ÐåæÜ

Ðïßçóç-Ìýèéá

Ï Dali & Åãþ

ÈÝáôñï-ÄéÜëïãïé

Äïêßìéá

Ó÷üëéá-Áñèñá

ËáïãñáöéêÜ

ÅíäéáöÝñïíôåò

ÊëáóóéêÜ

Áñ÷áßá Åëë Ãñáìì

ÄéáóêÝäáóç

ÐéíáêïèÞêç

ÅéêáóôéêÜ

Ðáãê. ÈÝáôñï

Ðëçñ-Ó÷ïë-Åðéêïéí.

Öáíôáóôéêü

Åñ. Ëïãïôå÷íßá

Ãëõðô./Áñ÷éô.

ÊëáóóéêÜ ÉÉ

 
 

ÄéáóêÝäáóç 

Poe Edgar Allan: H KáôåñãáñéÜ Èåùñïýìåíç Óáí Ìéá Åê Ôùí Èåôéêþí Åðéóôçìþí

¸λα, νÜνι γκßλι-γκßλι
γÜτα και γαργÜλημα.

(Νανοýρισμα απü ΩδÞ του OρÜτιου)

     Απü καταβολÞς κüσμου υπÞρξανε δýο Ιερεμßες. Ο Ýνας Ýγραψε μιαν... ιερεμιÜδα πÜνω στη τοκογλυφßα και τον Ýλεγαν ΤζÝρεμυ (κοινþς τζερεμÝ) ΜπÝνθαμ. Τονε θαýμαζε ιδιαßτερα ο κýριος Τζων Νηλ κι Þταν Ýνας μεγÜλος Üνδρας με μικρÞν εμβÝλεια. Ο Üλλος [Πρüκειται για τον ΤζÝρεμυ Ντßντλερ (diddler = κατεργÜρης. xαρακτÞρας φαρσοκωμωδßας του James Kenny Raising Τhe Wind, 1803. ΕπιτÞδειος απατεþνας, Ýξυπνος, ρακÝνδυτος, μπαγαμπüντης που Þταν ειδÞμονας στο να δανεßζεται, να σηκþνει λεφτÜ Þ να παßρνει πßστωση, πÜντα με ψεýτικες προφÜσεις, χρησιμοποιþντας εξυπνÜδα και κομπßνα] Ýδωσε üνομα στη πιο σπουδαßα απü τις θετικÝς επιστÞμες κι Þτανε μεγÜλος Üνδρας σε μεγÜλη κλßμακα, μπορþ να πω μÜλιστα ο μεγαλυτερüτερος!
     Το τß σημαßνει κατεργαριÜ Þ η αφηρημÝνη Ýννοια που μας μεταφÝρει το ρÞμα "στÞνω κατεργαριÝς" δεν εßναι δα και τüσο δýσκολο να το καταλÜβουμε. ¼μως το γεγονüς, η πρÜξη, το πρÜγμα, οι κατεργαριÝς οι ßδιες, εßναι δýσκολο να οριστοýν επακριβþς. ºσως üμως αποκτÞσουμε μια κÜπως σαφÞ αντßληψη του θÝματος, ορßζοντας, üχι το θÝμα, την αφ' εαυτοý κατεργαριÜ, αλλÜ τον Üνθρωπο, σαν Ýνα ζþο που στÞνει κατεργαριÝς. Αν τυχüν το ‘χε αυτü υπüψη του ο ΠλÜτων, θα ‘χε γλυτþσει την επßθεση των μαδημÝνων κοτüπουλων.
     Με μεγÜλο θρÜσος ζÞτησαν απü τον ΠλÜτωνα να μÜθουνε, για ποιü λüγο Ýνα μαδημÝνο κοτüπουλο, που ολοφÜνερα Þταν "Ýνα δßποδο χωρßς φτερÜ", δεν Þταν σýμφωνα με τον χαρακτηρισμü αυτü, Üνθρωπος; ΑλλÜ δεν πρüκειται να ασχοληθþ εδþ με τÝτοιου εßδους αναζητÞσεις. Ο Üνθρωπος εßναι Ýνα ζþο που σκαρþνει κατεργαριÝς και δεν υπÜρχει Üλλο ζþο που να σκαρþνει κατεργαριÝς παρÜ μüνον ο Üνθρωπος. Ακüμα κι Ýνα ολüκληρο κοτÝτσι απü μαδημÝνα κοτüπουλα θα δυσκολευτεß να βρει κÜτι να πει πÜνω σ' αυτü.
     Αυτü που αποτελεß την ουσßα, τον πυρÞνα, τη θεωρητικÞ αρχÞ της κατεργαριÜς, στη πραγματικüτητα αφορÜ αποκλειστικÜ τα πλÜσματα που φορÜνε πανωφüρια και παντελüνια. Το κορÜκι κλÝβει, η αλεποý ξεγελÜ, η νυφßτσα χρησιμοποιεß πονηριÝς, ο Üνθρωπος κÜνει κατεργαριÝς. Αυτü εßναι το πεπρωμÝνο του. "Ο Üνθρωπος πλÜστηκε για να θρηνεß", λÝει ο ποιητÞς. ΑλλÜ δεν εßναι Ýτσι: ο Üνθρωπος πλÜστηκε για να κÜνει κατεργαριÝς. Αυτüς εßναι ο στüχος, το αντικεßμενü του, η κατÜληξÞ του. Και γι' αυτü το λüγο, üταν κÜποιου του Ýχουνε κÜνει κÜποια κατεργαριÜ λÝμε üτι "του κÜνανε λαδιÜ".
      Η κατεργαριÜ (η μπαγαποντιÜ αλλÝως), αν το καλοεξετÜσουμε, εßναι σýνθετη και τα συστατικÜ της εßναι μικρολογßα, ενδιαφÝρον, επιμονÞ, εφευρετικüτητα, τüλμη, νωχελικüτητα, αυθεντικüτητα, αναßδεια και χαμüγελο.
   Μικρολογßα: Ο κατεργÜρης μας εßναι... ψιλικατζÞς. Οι δραστηριüτητÝς του εßναι μικρÞς κλßμακας. Η δουλειÜ του εßναι η μεταποßηση üποιου πρÜγματος Ýχει χρεßα ο καιρüς, εßτε ρευστοý, εßτε επιταγþν. Αν τυχüν παρασυρθεß σε τßποτα μεγαλεπÞβολα σχÝδια, τüτε αμÝσως χÜνει τα ιδιαßτερα χαρακτηριστικÜ του και γßνεται αυτü που λÝμε επενδυτÞς. Η τελευταßα τοýτη λÝξη μας μεταδßδει την ιδÝα της κατεργαριÜς απü κÜθε Üποψη πλην της Ýκτασης. Ο κατεργÜρης μπορεß επομÝνως να θεωρηθεß ως τραπεζßτης σε μικρογραφßα, μια "οικονομικÞ δραστηριüτητα" ως κατεργαριÜ στο Μπρüμπντιγκαγκ. Ο Ýνας εßναι για τον Üλλο, ü,τι ο ¼μηρος για τον ΟρÜτιο, ü,τι το μαστüδοντο για το ποντßκι -ü,τι η ουρÜ του κομÞτη για κεßνη του γουρουνιοý.
   ΕνδιαφÝρον: Ο κατεργÜρης μας οδηγεßται απü το ενδιαφÝρον για τον εαυτü του. Περιφρονεß τη κατεργαριÜ που εßναι αυτοσκοπüς. ¸χει στο στüχαστρο Ýνα πρÜγμα: τη τσÝπη του και τη δικÞ σου. Βρßσκεται πÜντα σε αναζÞτηση για τη μεγÜλη ευκαιρßα. Αυτüς φροντßζει για το Νοýμερο ¸να. Εσý εßσαι το Νοýμερο Δýο και πρÝπει να φροντßσεις μüνος για τη πÜρτη σου.
   ΕπιμονÞ: Ο κατεργÜρης μας εßναι επßμονος. Δεν αποθαρρýνεται εýκολα. Ακüμα κι οι τρÜπεζες να πτωχεýσουν, αυτüς δε χαλÜ τη ζαχαρÝνιÜ του. Με σταθερüτητα ακολουθεß το σκοπü του κι üπως απü το δÝρμα του σκýλου δε μπορεßς τη λßγδα ν’ αποτρÝψεις ποτÝ, Ýτσι κι αυτüς δεν θα παρατÞσει τη δüλια επιδßωξÞ του, ποτÝ.
   Εφευρετικüτητα: Ο κατεργÜρης μας εßναι ευρηματικüς. ¸χει μεγÜλα αποθÝματα επινοητικüτητας. Τη "σκηνοθεσßα" τη καταλαβαßνει. Εφευρßσκει και καταστρατηγεß. Αν δεν Þταν ο ΑλÝξανδρος θα Þταν ο ΔιογÝνης. Αν δεν Þταν κατεργÜρης, θα Þτανε κατασκευαστÞς πατενταρισμÝνων ποντικοπαγßδων, Þ θα ψÜρευε πÝστροφες.
   Τüλμη: Ο κατεργÜρης μας εßναι τολμηρüς. Πρüκειται για Ýνα θαρραλÝο Üνθρωπο. Πηγαßνει τον πüλεμο ως την ΑφρικÞ. Κυριεýει τους πÜντες δι' επιθÝσεως. ¼λα τα στιλÝτα του κüσμου δε θα Þταν ικανÜ να τον φοβßσουν. Με πιüτερη σýνεση ο Dick Turpin (1706-1739, ¢γγλος κακοποιüς, επονομαζüμενος ΒασιλιÜς Των Δρüμων, αλογοκλÝφτης, λαθρÝμπορος και διαρρÞκτης, κυρßως Ýμεινε γνωστüς σα ληστÞς περασμÜτων) θα γινüτανε περßφημος κατεργÜρης. Με λιγüτερη κολακεßα ο Daniel O` Connel (1775-1847, επονομαζüμενος ΕλευθερωτÞς, αρχηγüς του αγþνα των Ιρλανδþν Ρωμαιοκαθολικþν για απüκτηση πολιτικþν δικαιωμÜτων αρχÝς 19.αι.) Με κανÜ-δυο κιλÜ μυαλü παραπÜνω, ο ΚÜρολος ο 12ος. (1682-1718, βασιλιÜς της Σουηδßας 1697-1718 και μεγÜλος στρατιωτικüς Þρωας. ¸πειτα απü επιτυχεßς πολÝμους ενÜντια σε Δανßα, Πολωνßα και Ρωσßα, ηττÞθηκε τÝλος απü τους Ρþσους).
   Νωχελικüτητα: Ο κατεργÜρης μας εßναι νωχελικüς. Δεν εßναι οýτε στο ελÜχιστο νευρικüς. ΠοτÝ του δεν εßχε νεýρα. ΠοτÝ δε βγαßνει Ýξω απ' τα ροýχα του -εκτüς κι αν τον βγÜλουν Ýξω απ' τη πüρτα. Εßναι κρýος -κρýος σαν αγγοýρι. Εßναι Þρεμος -"Þρεμος σαν το χαμüγελο της λαßδης του Bury". Εßναι βολικüς -βολικüς üπως Ýνα παλιü γÜντι Þ üπως οι δεσποινßδες της αρχαßας Βαßας.
   Αυθεντικüτητα:  Ο κατεργÜρης μας εßναι αυθεντικüς -και μÜλιστα συνειδητÜ. Οι σκÝψεις του εßναι δικÝς του. Δεν καταδÝχεται να χρησιμοποιÞσει τις σκÝψεις των Üλλων. Δεν απεχθÜνεται τßποτε üσο Ýνα μπαγιÜτικο κüλπο. Θα επÝστρεφε το πορτοφüλι, εßμαι βÝβαιος, αν μÜθαινε πως το απÝκτησε μ' Ýνα κοινüτυπο τρüπο.
   Αναßδεια: Ο κατεργÜρης μας εßναι αναιδÞς. ΚÜνει τον παλληκαρÜ. Σταυρþνει τα χÝρια. Τα βÜζει στις τσÝπες. Σε περιγελÜ κατÜφατσα. ΤσαλαπατÜ τα σπαρτÜ σου. Τρþει το φαγητü σου, πßνει το κρασß σου, δανεßζεται τα λεφτÜ σου, τσιμπÜ τη μýτη σου, κλωτσÜ το σκυλß σου και φιλÜ τη γυναßκα σου.
   Χαμüγελο: Ο αληθινüς κατεργÜρης συνοψßζει τα πÜντα σ' Ýνα χαμüγελο. Αλλ' αυτü κανεßς δεν το βλÝπει εκτüς απ' τον ßδιο. ΧαμογελÜ αφοý Ýχει τελειþσει ο καθημερινüς του μüχθος -τη νýχτα, στο δωμÜτιü του και μüνο για δικÞ του ατομικÞ ευχαρßστηση. Πηγαßνει στο σπßτι του. Κλειδþνει τη πüρτα. ΑπαλλÜσσεται απü τα ροýχα του. ΣβÞνει το κερß του. Ξαπλþνει στο κρεβÜτι. ΑκουμπÜ το κεφÜλι στο μαξιλÜρι. Αφοý Ýχουνε γßνει üλ' αυτÜ, τüτε ο κατεργÜρης μας χαμογελÜ. Δεν κÜνω υποθÝσεις. Πρüκειται για κÜτι φυσικü. Επιχειρηματολογþ σοβαρÜ και κατεργÜρης δßχως χαμüγελο δε θα 'τανε κατεργÜρης.
     Η προÝλευση της κατεργαριÜς Ýχει τις απαρχÝς της στη νηπιακÞ ηλικßα της Ανθρþπινης ΦυλÞς. ºσως ο ΑδÜμ να υπÞρξε ο πρþτος κατεργÜρης. ¼πως και να 'χουνε τα πρÜγματα üμως, μποροýμε να ανακαλýψουμε τα ßχνη της επιστÞμης αυτÞς σ' Ýνα πολý μακρινü παρελθüν. ΠÜντως, οι μοντÝρνοι την Ýχουνε φτÜσει σ' Ýνα σημεßο τελειüτητας απλησßαστο για τους χοντροκÝφαλους προπÜτορÝς μας. Χωρßς αναφορÜ εδþ λοιπüν στις "παλιÝς καραβÜνες", θα αρκεστþ σε μια συνοπτικÞ αναφορÜ κÜποιων πιο "μοντÝρνων περιπτþσεων".
     Μια πολý καλÞ κατεργαριÜ εßναι η εξÞς. Μια οικονüμος που θÝλει ν' αγορÜσει καναπÝ, για παρÜδειγμα, εντοπßζεται να μπαινοβγαßνει σε διÜφορα εμπορικÜ καταστÞματα επßπλων. ΤÝλος, φτÜνει σε κÜποιο που Ýχει να επιδεßξει μεγÜλη ποικιλßα. Την υποδÝχεται, και τη προσκαλεß να περÜσει Ýνα ευγενÝστατο κι ομιλητικü Üτομο που βρßσκεται στη πüρτα. Βρßσκει Ýναν καναπÝ που καλýπτει τις προσδοκßες της, και ρωτþντας για τη τιμÞ, με Ýκπληξη κι ενθουσιασμü ακοýει Ýνα ποσü τουλÜχιστον εßκοσι τοις εκατü λιγüτερο απ' ü,τι περßμενε. Σπεýδει να κÜνει την αγορÜ, παßρνει απüδειξη, αφÞνει τη διεýθυνσÞ της, με μια παρÜκληση να σταλεß το Ýπιπλο στο σπßτι το συντομüτερο δυνατü κι αποχωρεß με μια πληθþρα υποκλßσεων εκ μÝρους του καταστηματÜρχη. ΦτÜνει η νýχτα και πουθενÜ ο καναπÝς. ΠερνÜ κι η επüμενη μÝρα, το ßδιο. ΣτÝλνουν Ýνα υπηρÝτη να ρωτÞσει για τη καθυστÝρηση. Η αγοραπωλησßα δεν αναγνωρßζεται. Δεν πουλÞθηκε κανÝνας καναπÝς -δεν πÞρε κανεßς λεφτÜ για κÜτι τÝτοιο, -κανεßς, εκτüς απü τον κατεργÜρη, που Ýπαιξε τον καταστηματÜρχη για τη περßσταση. Τα εμπορικÜ μας καταστÞματα επßπλων αφÞνονται ολüτελα αφýλακτα, προσφÝροντας Ýτσι κÜθε ευκαιρßα για μια τÝτοιου εßδους κατεργαριÜ. Οι επισκÝπτες μπαßνουν μÝσα, κοιτÜζουνε τα Ýπιπλα, και φεýγουνε χωρßς να τους Ýχουνε δþσει σημασßα και χωρßς να τους Ýχουνε δει. Αν θελÞσει κÜποιος να αγορÜσει, Þ να ζητÞσει τιμÞ κÜποιου αντικειμÝνου, υπÜρχει στη διÜθεσÞ του Ýνα κουδοýνι κι αυτü θεωρεßται υπεραρκετü.
     ¸να αρκετÜ αξιüλογο κüλπο, και πÜλι, εßναι αυτü: ¸να καλοντυμÝνο Üτομο μπαßνει μÝσα σ' Ýνα μαγαζß. ΚÜνει μια αγορÜ αξßας ενüς δολαρßου. Ανακαλýπτει, προς μεγÜλη του ενüχληση, πως Ýχει ξεχÜσει το πορτοφüλι σ' Üλλο πανωφüρι. Κι Ýτσι λÝει στο μαγαζÜτορα:
 -"ΑγαπητÝ μου, δεν πειρÜζει! Απλþς κÜνε μου τη χÜρη, μπορεßς να μου στεßλεις το δÝμα σπßτι; Μα για περßμενε! ΠρÜγματι πιστεýω πως κι εκεß δεν Ýχω τßποτε μικρüτερο απü χαρτονüμισμα των πÝντε δολαρßων. Μπορεßς üμως να στεßλεις τÝσσερα δολÜρια σε ψιλÜ μαζß με το δÝμα, ξÝρεις".
 -"Πολý καλÜ, κýριε", αποκρßνεται ο καταστηματÜρχης, που εντυπωσιÜζεται αμÝσως απü τη λεπτüτητα του πελÜτη του. "ΞÝρω κÜτι τýπους", μονολογεß, "που θα 'βαζαν χωρßς πολλÜ-πολλÜ το εμπüρευμα κÜτω απü τη μασχÜλη και θα 'φευγαν με την υπüσχεση πως θα περÜσουν να πληρþσουν το δολÜριο το απüγευμα".
     ΣτÝλνει Ýνα παιδß με το δÝμα και τα ψιλÜ. Στη διαδρομÞ, εντελþς τυχαßα, συναντÜ τον αγοραστÞ, που αναφωνεß :
 -"Α! Αυτü εßναι το δÝμα μου, μÜλιστα νüμιζα πως εßχες φτÜσει στο σπßτι μου εδþ κι þρα. ¢ντε, λοιπüν. Η γυναßκα μου, η κυρßα Τρüττερ, θα σου δþσει τα πÝντε δολÜρια- την Ýχω ορμηνÝψει. Τα ρÝστα μπορεßς καλλßτερα να τα δþσεις σε μÝνα, θα χρειαστþ ψιλÜ για το ταχυδρομεßο. Πολý ωραßα! ¸να, δýο, δεν πιστεýω να εßναι κÜλπικο; -τρßα, τÝσσερα, σωστÜ εßναι! Πες στη κυρßα Τρüττερ üτι με συνÜντησες και φρüντισε να μη χασομερÞσεις στο δρüμο".
     Το αγüρι δε χασομερÜ καθüλου, αλλÜ χασομερÜ πολý να γυρßσει απ' τη παραγγελιÜ, γιατß üσο κι αν ψÜχνει δε βρßσκει καμμßα κυρßα που να λÝγεται Τρüττερ. ΠαρηγοριÝται üμως στη σκÝψη πως δε στÜθηκε τüσο βλÜκας να παραδþσει το δÝμα χωρßς να πÜρει λεφτÜ κι επιστρÝφοντας γεμÜτος αυταρÝσκεια στο μαγαζß, αισθÜνεται προσβεβλημÝνος κι αγανακτισμÝνος üταν το αφεντικü ρωτÜ τι απογßνανε τα ρÝστα.
     Μια αληθινÜ απλοúκÞ κατεργαριÜ, εßναι η εξÞς. ¸να πρüσωπο, που φαßνεται επßσημο, παρουσιÜζει στον καπετÜνιο ενüς πλοßου που εßναι Ýτοιμο για αναχþρηση, Ýνα ασυνÞθιστα μετριοπαθÞ λογαριασμü δημοτικþν τελþν. ΕυχαριστημÝνος που τη βγÜζει τüσο καλÜ και συγχυσμÝνος απü Ýνα σωρü πιεστικÜ καθÞκοντα, εξοφλεß το λογαριασμü αμÝσως. Σε περßπου δεκαπÝντε λεπτÜ, του παρουσιÜζεται Ýνας Üλλος πολý λιγüτερο μετριοπαθÞς λογαριασμüς απü κÜποιον που κÜνει φανερü το γεγονüς üτι ο πρþτος εισπρÜκτορας Þταν Ýνας κατεργÜρης κι η αρχικÞ εξüφληση, κüλπο.
     Να, και κÜτι παρüμοιο. ¸να ατμüπλοιο ξελýνει σιγÜ-σιγÜ απ' την αποβÜθρα. Ενας ταξιδιþτης, με τη βαλßτσα στο χÝρι, φαßνεται να τρÝχει προς την αποβÜθρα, λαχανιασμÝνος κι αγχωμÝνος. ΞαφνικÜ, σταματÜ απüτομα, σκýβει και μαζεýει κÜτι απü κÜτω με μεγÜλη ταραχÞ. Εßναι Ýνα πορτοφüλι και...
 -"ΜÞπως κÜποιος κýριος Ýχασε το πορτοφüλι του;" φωνÜζει. Κανεßς δεν μπορεß να πει üτι Ýχασε ακριβþς το πορτοφüλι του. ΑλλÜ γßνεται μεγÜλη φασαρßα, üταν η σπηλιÜ του θησαυροý φαßνεται πως εßναι γεμÜτη λεφτÜ. Το πλοßο, παρ' üλ' αυτÜ, δε μπορεß να καθυστερÞσει.
 -"Ο χρüνος κι η παλßρροια δεν περιμÝνουν για κανÝνα", λÝει ο καπετÜνιος.
 -"Για τ' üνομα του θεοý, περιμÝνετε πÝντε λεπτÜ", λÝει ο ευρÝτης του πορτοφολιοý -"ο νüμιμος διεκδικητÞς θα εμφανιστεß üπου να 'ναι".
 -"Δεν μπορþ να περιμÝνω!" απαντÜ ο κυβερνÞτης. "Λýστε τους κÜβους εκεß πÝρα, με ακοýτε";
 -"Τι να κÜνω;" αναρωτιÝται βασανιστικÜ και φωναχτÜ ο ευρÝτης. "Πρüκειται να φýγω απ' τη χþρα για κÜμποσα χρüνια και δεν μπορþ ελαφρÜ τη καρδßα να κρατÞσω Ýνα τüσο μεγÜλο ποσüν στη κατοχÞ μου. Με συγχωρεßτε, κýριε," (απευθýνεται σε κÜποιο κýριο που στÝκει στην αποβÜθρα), "αλλÜ φαßνεστε Ýντιμος Üνθρωπος. Θα μποροýσατε να μου κÜνετε τη χÜρη να αναλÜβετε αυτü το πορτοφüλι- εßμαι βÝβαιος üτι μπορþ να σας εμπιστευθþ- και να το βÜλετε στην εφημερßδα; Τα χαρτονομßσματα αυτÜ, βλÝπετε, εßναι Ýνα αρκετÜ μεγÜλο ποσüν. Ο ιδιοκτÞτης, χωρßς αμφιβολßα, δε θα παραλεßψει να σας ανταμεßψει για τον κüπο σας".
 -"ΕμÝνα!- üχι, εσÜς! εσεßς βρÞκατε το πορτοφüλι".
 -"Λοιπüν, αφοý επιμÝνετε... θα δεχτþ μια μικρÞ αμοιβÞ, μüνο και μüνο για να μη νοιþθετε ενδοιασμοýς. Για να δω- μ' αυτÜ τα χαρτονομßσματα εßναι üλα κατοστÜρικα- μÝγας εßσαι Κýριε! Εκατü εßναι πολλÜ, δεν τα παßρνω! πενÞντα φτÜνουν, εßμαι βÝβαιος..."
 -"Λýστε τους κÜβους απü 'κεß!" ξαναλÝει ο καπετÜνιος.
 -"ΑλλÜ πÜλι δεν Ýχω να αλλÜξω απü κατοστÜρικο και γενικÜ το καλλßτερο για σας θα Þταν να-"
 -"Λýστε τους κÜβους απü 'κεß!" τριτολÝει ο καπετÜνιος.
 -"Δεν πειρÜζει!" λÝει ο κýριος της αποβÜθρας, που Ýψαχνε στο πορτοφüλι του εδþ και κÜμποση þρα- "δεν πειρÜζει! Τη διορθþνω εγþ τη δουλειÜ- να Ýνα πενηντÜρικο της ΤρÜπεζας της Βορεßου ΑμερικÞς- πÝτα μου το πορτοφüλι".
     Κι ο υπÝρ-ευσυνεßδητος ευρÝτης παßρνει με φανερÞν απροθυμßα το πενηντÜρικο και πετÜ στον κýριο το πορτοφüλι, üπως επιθυμοýσε, ενþ το ατμüπλοιο ξεφυσÜ κι αγκομαχÜ φεýγοντας. ΜισÞ þρα περßπου μετÜ την αναχþρησÞ του, το "μεγÜλο ποσüν" φαßνεται πως εßναι "πλαστογραφßα" κι η üλη υπüθεση μια κεφαλαιþδης κατεργαριÜ.
     Μια τολμηρÞ κατεργαριÜ εßναι αυτÞ: Μια υπαßθρια μÜζωξη κηρýγματος του ευαγγελßου Þ κÜτι παρüμοιο, πρüκειται να λÜβει χþρα σ' Ýνα σημεßο üπου μπορεß κανεßς να φτÜσει μüνο περνþντας μια γÝφυρα. Ενας κατεργÜρης την αρÜζει πÜνω στη γÝφυρα και με σεβασμü ενημερþνει τους διαβÜτες για το νÝο κοινοτικü νüμο, που καθορßζει διüδια ßσα με Ýνα σÝντσι για τους πεζοýς, δυο για τ' Üλογα και τα γαιδοýρια και λοιπÜ και λοιπÜ. Μερικοß δυσφοροýν, αλλÜ üλοι υποκýπτουν κι ο κατεργÜρης γυρßζει σπßτι, üντας πενÞντα-εξÞντα δολÜρια πλουσιüτερος, που κÝρδισε με τον ιδρþτα του. Να εισπρÜττει κανεßς διüδια απü τüσο μεγÜλο πλÞθος δεν το λες κι εýκολο πρÜγμα.
     Μια Ýξυπνη κατεργαριÜ εßναι τοýτη: ¸νας φßλος Ýχει στη κατοχÞ του μια συναλλαγματικÞ του κατεργÜρη, συμπληρωμÝνη κι υπογεγραμμÝνη κατÜ το σýνηθες, σ' Ýνα κοινü Ýντυπο, απ' αυτÜ που εßναι τυπωμÝνα με κüκκινο μελÜνι. Ο κατεργÜρης αγορÜζει κÜνα δυο ντουζßνες απ' αυτÜ τα Ýντυπα και κÜθε μÝρα βουτÜ κι απü Ýνα στη σοýπα του, βÜζει το σκýλο του να πηδÜ για να το αρπÜξει και τÝλος του το δßνει για ανταμοιβÞ. ΦτÜνει η προθεσμßα εξüφλησης, ο κατεργÜρης, μαζß με το σκýλο του, επισκÝπτεται το φßλο κι η υπüσχεση της πληρωμÞς αποτελεß το θÝμα της κουβÝντας. Ο φßλος τη βγÜζει απü το συρτÜρι και καθþς την απλþνει προς τον κατεργÜρη, πετιÝται ο σκýλος και τη καταβροχθßζει πÜραυτα. Ο κατεργÜρης üχι μüνο μÝνει Ýκπληκτος, αλλÜ ενοχλεßται και θυμþνει με τη παρÜλογη συμπεριφορÜ του σκýλου του και διαβεβαιþνει πως εßναι πρüθυμος ν’ ανταποκριθεß στην υποχρÝωσÞ του, μüλις εμφανιστοýν οι αποδεßξεις που τον καθιστοýν υπεýθυνο πληρωμÞς.
     Μια μικροκατεργαριÜ εßναι η εξÞς. ¸νας συνεργÜτης του κατεργÜρη προσβÜλλει μια κυρßα στο δρüμο. Ο ßδιος ο κατεργÜρης τρÝχει προς βοÞθειÜ της και φιλοδωρþντας το φßλο του με μερικÝς καρπαζιÝς, επιμÝνει να συνοδεýσει τη κυρßα μÝχρι το σπßτι της. Υποκλßνεται, με το χÝρι στη καρδιÜ και την αποχαιρετÜ γεμÜτος σεβασμü. Εκεßνη τον παρακαλεß ως σωτÞρα της, να περÜσει μÝσα για να τον συστÞσει στο μεγÜλο της αδερφü και στο μπαμπÜ. Αυτüς αρνεßται, μ' Ýνα αναστεναγμü.
 -"Δεν υπÜρχει λοιπüν τρüπος, κýριε", μουρμουρßζει εκεßνη, "που να μπορþ να σας δεßξω την ευγνωμοσýνη μου";
 -"Ε, λοιπüν, κυρßα μου, υπÜρχει τρüπος. ¸χετε τη καλωσýνη να μου δανεßσετε μερικÜ σελßνια";
     Στη ταραχÞ της η κυρßα σκÝφτεται να λιποθυμÞσει χωρßς αναβολÞ. Αφοý το ξανασκÝφτεται üμως, αλλÜζει γνþμη, ανοßγει το πορτοφüλι και του δßνει τα κÝρματα. ΑυτÞ, λοιπüν, εßναι μικροκατεργαριÜ- καθþς Ýνα μεγÜλο κομμÜτι του ποσοý πρÝπει να πληρωθεß στον κýριο που μπÞκε στον κüπο να κÜνει τη προσβολÞ και που κατüπιν στÜθηκε να τις φÜει επειδÞ την εκτÝλεσε.
     Μια μÜλλον ασÞμαντη κι üμως αρκετÜ μελετημÝνη κατεργαριÜ εßναι κι αυτÞ: Ο κατεργÜρης πλησιÜζει στο μπαρ ενüς εστιατορßου και ζητÜ κÜνα-δυο μασοýρια καπνοý. Του τα δßνουνε λοιπüν κι αυτüς αφοý τα εξετÜσει, λÝει:
 -"Δε μου πολυαρÝσει αυτüς ο καπνüς. Να, πÜρ' τονε πßσω και δþσε μου καλλßτερα Ýνα ποτÞρι κονιÜκ και νερü". Προμηθεýεται λοιπüν το κονιÜκ και το νερü, τα ρουφÜει και μετÜ κατευθýνεται προς τη πüρτα. ΑλλÜ η φωνÞ του εστιÜτορα τον σταματÜ:
 -"Νομßζω, κýριε, πως ξεχÜσατε να πληρþσετε το κονιÜκ και το νερü".
 -"Να πληρþσω το κονιÜκ και το νερü! δε σου γýρισα πßσω τον καπνü, και πÞρα το κονιÜκ; Τß Üλλο θÝλεις";
 -"¼μως, κýριε, αν Ýχετε την ευχαρßστηση, δε θυμÜμαι να μου πληρþσατε τον καπνü".
 -"Τß θες να πεις, βρε λωποδýτη; Δε σου Ýδωσα πßσω τον καπνü σου; Αυτüς εκεß δεν εßναι ο καπνüς σου; ¸χεις την απαßτηση να πληρþσω για κÜτι που δεν πÞρα";
 -"Μα, κýριε..." λÝει ο εστιÜτορας που τα 'χει χÜσει, "μα, κýριε...-"
 -"Τß μα και ξεμα μου λες", τονε διακüπτει ο κατεργÜρης φανερÜ θυμωμÝνος και χτυπþντας τη πüρτα πßσω του με δýναμη, καθþς δραπετεýει: "Ασ' τα μα και ξεμÜ, κι Üλλη φορÜ üχι κüλπα στους ταξιδιþτες".
     Να κι Üλλο Ýνα πολý Ýξυπνο κüλπο, του οποßου η απλüτητα αποτελεß τη καλλßτερη σýσταση: ¸χει χαθεß -στ' αλÞθεια- Ýνα πορτοφüλι κι ο ιδιοκτÞτης του βÜζει σε μßα καθημερινÞς κυκλοφορßας εφημερßδα της πüλης μια πλÞρως κατατοπιστικÞ αγγελßα. ¼που, ο κατεργÜρης μας αντιγρÜφει τα δεδομÝνα αυτÞς της αγγελßας, με κÜποιες αλλαγÝς στην επικεφαλßδα, τη γενικÞ φρασεολογßα, και τη διεýθυνση. Το πρωτüτυπο για  παρÜδειγμα,
εßναι Ýνα μακροσκελÝς και φλýαρο κεßμενο, με τßτλο "ΧÜθηκε Πορτοφüλι!" και δßνει οδηγßες, μüλις βρεθεß ο θησαυρüς να προσκομιστεß στην οδü Τομ, 1. Το αντßγραφο εßναι σýντομο κι Ýχοντας επικεφαλßδα απλÜ "ΧÜθηκε", δßνει διεýθυνση Ντικ, 2 Þ ΧÜρρυ, 3, ως το μÝρος που μπορεß κανεßς να συναντÞσει τον ιδιοκτÞτη. ΕπιπλÝον, η αγγελßα μπαßνει σε πÝντε Þ Ýξι καθημερινÝς ημερÞσιες εφημερßδες τουλÜχιστον, ενþ χρονικÜ κÜνει την εμφÜνισÞ της μüλις μερικÝς þρες μετÜ το πρωτüτυπο. Αν τυχüν τη διαβÜσει ο ιδιοκτÞτης του πορτοφολιοý, δýσκολα θα φανταστεß üτι Ýχει κÜποια σχÝση με τη δικÞ του ατυχßα. ΑλλÜ, οι πιθανüτητες, φυσικÜ εßναι πÝντε Þ Ýξι προς Ýνα üτι ο ευρÝτης θα απευθυνθεß στη διεýθυνση που δüθηκε απü τον κατεργÜρη, παρÜ σ' αυτÞ που Ýδωσε ο πραγματικüς ιδιοκτÞτης. Ο πρþτος πληρþνει την αμοιβÞ, τσεπþνει το θησαυρü κι εξαφανßζεται.
     ΑνÜλογη κατεργαριÜ εßναι και η εξÞς. Μια κυρßα κÜποιου ειδικοý βÜρους Ýχασε, κÜπου στο δρüμο, Ýνα διαμαντÝνιο δαχτυλßδι ασυνÞθιστα μεγÜλης αξßας. Για την εýρεσÞ του προσφÝρει μια αμοιβÞ κÜπου πενÞντα-εξÞντα δολαρßων, δßνοντας στην αγγελßα λεπτομερÞ περιγραφÞ του κοσμÞματος και του δεσßματüς του και δηλþνει üτι με την επιστροφÞ του στο νοýμερο τÜδε, στη Λεωφüρο τÜδε, η αμοιβÞ θα πληρωθεß στο λεπτü, χωρßς ερωτÞσεις. Ενþ η κυρßα απουσιÜζει απü το σπßτι, μια-δυο μÝρες μετÜ, χτυπÜ το κουδοýνι της πüρτας νοýμερο τÜδε, στη Λεωφüρο τÜδε. Εμφανßζεται Ýνας υπηρÝτης. Ζητοýν τη κυρßα του σπιτιοý, που, üπως εßπαμε λεßπει. Στο Üκουσμα της εκπληκτικÞς αυτÞς πληροφορßας, ο επισκÝπτης εκφρÜζει τη βαθýτατη θλßψη του. Η υπüθεση για την οποßα Ýχει Ýρθει εßναι σοβαρÞ κι αφορÜ τη κυρßα αυτοπροσþπως. Στη πραγματικüτητα, εßχε την καλÞ τýχη να βρει το διαμαντÝνιο της δαχτυλßδι. ΑλλÜ ßσως το καλλßτερο θα Þταν να ξαναπερÜσει.
 -"Μα τß λÝτε!" λÝει ο υπηρÝτης. Και, -"Μα τß λÝτε!" λÝει η αδελφÞ της κυρßας κι η κουνιÜδα της κυρßας, που καταφτÜνουν αμÝσως. Το δαχτυλßδι αναγνωρßζεται μεγαλοφþνως, πληρþνουνε την αμοιβÞ, και σχεδüν βγÜζουν Ýξω απ' τη πüρτα τον ευρÝτη. Η κυρßα επιστρÝφει κι εκφρÜζει μια κÜποια δυσαρÝσκεια προς την αδελφÞ και τη νýφη της, καθþς τυχαßνει να πλÞρωσαν κÜπου πενÞντα δολÜρια για Ýνα φο μπιζοý, φτιαγμÝνο απü αυθεντικü χρυσοχαλκü κι αδιαμφισβÞτητης ποιüτητας στρας.
     Καθþς üμως πραγματικÜ οι κατεργαριÝς εßναι ατελεßωτες, το ßδιο θα συνÝβαινε και με τοýτο το δοκßμιο, αν εßχα σκοπü να αναφερθþ Ýστω και στις μισÝς παραλλαγÝς και διαφοροποιÞσεις που υπüκειται η εν λüγω επιστÞμη. ΠρÝπει αναγκαστικÜ να ολοκληρþσω την εργασßα αυτÞ και δεν υπÜρχει καλλßτερος τρüπος γι' αυτü, απü μια περιληπτικÞ αναφορÜ μιας πολý πρüσφατης, αλλÜ μÜλλον περßπλοκης κατεργαριÜς, τüπου θÝατρο υπÞρξε η ßδια η πüλη μας, üχι πριν πολý καιρü και που επαναλÞφθηκε μετÜ επιτυχþς και σ' Üλλες ακüμα πιο απονÞρευτες περιοχÝς των ΗΠΑ:
     Ενας μεσüκοπος κýριος καταφτÜνει στη πüλη χωρßς να ξÝρει κανεßς απü ποý. Η διαγωγÞ του εßναι ασυνÞθιστα ακριβÞς, επιφυλακτικÞ, σοβαρÞ και μετρημÝνη. Το ντýσιμü του εßναι σχολαστικÜ καθαρü, αλλÜ απλü και σεμνü. ΦορÜ λευκü μαντÞλι στο λαιμü, φαρδý πανωφüρι, φτιαγμÝνο με μοναδικü σκοπü να εßναι βολικü, χοντρüσολα, Üνετα παποýτσια και παντελüνι δßχως τιρÜντες. ΠρÜγματι, αποπνÝει Ýναν αÝρα ευκατÜστατου, σοβαροý, ακριβοýς κι αξιοσÝβαστου "επιχειρηματßα", αναμφισβÞτητα, απü κεßνους τους αυστηροýς, σκληροýς εξωτερικÜ, κι ευγενικοýς εσωτερικÜ ανθρþπους που βλÝπουμε στις ευφυüλογες κωμωδßες, Üνθρωποι που τα λüγια τους εßναι εγγýηση και που με το Ýνα χÝρι μοιρÜζουν χρÞματα σε φιλανθρωπßες, ενþ με το Üλλο, üπως συνηθßζεται στο παζÜρεμα, βγÜζουν κι απü τη μýγα ξýγκι.
     ΦÝρνει πολλÝς δυσκολßες μÝχρι να μπορÝσει να βολευτεß σε κÜποια πανσιüν. Αντιπαθεß τα παιδιÜ. Εßναι συνηθισμÝνος να Ýχει την ησυχßα του. Οι τρüποι του εßναι μεθοδικοß κι Ýπειτα θα προτιμοýσε να βρει μια μικρÞ κι ευυπüληπτη οικογÝνεια, με θρησκευτικÝς αντιλÞψεις. Οι κανονισμοß, πÜντως, δεν αποτελοýν πρüβλημα, μüνο που θα πρÝπει να επιμεßνει στην εξüφληση του λογαριασμοý πρþτη κÜθε μÞνα (σÞμερα εßναι η δεýτερη) και παρακαλεß τη σπιτονοικοκυρÜ του, μüλις τελικÜ βρει κÜποια που του κÜνει, για κανÝνα λüγο να μη ξεχÜσει τις οδηγßες του πÜνω σ' αυτü το θÝμα, αλλÜ να του στÝλνει το λογαριασμü, και την απüδειξη, ακριβþς στις δÝκα η þρα, τη πρþτη μÝρα κÜθε μÞνα, και σε καμμßα περßπτωση να μην το αναβÜλλει για τη δεýτερη.
     Αφοý γßνει αυτüς ο διακανονισμüς, νοικιÜζει Ýνα γραφεßο σε μιαν ευυπüληπτη μÜλλον παρÜ εξεζητημÝνη περιοχÞ της πüλης. Δεν υπÜρχει τßποτε που να απεχθÜνεται περισσüτερο απü τη φιγοýρα. "Οπου υπÜρχει πολλÞ επßδειξη", λÝει, "σπÜνια κρýβεται κÜτι σοβαρü πßσω"- μια παρατÞρηση που κÜνει τüσο βαθειÜ εντýπωση στη σπιτονοικοκυρÜ, þστε αμÝσως τη σημειþνει με μολýβι στη μεγÜλη οικογενειακÞ Βßβλο, στο περιθþριο δßπλα απü τις Παροιμßες του Σολομþντα.
     Το επüμενο βÞμα εßναι να βÜλει μια αγγελßα, κÜπως παρüμοια με αυτÞ, στις μεγαλýτερες επιχειρηματικÝς εφημερßδες της πüλης, αποφεýγει τις μικρüτερες καθþς εßναι μη "ευυπüληπτες" και καθþς απαιτοýν προκαταβολικÜ πληρωμÞ της αγγελßας. Ο επιχειρηματßας θεωρεß θÝμα εμπιστοσýνης να μη πληρþνει για μια δουλειÜ, αν δεν Ýχει ολοκληρωθεß.

       "ΖΗΤΟΥΝΤΑΙ
     Οι υποφαινüμενοι, οι οποßοι πρüκειται να εκκινÞσουν εκτεταμÝνες επιχειρηματικÝς δραστηριüτητες στη πüλη αυτÞ, θα χρειαστοýνε τις υπηρεσßες τριþν Þ τεσσÜρων ικανþν υπαλλÞλων, στους οποßους θα δßδεται γενναιüδωρος μισθüς. Απαιτοýνται οι καλλßτερες συστÜσεις, üχι τüσο üσον αφορÜ στις ικανüτητες, αλλÜ την ακεραιüτητÜ τους. ΜÜλιστα, καθþς τα καθÞκοντÜ τους συμπεριλαμβÜνουν μεγÜλες ευθýνες και μεγÜλα χρηματικÜ ποσÜ θα πρÝπει αναγκαστικÜ να περνοýν απü τα χÝρια των προσληφθÝντων, θεωροýμε σωστü να ζητÞσουμε μια εγγýηση πενÞντα δολαρßων απü κÜθε υπÜλληλο που θα προσλÜβουμε. ΕπομÝνως, ας μην απευθυνθοýν σε μας Üτομα που δεν εßναι διατεθειμÝνα να αφÞσουν το ποσüν αυτü στη κατοχÞ των υποφαινüμενων και που δεν εßναι σε θÝση να προσκομßσουν τις πλÝον αξιüπιστες μαρτυρßες ηθικÞς. Θα προτιμηθοýν κýριοι θρησκευτικþν αντιλÞψεων. ΑιτÞσεις γßνονται δεκτÝς κατÜ τις þρες δÝκα κι Ýντεκα π.μ., και τÝσσερις και πÝντε μ.μ., στους κ.κ.: ΜΠΟΓΚΣ, ΧΟΓΚΣ, ΛΟΓΚΣ, ΦΡΟΓΚΣ, ΚΑΙ ΣΙΑ:  Οδüς Ντογκ, 110
".


     ΜÝχρι τις τριÜντα μÞνα του μÞνα, η αγγελßα αυτÞ Ýχει φÝρει το γραφεßο των κ.κ. γýρω στους δεκαπÝντε με εßκοσι κυρßους θρησκευτικþν αντιλÞψεων. Ο επιχειρηματßας μας üμως δε βιÜζεται να συνÜψει συμβüλαιο με κανÝναν, Ýνας επιχειρηματßας ποτÝ δεν εßναι βιαστικüς και μüνον Ýπειτα απü τη πιο αλýγιστη κατÞχηση σχετικÜ με την ευλÜβεια των κυρßων, γßνονται δεκτÝς οι υπηρεσßες τους κι εισπρÜττονται τα πενÞντα δολÜρια, απλþς και μüνο για λüγους προνοητικüτητας εκ μÝρους της αξιοσÝβαστης εταιρßας των κ.κ. ΚατεργαρÝων Και Σια. Το πρωινü της πρþτης μÝρας του επüμενου μÞνα, η σπιτονοικοκυρÜ δεν παρουσιÜζει το λογαριασμü, üπως εßχε υποσχεθεß, αμÝλεια που η κεφαλÞ του Οßκου που τελειþνει σε -ογκς θα την εßχε αναμφßβολα επιπλÞξει δριμýτατα, αν Þταν δυνατüν να πειστεß να παραμεßνει στη πüλη μια δυü μÝρες ακüμα για το σκοπü αυτü.
     ¼πως Ýχουν τα πρÜγματα, οι αστυνομικοß ταλαιπωρÞθηκαν Üνευ προηγουμÝνου, τρÝχοντας εδþ κι εκεß και το μüνο που εßναι σε θÝση να κÜνουν εßναι να ανακηρýξουνε τον επιχειρηματßα "Üφαντο", φρÜση με την οποßα κÜποιοι φαντÜζονται üτι εννοοýν πως Ýχουνε γßνει καπνüς, γνωστÞ φρÜση και μη εξαιρετÝα, για τζερεμÝδες. Εν τω μεταξý, οι νεαροß κýριοι εßναι κÜπως λιγüτερο θρησκευτικþν αντιλÞψεων απ’ ü,τι προηγουμÝνως, ενþ η
σπιτονοικοκυρÜ αγορÜζει τη καλλßτερη ινδικÞ γüμμα αξßας ενüς σελινιοý που μπορεß να βρει και πολý προσεκτικÜ αφαιρεß τη σημεßωση με μολýβι που κÜποιος ανüητος Ýγραψε στην οικογενειακÞ της Βßβλο, στο ευρýχωρο περιθþριο των Παροιμιþν του Σολομþντα. Ενþ θα μποροýσε απλÜ να γρÜψει:
     ΚÜθε κατεργÜρης στον πÜγκο του λοιπüν!
___________________________________________________________________________________________

Edgar Allan Poe:
 Diddling: Considered As One Of The Exact Sciences
                (H KατεργαριÜ Θεωροýμενη Σαν Μια Εκ Των Θετικþν Επιστημþν)
 
Αυτü το κεßμενο πρωτογρÜφτηκε απü τον Πüε σα μια κριτικÞ στο Raising Τhe Wind του James Kenny, γραμμÝνη στη Philadelphia Saturday Courier (Τüμος. XIII, Αρθρο 655), στις  14 Οκτþβρη 1843

 

 

Web Design: Granma - Web Hosting: Greek Servers