσÜντα, παρÜ μüνο τα χρÞματÜ της; ΑλλÜ η τσÜντα μιας ΑμερικÜνας πρÝπει να ‘ναι αρκετÜ ευρýχωρη, να μπορÝσει να κλεßσει, εκτüς απ' üλο το χρÞμα κι ολÜκερη τη ψυχÞ της". Οσον αφορÜ στη θρησκεßα, δε θα μιλÞσω για τον Vitzilipoutzi τüσον ελαφρÜ üσο το Ýκανε ο ΑλφρÝ ντε ΜισÝ, ομολογþ χωρßς ντροπÞ üτι προτιμþ τη λατρεßα του ΤετατÝ απ' αυτÞ του ΜαμμωνÜ κι ο ιερÝας που προσφÝρει στο σκληρü Üρπαγα των ανθρþπινων σφαγßων, των θυμÜτων που θÝλουν να πεθÜνουν, στα μÜτια μου φαßνεται γλυκüς και συνÜμα ανθρþπινος, συγκριτικÜ με τον κεφαλαιοýχο που δε θυσιÜζει ανθρþπους παρÜ μüνο για το προσωπικü του συμφÝρον.
     Ποý και ποý αυτÜ τα πρÜγματα εßναι ακüμα αξεκαθÜριστα και κÜποια φορÜ βρÞκα σε Üρθρο του ΜπαμπÝ ντ' Ορβιγß Ýνα επιφþνημα φιλοσοφικÞς θλßψης, που συνοψßζει üλο αυτü που ‘θελα να πω σ' αυτü εδþ το χωρßο: "ΠολιτισμÝνοι Üνθρωποι που πετÜτε χωρßς αιτßα τη πÝτρα στους Üγριους, σε λßγο οι ßδιοι δε θα εßστε Üξιοι να γßνετε ειδωλολÜτρες". Η ομοιüτητα των μÝσων -το εßπα Þδη, δεν μπορþ üμως ν' αντισταθþ στον πüθο να το επαναλÜβω- δεν εßναι γεγονüς ασÞμαντο για τους ποιητÝς. Αυτü που Ýνα γαλλικü πνεýμα, υποθÝστε το πιο δημοκρατικü, ζητÜ απü μια τÜξη πραγμÜτων, δε θα ‘βρισκε θÝση στο αμερικανικü πνεýμα. Για την εξυπνÜδα του γηραιοý κüσμου, μια πολιτικÞ τÜξη Ýχει Ýνα κÝντρο κßνησης, που αποτελεß το μυαλü της και τον Þλιο της, αρχαßες και δοξασμÝνες αναμνÞσεις, μακριÜ ποιητικÜ και πολεμικÜ χρονικÜ, μια αριστοκρατßα, που σ' αυτÞν η φτþχεια, κüρη των επαναστÜσεων, δεν μπορεß παρÜ να βρει μια παρÜδοξη λαμπρüτητα. ΑλλÜ να! ΑυτÞ η συρροÞ πωλητþν κι αγοραστþν, αυτÞ η ανωνυμßα, αυτü το ακÝφαλο τÝρας, η εξüριστη πßσω απü τον ωκεανü τÜξη πραγμÜτων. Τη θÝλω να ‘ναι καλλßτερα σαν Ýνα απÝραντο καμπαρÝ, üπου ο καταναλωτÞς συρρÝει και πραγματεýεται υποθÝσεις πÜνω σε λερωμÝνα τραπÝζια, στο βουητü Üσχημων αληθειþν, ßσως χωμÝνος σ' Ýνα σαλüνι, σ' αυτü που ονομÜζαμε στο παρελθüν σαλüνι, μια δημοκρατßα του πνεýματος προεδρευüμενη απ' την ομορφιÜ!
     Θα εßναι πÜντα δýσκολο να ασκÞσεις, ευγενικÜ και καρποφüρα κÜθε φορÜ, την ιδιüτητα του ανθρþπου των γραμμÜτων χωρßς να εκτßθεσαι στη δυσφÞμηση, στη συκοφαντßα των ανικÜνων, στο φθüνο των πλουσßων -αυτü το φθüνο που εßναι η τιμωρßα τους- στις εκδικÞσεις της αστικÞς μετριüτητας. ΑλλÜ αυτü που εßναι δýσκολο μÝσα σε μια μετρημÝνη μοναρχßα Þ σε μια κανονικÞ δημοκρατßα, γßνεται σχεδüν ακατüρθωτο μÝσα σ' Ýνα εßδος Καπερναοýμ, üπου ο κÜθε λοχßας ανÜλογα με τη γνþμη του κÜνει την αστυνομßα για να ικανοποιÞσει τα βßτσια του -Þ τις αρετÝς του, το ßδιο κÜνει- Ýνας ποιητÞς, Ýνας συγγραφÝας μιας χþρας σκλÜβων γßνεται απεχθÞς καταγραφÝας στα μÜτια μιας ακυρωτικÞς κριτικÞς, Ýτσι που να μη ξÝρει κανεßς ποιο εßναι το μεγαλýτερο σκÜνδαλο, το ξεγýμνωμα του κυνισμοý Þ η αταραξßα της βιβλικÞς υποκρισßας. Να καßγονται αλυσοδεμÝνοι νÝγροι, γιατß Ýχουν γεμÜτο αßσθημα το μαýρο τους μÜγουλο και μυρμηγκιÜζει απü την κοκκινßλα της τιμÞς, να παßζει το ρεβüλβερ μÝσα σε μια πλατεßα θεÜτρου, να στεριþνεται η πολυγαμßα στους παραδεßσους του ΟυÝστ, που οι ¢γριοι (αυτü το τÝρμα στον αÝρα μιας αδικßας) δεν Þταν ακüμα λερωμÝνοι απ' αυτÝς τις ντροπιαστικÝς ουτοπßες, να γεμßζουν αφßσες οι τοßχοι, χωρßς αμφιβολßα για να εγκαινιαστεß η αρχÞ της απεριüριστης ελευθερßας, η θεραπεßα των ασθενειþν του Ýνατου μÞνα, αυτÜ εßναι κÜποια απü τα διακεκριμÝνα δικαιþματα, κÜποιες απü τις ηθικÝς εικονογραφÞσεις της ευγενικÞς χþρας του ΦρÜνκλιν, της χþρας που εßναι εφευρÝτις της ηθικÞς λογιστηρßου, ο Þρωας ενüς αιþνα αφοσιωμÝνου στην ýλη. Εßναι καλü να κατευθýνεις αδιÜκοπα το βλÝμμα πÜνω σ' αυτÜ τα θαýματα της βαναυσüτητας, σε καιρü που η αμερικανομανßα Ýγινε σχεδüν πÜθος ωραßων αποχρþσεων, σε σημεßο που Ýνας αρχιεπßσκοπος Ýφτασε να μας προμηνýσει πολý σοβαρÜ, üτι η θεßα Πρüνοια θα μας καλοýσε αμÝσως να απολαýσουμε αυτü το υπερατλαντικü ιδεþδες.

ΙΙΙ.
     ΚÜθε κοινωνικü μÝσο Ýχει αναγκαστικÜ ως αποτÝλεσμα τα αντßστοιχα φιλολογικÜ λÜθη. ΑυτÜ τα λÜθη, üμως, εßναι αντßθετα με κεßνα που ο Πüε αντιδροýσε üσο μποροýσε και μ' üλες του τις δυνÜμεις. Δεν πρÝπει, λοιπüν, να εκπλαγοýμε που οι Αμερικανοß, Üνθρωποι των γραμμÜτων, αναγνωρßζοντας τη μοναδικÞ του δýναμη, ως ποιητÞ και ως αφηγητÞ, Þθελαν πÜντα να εξασθενßσουν την αξßα του ως κριτικοý. Σε μια χþρα üπου η ιδÝα της χρησιμüτητας, το πιο εχθρικü πρÜγμα στην ιδÝα της ομορφιÜς, υπερÝχει και κυριαρχεß σ' üλα τα Üλλα πρÜγματα, ο τÝλειος κριτικüς, ο πιο αξιüτιμος, θα Þταν αυτüς που οι τÜσεις κι οι πüθοι του θα προσÝγγιζαν τις τÜσεις και τους πüθους του · κοινοý του, αυτüς που, συγχÝοντας τις ιδιüτητες και τα εßδη της παραγωγÞς, θα καθüριζε σ' üλα Ýνα κοινü σκοπü, αυτüς που θα αναζητÞσει μÝσα σ' Ýνα βιβλßο ποßησης τα μÝσα να τελειοποιÞσει τη συνεßδηση. ΦυσικÜ, θα γßνει üλο και λιγüτερο ανÞσυχος απü τις πραγματικÝς, θετικÝς ομορφιÝς της ποßησης, θα γßνει üλο και λιγüτερο αγανακτισμÝνος απü τις ατÝλειες και τα λÜθη στην εκτÝλεσÞ της. Ο Πüε, αντßθετα, διαιρþντας τον κüσμο του πνεýματος στη καθαρÞ διÜνοια, στο γοýστο και στην ηθικÞ αßσθηση, εφÜρμοσε τη κριτικÞ, καθüτι το αντικεßμενο της ανÜλυσÞς του ανÞκει σ' Ýνα απ' αυτÜ τα ßδια επßπεδα. ¹ταν στην αρχÞ πολý ευαßσθητος στη τελειüτητα του πλÜνου και στη διüρθωση της εκτÝλεσης, αποσυνθÝτοντας τα λογοτεχνικÜ Ýργα σαν ελαττωματικÜ μηχανικÜ κομμÜτια (για το σκοπü που Þθελε να τα κατευθýνει) σημειþνοντας με φροντßδα τα ελαττþματα της κατασκευÞς κι Ýπειτα περνοýσε στις λεπτομÝρειες του Ýργου, στη πλαστικÞ του Ýκφραση, στο ýφος μιας λÝξης, καθαρßζοντας χωρßς παρÜλειψη τα λÜθη της προσωδßας, τις γραμματολογικÝς ατÝλειες και üλη αυτÞ τη μÜζα της σκουριÜς, που στους μη καλλιτÝχνες συγγραφεßς λερþνει τους μεγÜλους στüχους και ασχημßζει και τις πιο ευγενικÝς συλλÞψεις.
     Για κεßνον το φανταστικü εßναι η βασßλισσα των ιδιοτÞτων, αλλÜ απ' αυτÞ τη λÝξη αντιλαμβÜνεται κÜτι πιο μεγÜλο απ' αυτü που αντιλαμβÜνεται ο κοινüς αναγνþστης. Το φανταστικü δεν εßναι η φαντασßα, εßναι πÜνω απ' üλα η ευαισθησßα, εßναι περισσüτερο κι απü δýσκολο να συναντÞσεις Ýναν Üνθρωπο φαντασιþδη που να μην εßναι ευαßσθητος. Το φανταστικü εßναι ιδιüτητα που αντιλαμβÜνεται πρþτ' απ' üλα κι Ýξω απü φιλοσοφικÝς μεθüδους, τις ενδüμυχες και μυστικÝς αναφορÝς των πραγμÜτων, τις σχÝσεις και τις αναλογßες τους. Οι τιμÝς κι οι λειτουργßες που απονÝμει σ' αυτÞ την ιδιüτητα του δßνουν μια αξßα τüσο μεγÜλη (τουλÜχιστον üταν λογαριÜσει κανεßς καλλßτερα τη σκÝψη του συγγραφÝα), Ýτσι που Ýνας σοφüς, χωρßς φανταστικÞ δýναμη να εμφανßζεται σαν κßβδηλος Þ τουλÜχιστον σα σοφüς ανολοκλÞρωτος.
     ΑνÜμεσα στις λογοτεχνικÝς εκτÜσεις, üπου το φανταστικü μπορεß να πετýχει τα πιο παρÜξενα αποτελÝσματα και να αποκομßσει τους θησαυροýς, αν üχι τους πιο πλοýσιους, τους πιο πολýτιμους (αυτοß εδþ ανÞκουν στην ποßηση) αλλÜ τους πιο πολυÜριθμους και τους πιο ποικßλους, απ' αυτÝς τις εκτÜσεις ο Πüε αφοσιþνεται ιδιαßτερα σε μßα: αυτÞ εßναι η ΝουβÝλα. Η νουβÝλα Ýχει σχετικÜ με το μυθιστüρημα και σε απÝραντη αναλογßα, το τερÜστιο πλεονÝκτημα üτι η συντομßα της προσθÝτει στη πυκνüτητα της δρÜσης. ΑυτÞ η γραφÞ που μπορεß να ολοκληρωθεß μονομιÜς, χωρßς ανÜσα, αφÞνει μÝσα στο πνεýμα μια ανÜμνηση πολý πιο δυνατÞ απü μια γραφÞ αποσπασματικÞ, διακεκομμÝνη συχνÜ απü τη φασαρßα των υποθÝσεων και τη φροντßδα των κοσμικþν ενδιαφερüντων. Η ενüτητα της εντýπωσης, η ολüτητα της πρÜξης, εßναι Ýνα απÝραντο πλεονÝκτημα που μπορεß να δþσει σ' αυτü το εßδος σýνθεσης, ξαφνικÜ μια ιδιαßτερη υπεροχÞ, σε σημεßο που μια νουβÝλα πολý μικρÞ (αυτü εßναι, χωρßς αμφιβολßα, Ýνα ελÜττωμα) να αξßζει περισσüτερο απü μια πολý εκτεταμÝνη νουβÝλα. Ο καλλιτÝχνης, αν εßναι Üξιος, δε θα συμβιβÜσει τις σκÝψεις του με τα επεισüδια, αλλÜ Ýχοντας δημιουργÞσει, αποφασιστικÜ και Üνετα, μια δρÜση για να την παραγÜγει, επινοεß τα επεισüδια, πλÜθει τα γεγονüτα, τα πιο κατÜλληλα να εκτελÝσουν τη δρÜση που θÝλει. Αν η πρþτη φρÜση δεν εßναι γραμμÝνη με στüχο να προετοιμÜζει αυτÞ τη τελικÞ εντýπωση, το Ýργο εßναι εσφαλμÝνο μüλις απ' το ξεκßνημÜ του. Σ' ολÜκερη τη σýνθεση, δεν πρÝπει να γλιστρÜ οýτε μια μüνο λÝξη που δε θα 'χει Ýνα σκοπü, που δε θα μεßνει, Üμεσα Þ üχι, να ολοκληρþσει το προμελετημÝνο σχÝδιο.
     ΥπÜρχει Ýνα σημεßο που σε κεßνο η νουβÝλα υπερÝχει ακüμα κι απÝναντι στο ποßημα. Ο ρυθμüς εßναι απαραßτητος στο ξεδßπλωμα της ιδÝας της ομορφιÜς, που εßναι ο στüχος, ο πιο μεγÜλος και πιο ευγενικüς του ποιÞματος. ¼μως, τα τεχνÜσματα του ρυθμοý εßναι Ýνα ανυπÝρβλητο εμπüδιο στην ανÜπτυξη τη λεπτομερÞ σε σκÝψεις κι εκφρÜσεις που Ýχει για αντικεßμενü της την αλÞθεια. Γιατß η αλÞθεια μπορεß να ‘ναι συχνÜ ο στüχος της νουβÝλας κ:ι η παρατÞρηση το καλλßτερο üργανο για το τÝλειο χτßσιμü της. Να γιατß αυτü το εßδος σýνθεσης, που δε βρßσκεται  σε τüσο μεγÜλο ýψος üσο η καθαρÞ ποßηση, πρÝπει να προμηθεýσει προúüντα πιο ποικßλα και πιο ευκολοεκτßμητα για τον κοινü αναγνþστη. ΠÜνω απ' üλα, ο συγγραφÝας μιας νουβÝλας Ýχει στη διÜθεσÞ του, μια πληθþρα τüνων κι αποχρþσεων της γλþσσας, το συλλογιστικü τüνο, το σαρκαστικü, το χιουμοριστικü, πρÜγματα που αποποιεßται η ποßηση θεωρþντας τα παραφωνßες, ýβρεις στην ιδÝα της καθαρÞς ομορφιÜς. Κι αυτü εßναι επßσης που κÜνει το συγγραφÝα, που επιδιþκει μÝσα σε μια νουβÝλα Ýναν απλü στüχο της ομορφιÜς, να δουλεýει πÜρα πολý μειονεκτικÜ, αποστερημÝνος καθþς εßναι απü το πιο χρÞσιμο üργανο, το ρυθμü. ΞÝρω üτι σ' üλες τις λογοτεχνßες της ορμÞς υπÞρξαν γεγονüτα, συχνÜ ευτυχÞ, που μπüρεσαν να δημιουργÞσουνε διηγÞματα καθαρÜ ποιητικÜ, ο ßδιος ο Πüε Ýγραψε κÜποια πολý ωραßα τÝτοια Ýργα, αλλ' αυτÜ εßναι αγþνες και προσπÜθειες που δε χρησιμεýουνε παρÜ μüνο για να αυξÞσουνε τη δýναμη των αληθινþν μÝσων και να τα προσαρμüσουν στους αντßστοιχους σκοποýς και δε θα Þμουν μακρυÜ απü τη πραγματικüτητα να πιστεýω πως σε κÜποιους συγγραφεßς, στους πιο μεγÜλους που μπορεß κÜποιος να διαλÝξει, αυτοß οι ηρωικοß πειρασμοß πνßγονται στην απελπισßα.

ΙV.
     Genus irritabile vatum!(Το ευερÝθιστο γÝνος των ποιητþν) Το γεγονüς üτι οι ποιητÝς (χρησιμοποιþντας τη λÝξη, με τη πιο πλατειÜ αποδοχÞ της, συμπεριλαμβανομÝνων κι üλων των καλλιτεχνþν) εßναι μια ρÜτσα ευερÝθιστη, αυτü μου εßναι απολýτως κατανοητü, το γιατß, üμως, δε μου φαßνεται εξßσου ευκολονüητο. '¸νας καλλιτÝχνης δεν εßναι καλλιτÝχνης παρÜ μüνο χÜρη στην εξαιρετικÞ του αßσθηση του ωραßου -αßσθηση που του προμηθεýει μεθυστικÝς απολαýσεις αλλÜ που ταυτüχρονα συνεπÜγεται κι εγκλεßει μÝσα της μιαν Üλλη αßσθηση εξ ßσου εξαιρετικÞ σε δυσμορφßα και σε δυσαναλογßα. ¸τσι μια αδικßα, Ýνα ανüμημα πÜνω σ' Ýνα ποιητÞ που εßναι αληθινÜ ποιητÞς, τον εξαγριþνει σε τÝτοιο βαθμü που σε μια συνηθισμÝνη κρßση, φαßνεται εντελþς δυσανÜλογος με την αντßστοιχη αδικßα. Οι ποιητÝς βλÝπουν την αδικßα, üχι εκεß που δεν υπÜρχει, αλλÜ πολý συχνÜ εκεß που μÜτια μη ποιητικÜ δε θα μποροýσαν να τη δουν ολÜκερη. ¸τσι η ποιητικÞ ευερεθιστικüτητα δεν Ýχει συνÜφεια με το ταμπεραμÝντο, πρÜγμα που περιÝχεται στη κοινÞ αßσθηση, αλλÜ με μιαν οξυδÝρκεια μεγαλýτερη απü τη κανονικÞ, ανÜλογη με το ψεýτικο και το Üδικο. ΑυτÞ η οξυδÝρκεια δεν εßναι Üλλο πρÜγμα, παρÜ Ýνα πüρισμα της ζωηρÞς αντßληψης του αληθινοý, του δßκαιου, του αρμονικοý, με μια λÝξη του Ωραßου. ΥπÜρχει μÝσα της κÜτι πολý φωτεινü κι αυτü κÜνει τον Üνθρωπο που δεν εßναι (με τη κοινÞ κρßση) ευερÝθιστος, να μην εßναι ποιητÞς του üλου. ¸τσι μιλÜ ο ßδιος ο ποιητÞς κατασκευÜζοντας μιαν εξαßσια κι αναντßρρητη απολογßα για üλους τους ανθρþπους του συναφιοý του. ΑυτÞ την ευαισθησßα ο Πüε την Ýφερε στις λογοτεχνικÝς υποθÝσεις κι η ακραßα βαρýτητα που προσαρτοýσε στα πρÜγματα της ποßησης τον εξωθοýσε συχνÜ σ' Ýναν τüνο που για τη κρßση των αδυνÜτων, η υπεροχÞ γινüταν πολý αισθητÞ. Σημεßωσα Þδη, νομßζω, üτι πολλÝς απü τις προκαταλÞψεις που εßχε να πολεμÞσει, ιδÝες κßβδηλες, κρßσεις χυδαßες που κυκλοφοροýσαν γýρω του, Ýχουν απü πολý καιρü μολýνει τη γαλλικÞ μÜζα. Δε θα Þτανε λοιπüν ανþφελο να λογαριαστοýμε συνοπτικÜ με κÜποιες απü τις αναφορικÝς ασÞμαντες κρßσεις της στη ποιητικÞ σýνθεση. Ο παραλληλισμüς με το λÜθος θα κÜνει την εξÞγηση ξαφνικÜ εýκολη.
     ΑλλÜ πριν απ' üλα, οφεßλω να πω üτι το μÝρος το αναφερüμενο στον φυσικü ποιητÞ, στον Ýμφυτο, ο Πüε το Ýκανε επιστÞμη, δουλειÜ κι ανÜλυση που θα φανοýν υπÝρογκες στους αμüρφωτους αλαζüνες. ¼χι μüνο Ýκαμε σημαντικÝς προσπÜθειες για να θÝσει υπü απü τον Ýλεγχο της θÝλησÞς του, τον πρüσκαιρο δαßμονα των ευτυχισμÝνων στιγμþν, για να επαναφÝρει κÜτω απ' τη βοýλησÞ του αυτÝς τις εξαßρετες αισθÞσεις, τις πνευματικÝς ορÝξεις, τις καταστÜσεις της ποιητικÞς υγεßας, τις τüσο σπÜνιες και τüσο πολýτιμες, που θα μποροýσε κανεßς να τις θεωρÞσει σα χÜρες εξωτερικÝς απ' τον Üνθρωπο και σα γιορτινÝς επισκÝψεις, αλλÜ επßσης Ýθεσε και την ßδια την Ýμπνευση κÜτω απ' τη μÝθοδο, κÜτω απ' την ανÜλυση τη πιο αυστηρÞ. Η εκλογÞ των μÝσων! Εκεß ξανÜρχεται αδιÜκοπα κι επιμÝνει με σοφÞ ευγλωττßα στη προσαρμογÞ του μÝσου στη δρÜση, στη σωστÞ χρÞση της ρßμας, στη τελειοποßηση του ρεφραßν, στον εναρμονισμü του ρυθμοý με το συναßσθημα. Βεβαßωνε πως αυτüς που δεν ξÝρει να πιÜνει το ανÝγγιχτο δεν εßναι ποιητÞς· üτι ποιητÞς εßναι μüνο κεßνος που εßναι: ο αφÝντης της μνÞμης του, ο υπÝρτατος των λÝξεων, ο κατÜλογος των ßδιων του των συναισθημÜτων, που εßναι πÜντα Ýτοιμος να αφεθεß στη φυλλομÝτρηση. '¼λα για τη λýση! επαναλαμβÜνει συχνÜ. '¸να σοννÝττο το ßδιο Ýχει την ανÜγκη ενüς πλÜνου κατασκευÞς κι η δüμηση, ο σκελετüς να πω Ýτσι, εßναι η πιο σημαντικÞ εγγýηση της μυστηριακÞς ζωÞς  των Ýργων του πνεýματος.
     ΑνατρÝχω φυσικÜ στο Üρθρο που τιτλοφορεßται The Poetic Principle και βρßσκω ‘κεß μια ρωμαλÝα διακÞρυξη, ενÜντια σ' αυτü που θα μποροýσε κανεßς να ονομÜσει, με ποιητικü τρüπο, η αßρεση του μÞκους Þ της διÜστασης -η βλακþδης αξßα που αναγνωρßζουμε στα εκτεταμÝνα ποιÞματα. ¸να μεγÜλο ποßημα δεν Ýχει υπüσταση,  αυτü που αντιλαμβÜνεται κÜποιος απü Ýνα μακροσκελÝς ποßημα εßναι μια τÝλεια αντßφαση των εκφρÜσεων. ΠρÜγματι Ýνα ποßημα δεν αξßζει τον τßτλο του, παρÜ μüνον αν καταφÝρνει να διεγεßρει, να αρπÜζει τη ψυχÞ κι η θετικÞ αξßα του δßκαια εξαρτÜται απ' αυτÞ τη διÝγερση, απ' αυτü το ξεσÞκωμα της ψυχÞς. ΑλλÜ απü ψυχολογικÞ ανÜγκη üλες οι διεγÝρσεις εßναι πρüσκαιρες και φευγαλÝες. ΑυτÞ η μοναδικÞ κατÜσταση που μÝσα της τραβÞχτηκε η ψυχÞ του αναγνþστη απü τη δýναμη της γραφÞς, δε θα διαρκÝσει βÝβαια τüσον, üσον η Ýκταση ενüς τÝτοιου ποιÞματος που ξεπερνÜ την αντοχÞ του ενθουσιασμοý που εßναι ικανÞ η ανθρþπινη φýση.
     Ναι, το επικü ποßημα εßναι προφανþς καταδικασμÝνο. Γιατß Ýνα κατασκεýασμα αυτÞς της Ýκτασης δεν μπορεß να θεωρηθεß σαν ποιητικü, εκτüς μüνο αν θυσιαστεß η πιο ζωτικÞ κατÜσταση ολüκληρου του Ýργου τÝχνης, η Ενüτητα, δε θÝλω να μιλÞσω για την ενüτητα της σýλληψης, αλλÜ για την ενüτητα της εντýπωσης, για την ολüτητα της δρÜσης, üπως εßπα Þδη üταν παρÝβαλα το μυθιστüρημα με τη νουβÝλα. Το επικü ποßημα, λοιπüν, μας φαßνεται, μιλþντας αισθητικÜ, σαν Ýνα παρÜδοξο. Εßναι ·φανερü üτι οι αρχαßες εποχÝς παρÞγαγαν σειρÝς λυρικþν ποιημÜτων, που συνδÝθηκαν αργüτερα απü τους ερανιστÝς σε ποιÞματα επικÜ, αλλÜ üλη η επικÞ εφεýρεση απολÞγει προφανþς σε μιαν ατελÞ αßσθηση της τÝχνης. Ο καιρüς, üμως, αυτþν των καλλιτεχνικþν ανωμαλιþν πÝρασε κι εßναι επßσης αμφßβολο αν ποτÝ Ýνα μακρý ποßημα μπüρεσε να γßνει αληθινÜ λαúκü, με üλη τη δýναμη του üρου.
     ΠρÝπει να προσθÝσω üτι Ýνα ποßημα πολý κοντü, που δεν παρÝχει Ýνα padulum επαρκÝς στη δημιουργημÝνη διÝγερση, που δεν εßναι ßσο με τη φυσικÞ üρεξη του αναγνþστη, εßναι επßσης πολý ελαττωματικü. ¸τσι λαμπρÞ και πυκνÞ που εßναι η δρÜση, η διÜρκεια εßναι μικρÞ. Η μνÞμη δεν τη διατηρεß. Εßναι σα σφραγßδα πατημÝνη πολý ελαφρÜ και πολý βιαστικÜ, που δεν εßχε τον καιρü να επιβÜλλει την εικüνα της στο κερß.
     ΑλλÜ υπÜρχει μια Üλλη αßρεση που χÜρη στην υποκρισßα, στην Ýλλειψη εξυπνÜδας και στη μικροπρÝπεια των πνευμÜτων, εßναι η περισσüτερο επικßνδυνη και το τßμημα της διÜρκειÜς της πολý μεγÜλο, θÝλω να μιλÞσω για την αßρεση της διδαχÞς, που συνεπÜγεται σαν αναπüφευκτα πορßσματα, την αßρεση του πÜθους, της αλÞθειας και της ηθικÞς. ΠλÞθος ανθρþπων φαντÜζονται πως ο σκοπüς της ποßησης εßναι μια οποιαδÞποτε διδαχÞ, πως οφεßλει αμÝσως να ενθαρρýνει τη συνεßδηση, να τελειοποιÞσει τα Þθη και τελικÜ, να αποδεßξει τι εßναι ωφÝλιμο και τι üχι.
     Ο Πüε αξιþνει πως οι Αμερικανοß ειδικÜ Ýχουν υιοθετÞσει αυτÞ τη παρÜδοξη ιδÝα. Αλßμονο! Δεν εßναι ανÜγκη να πας στη Βοστþνη για να συναντÞσεις την αßρεση σε λειτουργßα. Κι εδþ μας ασκεß την ßδια πολιορκßα κι üλες τις μÝρες αγωνßζεται σε βλÜβη της αληθινÞς ποßησης. Αν Þθελε κÜποιος να κατÝβαινε λßγο μες σ' αυτÞ την ßδια τη ποßηση, να εξÝταζε τη ψυχÞ της, να ανακαλοýσε τις αναμνÞσεις του ενθουσιασμοý της, θα διαπßστωνε πως δεν Ýχει Üλλο σκοπü παρÜ αυτÞ την ßδια, δεν μπορεß να Ýχει Üλλο σκοπü απ' αυτü και κανÝνα ποßημα δε θα Þταν τüσο μεγÜλο, τüσο ευγενικü, τüσο αληθινÜ Üξιο του ονüματος του ποιÞματος, üσο αυτü που θα αναφερüταν αποκλειστικÜ στη χαρÜ τοý να γρÜφεις Ýνα ποßημα.
     Δε θÝλω να πω πως η ποßηση δεν εξευγενßζει τα Þθη, üτι το τελικü της αποτÝλεσμα δεν εßναι να ανυψþνει τον Üνθρωπο πÜνω απ' το επßπεδο των κοινþν ενδιαφερüντων, αυτü θα Þτανε προφανþς ανοησßα. ΛÝω πως αν ο ποιητÞς επιδιþκει Ýναν ηθικü σκοπü ελαττþνει τη ποιητικÞ του δýναμη, δεν εßναι απερßσπαστος να υπολογßσει üτι το Ýργο του θα εßναι Üσχημο. Η ποßηση δεν μπορεß, κÜτω απ' τη ποινÞ του θανÜτου Þ της κατÜρρευσης, να ενταχθεß στην επιστÞμη Þ στην ηθικÞ, δεν Ýχει την ΑλÞθεια για αντικεßμενο, δεν Ýχει Üλλο αντικεßμενο παρÜ τον ßδιο τον εαυτü της. Οι μüδες της κατÜδειξης της αλÞθειας εßναι Üλλες απ' αυτÞ και βρßσκονται αλλοý. Η αλÞθεια δεν Ýχει τßποτα να κÜνει με τα τραγοýδια. ¼λο αυτü που συνιστÜ τη γοητεßα, τη χÜρη και την ορμητικüτητα ενüς τραγουδιοý θ' ανυψωθεß σ' αλÞθεια αυτορρυθμιζüμενη κι αυτεξοýσια. Ψυχρü, Þρεμο, ατÜραχο, το δηκτικü χιοýμορ απωθεß τα διαμÜντια και τα λουλοýδια της Μοýσας, αυτÞς που εßναι ο απüλυτα αντßθετος πüλος του ποιητικοý χιοýμορ. Η καθαρÞ διÜνοια στοχεýει στην αλÞθεια, το γοýστο μÜς δεßχνει την ομορφιÜ κι η ηθικÞ αßσθηση μας διδÜσκει την οφειλÞ. Εßναι αληθινü üτι η αßσθηση του μÝσου Ýχει ενδüμυχες συνÜφειες με τα δυο Üκρα και δεν εßναι χωρισμÝνη απü την ηθικÞ αßσθηση παρÜ με μια τüσο ελαφριÜ διαφορÜ, Ýτσι που ο ΑριστοτÝλης δε δßσταζε να τοποθετÞσει ανÜμεσα στις αρετÝς και κÜποιες απü τις τρυφερÝς του πρÜξεις. Επßσης, αυτü που πÜνω απ' üλα εξοργßζει τον Üνθρωπο του γοýστου μπρος στη θÝαση της ακολασßας, εßναι η δυσμορφßα της κι η δυσαναλογßα της. Η ακολασßα γεννÜ προσδοκßες στο δßκαιο και στο αληθινü, ξεσηκþνει τη διÜνοια και τη συνεßδηση· αλλÜ üμως σαν προσβολÞ στην αρμονßα, σαν παραφωνßα θα τραυματßσει πολý Ýντονα κÜποια ποιητικÜ πνεýματα και δε νομßζω üτι εßναι σκανδαλιστικü να θεωρÞσουμε üλη τη παρÜβαση της ηθικÞς, της ωραßας ηθικÞς, σαν εßδος αμαρτÞματος ενÜντια στο ρυθμü και στη παγκüσμια προσωδßα.
     Αυτü εßναι το θαυμαστü, αυτü το αθÜνατο Ýνστικτο του ωραßου εßναι που μας κÜνει να θεωρÞσουμε τη γη και τα φαινüμενÜ της, σαν μια σýνοψη, σαν μια επικοινωνßα του ουρανοý. Η ακüρεστη δßψα για üλο αυτü που εßναι πÜνω απü μας και που αποκαλýπτει τη ζωÞ, εßναι η απüδειξη η πιο ζωντανÞ της αθανασßας μας. Κι εßναι κÜθε φορÜ απü τη ποßηση και διαμÝσου της, απü τη μουσικÞ και διαμÝσου αυτÞς, εßναι που η ψυχÞ διαβλÝπει τις δüξες που βρßσκονται πßσω απ' τον τÜφο κι üταν Ýνα εκλεκτü ποßημα φÝρνει τα δÜκρυα στην Üκρη των ματιþν, αυτÜ δεν εßναι απüδειξη της υπερβολικÞς απüλαυσης, ναι πολý περισσüτερο μαρτυρßα μιας ερεθισμÝνης μελαγχολßας, η παρÜκληση των αισθÞσεων μιας φýσης εξορισμÝνης στην ατÝλεια, που θα ‘θελε να γßνει αμÝσως κÜτοχος, πÜνω σ' αυτÞ την ßδια γη, ενüς φανερωμÝνου παραδεßσου.
     '¸τσι η αρχÞ της ποßησης εßναι, απüλυτα κι απλÜ, η ανθρþπινη φιλοδοξßα για μιαν υπÝρτατη ομορφιÜ κι η διακÞρυξη αυτÞς της αρχÞς βρßσκεται μÝσα σ' Ýναν ενθουσιασμü, σε μια διÝγερση της ψυχÞς -ενθουσιασμü ολοκληρωτικÜ ανεξÜρτητο απ' το πÜθος που εßναι το μεθýσι της καρδιÜς κι απ' την αλÞθεια που εßναι η τροφÞ του δικαßου. Γιατß το πÜθος εßναι πολý φυσικü, για να μην εισαγÜγει Ýνα προσβλητικü και κακüηχο τüνο στη περιοχÞ της καθαρÞς ομορφιÜς, πολý οικεßο και πολý βßαιο για να μη σκανδαλßσει τους καθαροýς πüθους, τις χαριτωμÝνες μελαγχολßες και τις ευγενικÝς απελπισßες που κατοικοýν στις υπερφυσικÝς εκτÜσεις της ποßησης. ΑυτÞ η παρÜξενη ανýψωση, αυτÞ η εκλεκτÞ ευαισθησßα, αυτüς ο τüνος της αθανασßας που ο Πüε απαιτεß απ' τη Μοýσα, χωρßς αυτü να τον κÜνει λιγüτερο προσεκτικü στις πρακτικÝς της εκτÝλεσης, τον þθησαν να οξýνει συνεχþς το δαιμüνιü του, του πρακτικοý.
     Οι περισσüτεροι Üνθρωποι, κυρßως εκεßνοι που διÜβασαν αυτü το μοναδικü ποßημα που τιτλοφορεßται Το ΚορÜκι, θα εßχανε σκανδαλιστεß αν ανÝλυα το Üρθρο, üπου ο ποιητÞς μας, απλοúκÜ καθþς φαßνεται, αλλÜ με μια ελαφριÜ αυθÜδεια που δεν μπορþ να αποδοκιμÜσω, Ýχει λεπτüλογα εξηγÞσει τον τρüπο δüμησης που χρησιμοποßησε, üπως τη προσαρμογÞ του ρυθμοý, την εκλογÞ ενüς ρεφραßν -η πιο σýντομη, δυνατÞ κι η πιο επιδεκτικÞ απü τις ποικßλες εξηγÞσεις και ταυτüχρονα η πιο αναπαραγωγικÞ της μελαγχολßας και της απελπισßας στολισμÝνη απü μια ρßμα, τη πιο ηχητικÞ απ' üλες (nevermore, ποτÝ πια)- την εκλογÞ ενüς πουλιοý ικανοý να μιμηθεß την ανθρþπινη φωνÞ και μÜλιστα ενüς κορακιοý, που εßναι σημαδεμÝνο στην ανθρþπινη φαντασßα, μ' Ýνα χαρακτÞρα ολÝθριο και μοιραßο, την εκλογÞ του τüνου, του πιο ποιητικοý απ' üλους, του μελαγχολικοý τüνου, την εκλογÞ του συναισθÞματος του πιο ποιητικοý, του Ýρωτα για θÜνατο κ.λπ. "Και δεν θα τοποθετηθþ, εßπε ο Þρωας του ποιÞματος μου, σ Ýνα τüπο φτωχü, γιατß η φτþχεια εßναι χυδαßα κι αντßθετη στην ιδÝα της ομορφιÜς. Η μελαγχολßα του θα Ýχει για κατοικßα, Ýνα δωμÜτιο μεγαλüπρεπα και ποιητικÜ επιπλωμÝνο". Ο αναγνþστης θα συλλÜβει σε πολλÝς απü τις νουβÝλες του Πüε, παρÜξενα συμπτþματα αυτÞς της υπερβολικÞς προτßμησης για τις ωραßες μορφÝς, για τις μοναδικÝς ωραßες μορφÝς, για τα καλλωπισμÝνα μÝσα και τις ανατολικÝς πολυτÝλειες.
     Εßπα πως αυτü το Üρθρο μου φÜνηκε κηλιδωμÝνο απü μιαν ελαφριÜ αυθÜδεια. Οι θιασþτες της Ýμπνευσης, κυρßως αυτοß, δεν παραλεßπουν να βρουν εκεß μια βλασφημßα και μια βεβÞλωση, αλλÜ πιστεýω üτι για κεßνους ειδικÜ Þτανε που γρÜφτηκε το Üρθρο. ¼σο κÜποιοι Üνθρωποι των γραμμÜτων προσποιοýνται την αφροντισιÜ, σκοπεýοντας να πετýχουν το αριστοýργημα με κλειστÜ μÜτια, γεμÜτοι πεποßθηση μες στην ακαταστασßα και περιμÝνοντας χαρακτÞρες πεταμÝνους στο ταβÜνι, να ξαναπÝσουνε στο δÜπεδο μεταμορφωμÝνοι σε ποßημα, τüσον ο Πüε -Ýνας απü τους πιο εμπνευσμÝνους ανθρþπους που γνωρßζω- θα θÝτει την επιτÞδευση να σκεπÜσει το αυθüρμητο, να προσποιηθεß το κρýο αßμα και τη διÜσκεψη. "Πιστεýω να μπορÝσω να αυτοεπαινεθþ", λÝει με αγαπημÝνη περηφÜνεια που δεν τη βρßσκω καθüλου Üσχημο γοýστο, "που κανÝνα σημεßο της σýνθεσÞς μου δεν υπÞρξε εγκαταλειμμÝνο στη τýχη και που το Ýργο ολüκληρο βÜδισε βÞμα-βÞμα προς το σκοπü του, με την ακρßβεια και την αυστηρÞ λογικÞ ενüς μαθηματικοý προβλÞματος". Δεν εßναι, λÝω, παρÜ οι εραστÝς του τυχαßου, οι μοιρολÜτρες της Ýμπνευσης κι οι φανατικοß του λευκοý στßχου που μποροýν να βρουν αλλüκοτα αυτÜ τα μικροπρÜγματα. Δεν υπÜρχουν, üμως, μικροπρÜγματα στο σþμα της τÝχνης.
     Με την ευκαιρßα των λευκþν στßχων, θα προσθÝσω πως ο Πüε προσαρτοýσε μια ακραßα σημασßα στη ρßμα και στην ανÜλυση που Ýκανε για τη μαθηματικÞ και μουσικÞ απüλαυση που το πνεýμα τραβÜ μες απ' τη ρßμα, Ýδειξε τüση φροντßδα και τüση δεξιüτητα πνεýματος στις αιτßες που αναφÝρονται στη ποιητικÞ τÝχνη. Επßσης, απÝδειξε üτι το ρεφραßν επιδÝχεται απεßρως ποικßλες ερμηνεßες, αναζÞτησε επßσης τρüπους να αναζωογονÞσει, να εντεßνει την απüλαυση της ρßμας, προσθÝτοντÜς της αυτü το ακατανüητο στοιχεßο, τη παραδοξüτητα, που εßναι το απαραßτητο αλατοπßπερο της üλης ομορφιÜς. ΚÜνει συχνÜ ευτυχÞ χρÞση των επαναλÞψεων του ßδιου στßχου Þ πολλþν στßχων, επßμονες επιστροφÝς φρÜσεων που προσποιοýνται τις παρενοχλÞσεις της μελαγχολßας Þ της σταθερÞς ιδÝας -ρεφραßν καθαρü κι απλü, πραγματοποιημÝνο με πολλοýς και διαφορετικοýς τρüπους, μεταβαλλüμενο που παßζει με την απÜθεια και την αφαßρεση, ρßμες αναδιπλασιαζüμενες και τριπλασιαζüμενες κι ακüμη Ýνα εßδος ρßμας που εισÜγει στη μοντÝρνα ποßηση, αλλÜ περισσüτερο με την ακρßβεια και το σκοπü, τις εκπλÞξεις του ρωμαλÝου στßχου.
     Εßναι προφανÝς üτι η αξßα üλων αυτþν των μÝσων δεν μπορεß να εξακριβωθεß παρÜ μüνο με την εξÞγηση και μια μετÜφραση ποιημÜτων τüσο αγαπητþν και τüσο συμπυκνωμÝνων μπορεß να εßναι βÝβαια Ýνα κολακευτικü üνειρο, αλλÜ üμως δεν παýει να εßναι üνειρο. Ο Πüε Ýγραψε λßγη ποßηση, κÜθε φορÜ εξÝφραζε τη λýπη του που δεν μποροýσε να παραδοθεß, üχι συχνüτερα αλλÜ αποκλειστικÜ, σ' αυτü το εßδος εργασßας που το θεωροýσε το πιο ευγενικü.
     ¼μως, η ποßησÞ του εßναι πÜντα Ýνα δυνατü αποτÝλεσμα. Κι αυτü δεν εßναι η φλογερÞ διÜχυση του ΜπÜιρον, δεν εßναι η απαλÞ μελαγχολßα, η ευγενικÞ αρμονßα του ΤÝννυσον, για τον οποßον εßχε Üλλωστε (εßναι, λÝει, τυχαßο) Ýνα θαυμασμü σχεδüν αδερφικü, εßναι Ýνα πρÜγμα βαθý και στιλπνü σαν το üνειρο, μυστηριακü και τÝλειο σαν το κρýσταλλο. Δεν εßναι ανÜγκη, υποθÝτω, να προσθÝσω πως οι αμερικανοß κριτικοß δυσφÞμησαν συχνÜ αυτÞ τη ποßηση, μüλις τελευταßα βρÞκα σ' Ýνα λεξικü αμερικανικþν βιογραφιþν, Ýνα Üρθρο που Ýβριθε απü παραλογισμü, Ýτσι που ομολογοýσε κανεßς το φüβο του, που αυτÞ η μοýσα με το σοφü στολισμü δε δημιοýργησε σχολÞ μÝσα στις Ýνδοξες χþρες της ωφÝλιμης ηθικÞς και τελικÜ λυπüταν κανεßς που ο Πüε δεν εφÜρμοσε τα ταλÝντα του στην Ýκφραση των ηθικþν αληθειþν, αντß να τα ξοδεýει στην αναζÞτηση ενüς αλλüκοτου ιδεþδους και να σπαταλÜ στους στßχους του μια μυστηριακÞ ηδονÞ, εßναι αληθινüς αλλÜ φιλÞδονος.
     Γνωρßζουμε αυτÞ τη νüμιμη ξιφασκßα. Οι μομφÝς που οι κακοß κριτικοß εκτοξεýουν στους σπουδαßους ποιητÝς εßναι ßδιες σ' üλες τις χþρες. ΔιαβÜζοντας αυτü το Üρθρο μοý φαινüταν üτι διÜβαζα μια απü τις πολυÜριθμες κατηγορητικÝς εκθÝσεις που καταστρþνουν οι παρισινοß κριτικοß ενÜντια σ' αυτοýς απü τους ποιητÝς μας, που εßναι οι πιο αγαπητοß της τελειüτητας. Αυτοýς που εμεßς προτιμοýμε εßναι εýκολο να το μαντÝψουν και κÜθε ψυχÞ παθιασμÝνη για καθαρÞ ποßηση θα με καταλÜβει üταν πω üτι, ανÜμεσα στην αντιποιητικÞ μας ρÜτσα, ο Ουγκþ θα θαυμαζüτανε λιγüτερο αν Þταν τÝλειος κι ακüμα πως αυτü που ποτÝ δε θα του συγχωρÝσει το λυρικü του δαιμüνιο εßναι πως εισÞγαγε, δυνατÜ και βßαια, στη ποßησÞ του, αυτü που ο Πüε θεωροýσε ως κεφαλαιþδη σýγχρονη αßρεση: το διδακτισμü.

     Σαρλ Μπωντλαßρ Παρßσι 1852

 

 

Web Design: Granma - Web Hosting: Greek Servers