Βιογραφικü
Η οικογÝνειÜ του εßναι μια παλαιüτατη ΒυζαντινÞ οικογÝνεια που Ýφυγε κÜποτε απü το ΒυζÜντιο κι εγκαταστÜθηκε στο Αρχαßο ΔÜλμαιο, στις ΔαλματικÝς ακτÝς κι αργüτερα στο Capo d' Istria, απ' üπου πÞρε και το üνομÜ της διüτι παλαιüτερα λεγüτανε Vittori. O πατÝρας του ονομαζüτανε Αντüνιο Μαρßα Βιτüρι Καποδßστρια κι η μητÝρα του Þταν απü την Κýπρο, ονομαζüτανε Διαμαντßνα (Αδαμαντßα) ΓονÝμη. ¸τσι ο Καποδßστριας Þταν μßγμα ΚÝρκυρας και Κýπρου κι αυτü Ýδωσε σφραγßδα στην εν συνεχεßα συμπεριφορÜ του. Η οικογÝνεια Καποδßστρια εßναι γνωστÞ κι απü Üλλους προγüνους του που αναφÝρονται σε γεγονüτα πριν και μετÜ την Üλωση της Κωνσταντινοýπολης. Ο Νικüλαος Καποδßστριας, εßχε διαθÝσει τερÜστια ποσÜ στη Κωνσταντινοýπολη για ν' απελευθερωθοýν πολλοß ΚρÞτες που εßχαν αιχμαλωτισθεß απü τους Τοýρκους μετÜ την επανÜσταση του 1669 κι εßχαν οδηγηθεß στη Βασιλεýουσα. Ο Αλεβßζος Καποδßστριας που ξεσÞκωσεν επανÜσταση στη Βüρειο ¹πειρο επικεφαλÞς των κατοßκων της ΧιμÜρας με τη βοÞθεια Ενετþν, αλλÜ κι Üλλοι επßσης αγωνιστÝς που προσÝφεραν μεγÜλες υπηρεσßες.
Ο πατÝρας του Καποδßστρια σποýδασε στην Ιταλßα στο ΠατÜβιον (σÞμερα ΠÜντοβα) ΝομικÜ. Εδþ πρÝπει να τονßσω πως üσα πανεπιστÞμια ιδρýθηκαν στην Ρουμανßα, Αυστρßα κι Ιταλßα την εποχÞ 1300-1500 κι ανÝτηξαν τις επιστÞμες (ΠανδιδακτÞρια ονομÜζονταν τüτε κι αργüτερα ΠανεπιστÞμια) ιδρýθηκαν üχι απü ΡουμÜνους, Αυστριακοýς Þ Ιταλοýς, αλλÜ απü ¸λληνες, ιδßως απü τη ΜικρÜ Ασßα. Αφοý λοιπüν σποýδασε στην Ιταλßα επÝστρεψε στη ΚÝρκυρα κι Üρχισε να ασχολεßται μ' επαναστατικÜ κινÞματα. Αυτüς συνÝταξε το 1800, μετÜ την υποτυπþδη απελευθÝρωση της ΚÝρκυρας και τη θÝση της υπü την υψηλÞ ηγεμονßα του ΣουλτÜνου το πρþτο Σýνταγμα. ΠÞγε μÜλιστα στην Κωνσταντινοýπολη, το υπÝβαλε στο σουλτÜνο κι αυτüς το αποδÝχτηκε.
Ο ΙωÜννης γεννÞθηκε στη ΚÝρκυρα στις 10 ΦλεβÜρη 1776 κι εßχε τον τßτλο του Κüμη. ¹τανε δευτερüτοκος γιος αλλÜ το 6ο παιδß των γονιþν του. ΥπÞρχε ο μεγαλýτερος, ο ΒιÜρος κι ο μικρüτερος, ο Αυγουστßνος. Σποýδασε τα πρþτα γρÜμματα στο μοναστÞρι της Αγßας Ιουστßνης στο προÜστειο της Γαρßτσας -σχολεßο των αριστοκρατþν της εποχÞς-, απü το 1781, üπου Ýμαθε πολý καλÜ ΛατινικÜ, ΙταλικÜ και ΓαλλικÜ. Το 1788 αναπτýσσεται πολý Ýντονα το θρησκευτικü του συναßσθημα και συχνÜζει στη ΜονÞ ΠλατυτÝρας, üπου ο μοναχüς Συμεþν τονε κατηχεß με πÜθος στην ορθüδοξη πßστη. Το 1792 σþζεται απü θαýμα, σε ατýχημα με Üλογο που το αποδßδει στη ΠαναγιÜ τη ΠλατυτÝρα κι η πßστη του στον Θεü δυναμþνει. 2 χρüνια μετÜ πηγαßνει στη Βενετßα και την επüμενη χρονιÜ πηγαßνει στη ΠÜντοβα κι εγγρÜφεται στο εκεß πανεπιστÞμιο, üπου σποýδασε ΙατρικÞ. ΑποφοιτÜ το 1797 στις 10 Ιουνßου κι επιστρÝφει αμÝσως στη ΚÝρκυρα üπου εξασκοýσε την ιατρικÞ αφιλοκερδþς γιατß Þταν πολý πλοýσιος. Εßχε κτÞματα στη ΚÝρκυρα αλλÜ κι αλλοý, τüσο μÝσα, üσο και Ýξω απü τα ΒαλκÜνια. Απü τα τÝλη του 1798 αφοσιþθηκε ολοκληρωτικÜ στη πολιτικÞ, ειδικüτερα μετα τον πüλεμο των Ρωσωτοýρκων εναντßον των ΓÜλλων. Τüτε η οικογÝνεια Καποδßστρια καταφεýγει στη ΚερκυραúκÞν ýπαιθρο και πολεμÜ με το μÝρος των πρþτων. Την επüμενη χρονιÜ η γαλλικÞ φρουρÜ παραδßδει την πüλη στους Ρωσþτουρκους και για Ýνα διÜστημα, ο ßδιος διατÝλεσε αρχßατρος του τουρκικοý στρατιωτικοý νοσοκομεßου, που ιδρýθηκε τüτε στην ΚÝρκυρα.
Το 1797 τα Ιüνια νησιÜ, που Þταν Ýδαφος της Δημοκρατßας της Βενετßας, πÝρασαν στον Ýλεγχο των ΓÜλλων του ΝαπολÝοντα, üταν αυτοß κατÝλαβαν τη Βενετßα. Το 1799, Ρωσßα και Τουρκßα μαζß, πÞραν τα νησιÜ απü τους ΓÜλλους. Υπü την προστασßα της Ρωσßας το 1800, δημιουργÞθηκε το πρþτο ανεξÜρτητο Ελληνικü ΚρÜτος μετÜ την 'Αλωση της Κωνσταντινοýπολης, η Δημοκρατßα της ΕπτανÞσου Πολιτεßας. Πρþτος Πρüεδρος της Γερουσßας της Δημοκρατßας, που πÞρε διασχßζοντας Ýφιππος την Κωνσταντινοýπολη το 1801 το φιρμÜνι της αυτονομßας, Þταν ο Αντþνιος Καποδßστριας, πατÝρας του ΙωÜννη. Η ΜεγÜλη ΙδÝα της ανασýνταξης της ΜεγÜλης ΕλλÜδας γεννÞθηκε εκεßνη την εποχÞ στα ΕπτÜνησα.
Το ΜÜρτη του 1800 τα Ιüνια νησιÜ ανακηρýσσονται σε υποτελÞ πολιτεßα στον Τοýρκο ΣουλτÜνο, η οποßα üφειλε να κυβερνιÝται απü την αριστοκρατßα του τüπου. Ο Καποδßστριας καταρχÜς, γßνεται ¸κτακτος επßτροπος της τοπικÞς κυβÝρνησης, αργüτερα γßνεται Υπαρχηγüς και τÝλος ΓραμματÝας της ΕπικρÜτειας για τις υποθÝσεις εξωτερικþν, εσωτερικþν κι εμπορßου. Το 1802 ιδρýει την ΙατρικÞν Εταιρεßα της ΚÝρκυρας, που τελικÜ υπÞρξε κι ο πρþτος ελληνικüς ιατρικüς σýλλογος Απü τüτε αποκτÜ στενοýς δεσμοýς με τη ΡωσικÞ ΑυλÞ. Το 1803, με την ψÞφιση του Δημοκρατικοý ΣυντÜγματος που συνÝταξε ο ΙωÜννης Καποδßστριας, Πρüεδρος της Γερουσßας εξελÝγη ο κüμης Θεοτüκης και Γενικüς ΓραμματÝας της ΕπικρÜτειας (ΚαγκελÜριος) ανÝλαβε ο ΙωÜννης Καποδßστριας σε ηλικßα 27 ετþν. Λßγους μÞνες μετÜ, ο Θεοτüκης πÝθανε και πρακτικÜ, μüνος ΚυβερνÞτης της Ιονßου Πολιτεßας Þταν ο κüμης ΙωÜννης, ενþ ο πατÝρας του αποσýρθηκε απü την ενεργü πολιτικÞ σκηνÞ.
Oι Ναπολεüντειοι πüλεμοι δεν Üλλαξαν μüνο το ευρωπαúκü πολιτικü σκηνικü, αλλÜ προκÜλεσαν Ýντονες ανακατατÜξεις και στα κατεχüμενα απü τους Οθωμανοýς ΒαλκÜνια. Η ρωσο-τουρκικÞ συνεργασßα στα ΕπτÜνησα κρÜτησε πολý λßγο. Ο ΝαπολÝων κατευθυνüμενος στην Αßγυπτο, εξασφÜλισε τη φιλßα της Τουρκßας, την οποßα σκüπευε να χρησιμοποιÞσει κι ως δýναμη αντιπερισπασμοý των δυνÜμεων της Ρωσßας. Η ρωσικÞ διπλωματßα απαντþντας, προκÜλεσε τη ΣερβικÞ ΕπανÜσταση του 1803, ενþ ακολουθþντας γαλλικÝς συμβουλÝς, η Τουρκßα επετÝθη στους πιθανοýς ¸λληνες επαναστÜτες (επιχειρÞσεις του ΑλÞ ΠασÜ κατÜ των Σουλιωτþν, 1803-1804, και σφαγÞ των Καπεταναßων της ΠελοποννÞσου κατÜ τη διÜρκεια της οποßας εξοντþθηκαν οι περισσüτεροι Κολοκοτρωναßοι, ενþ ο Θεüδωρος σþθηκε στη ΖÜκυνθο με τη βοÞθεια των Μοýρτζινων της ΜÜνης).
Tο 1806, Üρχισε ο αναμενüμενος -μετÜ την Þττα των Ρþσων στο Αοýστερλιτς- ρωσο-τουρκικüς πüλεμος. Στα πλαßσιÜ του, οι Τοýρκοι (ο ΑλÞ ΠασÜς των Ιωαννßνων) με τη βοÞθεια του ΝαπολÝοντα (διÜθεση πυροβολικοý) επιτÝθηκαν στη ΛευκÜδα (Αγßα Μαýρα). ¼ταν ο ΑλÞ ΠασÜς με στρατü επιχεßρησε να καταλÜβει τη ΛευκÜδα, ο Καποδßστριας δÝχτηκε να οργανþσει την Üμυνα του νησιοý και με τις Üμεσες ενÝργειÝς του κατÜφερε να ματαιþσει τα σχÝδια του ΑλÞ ΠασÜ. Εκεß γνωρßστηκε με τον Μητροπολßτη 'Αρτας -αργüτερα Ουγγροβλαχßας- ΙγνÜτιο, πνευματικü πατÝρα των Σουλιωτþν (ο οποßος θα παραμεßνει φßλος και συνεργÜτης του ως το θÜνατü του) και τον Κολοκοτρþνη, στον οποßο ανÝθεσε πειρατικÝς επιδρομÝς με πλοßα στο Αιγαßο.
ΟργÜνωσε μαζß με τον ¸λληνα Στρατηγü του ρωσικοý στρατοý Παπαδüπουλο, τον πρþτο πραγματικü ελληνικü στρατü, προσλαμβÜνοντας üχι μüνο τους Σουλιþτες, αλλÜ και τους ΠελοποννÞσιους και τους Ρουμελιþτες Καπεταναßους. Στα νþτα του ΑλÞ δημιοýργησε αντιπερισπασμοýς συντονßζοντας τις επιθÝσεις του Κατσαντþνη, του ºσκου κι Üλλων. Για ενßσχυση της Α' ΕπανÜστασης των ΣÝρβων (1803-1808), ο Νßκος ΤσÜρας πραγματοποßησε τη μυθικÞ προÝλασÞ του απü τον ¼λυμπο προς τη Σερβßα, σε συνεννüηση με τον Ρþσο Ναýαρχο στο Αιγαßο, ΣινιÜβιν. O Καποδßστριας, που ασφαλþς Þταν μÝτοχος της ΜεγÜλης ΙδÝας για την αναγÝννηση της ΕλλÜδας, στη συγκÝντρωση των Καπεταναßων στη παραλßα του ΜαγεμÝνου της ΛευκÜδας, μετÜ την απüκρουση της επßθεσης του ΑλÞ-ΠασÜ, τους εßπε:
"Συντüμως, η Πατρßς θα σας ξανακαλÝσει για σκοπü πολý υψηλüτερον".
Το συντüμως Üργησε, γιατß ο ΤσÜρος, στη συμφωνßα του Τιλσßτ, παρÝδωσε να νησιÜ στο ΝαπολÝοντα. Tο 1807 λοιπüν, στα ΝησιÜ ξανÜρχονται οι ΓÜλλοι. Ο Καποδßστριας αποσýρεται. Ο Δ. Ρþμας üμως, μαζß με τον Κολοκοτρþνη, προτεßνουν στο ΓÜλλο διοικητÞ των Νησιþν τη συγκρüτηση στρατιωτικÞς δýναμης, που θα εξοπλιζüταν απü τους ΓÜλλους για την απελευθÝρωση της ΕλλÜδας. Η ΕπανÜσταση θα Þταν ελληνο-τουρκικÞ. Σýμμαχος του Κολοκοτρþνη Þταν ο Λαλαßος Τοýρκος Αλη-ΦαρμÜκης. Το σχÝδιο σταματÜει το 1809, üταν καταλαμβÜνουν τα νησιÜ οι 'Αγγλοι κι ο Καποδßστριας φεýγει για τη Ρωσßα. Εßχεν Þδη προσκληθεß, μετÜ την παρÜδοση της ΕπτανÞσου απü τον ΤσÜρο στον ΝαπολÝοντα το 1807 με τη συνθÞκη του Τελσßτ, στην Αγßα Πετροýπολη απü τον τüτε Υπουργü Εξωτερικþν του ΤσÜρου ΡουμιÜντσεφ, με την μεσολÜβηση του Ζακυνθινοý κüμη Γεωργßου Μοτσενßγου, για να ενταχθεß στη ρωσικÞ ΔιπλωματικÞ Υπηρεσßα. Η φλüγα της «ΜεγÜλης ΙδÝας» αναθερμÜνθηκε μετÜ τη νßκη της Ρωσßας κατÜ του ΝαπολÝοντα.
¸φθασε στην Αγßα Πετροýπολη στις 16 Ιανουαρßου 1809. Εκεß, στην Αγßα Πετροýπολη, χÜρη στις ικανοτητÝς του, κερδßζει την εμπιστοσýνη του ΤσÜρου και γßνεται Υπουργüς των Εξωτερικþν και σýμβουλος της κυβÝρνησÞς του. Γßνεται οπαδüς της "ΠεφωτισμÝνης Δεσποτεßας" δηλαδÞ του εκσυγχρονισμοý της κοινωνßας και των μεταρρυθμßσεων χωρßς üμως την επαναστατικÞ παρεμβολÞ του λαοý.
ΤοποθετÞθηκε ως υπερÜριθμος Ακüλουθος και το 1811 για λüγους υγεßας ζÞτησε και διορßστηκε κανονικÜ στη ΡωσικÞ Πρεσβεßα στη ΒιÝννη, ως Ακüλουθος με αρμοδιüτητα τις εμπορικÝς σχÝσεις. Στη διÜρκεια του Συνεδρßου της ΒιÝννης, ο Καποδßστριας συναντιÝται με üλους τους επιφανεßς ¸λληνες που συρρÝουν εκεß (Μητροπολßτης ΙγνÜτιος, 'Ανθιμος ΓαζÞς, Γεþργιος Σταýρου, ΑνδρÝας Μουστοξýδης, Φßλιππος ΧατζÞς, αδελφοß ΜπαλÜκη, ο στρατηγüς Δοýκας που υπηρετοýσε στον αυστριακü στρατü, ο ΙωÜννης ΜαυρογÝνης, πρüξενος της Τουρκßας στη ΒιÝννη και Üλλοι, μεταξý των ο Αθ. ΤσακÜλωφ). 'Αλλωστε, ο Καποδßστριας φρüντισε να γνωριστεß και με üλη την ελληνικÞ κοινüτητα. Η μοßρα τα 'φερεν Ýτσι, þστε στη ΒιÝννη, εκεß που γεννÞθηκε το κßνημα του ΡÞγα, να πÜρει σÜρκα κι οστÜ το üραμα της ελευθερßας των ΕλλÞνων.
Πρþτη κßνησÞ του στη ΒιÝννη Þταν η συγκρüτηση της Φιλομοýσου Εταιρεßας, στην οποßα πÝτυχε να εντÜξει ως μÝλος και τον ßδιο τον ΤσÜρο. Δημιοýργησεν Ýτσι, Ýνα φορÝα νüμιμο, μÝσα απü τον οποßο μποροýσαν να δραστηριοποιοýνται οι ¸λληνες για τον Σκοπü, αλλÜ και να συλλÝγουν χρÞματα για τις τερÜστιες μελλοντικÝς ανÜγκες του αγþνα σ' Ýνα «νüμιμο ταμεßο». Δεýτερο βÞμα Þταν η δημιουργßα του "παρÜνομου" μηχανισμοý της ΦιλικÞς Εταιρεßας, που θα διοργÜνωνε τον στρατü της ΕπανÜστασης. Η αποστολÞ ανατÝθηκε στους ΤσακÜλωφ και ΣκουφÜ, που απευθýνθηκαν στις λαúκÝς τÜξεις. Η ΦιλικÞ Εταιρεßα, üπως εßπαμε, εßχεν αüρατη ΑρχÞ, αλλÜ üχι αρχηγü. ¼λων üμως, τα βλÝμματα Þταν στραμμÝνα στον Καποδßστρια. Αν πρÝπει η ΑρχÞ να αποκτÞσει πρüσωπα, αυτÜ Þταν ο ΙωÜννης Καποδßστριας, ο Δ. Ρþμας, ο ΙγνÜτιος και κÜτω απ' αυτοýς ο ΑνδρÝας Μουστοξýδης, ο Αντþνιος Κομιζüπουλος εκ Φιλιππουπüλεως, Ýμπορος στη Μüσχα, ο 'Ανθιμος ΓαζÞς, ο Παναγιþτης ΣÝκερης, ο Νικüλαος ΠαξιμÜδης Ιωαννßτης, μεγαλÝμπορος στη Μüσχα κι ßσως κι ο ΑλÝξανδρος ΜαυροκορδÜτος. Οι Κομιζüπουλος και ΠαξιμÜδης ανÝλαβαν το Ýργο της συγκρüτησης του επαναστατικοý μηχανισμοý μακρÜν του Καποδßστρια κι αυτοß στρατολüγησαν τους ΣκουφÜ και ΤσακÜλωφ. Ο ρüλος του ΣÝκερη εßναι επßσης σημαντικüς, αφοý οι ΣπηλιÜδης κι ΑναγνωσταρÜς δοýλευαν στην επιχεßρηση του.
Ο ΓÜλλος ευγενÞς Αýγουστος Ντε ΛαγκÜρντ, που μετÜ τη ΓαλλικÞν ΕπανÜσταση, Ýγινε «διÜσημος» κοσμικüς εμιγκρÝ των ευρωπαúκþν αυλþν, στ' απομνημονεýματα του για το συνÝδριο της ΒιÝννης (Παρßσι 1843), γρÜφει εκτενþς για τους δυο διασÞμους ¸λληνες του συνεδρßου, τον Καποδßστρια και τον ΥψηλÜντη κι αναφερüμενος στις προσπÜθειες προς απελευθÝρωσιν της ΕλλÜδος, αναφÝρεται στην «Εταιρεßα του ΡÞγα», σε μια δεýτερη μυστικÞ εταιρεßα ποý σχηματßστηκε στην Ιταλßα με στüχο να αξιοποιÞσει τη γαλλικÞ επαναστατικÞ πολιτικÞ κι επισημαßνει:
"...¼ταν ολüκληρος η Ευρþπη ησχολεßτο εις την ΒιÝννην, με τη διαμüρφωσιν της νÝας ευρωπαúκÞς τÜξεως, εσχηματßσθη μια Τρßτη ΕλληνικÞ Εταιρεßα. Η νÝα Εταιρεßα ωργανþθει υπü την σημαßαν της θρησκεßας κι επιζητοýσε την υποστÞριξιν του ΤσÜρου. ΩνομÜσθη «Εταιρεßα των Φιλομοýσων». Το ÝμβλημÜ της Þτο Ýνας δακτýλιος επß του οποßου εßχαν χαρÜξει μßα γλαýκα και τον ΚÝνταυρο Χεßρωνα... Η στολÞ των μελþν Þταν ολüμαυρη και συνοδεýετο απü σκοýφο, επß του οποßου απεικονßζονταν μια νεκροκεφαλÞ κι υπ' αυτÞν δýο οστÜ σταυροειδþς τοποθετημÝνα. Τα χρþματα της εταιρεßας Þταν Üσπρο-μαýρο-κüκκινο. Η εταιρεßα αυτÞ Ýφθασε να αριθμεß 60.000 μÝλη. Εßχε τÝσσαρας μυστικÝς τÜξεις. ¸νας πÝπλος βαθýτατου μυστηρßου εκÜλυπτε την φýσιν της...
"Εις των φλογερωτÝρων υποστηρικτþν της Þταν ο μητροπολßτης Ουγγροβλαχßας ΙγνÜτιος. Ο ΥψηλÜντης Þταν εις εκ των πρþτων μυστþν της".
Το 1812, λüγω του συνεχιζüμενου ρωσο-τουρκικοý πολÝμου, αποσπÜστηκε στο Διπλωματικü γραφεßο του ΑρχιστρÜτηγου της ΣτρατιÜς του Δοýναβη. Εκεß, γνωρßστηκε με τον ¸λληνα Στρατηγü Κομνηνü και τον ¸λληνα διπλωμÜτη Ροδοφοινßκη, που κατηýθυνε τη σερβικÞ ΕπανÜσταση. ΜετÜ την υπογραφÞ της ΣυνθÞκης του Βουκουρεστßου, ο Καποδßστριας, αφοý φρüντισε να χορηγηθεß Üφθονη βοÞθεια στους ΣÝρβους (που εγκαταλεßφθηκαν πια μüνοι τους Ýναντι των Τοýρκων), ακολοýθησε το νÝο αρχηγü του Στρατοý του Δοýναβη, Ναýαρχο Τσιτσαγκüφ, üταν ανÝλαβε αρχιστρÜτηγος του ρωσικοý στρατοý που αντιμετþπιζε τον ΝαπολÝοντα. ¸μεινε στο διπλωματικü Γραφεßο του ΑρχιστρÜτηγου μÝχρις üτου τον κÜλεσε κοντÜ του ο ΤσÜρος, ο οποßος εκτßμησε την προσφορÜ του στο μÝτωπο (οργÜνωσε το δßκτυο συλλογÞς κι ανταλλαγÞς πληροφοριþν της ρωσικÞς στρατιÜς) και μετÜ τη μÜχη της Λειψßας (1813), του ανÝθεσε την αποστολÞ για την απüσπαση της Ελβετßας απü τη γαλλικÞ κηδεμονßα και την αποκατÜσταση της Ενüτητας της χþρας με τη θÝσπιση νÝου ΣυντÜγματος.
Αφοý συνÝταξε το Σýνταγμα της Ελβετßας που προÝβλεπε την ουδετερüτητÜ της (Þταν ο δημιουργüς της Ελβετßας), προσκλÞθηκε στο ΣυνÝδριο της ΒιÝννης ως το πιο χαμηλüβαθμο μÝλος της ρωσικÞς αντιπροσωπεßας, διüτι ο ΤσÜρος τον θεωροýσε ικανü να αντιμετωπßσει κι εκεß, τον ΜÝτερνιχ, üπως τα κατÜφερε στην Ελβετßα. Στη διÜρκεια του Συνεδρßου, ο Καποδßστριας εξελßχθη σε Α' Διπλωματικü Σýμβουλο του ΤσÜρου και τÝλος, σε Υπουργü επß των Εξωτερικþν. Οι επιτυχßες και στη νÝα του θÝση προκÜλεσαν το ενδιαφÝρον και την εýνοια του τσÜρου, κι εστÜλη στην επüμενη δýσκολÞ του αποστολÞ. Το 1814 στο Παρßσι, πÞρε μÝρος στην υπογραφÞ της ειρÞνης με τη Γαλλßα. Για τις υπηρεσßες αυτÝς του δüθηκε το παρÜσημο του Αγßου Βλαδßμηρου. Ο τυπικüς διορισμüς του σε υπουργü επß των εξωτερικþν εκδüθηκε το 1815.
Απü τον Ιοýνιο του 1814 üμως, η Αγγλßα εßχε καταλÜβει τη ΚÝρκυρα. Απü τüτε δεν χÜνει ευκαιρßα, σε κÜθε συνÜντησÞ του με τον τσÜρο, να του μιλÜει για την οικτρÞ κατÜσταση στην οποßα βρισκüταν οι ορθüδοξοι της ΑνατολÞς, για τη βελτßωση των συνθηκþν διαβßωσÞς τους, και για ü,τι εßχε σχÝση με το ελληνικü πρüβλημα. Με ενÝργειÝς του Ýγινε Ýρανος, στον οποßο συνεισÝφεραν ο ßδιος ο τσÜρος κι Üλλα σημαßνοντα πρüσωπα που Þταν συγκεντρωμÝνα στη ΒιÝννη. Τα χρÞματα επρüκειτο να διατεθοýν κατÜ φρÜση του Καποδßστρια «...υπÝρ των πτωχþν ΕλλÞνων, των διψþντων παιδεßαν», με φαινομενικü σκοπü να χρησιμεýσουν για τη συλλογÞ και τη διατÞρηση των λειψÜνων των αρχαßων μνημεßων. ¸τσι πÜντως ξεκßνησε η ονομαστÞ για τη δρÜση της «Εταιρßα των Φιλομοýσων».
ΜετÜ την Þττα του ΝαπολÝοντα αρχßζουν οι συζητÞσεις για τη συνθÞκη ειρÞνης. Ο ΤσÜρος διορßζει τον Καποδßστρια, σýμβουλο του με δικαιþματα, χωρßς ακüμα να τον κÜνει υπουργü εξωτερικþν και του ζητÜει να διαπραγματευθεß τη συνθÞκη. Ο Καποδßστριας αντιμετωπßζει προσωπικüτητες üπως τον ΤαλεûρÜνδο, τον ΜÝτερνιχ κι απ' üλους τους ιστορικοýς αναφÝρεται πως Þτανε καλýτερος απ' üλους τους Üλλους. Στη συνθÞκη που Ýγινε δε θÝλησε, να καταστραφεß τελεßως η Γαλλßα αν και θα μποροýσε να το εßχε κÜνει γιατß εκπροσωποýσε μια πολý μεγÜλη δýναμη τη Ρωσßα. Ο ΝαπολÝων εßναι εξüριστος στη νÞσο ¸λβα. ΕπιστρÝφει, γßνεται η μÜχη του Βατερλü και φτÜνουμε στο 1815 (Απü τον ΣεπτÝμβριο του 1814 και το 1815 για την ακρßβεια) üπου γßνονται φοβερÜ διπλωματικÜ γεγονüτα. Πρßγκιπες, βασιλιÜδες, αυτοκρÜτορες, ηγεμüνες, διπλωμÜτες. ¼λη η Ευρþπη αγωνßζεται þστε να πετýχει κÜθε λαüς την καλýτερη συνθÞκη γι' αυτüν. Εκεß στÝλνεται κι ο Καποδßστριας. Τüτε εßχε προσπαθÞσει να πεßσει τον τσÜρο να μην συναινÝσει στη δημιουργßα της ΙερÜς Συμμαχßας. Το Ýγγραφο που ο τσÜρος Ýθεσε υπ' üψιν του ο Καποδßστριας το απÝρριψε, αλλÜ ο τσÜρος εκεßνη την εποχÞ βρισκüτανε κÜτω απü την επßδραση της βαρþνης Γκροýδενερ, μιας μυστικοπαθοýς γυναßκας που τüτε κατÜ σýμπτωση πολÝμησε την ΕλλÜδα, ενþ αργüτερα την ωφÝλησε. ΑυτÞ Ýπεισε τον τσÜρο να υπογρÜψει την συνθÞκη των Παρισßων και να δημιουργηθεß η ΙερÜ Συμμαχßα.
ΜÝσα σε τÝτοιο ανθελληνικü πνεýμα, γιατß δεν δεχüντουσαν να γßνονται επαναστÜσεις κατÜφερε ο Καποδßστριας να δεχτοýν üλοι: Αγγλßα, Γαλλßα, Πρωσßα, Αυστρßα, την απελευθÝρωση της Ιονßου πολιτεßας. (ΤουλÜχιστον με την «υψηλÞ» εποπτεßα της Αγγλßας). Ελευθερþθηκε η ΕλλÜδα σ' αυτü το νησιωτικü σýμπλεγμα. Η συνθÞκη υπογρÜφτηκε τον ΝοÝμβριο του 1815 κι Þταν μια απü τις μεγαλýτερες επιτυχημÝνες προσπÜθειες του Καποδßστρια. ΠροσπÜθησε να πεßσει τον ΤσÜρο ν' απελευθερþσει και την υπüλοιπη ΕλλÜδα. Η επιθυμßα του αυτÞ Þταν γνωστÞ στους Ευρωπαúκοýς κýκλους γιατß κατÜ τη διÜρκεια γεýματος, (üπως αναφÝρει κι ο Βαλαωρßτης) εßχε κÜνει πρüποση: «Στην απελευθÝρωση üλου του γÝνους». ¼λο το γÝνος δεν σÞμαινε μüνο ο Ελλαδικüς χþρος, αλλÜ η απελευθÝρωση απü τον ºστρο ποταμü μÝχρι τη Κωνσταντινοýπολη και τη ΜικρÜ Ασßα. Ο TσÜρος τον Üκουσε με προσοχÞ. Ο Καποδßστριας του Ýδωσε υπομνÞματα (üπως αναφÝρει και στην αυτοβιογραφßα του) που του περιγρÜφει τη δýσκολη θÝση των ΕλλÞνων, τη δυστυχßα που Ýχουνε περιÝλθει οι ομüδοξοι και ζÞτησε τη βοÞθεια του ΤσÜρου. Ο τσÜρος τον χτýπησε φιλικÜ στη πλÜτη και του απÜντησε: «Το κÜθε πρÜγμα στον καιρü του». ¸τσι, τüτε, το 1815, το μüνο που πÝτυχε Þταν η απελευθÝρωση των Ιονßων νησιþν. Την επüμενη χρονιÜ, στις 31 ΓενÜρη, προβιβÜζεται σε μυστικü σýμβουλο, βαθμüς που βρισκüτανε στη 3η θÝση στην ρωσικÞ ιεραρχßα.
Το 1817 η ΦιλικÞ Εταιρßα του πρüτεινε ν' αναλÜβει την αρχηγßα της επανÜστασης στην ΕλλÜδα. Τον επισκÝφτηκε στην Πετροýπολη εκ μÝρους της ΦιλικÞς Εταιρßας Ýνας ýποπτος τυχοδιþκτης, ο Ν. ΓαλÜτης (μακρινüς ανηψιüς του Καποδßστρια κι Ýνας απü τους πρþτους που στρατολογÞθηκαν απü τον ΣκουφÜ) και του ζÞτησε ν' αναλÜβει την αρχηγßα της. Εκεßνος üχι μüνον αρνÞθηκε, αλλÜ και με αυστηρü τρüπο μßλησε στο ΓαλÜτη, τονßζοντÜς του üτι τα σχÝδιÜ τους μποροýν να παρασýρουν το Ýθνος στην καταστροφÞ. ΑρνÞθηκε, üχι γιατß Þταν φßλος της ΟθωμανικÞς κυριαρχßας στην ΕλλÜδα, αλλÜ γιατß απü τη φýση του αντιπαθοýσε τις επαναστατικÝς μεθüδους πÜλης üπως επßσης και γιατß πßστευε πως η επιλογÞ δεν Þταν κατÜλληλη για την Ýκρηξη της ΕθνικÞς ΕπανÜστασης. ΕπιπλÝον εßχε τη γνþμη üτι μια επανÜσταση που θα στηριζüταν σε νÝες δυνÜμεις δεν θα Ýφερνε κανÝνα ουσιαστικü αποτÝλεσμα. Ο ΓαλÜτης εκτελÝστηκε απü τον Δημητρüπουλο, κατ' εντολÞ του ΤσακÜλωφ, κοντÜ στις ΣπÝτσες.
Το 1818 πÞρε Üδεια απü τον τσÜρο και πÞγε στην ΚÝρκυρα για να φροντßσει για την υγεßα του. Εκεß τον επισκÝφτηκαν ο Θ. Κολοκοτρþνης, ο Μ. Μπüτσαρης κι Üλλοι καπετÜνιοι, τους οποßους ενßσχυσε οικονομικÜ üσο μποροýσε, αλλÜ και τους δÞλωσε πως ο τσÜρος δεν Ýχει καμμιÜ διÜθεση να Ýρθει σε ρÞξη με την Τουρκßα και δεν πρÝπει να περιμÝνουν τßποτε αξιüλογο απü την πλευρÜ της Ρωσßας. Στο τÝλος του 1819 Þ τις αρχÝς του 1820, ο Καποδßστριας δÝχθηκε στην Πετροýπολη τον ΞÜνθο που του πρüτεινε ν' αναλÜβει την ηγεσßα της ΦιλικÞς Εταιρεßας, μα και πÜλι αρνÞθηκε (η ακριβÞς ημερομηνßα δεν εßναι απüλυτα διασταυρωμÝνη) και του υπÝδειξε τον ΑλÝξανδρο ΥψηλÜντη ως Ýνα πιθανü καλü ηγÝτη. Ο ßδιος ο ΥψηλÜντης, στην επιστολÞ του λßγο πριν τον θÜνατü τους προς τον ΤσÜρο Νικüλαο Α' το 1827, γρÜφει üτι ο Καποδßστριας τον συμβοýλευσε και τον παρακßνησε να ξεκινÞσει (Δεσποτüπουλος, "Ο ΚυβερνÞτης Καποδßστριας & Η ΑπελευθÝρωση Της ΕλλÜδας", 1996). ¼πως γρÜφει η Ανßτα ΠρασÜ:
"Ο Καποδßστριας θÝλησε να χρησιμοποιÞσει τον ΥψηλÜντη, επειδÞ Þταν στρατηγüς του ρωσικοý στρατοý και οικεßος του ΑυτοκρÜτορα και με την Ýναρξη των εχθροπραξιþν θα επιδεινþνονταν οι σχÝσεις Ρωσßας-Τουρκßας, þστε να μπορÝσει ο Καποδßστριας να παρασýρει τον ΤσÜρο σε πüλεμο με την Τουρκßα".
Το 1820 στη Πολωνßα, ο Καποδßστριας δÝχτηκε τον Παναγιþτη ΚρεββατÜ. Αυτüς μετÝφερε στον ΥψηλÜντη -που στο μεταξý εßχε αναλÜβει επßτροπος της ΦιλικÞς Εταιρεßας- το μÞνυμα για Ýναρξη της ΕπανÜστασης απü τη Μολδοβλαχßα. Ο ΥψηλÜντης, στις αφηγÞσεις του προς την κüμισσα Λοýλου ΤιρχÜιμ και τη μεγαλýτερη αδερφÞ της Κωνσταντßα, σýζυγο του πρεσβευτοý της Ρωσßας στη ΒιÝννη, ΑντρÝι Ραζουμüφσκι, Ýλεγε üτι συναντÞθηκε με τον Καποδßστρια πριν κηρýξει την ΕπανÜσταση κι üτι του εξÝθεσε την πρüθεσÞ του ν' αρχßσει την εξÝγερση απü τη Μολδοβλαχßα (κυρßως διüτι περßμενε βοÞθεια απü τη Ρωσßα) κι üτι ο Καποδßστριας, üπως γρÜφει ο ΥψηλÜντης, «συμφþνησε μαζß του και τον ενθÜρρυνε». (Στα δικÜ του υπομνÞματα στον ΤσÜρο Νικüλαο και στους πρÝσβεις των ΜεγÜλων ΔυνÜμεων, ο Καποδßστριας αναφÝρεται στη συνÜντηση αυτÞ και λÝει üτι τον απÝτρεψε. Και τα δýο κεßμενα εßναι διπλωματικÜ κεßμενα, που υπηρετοýν Ýναν εν εξελßξει σκοπü και δεν εßναι αυτοβιογραφικÜ -üπως ορισμÝνοι πιστεýουν- και γι' αυτü ο Καποδßστριας γρÜφει αυτü που συμφÝρει κι üχι την αλÞθεια).
Για τη σχÝση Καποδßστρια - ΥψηλÜντη γρÜφει η Βαρþνη Λουλοý ΤιρχÜιμ (μετÜφραση απü τα γερμανικÜ του ΚαθηγητÞ Π. Κ. Ενεπεκßδη). Λουλοý ΤυρχÜιμ «Η ΖΩΗ ΜΟΥ - ΑναμνÞσεις 1788-1819», Μüναχο 1913-1914.
"...ΚÜθε ημÝρα -μετÜ τον ΝοÝμβριο του 1827- μας διηγüταν ο ΥψηλÜντης Ýνα μÝρος της πικρÞς του μοßρας... Ε, λοιπüν, ο Καποδßστριας δυστυχþς δεν εßναι εντελþς ανεýθυνος για την μοßρα του ΥψηλÜντου.
...ΚατÜ τα Üλλα, οι συμβουλÝς του Καποδßστρια, στον οποßο εßχε τυφλÞ εμπιστοσýνη ο ΥψηλÜντης, εßχαν βÝβαια, Ýναν σκοπü: πþς να εξυπηρετÞση την πατρßδα του. Το 1821 ο Καποδßστριας θυσßασε απλοýστατα Ýναν φßλο του...
...Το χειμþνα του 1819-20, üταν εμεßς (σ.σ η Λουλοý κι η Κατερßνα) βρισκüμαστε στη Ρωσßα, Þρθε ο ΥψηλÜντης στην Πετροýπολη με μüνο σκοπü να μας δει. ¼ταν τüτε, αρρþστησε για πολλÝς εβδομÜδες, τον επισκÝφθηκαν μερικÜ επßσημα πρüσωπα της «Εταιρεßας», ...κι αυτοß του ανÝθεσαν χωρßς πολλÝς διατυπþσεις κι εν ονüματι των συμπατριωτþν των την αρχηγßα... Ο ΥψηλÜντης τους παρακÜλεσε να του δþσουν τρεις μÝρες καιρü για να σκεφθεß την υπüθεση και να μιλÞσει με τον Καποδßστρια... Ο Καποδßστριας, που Þταν πληροφορημÝνος για üλα, επεδοκßμασε μ' ενθουσιþδη λüγια την πατριωτικÞ επιθυμßα του φßλου το και του εßπε, üτι κι αν η ευρωπαúκÞ πολιτικÞ δε θα επÝτρεπε στον ΤσÜρο να κηρυχθεß ανοικτÜ υπÝρ της ελληνικÞς υποθÝσεως, η καρδιÜ του θα εßναι πÝρα για πÝρα με τους ¸λληνες.
...Παρ' üλες τις διαβεβαιþσεις, ο ΥψηλÜντης ζÞτησε να μιλÞσει με τον ΤσÜρο, αλλÜ ο Καποδßστριας τον εμπüδισε... τον απÝτρεψε μÜλιστα, απü το ν' αποχωρÞσει απü το ρωσικü στρατü, με τη δικαιολογßα üτι το διÜβημα αυτü θ' αποθÜρρυνε τους ¸λληνες της ΠελοποννÞσου, που βλÝπανε στο αξßωμÜ του, ως Ρþσου αξιωματικοý, μßαν απüδειξη της προστασßας του ΤσÜρου...
...Ο ΥψηλÜντης, αφοý τελεßωσε το σχÝδιο των επιχειρÞσεων, το 'δειξε στον Καποδßστρια, που Ýμεινε τüσον ικανοποιημÝνος, þστε πÞδηξε απü τη χαρÜ του, τον αγκÜλιασε και τον εγÝμισε με εγκþμια".
¼ταν ξÝσπασε η επανÜσταση του 1821, προσπÜθησε να πεßσει το Ρþσο ΑλÝξανδρο Α' να επÝμβει στρατιωτικÜ εναντßον της ΟθωμανικÞς Αυτοκρατορßας, πρÜγμα που δεν κατÜφερε και νικημÝνος αναγκÜστηκε να φýγει απü τη Ρωσßα το καλοκαßρι του 1822. ΑισθÜνεται την ανÜγκη να βρει τρüπο να δεßξει τη συμπαρÜστασÞ του στους αγωνιζüμενους συμπατριþτες του. ¸τσι Ýρχεται σε αντßθεση προς τον τσÜρο, πρÜγμα που γßνεται αιτßα να του δοθεß, τον Αýγουστο του 1822, απεριüριστη Üδεια. Μεταβαßνει στην Ελβετßα κι απü εκεß, δουλεýοντας εντατικÜ, προσπÜθησε να ξεσηκþσει τη συμπÜθεια της Ευρþπης για τους αγωνιζüμενους ηρωικÜ ¸λληνες.
Αποφασßζει λοιπüν πια οριστικÜ ν' αφÞσει τη Ρωσßα και να κατÝβει για πÜντα στην ΕλλÜδα. Πρþτη του δουλειÜ Þταν να πουλÞσει τα ÝπιπλÜ του. ¹τανε καλοκαμωμÝνα κι ακριβÜ κι αν τα 'φερνε μαζß του στην ΕλλÜδα θα Þταν πρüκληση για τους φτωχοýς ¸λληνες. Τα ποýλησεν üλα και κατÜφερε να εισπρÜξει απ' αυτÜ πενÞντα χιλιÜδες ροýβλια. Με μια, üλα αυτÜ τα ροýβλια τα Ýστειλε σ' ¸λληνες σιτÝμπορους στην Οδησσü και τους παρακινοýσε να προσθÝσουν κι αυτοß ü,τι θÝλανε. Με üλο το ποσüν θ' αγορÜζανε σιτÜρι και θα το στÝλνανε στους ¸λληνες που πεινασμÝνοι αγωνßζονταν για τη λευτεριÜ τους. Οι ¸λληνες σιτÝμποροι της Οδησσοý σεβÜστηκαν την επιθυμßα του και διπλασßασαν τις πενÞντα χιλιÜδες ροýβλια που τους Ýστειλε. Φüρτωσαν πÝντε καρÜβια σιτÜρι και στεßλανε απü Ýνα στα ΨαρÜ, στην ¾δρα και στις ΣπÝτσες. Τα Üλλα δυο τα στεßλανε στ' ΑνÜπλι για να εφοδιÜσουν το στρατü. Το 1826 πÞγε στο Παρßσι, φαινομενικÜ για λüγους υγεßας, αλλÜ στη πραγματικüτητα για να συνεννοηθεß με τους εγκατεστημÝνους ομογενεßς κι Üλλους ξÝνους για την ενßσχυση της ελληνικÞς υπüθεσης. Για τον ßδιο σκοπü επισκÝφτηκε και τις ΚÜτω Χþρες, πριν επιστρÝψει στην Ελβετßα.
ΠÜντα προσπαθοýσε να εξασφαλßσει την συμπαρÜσταση κυβερνÞσεων και προσωπικοτÞτων υπÝρ του αγþνα των ΕλλÞνων. ΠρÜγματι τελικÜ δημιουργÞθηκε Ýνας συνασπισμüς 'Αγγλων, Ρþσων και ΓÜλλων εναντßον του ΣουλτÜνου. Η επιτυχßα της ΜεγÜλης ΕπανÜστασης του 1821 οφεßλεται στ' üτι σχεδιÜστηκε με πλÞρη γνþση της διεθνοýς πολιτικÞς, με βÜση τα στρατηγικÜ δεδομÝνα στην περιοχÞ και στηρßχθηκε αποκλειστικÜ σε ελληνικÝς δυνÜμεις. Η επιτυχÞς ΕλληνικÞ ΕπανÜσταση -γιατß προûπÞρξαν δεκÜδες αποτυχημÝνες εξεγÝρσεις, üπως το κßνημα των αδελφþν Ορλþφ το 1769- χαρακτηριζüταν απü ιδιοφυÞ σχεδιασμü και προσεκτικÞ επιλογÞ του χρüνου εκδÞλωσÞς της.
Η κýρια επαναστατικÞ προσπÜθεια Ýγινε στην Πελοπüννησο. Πριν, εκδηλþθηκαν δυο αντιπερισπασμοß. Ο πρþτος στην ¹πειρο, με την επανÜσταση του ΑλÞ-ΠασÜ των Ιωαννßνων, που θÝλησε να γßνει ανεξÜρτητος ηγεμüνας απü τον ΣουλτÜνο κι ο δεýτερος στη Μολδοβλαχßα, με το κßνημα του ΑλÝξανδρου ΥψηλÜντη το ΦλεβÜρη του 1821 (Που σýμφωνα με την επßσημη ιστορßα κÞρυξε τüτε την ελληνικÞ επανÜσταση στο ΙÜσιο).
Πþς λειτοýργησαν οι αντιπερισπασμοß; Για να καταβληθεß η επανÜσταση του ΑλÞ-ΠασÜ, στÜλθηκε ο στρατüς της ΠελοποννÞσου και της Ροýμελης, ενþ οι Αλβανοß εßτε πολεμοýσαν με τον ΑλÞ, εßτε με τους Τοýρκους. Το κßνημα του ΥψηλÜντη στη Μολδοβλαχßα προκÜλεσε φüβους στην ΥψηλÞ Πýλη για πιθανÞ ρωσικÞ στρατιωτικÞ επßθεση, που για τον λüγο αυτü μετÝφερε απü τη Μακεδονßα και την ΘρÜκη στρατιωτικÝς δυνÜμεις προς τον Δοýναβη. Η κýρια επαναστατικÞ προσπÜθεια επομÝνως, Ýγινε κει που δεν υπÞρχαν αξιüλογες τουρκικÝς δυνÜμεις.
Το πüσο συνδυÜζεται μ' αυτÞ τη στρατηγικÞ λογικÞ, η επßσημη εκδοχÞ για την οργÜνωση της επανÜστασης απü τρεις απλοýς λαúκοýς ¸λληνες μετανÜστες, εßναι Ýνα αξιοπρüσεκτο ερþτημα. Ο μüνος ¸λληνας που 'τανε σε θÝση να σχεδιÜσει αυτÝς τις κινÞσεις, γιατß γνþριζε τα γεωπολιτικÜ δεδομÝνα, τις εξελßξεις στις ρωσο-τουρκικÝς σχÝσεις και που μποροýσε να επηρεÜσει τη διεθνÞ πολιτικÞ, Þταν ο κüμης ΙωÜννης Καποδßστριας, Υπουργüς επß των Εξωτερικþν του ΤσÜρου ΑλεξÜνδρου Α' απü το 1815 ως το 1822.
Το επαναστατικü κÝντρο εγκαταστÜθηκε γýρω απü τον Καποδßστρια στη Ρωσßα, αφοý αυτüς ανÝλαβε την υλοποßηση του ορÜματος. Ο ΠατριÜρχης Γρηγüριος Ε' -σýμφωνα με τον ΜακρυγιÜννη- απÝστειλε στον Καποδßστρια τον ¸λληνα αξιωματικü του ρωσικοý στρατοý Λεονταρßδη, κομιστÞ üσων μυστικþν του ΡÞγα διεφýλαττε το Πατριαρχεßο. Ο Λεονταρßδης στη συνÝχεια Ýγινε μοναχüς και δημιοýργησε μοναστÞρι στη Μολδαβßα που εξελßχθηκε σε κÝντρο της επαναστατικÞς κßνησης. Στη Ρωσßα, η ΣτοÜ «Οβßδιος» στο ΚισινÝφ Þταν το κÝντρο της ΕλληνικÞς ΕπανÜστασης. Εßναι ενδιαφÝρον, πως ο Καποδßστριας μεσολÜβησε να εξοριστεß ο Ποýσκιν στο ΚισινÝφ κι üχι στον Καýκασο. Εκεß συντÜχθηκε -εκ της γαλλικÞς- το Σýνταγμα της μελλοντικÞς ΕλληνικÞς Δημοκρατßας. Ο Καποδßστριας εßχε Þδη την εμπειρßα του Πρωθυπουργοý της Ιονßου Πολιτεßας, του ΑρχιστρÜτηγου της ΛευκÜδας, του επικεφαλÞς της Αντικατασκοπεßας της ρωσικÞς ΣτρατιÜς, που αντιμετþπισε τον ΝαπολÝοντα, και τη μεγÜλη πεßρα του Υπουργοý Εξωτερικþν της Ρωσßας.
ΞÝρουμε Þδη, ποιος σκÝφθηκε τους δýο αντιπερισπασμοýς και ποιος και γιατß επÝλεξε την Πελοπüννησο ως κýρια εστßα της ΕπανÜστασης. ΞÝρουμε και με ποιους μηχανισμοýς (ΙγνÜτιος, πνευματικüς ηγÝτης Σουλιωτþν) πεßστηκαν οι Τζαβελαßοι κι οι Μποτσαραßοι να συμπολεμÞσουν με τον σφαγÝα των Σουλιωτþν ΑλÞ-ΠασÜ. ΞÝρουμε ακüμα, απü τα αρχεßα της αυστριακÞς μυστικÞς αστυνομßας, üτι ο Γεþργιος Σταýρου, συνεργÜτης του Καποδßστρια, Þταν ο μυστικüς εκπρüσωπος του ΑλÞ στη ΒιÝννη. Αυτü εßναι Ýνα απü τα κλειδιÜ για να καταλÜβουμε την ΕπανÜσταση του ΑλÞ-ΠασÜ. ¸να δεýτερο κλειδß εßναι οι συμβουλÝς των ΕλλÞνων του περιβÜλλοντüς του, τους οποßους καθοδηγοýσε ο Δ. Ρþμας.
¼ταν το επαναστατικü κλßμα ανÝβηκε πολý στην Πελοπüννησο, Üρχισαν να φθÜνουν απεσταλμÝνοι προς τον Καποδßστρια. Ο Πετρüμπεης ΜαυρομιχÜλης Ýστειλε τον ΚυριÜκο Καμαρινü. Προς αυτüν ο Καποδßστριας εßπε -σýμφωνα με τον ΣπηλιÜδη- üτι «πρÝπει να εξωθηθεß σε ΕπανÜσταση κÜποιος Τοýρκος κι οι ¸λληνες να συμμαχÞσουν μαζß του, ενþ στη ΜÜνη να συγκεντρþνονται δυνÜμεις σε αναμονÞ των εξελßξεων». Ο Καμαρινüς δεν κατÜλαβε το μÞνυμα και κατερχüμενος απü την Αγßα Πετροýπολη προς Οδησσü διÝδιδε μüνο αυτÜ που του εßπε ο Καποδßστριας για την αρνητικÞ στÜση του ΤσÜρου ΑλεξÜνδρου προς τις επαναστÜσεις. Ο Καμαρινüς εκτελÝστηκε πριν πÜει στην Πελοπüννησο. Η μεγÜλη ΕλληνικÞ ΕπανÜσταση συνδÝεται Üμεσα με το κßνημα του ΡÞγα, το οποßο συνεχßστηκε απü τη Φιλüγενο ΣτοÜ της ΚÝρκυρας.
Το σχÝδιο του Καποδßστρια που Ýχει εκφραστεß στο υπüμνημÜ τους προς τις ΜεγÜλες ΔυνÜμεις Þταν η ελευθερßα της ΜεγÜλης ΕλλÜδας. (Πελοπüννησος, ¹πειρος, Μακεδονßα, ΚρÞτη, Σμýρνη). Πßστευε üτι θα μποροýσε αξιοποιþντας τη θÝση του να πετýχει στα συνÝδρια του ΤροπÜου Þ αργüτερα της Βερüνας να επιβληθεß η αυτονομßα της ΕλλÜδας με τη βοÞθεια του ΤσÜρου. ¼ταν κατÜλαβε πως αυτü Þταν αδýνατο, πÞγε στη Γενεýη (που του χρþσταγε πολλÜ) και διηýθυνε απü κει, σαν πραγματικÜ μεγÜλος ηγÝτης της «εξüριστης ΚυβÝρνησης», τον Αγþνα της ΕλλÜδας οργανþνοντας και τη διεθνÞ βοÞθεια και το κßνημα του Φιλελληνισμοý.
Εßναι εκπληκτικü το κεßμενü του προς τον ΤσÜρο Νικüλαο, üπου γρÜφει üτι πÞγε στην Ελβετßα «για να τον ξεχÜσει ο κüσμος», αλλÜ «Þρχοντο προς αυτüν ζητοýντες βοηθÞματα οι ¸λληνες, οι εκδιωχθÝντες απü τους τüπους τους» και μνημονεýει επß τη ευκαιρßα, τις καταστροφÝς της Χßου, της Κýπρου, των Κυδωνιþν και των Ψαρþν.
¼ταν η ΕπανÜσταση πÝτυχε με διπλωματικÜ μÝσα (Πρωτüκολο του Λονδßνου της 6ης Ιουλßου του 1827, που υπÝγραψαν Ρωσßα, Αγγλßα και Γαλλßα), ο Καποδßστριας ανÝλαβε ΚυβερνÞτης του μικροý ΚρÜτους που δημιουργÞθηκε. Σ' üλες τις επαναστÜσεις του κüσμου, σ' üλη τη γραπτÞ ιστορßα, οι ηγÝτες των επαναστατικþν κινημÜτων, üταν επικρατοýν, αναλαμβÜνουν τη διοßκηση του κρÜτους. Μüνο στην επßσημη ελληνικÞ ιστορßα γρÜφεται (απü τους συνεργÜτες των ξÝνων), üτι ο κυβερνÞτης δεν Þταν και ο αρχηγüς της ΕπανÜστασης.
Εßναι αξιοπερßεργο, üτι ενþ στο πρωτüκολλο του Λονδßνου υπÜρχουν τρεις συμβαλλüμενοι, υπÝρ ενüς τÝταρτου μÝρους (της επαναστατημÝνης ΕλλÜδας) και κατÜ ενüς πÝμπτου (της Τουρκßας), η επßσημη ιστορßα δεν υπογραμμßζει τον ρüλο του Καποδßστρια σ' αυτÞ τη διπλωματικÞ συμφωνßα. ΠρÝπει να σημειωθεß κι ο ειδικüς ρüλος του Δ. Ρþμα για την αλλαγÞ της ΑγγλικÞς πολιτικÞς. Αυτü üμως, το πÝτυχε αποδεχüμενος την ΑγγλικÞ κυριαρχßα επß της ΕλλÜδας, κÜτι που ποτÝ δε δÝχθηκε ο Καποδßστριας.
Επßσης μνεßα πρÝπει να γßνει και στο ρüλο που Ýπαιξε κι ο μεγÜλος φßλος του Καποδßστρια, ο Μητροπολßτης ΙγνÜτιος. Μüλις ο Καποδßστριας πÞγε στην Αγßα Πετροýπολη, Ýφτασε δßπλα του κι αυτüς. Ακολουθþντας τους συνωμοτικοýς κανüνες -και κατÜ το πρüτυπο των Ναúτþν- ßδρυσε στη ΒιÝννη τη Φιλüμουσο Εταιρεßα, που Þταν «μετωπικÞ οργÜνωση». Στη ΒιÝννη φαßνεται πως ανÝλαβε και τυπικÜ το υψηλü του καθÞκον, που τον υπÝβαλε στο μοναχικü σχÞμα. Λßγο μετÜ, συναποφασßζει την ßδρυση του «στρατιωτικοý βραχßονα». Της ΦιλικÞς Εταιρεßας. Το üτι περιεβλÞθη το μοναχικü σχÞμα φαßνεται -üχι μüνο φυσικÜ απü τα μαýρα ροýχα που φüραγε μονßμως- αλλÜ απü την αιφνßδια ανακοßνωσÞ του στη ΡωξÜνη Στροýτζα, üτι δεν μπορεß να την παντρευτεß, ενþ üλη η ρωσικÞ αυλÞ περßμενε αυτüν το γÜμο. ¼πως γρÜφει η καθηγÞτρια ΕλÝνη Κοýκου, της εßπε: «ΠρÝπει να προσφÝρω τον εαυτü μου θυσßα στους Αγþνες για την πατρßδα μας, για την ΕλλÜδα κι αυτüν τον δρüμο της θυσßας πρÝπει να τον βαδßσω μüνος μου».
Στις 14 Απρßλη του 1827 η ΕθνοσυνÝλευση της ΤροιζÞνας τον ονüμασε ΚυβερνÞτη της ΕλλÜδας για 7 χρüνια, ýστερα απü πρüταση των οπλαρχηγþν της ΕπανÜστασης, παρÜ τις αντιδρÜσεις των Φαναριωτþν και των Υδραßων. Ο Καποδßστριας, πληροφορÞθηκε την εκλογÞ του τον ΜÜη στο Παρßσι. ΕπισκÝφθηκε τον ΤσÜρο Νικüλαο στη Πετροýπολη για να του ανακοινþσει τη παραßτησÞ του απü τη θÝση του Υπουργοý Εξωτερικþν. Ο ΤσÜρος, του χορÞγησε ισüβια τιμητικÞ σýνταξη 60.000 φρÜγκων, την οποßα üμως ο Καποδßστριας δε δÝχτηκε. Προτοý Ýρθει στην ΕλλÜδα ν' αναλÜβει τα νÝα του καθÞκοντα, Ýστειλε υπüμνημα στις ευρωπαúκÝς δυνÜμεις, με το οποßο ζητοýσε οικονομικÞ ενßσχυση για την ΕλλÜδα. ΠÝρασε μÜλιστα απü το Παρßσι, üπου τον δÝχτηκαν με μεγÜλον ενθουσιασμü και πÞρε διÜφορα ποσÜ απü φιλÝλληνες για τον Αγþνα, αλλÜ δε πÞρε συγκεκριμÝνη απÜντηση στο αßτημÜ του για χορÞγηση δανεßου. ΕπισκÝφτηκε στη συνÝχεια το Λονδßνο, üπου Ýλαβε αρνητικÞ απÜντηση στο αßτημÜ του για οικονομικÞ βοÞθεια, καθþς πριν λßγες μÝρες εßχε πεθÜνει ο φιλÝλληνας πρωθυπουργüς Τζορτζ ΚÜνιγκ. Το ΝοÝμβρη 1827, Ýφτασε στην Ανκüνα, üπου τον περßμενε το πλοßο που του 'χε υποσχεθεß üτι θα 'στελνε η βρετανικÞ κυβÝρνηση να τον μεταφÝρει στην ΕλλÜδα. Εκεß πληροφορÞθηκε και για την Ναυμαχßα του Ναβαρßνου (20/10/1827). Οι Üσχημες καιρικÝς συνθÞκες, δεν επÝτρεψαν στον Καποδßστρια να ξεκινÞσει για την ΕλλÜδα πριν το τÝλος του 1827. Μüλις στις 6 Ιανουαρßου 1828, μετÜ απü σýντομη επßσκεψη στην ΜÜλτα, Ýφτασε στο Ναýπλιο, ενþ πÝντε μÝρες αργüτερα αποβιβÜστηκε στην Αßγινα, την προσωρινÞ Ýδρα της "ΑντικυβερνητικÞς ΕπιτροπÞς".
18 ΓενÜρη 1828 φτÜνει στην Αßγινα, γßνεται δεκτüς μ' ενθουσιασμü απ' üλες τις μεριÝς και μετÜ μεταβαßνει στο Ναýπλιο üπου οι γραμματεßς της επικρÜτειας (οι υπουργοß) τον ενημερþνουν για την αξιοθρÞνητη κατÜσταση και το χÜος που βασßλευε. Στρατüς και ναυτικü δεν υπÞρχαν, η εκπαßδευση κι η δικαιοσýνη Þταν ανýπαρκτες. ΚοντÜ στ' Üλλα επικρατοýσε μεγÜλη αναρχßα σ' üλο τον τüπο. ¼λα λοιπüν Ýπρεπε ν' αντιμετωπιστοýν απü την αρχÞ. ΕπηρεασμÝνος ßσως απü την πολýχρονη θητεßα του στην απολυταρχικÞ Ρωσßα, εφÜρμοσε για τη διακυβÝρνηση του τüπου δικτατορικÝς αντιλÞψεις, πιστεýοντας üτι Ýτσι μüνο θα μποροýσε να επιβÜλει την τÜξη. Η κυβÝρνησÞ του, που αποτελοýνταν απü 28 μÝλη, ονομÜστηκε ΠανελλÞνιο. ΔημιουργÞθηκε απογοητευτικÞ ατμüσφαιρα, üταν απü τις πρþτες του ενÝργειες εßδαν να διορßζει σημαντικÝς κρατικÝς υπηρεσßες πρüσωπα απü το συγγενικü και φιλικü του περιβÜλλον.
Η κατÜσταση που εßχε να αντιμετωπßσει ο Καποδßστριας, Þταν δραματικÞ. Απü στρατιωτικÞς πλευρÜς, η επανÜσταση ψυχορραγοýσε. Ολüκληρη η Πελοπüννησος, με εξαßρεση τη ΜÜνη και την Αργολßδα βρισκüταν στα χÝρια του ΙμπραÞμ και το μεγαλýτερο μÝρος της ΣτερεÜς ΕλλÜδας, το εξουσιÜζει ο ΚιουταχÞς. Ο τüτε, υπουργüς των Εσωτερικþν και της Αστυνομßας ΑνδρÝας Λüντος, του εßπε χαρακτηριστικÜ: "¸χουμε ακüμα και μερικÜ νησιÜ στο ΑρχιπÝλαγος (Αιγαßο), μα δεν Ýχουμε σχÝσεις με τους νομÜρχες. Τα εξουσιÜζουν οι κουρσÜροι". Τα οικονομικÜ του κρÜτους, βρισκüταν σε Üθλια κατÜσταση. ΛÝγεται üτι, στα δημüσια ταμεßα, ο Καποδßστριας βρÞκε 1 μüνο νüμισμα. ¹τανε παλιü, ισπανικü κι ßσως μÜλιστα και κÜλπικο! Η διακυβÝρνησÞ του Þτανε σýντομη. Οι προσπαθειÝς του να εκσυγχρονßσει την ΕλλÜδα τον Ýφεραν σε σýγκρουση με τους Συντηρητικοýς Προεστοýς και τους ΓαιοκτÞμονες. ¸τσι χωρßς λαúκÞν υποστÞριξη Ýμεινε απροστÜτευτος στις επιθÝσεις των αντιπÜλων του.
ΟπωσδÞποτε üμως η οργÜνωση του νÝου κρÜτους προχωροýσε σταθερÜ. ΥπÞρχε πλÞρης ανασφÜλεια στην ξηρÜ και τη θÜλασσα, πλÞρης παρÜλυση στη δημüσια διοßκηση, τη παιδεßα και τη δικαιοσýνη ενþ στο υπουργεßο εξωτερικþν, το μüνο Ýγγραφο που μπüρεσε να φυλÜξει στα αρχεßα ο υπουργüς ΓλαρÜκης, Þτανε το γρÜμμα των 3 ναυÜρχων για τη Ναυμαχßα του Ναβαρßνου! Ο Καποδßστριας κατÜλαβε üτι μüνος του Ýπρεπε να αναλÜβει το τιτÜνιο Ýργο της ανασυγκρüτησης. Οι προýχοντες και οι Φαναριþτες που κυβερνοýσαν ως τüτε την ΕλλÜδα, αντιμετωπßζονταν με δυσπιστßα απü τον λαü. ¸τσι, αποφÜσισε να ανακαλÝσει προσωρινÜ το δημοκρατικü αλλÜ δυσεφÜρμοστο Σýνταγμα της ΤροιζÞνας. Η ΒουλÞ διαλýθηκε και στη θÝση της ιδρýθηκε το "ΠανελλÞνιο", Ýνα συμβουλευτικü κυρßως σþμα, που το αποτελοýσαν 27 μÝλη. Καθþς üμως η εξουσßα παρÝμεινε ουσιαστικÜ στα χÝρια του Καποδßστρια, τα πρüσωπα που ο ßδιος επÝλεξε για το Συμβουλευτικü και τις Üλλες διοικητικÝς θÝσεις, Üρχισαν να δυσφοροýν. ΚÜποιοι μÜλιστα παραιτÞθηκαν. ¢ρχισαν Ýτσι να δημιουργοýνται οι πρþτοι αντιπολιτευτικοß πυρÞνες, που üμως εßχαν μηδαμινÞ απÞχηση στον λαü. ¸να απü τα πρþτα μÝτρα που πÞρε ο Καποδßστριας, Þταν η ανασýνταξη του στρατοý και του στüλου. ΑνÝθεσε στους ΚανÜρη και Μιαοýλη να εξαλεßψουν την πειρατεßα στο Αιγαßο, που δυσφημοýσε τον ελληνικü Αγþνα στο εξωτερικü. Οι δýο θρυλικοß ναυμÜχοι τα κατÜφεραν και αυτü το γεγονüς, ανýψωσε το κýρος της χþρας μας διεθνþς. Καταδßωξε τους πειρατÝς του Αιγαßου, ενßσχυσε την εμπορικÞ ναυτιλßα, δημιοýργησε τακτικü στρατü, ßδρυσε τη ΣτρατιωτικÞ ΣχολÞ Ευελπßδων για την εκπαßδευση αξιωματικþν κι υπαξιωματικþν, Ýκανε απογραφÞ του πληθυσμοý κι Ýδωσε δικαßωμα ψÞφου στους Üντρες πÜνω απü 25 χρονþν. ΠαρÜλληλα εργÜστηκε και για τη ρýθμιση θεμÜτων της δικαιοσýνης, θεσπßζοντας νüμους, ßδρυσε ταχυδρομικÞ υπηρεσßα, ορφανοτροφεßο στην Αßγινα, μουσεßο και βιβλιοθÞκη. ΠροστÜτεψε με ειδικοýς νüμους τη γεωργßα, Ýφερε μÜλιστα 1η φορÜ τη καλλιÝργεια της πατÜτας στην ΕλλÜδα κι ßδρυσε αγροτικÞ σχολÞ στην Τßρυνθα.
ΑποκαταστÜθηκαν, σταδιακÜ, η ασφÜλεια κι η ευνομßα στις πüλεις και στην ýπαιθρο, üπως και στις υπüλοιπες ελληνικÝς θÜλασσες. ¸πρεπε üμως να ανακαταληφθεß Ýγκαιρα η ΣτερεÜ ΕλλÜδα Ýτσι þστε να δημιουργηθεß τετελεσμÝνο γεγονüς üταν θα κρινüταν το θÝμα των συνüρων της ΕλλÜδας απü τις ΜεγÜλες ΔυνÜμεις. Με προσωπικÝς ενÝργειες, επαφÝς με ΦιλÝλληνες, ευφυεßς διπλωματικοýς χειρισμοýς και χÜρη στις σημαντικÝς στρατιωτικÝς επιτυχßες των ελληνικþν δυνÜμεων στη ΣτερεÜ ΕλλÜδα, ο Καποδßστριας πÝτυχε απü την απλÞ αυτονομßα της ΠελοποννÞσου και λßγων νησιþν, που προÝβλεπε το Πρωτüκολλο του Λονδßνου (1830), ανεξÜρτητο ελληνικü κρÜτος, αλλÜ με τα σýνορα στη γραμμÞ Αχελþου-Σπερχειοý. Επωφελοýμενος κι απü τη πλÞρη νßκη των Ρþσων στον πüλεμü τους με την οθωμανικÞ αυτοκρατορßα και τη ΣυνθÞκη της Αδριανοýπολης (14 ΣεπτÝμβρη 1829), εξασφÜλισε τη "μετÜθεση" των συνüρων στη γραμμÞ Παγασητικοý-Αμβρακικοý Κüλπου, κÜτι που Ýγινε αποδεκτü κι απü τους Οθωμανοýς τον Ιοýλιο του 1832. Σημαντικü Þταν το Ýργο του στους τομεßς της παιδεßας, της δικαιοσýνης, των δημοσßων Ýργων, της κτηνοτροφßας, του εμπορßου και της ναυτιλßας. Ακüμα κι η ßδρυση βιομηχανικþν Þταν στα σχÝδια του, με βÜση το σιδηρομετÜλλευμα της Ερμιονßδας και τον ορυκτü Üνθρακα της Εýβοιας. Στην Αßγινα ßδρυσε ακüμα ελληνικü και γαλλικü τυπογραφεßο, ναυπηγεßα στο Ναýπλιο και τον Πüρο, πÞρε μÝτρα για τη υγεßα του λαοý, για το εμπüριο γενικÜ, Ýκοψε νομßσματα, φρüντισε για την κατασκευÞ δρüμων κι ßδρυσε ΧρηματικÞ ΤρÜπεζα. Μπορεß να πει κανεßς üτι ο Καποδßστριας Üπλωσε τη δημιουργικÞ του δραστηριüτητα σ' üλους τους τομεßς.
Η γεωργßα Þταν μεγÜλο στοßχημα του. Πßστευε πολý στην ανÜπτυξÞ της. ºδρυσε Πρüτυπη ΓεωργικÞ ΣχολÞ στη Τßρυνθα, παραχþρησε στους αγρüτες οικονομικÝς και φορολογικÝς διευκολýνσεις, εισÞγαγε νÝες μεθüδους καλλιÝργειας, σýγχρονα μηχανÞματα και μετακÜλεσε ειδικοýς επιστÞμονες. ¸πρεπε üμως οι ακτÞμονες καλλιεργητÝς να αποκτÞσουνε τη δικÞ τους γη. Η διανομÞ της εθνικÞς γης, εßχε üμως και πολιτικÝς προεκτÜσεις. Ο Καποδßστριας σκüπευε να συνδÝσει το δικαßωμα της ψÞφου με το δικαßωμα της ιδιοκτησßας, δημιουργþντας μια ισχυρÞ τÜξη μικροúδιοκτητþν καλλιεργητþν που θα αποτελοýσαν το στÞριγμα της εξουσßας του. ΥπÞρχαν üμως αντιδρÜσεις αρχικÜ απü τις ξÝνες δυνÜμεις, καθþς η εθνικÞ γη εßχεν υποθηκευτεß στο σýνολü της ως εγγýηση για τα "δÜνεια της ανεξαρτησßας" (Λονδßνο 1824-5). Επßσης, ο Καποδßστριας βρÞκε απÝναντι του τα οργανωμÝνα συμφÝροντα των κοτζαμπÜσηδων που επεδßωκαν τον σφετερισμü των εθνικþν κτημÜτων για δικü τους üφελος. ¼λα αυτÜ üμως προσπÜθησε να τα επιβÜλλει στον ανÞσυχο πολιτικÜ ελληνικü λαü, που μüλις εßχε κερδßσει με πολλÝς θυσßες την ελευθερßα του, με τρüπο αυταρχικü, γι' αυτü και γρÞγορα Üρχισε να εκδηλþνεται δυσαρÝσκεια εναντßον του. Κυρßως εξεγÝρθηκαν εναντßον του πολλοß παλιοß αγωνιστÝς και προýχοντες, ανÜμεσα στους οποßους ο ΜαυροκορδÜτος, οι Μαυρομιχαλαßοι, οι Κουντουριþτες, ο ναýαρχος Μιαοýλης, ο Γρßβας, ο ΚαρατÜσος κ.Ü.
Στις 23 Ιουλßου 1829 αρχßζει τις εργασßες της η Δ' ΕθνοσυνÝλευση κι υιοθετεß üλα τα μÝτρα που 'χε λÜβει ο Καποδßστριας κι αμÝσως τον εξουσιοδοτεß να συνεχßσει το Ýργο του σýμφωνα με τα ψηφßσματα της. Απü την επüμενη χρονιÜ üμως αρχßζουν οι Ýντονες αντιδρÜσεις της πολιτικÞς του κι εκεßνος τις αντιμετωπßζει με απüλυτη ψυχραιμßα κι ανωτερüτητα. Εκεßνο που πρωταρχικÜ τον ενδιαφÝρει εßναι η επιβßωση του Ελληνισμοý και σ' αυτü το Ýργο συνεχßζει ν' αφιερþνεται ολüψυχα. ¸τσι, απü το 1830, συσπειρþθηκαν εναντßον του πολλοß αρχομανεßς πολιτικοß, οι κοτζαμπÜσηδες κι οι πλοιοκτÞτες της ¾δρας, ενþ οι στρατιωτικοß αρχηγοß κι ο λαüς βρισκüταν στο πλευρü του. Οι ενÝργειες των αντικυβερνητικþν, κατευθýνονταν συχνÜ απü τους διπλωματικοýς αντιπροσþπους των ¢γγλων και των ΓÜλλων, που πßστευαν üτι εßναι üργανο της ρωσικÞς πολιτικÞς στην ΑνατολÞ. Η δραστηριüτητα της αντιπολßτευσης, που κατευθυνüταν απü την ¾δρα, κυρßως μÝσω της εφημερßδας "Απüλλων", του ΠολυζωÀδη,στις αρχÝς του 1831 κορυφþθηκε. Σημειþθηκαν αντικυβερνητικÝς εξεγÝρσεις στη ΜÜνη και την ΑνατολικÞ ΣτερεÜ, ενþ υδραßικα πλοßα, παρακινοýσαν τα κυκλαδονÞσια σε αποστασßα. Ο Καποδßστριας κατüρθωσε να καταστεßλει τις περισσüτερες απü αυτÝς, αλλÜ στις αρχÝς Αυγοýστου, οι Υδραßοι Ýπεισαν τον Μιαοýλη να καταλÜβει τα πολεμικÜ πλοßα στο ναýσταθμο του Πüρου. Ο Μιαοýλης, στις 13/8/1831, ανατßναξε τα δýο μεγαλýτερα πλοßα του πολεμικοý στüλου. Το χÜσμα πλÝον ανÜμεσα τους Þταν αγεφýρωτο. Ο Καποδßστριας, ζÞτησε βοÞθεια απü τις ναυτικÝς μοßρες των συμμÜχων, μüνο üμως ο Ρþσος Ρικüρντ ανταποκρßθηκε. Το 1831 η αντßδραση εντεßνεται, η ΜÜνη επαναστατεß κι εκδηλþνεται ανταρσßα του Μιαοýλη, που φθÜνει μÝχρι πυρπüλησης του καλýτερου ελληνικοý πολεμικοý, της φρεγÜτας "ΕλλÜς".
Εδþ θα παραθÝσω το χρονικü üπως το βρÞκα και τα συμπερÜσματα δικÜ σας:
Εßχε βÝβαια κι ο ΚυβερνÞτης κÜνει λÜθη. ΚατÜ τη κοπÞ του 1ου εθνικοý νομßσματος, του φοßνικα, υπÞρξαν παραλεßψεις κι εκτεταμÝνη κιβδηλοποιßα. ΚατηγορÞθηκε ακüμα και για το üτι στο νüμισμα συνυπÞρχαν ο μυθικüς φοßνικας και το σημεßο του σταυροý. Να σημειþσουμε üτι ο φοßνικας, για πολλοýς ¸λληνες που σποýδασαν, üπως κι ο Καποδßστριας, στο πανεπιστÞμιο της ΠÜντοβα στην Ιταλßα, "προοιþνιζε την ανÜστασιν του ¸θνους". Πρþτος μÜλιστα τον χρησιμοποßησε ο Κρητικüς ΠÜνδημος, που συνÝστησε στους συμφοιτητÝς του να κÜνουν το ßδιο. ΠÜντως ο φοßνικας δεν "επιβλÞθηκε" παντοý. Στις σφραγßδες παρÝμεινε η ΠαλλÜδα ΑθηνÜ.
Επßσης, πολλÝς αντιδρÜσεις προκαλοýσαν με τις ενÝργειÝς τους ο αδελφüς του, ΒιÜρος κι ο νομικüς, ΙωÜννης ΓεννατÜς. ΥπÞρξε σýγκρουση των δýο με τους ΚλωνÜρη και Σοýτσο, κατÜ τη σýνταξη της ποινικÞς νομοθεσßας, ενþ ο τρüπος που χειρßστηκε ο ΒιÜρος Καποδßστριας ως υγειονομικüς επßτροπος τη πανþλη που παρουσιÜστηκε στην ¾δρα το 1828 (ΜÜης), Ýκανε τους νησιþτες εχθροýς του ΚυβερνÞτη. Λßγο αργüτερα, δημιουργÞθηκαν τα πρþτα κüμματα. Το ρωσüφιλο, οι οπαδοß του οποßου ονομÜζονταν Ναπαßοι (απü κÜποιον ΝÜπα, Ναυπλιþτη φανατικü ρωσüφιλο), ενþ ειρωνικÜ κι ο ßδιος ο Καποδßστριας λεγüταν ΝÜπας, το αγγλüφιλο, οι οπαδοß του οποßου ονομÜζονταν Μπαρλαßοι (απü τον Βασßλη ΜπÜρλα, φανατικü οπαδü και κÜποτε πληρεξοýσιο του ΜαυροκορδÜτου) και το γαλλüφιλο, με τους μοσχüμαγκες (απü την τÜπια, το οχýρωμα, του Μüσχου, üπου σýχναζαν οι... αλÜνηδες του Ναυπλßου). Ακüμα κι ο ΑδαμÜντιος ΚοραÞς, φανατικüς υπÝρμαχüς του αρχικÜ, Ýγινε πολÝμιος. ¸γραψε χαρακτηριστικÜ: "Η ΕλλÜς δεν ανÝστη, τÜφον μüνον Þλλαξε και απü νεκροθÜπτην Τοýρκον επÝρασεν εις ¸λληνα!"
Η επιλογÞ ως βασιλιÜ της ΕλλÜδας του πρßγκιπα του Σαξ ΚÜμπουργκ Λεοπüλδου απü τις ΜεγÜλες ΔυνÜμεις, "σκüνταψε" στον Καποδßστρια, που απ' ü,τι φαßνεται δυσανασχετησε με το üτι δε θα 'μενε οýτε για εφτÜ χρüνια στην ηγεσßα του ελληνικοý κρÜτους. Αυτü προκÜλεσε νÝες αντιδρÜσεις, ενþ εκφρÜσεις üπως "τýραννος" Üρχισαν να ακοýγονται üλο και πιο συχνÜ για τον Καποδßστρια. ΜεγÜλες αντιδρÜσεις υπÞρχαν απü τους ΜανιÜτες, που ξεσηκþθηκαν κι απειλοýσαν üτι θα κινηθοýνε κατÜ του Καποδßστρια. ΕπικεφαλÞς των 5.000 Μανιατþν Þταν ο ΚωνσταντÞς ΜαυρομιχÜλης. ΛÝγεται üτι εßχανε σημαßες με ζωγραφισμÝνους πÜνω τους τον Λυκοýργο και τον Λεωνßδα και ζητοýσαν "Ελευθεροτυπßα & Σýνταγμα". Ο Πετρüμπεης ΜαυρομιχÜλης, που ζοýσε στο Ναýπλιο, ζÞτησε απü τον Καποδßστρια να πÜει στη ΜÜνη να ηρεμÞσει τους συντοπßτες του. Ο Καποδßστριας üμως δεν τον Üφησε. Να σημειþσουμε üτι τους Μαυρομιχαλαßους που ζοýσαν στο Ναýπλιο, τους παρακολουθοýσε η Αστυνομßα. Ο ΤσανÞς ΜαυρομιχÜλης κι ο γιος του, ΚατσÜκος, Þτανε φυλακισμÝνοι. Ο Πετρüμπεης δεν τον Üκουσε και πÞγε τελικÜ στη ΜÜνη. Ο Καποδßστριας Ýστειλε τον ΚανÜρη να ηρεμÞσει τους ΜανιÜτες. Ο Ψαριανüς μπουρλοτιÝρης ζÞτησε να μιλÞσει με τους Μαυρομιχαλαßους. Αν κι αυτοß δεν Þθελαν επαφÝς με τους κυβερνητικοýς, εμπιστευüμενοι τον ΚανÜρη δÝχτηκαν να μιλÞσουν μαζß του. ¸τσι ο Πετρüμπεης κι ο αδελφüς του, ΚωνσταντÞς, ανεβηκανε στο καρÜβι του ΚανÜρη. ΞαφνικÜ, το καρÜβι σÞκωσε Üγκυρα κι Ýφυγε για το Ναýπλιο. Εκεß, ο Πετρüμπεης φυλακßστηκε στο Ιτς ΚαλÝ ως "Ýνοχος εσχÜτης προδοσßας", ενþ ο ΚωνσταντÞς, ως λιποτÜκτης, τÝθηκε υπü "αστυνομικÞ επιτÞρηση". Ο ΚανÜρης φαßνεται üτι εßχε εντολÞ να συλλÜβει τους Μαυρομιχαλαßους, το Ýκανε üμως με δολερü τρüπο.
Μüλις Ýμαθε τα γεγονüτα, ο Καποδßστριας εξοργßστηκε: "Η πρÜξη αυτÞ του ΚανÜρη εßναι Üτιμη! Μ' αυτÜ τα λÜθη τους, τα δημüσια üργανα θα μου φÝρουν κανÝνα διÜβολο στο κεφÜλι". Οι αντιδρÜσεις εναντßον του, απü συγκεκριμÝνες πÜντα πλευρÝς, εßχαν αρχßσει να γßνονται ανεξÝλεγκτες. Αυτüς üμως δεν φαινüτανε διατεθειμÝνος να ξεφýγει απü τον δρüμο που 'χε χαρÜξει. ¸νας απü τους φανατικüτερους αντικαποδιστριακοýς Þταν ο ΖωγρÜφος, τον οποßο η Αστυνομßα συνÝλαβε για να τον εκτοπßσει απü το Ναýπλιο. Εκεßνος ζÞτησε να δει τον ΚυβερνÞτη κι ο Καποδßστριας δÝχτηκε. ΜετÜ τη συζÞτηση που εßχαν, ο ΖωγρÜφος üχι μüνο δεν εξορßστηκε, αλλÜ Ýγινε μÝλος του Ακυρωτικοý Δικαστηρßου. ¼μως ο ΒιÜρος μεσολÜβησε στον αδελφü του κι ο Καποδßστριας πÞρε πßσω τον διορισμü του. ¸ξαλλος αυτüς, Ýφυγε απü το Ναýπλιο, λÝγοντας στον φßλο του Λüντο: "¸να πιστüλι θα μας σþσει απ' τον Üνθρωπο τοýτο". ¸φτασε στην ¾δρα, üπου ο ΛÜζαρος Κουντουριþτης ακοýγοντας τα παραπÜνω λüγια Ýταξε 1.000 βενÝτικα φλουριÜ σε üποιον σκüτωνε τον Καποδßστρια.
¹δη τα σχÝδια για το φüνο του τυρÜννου, üπως Ýλεγαν, καταστρþνονταν. Η 1η δολοφονικÞ απüπειρα Ýγινε με "üργανο" τον υπηρÝτη του Καποδßστρια, ΝικολÝτο. ¸νας "κουρελÞς Υδραßος" κατÜ τον ßδιο, του 'δωσε 25.000 γρüσια και του ζÞτησε να φαρμακþσει τον ΚυβερνÞτη. Στη συνÝχεια εξαφανßστηκε. Ο ΝικολÝτος Ýριξε φαρμÜκι στον καφÝ του Καποδßστρια, αλλÜ προδüθηκε απü τη συμπεριφορÜ του. Ο ΚυβερνÞτης του εßπε να κρατÞσει τα χρÞματα και να μη πει τßποτα σε κανÝνα για το περιστατικü κι οýτε καν τον απομÜκρυνε απü κοντÜ του. ΚατÜλαβε üμως üτι τα πρÜγματα Þταν πολý πιο σοβαρÜ απ' ü,τι νüμιζε. Του προτÜθηκε απü τους ξÝνους πρεσβευτÝς να του δþσουνε φρουροýς, εκεßνος üμως αρνÞθηκε. Σýντομα μαθεýτηκε στο Ναýπλιο üτι οι Μαυρομιχαλαßοι εßχαν αγορÜσει καινοýργια κουμποýρια.
Ο Αστυνüμος της πüλης ΠοταμιÜνος Ýβαλε ανθρþπους του να παρακολουθοýν κÜθε κßνηση του ΚωνσταντÞ ΜαυρομιχÜλη και του ΓιωργÜκη (Þ ΜπεúζαντÝ), του δευτερüτοκου γιου του Πετρüμπεη. Ο Γιþργης εßχε μεγÜλη Ýχθρα εναντßον του Καποδßστρια κι εßχε ορκιστεß üτι θα τον σκοτþσει. Το εßπε μÜλιστα και στον ΠÜνο ΡÜγκο, φßλο δικü του αλλÜ και του ΚυβερνÞτη, να του το μεταφÝρει. Ο Καποδßστριας Ýνιωσε Ýκπληξη κι εßπε στον ΡÜγκο üτι üποιος κÜνει κÜτι τÝτοιο, μαζß με τον ßδιο θα σκοτþσει και την πατρßδα. Στις προτροπÝς του νομÜρχη Αξιþτη και του αστυνüμου ΠοταμιÜνου να φυλακßσουν τον Γιþργη, ο Καποδßστριας Þταν αντßθετος. ¼ταν η Μαντþ ΜαυρογÝνους του 'γραψε επιστολÞ με την οποßα τον ενημÝρωσε üτι οι Μαυρομιχαλαßοι ετοιμÜζονται να τονε σκοτþσουν, εκεßνος Ýκαψε το γρÜμμα. Κι üταν Ýνας Σμυρνιüς ντελÜλης, ο οποßος φαßνεται üτι κÜτι εßχε πληροφορηθεß, πÞγε στο Κυβερνεßο και του εßπε να φυλÜγεται, ο Καποδßστριας σÞκωσε αδιÜφορα τους þμους του. Οι Μαυρομιχαλαßοι ζÞτησαν να νοικιÜσουν το σπßτι του ΜιχÜλη Ιατροý που βρισκüταν απÝναντι απü το Κυβερνεßο, üμως ο ιδιοκτÞτης του κÜτι υποψιÜστηκε και δεν τους το παραχþρησε. ¸γινε προσπÜθεια απü τον αγωνιστÞ του '21 και ιστορικü ΙωÜννη ΦιλÞμονα να "τα βρουν" ο Καποδßστριας με τους Μαυρομιχαλαßους. Ο ΒιÜρος συμβοýλεψε τον αδελφü του να ζητÞσει απü τον Πετρüμπεη να φÝρει üλους τους συγγενεßς του απü τη ΜÜνη στο Ναýπλιο για ασφÜλεια, προκειμÝνου να συμφιλιωθεß μαζß του. Δυστυχþς, ο Καποδßστριας τον Üκουσε και σε αυτü. Ο Πετρüμπεης, μüλις πληροφορÞθηκε απü τον ΦιλÞμονα τι ζητοýσε ο ΚυβερνÞτης, Ýγινε Ýξαλλος, καθþς το θεþρησε προσβλητικü κι ατιμωτικü.
Η ηλικιωμÝνη μητÝρα του Πετρüμπεη κι ο αδελφüς του ΓιÜννης, γνωστüς κι ως ΚατσÞς, ζÞτησαν απü τον Ρþσο ναýαρχο Ρßκορντ να μεσολαβÞσει, γιατß Ýβλεπαν üτι κι ο Καποδßστριας θα σκοτωνüταν αλλÜ και δικοß τους Üνθρωποι θα εßχαν επßσης Üσχημο τÝλος. Η συνÜντηση κανονßστηκε να γßνει το ΣÜββατο 26 ΣεπτÝμβρη 5 το απüγευμα. Λßγη þρα πριν Ýφτασε το ευρωπαúκü ταχυδρομεßο στο Καποδßστρια. Στον Ταχυδρüμο του Λονδßνου υπÞρχε Ýνα δημοσßευμα για τη τυραννικÞ διοßκησÞ του και τον Üδικο διωγμü των Μαυρομιχαλαßων. ΜÜλις το διÜβασε ο ΚυβερνÞτης, Ýγινε Ýξαλλος και πÞγε ως το ΠαλαμÞδι για να ηρεμÞσει. ΕπιστρÝφοντας, βρÞκε τον Ρßκορντ να τον περιμÝνει και του Ýδειξε την εφημερßδα. Στον Ýκπληκτο Ρþσο εßπε üτι "εßναι υποχρεωμÝνος να προστατεýσει την αξιοπρÝπειÜ του ως το τÝλος" κι üτι "δε δÝχεται να δει τον ΜαυρομιχÜλη". Ο Πετρüμπεης εßχε Þδη μεταφερθεß απü το Ιτς ΚαλÝ στο Κυβερνεßο. Ο Ρßκορντ προσπÜθησε να τονε μεταπεßσει, μÜταια üμως. ΑπογοητευμÝνος, μετÝφερε στον ΜαυρομιχÜλη την ÜρνησÞ του να τονε δει. Ο Πετρüμπεης εßπε τüτε: "ΠοτÝ δεν καρτεροýσα να μου φερθεß τüσο Üπρεπα ο ΚυβερνÞτης. Να με πομπεýει με φρουροýς μÝσα στα σοκÜκια του Αναπλιοý και να με διþχνει με τÝτοια καταφρüνια. Αν δε σÝβεται το üνομÜ μου, πρÝπει τουλÜχιστον να λογαριÜζει τις θυσßες της φαμελιÜς μου στον Αγþνα".
¸τσι πÞρε τον δρüμο της επιστροφÞς στη φυλακÞ. ΖÞτησε απü τους φρουροýς του να περÜσει απü το σπßτι üπου μÝναν ο αδελφüς του, ΚωνσταντÞς κι γιος του, Γιþργης. ¼ταν τον εßδαν εκεßνοι απü το παρÜθυρο, τον ρþτησαν γεμÜτοι αγωνßα τι Ýγινε. ΔεßχνοντÜς τους με νοÞματα τους φρουροýς δεξιÜ κι αριστερÜ τους εßπε: "ΒλÝπετε". ¹τανε κατÜ κÜποιο τρüπο το σýνθημα για τη δολοφονßα του Καποδßστρια...
Το επüμενο πρωß, ο Καποδßστριας ετοιμÜστηκε να πÜει στην εκκλησßα του Αγßου Σπυρßδωνα. ¹τανε περßπου 5:30 πμ. Ο αδελφüς του Αυγουστßνος λÝγοντÜς του πως εßδε κÜποιο φοβερü üνειρο, προσπÜθησε να τον αποτρÝψει. Ο ΚυβερνÞτης γÝλασε κι Ýφυγε για την εκκλησßα. Στον δρüμο του επιτÝθηκε Ýνα μαýρο σκυλß, που πρüλαβε κι Ýσκισε τη ρεντιγκüτα του (εßδος ανδρικοý πανωφοριοý <γαλλ. redingote<αγγλ.riding-coat, σακÜκι ιππασßας). ΕπÝστρεψε στο σπßτι, Üλλαξε ρεντιγκüτα κι Ýφυγε ξανÜ για την εκκλησßα. Μια βουβÞ γριÜ ζητιÜνα, με Üναρθρες κραυγÝς, προσπÜθησε να τον σταματÞσει. ΜÜταια üμως... Ο Καποδßστριας συνÝχισε, αφοý της Ýδωσε μερικÜ νομßσματα, να βαδßζει προς το ραντεβοý του με τη μοßρα. Τον συνüδευαν οι σωματοφýλακÝς του, Γιþργος Κοζþνης, Κρητικüς, που 'χε χÜσει το δεξß του χÝρι στο Νεüκαστρο το 1825 κι ο στρατιþτης ΔημÞτριος Λεωνßδας, απü τη Τρßπολη.
Την ßδια þρα, οι Μαυρομιχαλαßοι, που το προηγοýμενο βρÜδυ ετοßμαζαν κÜθε λεπτομÝρεια του σχεδßου τους, μαζß με τους Λüντο και ΚαλαμογδÜρτη, ξεκινοýσαν με δυο παλικÜρια τους και δυο πολιτοφýλακες, τον ΑνδρÝα Γεωργßου και τον ΓιÜννη ΚαραγιÜννη, που εßχαν οριστεß να τους παρακολουθοýν, αλλÜ Ýγιναν üργανÜ τους, για τον ¢γιο Σπυρßδωνα. Μüλις τους εßδε στην εßσοδο της εκκλησßας, ο Καποδßστριας κοντοστÜθηκε και σκÝφτηκε να φýγει. Προχþρησε üμως προς το μÝρος τους και τους χαιρÝτησε μ' Ýνα νεýμα. Τüτε, ο ΚωνσταντÞς Üρπαξε τον ΚυβερνÞτη και τον πυροβüλησε πßσω απü το αφτß, ενþ ο Γιþργης τον μαχαßρωσε 2 φορÝς κÜτω απü τη κοιλιÜ. Κι ο ΚαραγιÜννης πυροβüλησε κατÜ του Καποδßστρια, ωστüσο αστüχησε. Ο Καποδßστριας πÝθανε ακαριαßα. Ο ΚωνσταντÞς καταδιþχθηκε κι αφοý τραυματßστηκε απü τον Κοζþνη και τον ΦωτομÜρα, πÝθανε μερικÝς þρες αργüτερα. Ο Γιþργης κατÝφυγε στη γαλλικÞ πρεσβεßα. ΥπÜρχει η Üποψη üτι οι Μαυρομιχαλαßοι ενÞργησαν σαν üργανα των ΑγγλογÜλλων, που 'χαν υποσχεθεß üτι θα τους φυγαδεýσουν. Ο κüσμος συγκεντρþθηκε Ýξω απü την πρεσβεßα κι απειλοýσε üτι θα τη κÜψει. Ο ΓÜλλος πρÝσβης ΡουÜν κι ο ¢γγλος αντιπρεσβευτÞς Ντüκινς διαμαρτυρηθÞκανε στον ΠορτογÜλο φιλÝλληνα ΑλμÝιδα, φροýραρχο του Ναυπλßου, που τους ζÞτησε επιτακτικÜ να παραδþσουν τον Γιþργη (Þ ΜπεúζαντÝ θυμßζουμε) ΜαυρομιχÜλη, για να παραπεμφθεß σε δßκη. ΠραγματικÜ, ο Γιþργης παραδüθηκε και φυλακßστηκε αρχικÜ στο Ιτς ΚαλÝ και αργüτερα στο ΠαλαμÞδι.
Στις 7 Οκτþβρη 1831, Ýγινε η δßκη του ΜαυρομιχÜλη και των 2 πολιτοφυλÜκων Γεωργßου και ΚαραγιÜννη. Ο Γιþργης ΜαυρομιχÜλης, που 'χε συνÞγορο υπερÜσπισης τον ΣκωτσÝζο φιλÝλληνα ΜÜσον κι ο ΓιÜννης ΚαραγιÜννης καταδικαστÞκανε σε θÜνατο κι ο ΑνδρÝας Γεωργßου σε φυλÜκιση 10 ετþν. Ο ΜαυρομιχÜλης εκτελÝστηκε στις 10 Οκτþβρη, ενþ η εκτÝλεση του ΚαραγιÜννη αναβλÞθηκε, καθþς υποσχÝθηκε üτι θα μαρτυρÞσει κι Üλλους ενüχους. Αργüτερα, στους πολιτοφýλακες δüθηκε αμνηστßα κι αφÝθησαν ελεýθεροι.
Οι αγωνιστÝς του 1821, πολλοß απü τους οποßους Ýβαψαν μαýρα τα φÝσια τους, κι ο απλüς κüσμος θρηνησανε τον ΙωÜννη Καποδßστρια. Λßγο πριν τη δολοφονßα του, οι Υδραßοι αντßπαλοß του, με επικεφαλÞς τον ΛÜζαρο Κουντουριþτη, αποφÜσισαν να συμφιλιωθοýν μαζß του. Δεν πρüλαβαν üμως.
"Κεßνοι που δολοφüνησαν τον Καποδßστρια, δολοφüνησαν την ΕλλÜδα", Ζαν ΕúνÜρ, Γαλλοελβετüς τραπεζßτης και φιλÝλλην.
"Ο ΚυβερνÞτης κÝρδισε πολý μετÜ τον θÜνατü του. Αν σηκωνüταν απü τον τÜφο του, üλη η ΕλλÜδα θα 'τρεχε να τον προσκυνÞσει", ΑνδρÝας ΖαÀμης.
"Πολλαß αρεταß, εκüσμουν τον Üνδρα. ΣεμνÜ Þσαν τα Þθη του, ακÝραιος ο χαρακτÞρ του και αγαθÞ η διÜθεσßς του", Σπυρßδων Τρικοýπης.
"Ναι, κýριε, η Γαλλßα κι η Αγγλßα εßναι που δολοφüνησαν τον αδερφü μου", Αυγουστßνος Καποδßστριας, απευθυνüμενος προς το φιλÝλληνα κι ιστορικü Φρßντριχ Τιρς.
"Δεν μετρÜς καλÜ φιλüσοφε... ΑνÜθεμα στους ΑγγλογÜλλους που Þσαν η αιτßα κι εγþ Ýχασα τους δικοýς μου και το ¸θνος Ýναν Üνθρωπο που δεν θα τονε ματαβρεß, και το αßμα του με παιδεýει ως τþρα..." Πετρüμπεης ΜαυρομιχÜλης (1840) προς τον ιατροφιλüσοφο Πýρρο, που κατηγüρησε τον Ι. Καποδßστρια.
"¼ποτες Þτανε στην ΕλλÜδα αυτüς ο ΜαυροκορδÜτος, την Ýφαγε... Ποιος σκüτωσε τον Καποδßστρια παρ' αυτüς; Και θÝλει να μιλÜει ακüμα!" Θεüδωρος Γρßβας, οπλαρχηγüς του 1821 στη ΒουλÞ (26/1/1845), παρουσßα του ΜαυροκορδÜτου.
Στις 11 Οκτþβρη 1831*, ο δημιουργüς της σýγχρονης ΕλλÜδας, ο πρþτος ΚυβερνÞτης της, ενþ πÞγαινε στην εκκλησßα του Αγßου Σπυρßδωνα στο Ναýπλιο, τη πρþτη πρωτεýουσα της ΕλλÜδας, δολοφονÞθηκε απü τον Κωνσταντßνο ΜαυρομιχÜλη και το γιο του Γεþργιο. Ο Ýνας απü του δολοφüνους, ο Κωνσταντßνος, σκοτþθηκε αμÝσως απü τους ακüλουθους του Καποδßστρια κι ο Üλλος καταδικÜστηκε απü δικαστÞριο σε θÜνατο. Το πτþμα του Καποδßστρια το θÜψανε στη ΚÝρκυρα, üπου σþζεται ακüμα ο τÜφος του. Το σχεδιü του για τη ΠεφωτισμÝνη Δεσποτεßα στην ΕλλÜδα σýμφωνα με τα ΕυρωπαúκÜ πρüτυπα, χρεωκοποýσε κι ο ßδιος Ýβρισκε σκληρü κι Üδοξο τÝλος.
ΠÜντως, επßσης αξιοσημεßωτον εßναι πως πÝρασαν 186 χρüνια απ' αυτÞ τη πολιτικÞ δολοφονßα, που 'γινε για ν' ανακοπεß η πορεßα που 'χε χαρÜξει ο Καποδßστριας για το ελληνικü ¸θνος κι ο φÜκελος στα ΒρετανικÜ αρχεßα που περιÝχει τα σχετικÜ Ýγγραφα, παραμÝνει Üκρως απüρρητος, ενþ η ελληνικÞ επßσημη ιστορßα επαναλαμβÜνει Üκριτα τις παραβλÝψεις της «επßσημης ανÜκρισης» του 1831. ΥπÜρχουνε βÜσιμα στοιχεßα που θÝτουνε σ' αμφισβÞτηση üτι δολοφüνοι του Þταν οι Μαυρομιχαλαßοι κι ακüμα και σÞμερα παραμÝνει μυστÞριο, η σιγÞ που κρÜτησαν οι ανÞκοντες στον στενü του κýκλο.
* ¼λες η ημερομηνßες του βιογραφικοý εßναι με το νÝο ημερολüγιο. Π.Χ.
-------------------------------------------------------------------------------------------
αποσπÜσματα μερικþν επιστολþν του **
α) Προς ΑνδρÝα Μουστοξýδη
...Παρακαλþ να καταβÜλετε üλην σας την δραστηριüτητα δια να συλλÝξετε εν Ενετßα παν ü,τι δýνασθε πληροφüρημα περß της ΕλλÜδος, üχι της αρχαßας, αλλÜ της του μεσαßωνος και της ενετιζοýσης και να μοι προμηθεýσετε:
-¼λας τας ειδÞσεις τας εκ συγγραμμÜτων, εντýπων Þ χειρογρÜφων περß γεωγραφßας, ιστορßας και καταστατικÞς. ΕρευνÞσατε δε και περß αρχαßων συμβüλων των πüλεων και περß üλων των καταλοßπων της αρχαιüτητος των καλþν εις ανανÝωσιν.
-Εκ των αρχεßων της πρþην ΕνετικÞς πολιτεßας, εις την βιβλιοθÞκην του Αγßου ΜÜρκου και εκ των βιβλιοθηκþν των παλαιþν πατρικßων της Ενετßας, üπου πÜντως περιÝχονται θησαυροß ιστορικþν και καταστατικþν ειδÞσεων περß τüπων κÜμετε üσον Ýνεστι πλοýσιον θερισμüν και να μου τον στεßλετει üσον προχωρεß η εργασßα σας.
-Να κÜμετε καλÞν τινα συλλογÞν υποδειγμÜτων δημοσßων πρÜξεων εκ των ευδοκιμωτÝρων συγγραφÝων Ιταλþν και ΓÜλλων, περιλαμβÜνουσαν ολüκληρον την ζωÞν του πολßτου απü της βαπτιστηρßου πρÜξεως μÝχρι της επιθανατßου. Και μικραß δε σημειþσεις, προστιθÝμεναι εις ερμηνεßαν των υποδειγμÜτων τοýτων θÝλουσιν Ýχει πολý το ωφÝλιμον.
-Ακüμη παρακαλþ να αθροßσετε και μου πÝμψετε üλους τους εντýπους κανονισμοýς περß διοικÞσεως σχολεßων και Üλλων κοινοφελþν ιδρυμÜτων της Ιταλßας υπü την ενεστþσαν εξουσßαν και υπü τας προλαβοýσας. Αναγκαßον να Ýχω και τα διατÜγματα περß νομισματοποιÀας και παν ü,τι διδακτικüν περß της δυσκüλου και αξιοφροντßστου ταýτης της ýλης. Και αυτÜ λÝγω και περß üλων των κωδßκων των περß εθνικþν και εμπορικþν τραπεζþν.
Τοýτων δε üλων αθροισθÝντων, üταν Ýλθωμεν εις την επιτüπιον μεταχεßρισßν των, θÝλωμεν χρειασθÞ και ξÝνους τινÜς αξßους, αλλÜ προ πÜντων πνÝοντας τον υπÝρ ΕλλÜδος ζÞλον.
ΤÝλος, ßδετε και περß μαστüρων αν Þθελον να Ýλθωσιν εις την ΕλλÜδα και να εισÜξωσι τα εργüχειρÜ των, üπως ξυλουργοß, πετροκüποι, χαλκεßς, κλειδοποιοß και πληροφορÞσατÝ με εν καιρþ και με πüσα κατασκευÜζεται εν Ενετßα Ýν μÝγα ωρολüγιον πüλεως.
ΝοÝμβριος 1827
β) Προς Μητροπολßτη Ουγγροβλαχßας ΙγνÜτιο
...Δεν φρονþ üτι η νÝα ελληνικÞ κυβÝρνησις πρÝπει να Ýλθη εις την ΕλλÜδα επß κεφαλÞς λüχων και πυροβüλων. Τοýτο εßναι Ýξω των δυνÜμεþν μου, αλλÜ και αν ηδυνÜμην, δεν θα ηρχüμην τοιουτοτρüπως.
27 Νοεμβρßου 1827
γ) Προς τον ΕûνÜρδο
...Επικαλοýμαι και πÜλιν την ακÜματον σου σπουδÞν και παρακαλþ να με προμηθεýσης λεπτομερÝστατην απογραφÞν üλων των εν ΜονÜχω και ΔρÝσδη και Λειψßα νÝων ΕλλÞνων κατÜ τον επισυναπτüμενον τýπον, διüτι σκοπεýω να Ýμβω εις Üμεσον επικοινωνßαν και μετ' αυτþν ως εμβÞκα και μετÜ των εν Αγγλßα, Γαλλßα, Ελβετßα και Ιταλßα. Να επαισθανθþσι πρÝπει οι νÝοι οýτοι, üτι η πατρßς αγρυπνεß επ´αυτοýς και üτι μüνον οýτω γινüμενοι Üξιοι αυτÞς θÝλουσι δυνηθÞ ποτÝ μεγÜλα να τη κηπουργÞσωσι...
27 Νοεμβρßου 1827
δ) Λüγος κατÜ την ÜφιξÞ του στο Ναýπλιο
ΚÜθε πομπÞ συνεπαγομÝνη δαπÜνας εßναι ασυμβßβαστος προς την δυσχερÞ κατÜστασιν της Πατρßδος. Αν δυνÜμεθα να διαθÝσωμεν μερικÜ χρÞματα, Ýχομεν πληγÜς να επουλþσωμεν.
ε) Προς τον ΑνδρÝα Μουστοξýδη
...Νομßζω üτι οφεßλω απü τþρα να φροντßσω να φÝρω εις χρÞσιν üλων των ΕλλÞνων το βιβλßον των προσευχþν το επιγραφüμενον "Σýνοψις", αλλÜ επιμελημÝνον κατÜ τρüπον þστε Ýκαστος παρακαλþν τον Θεüν να καταλαμβÜνη και τι λÝγει, συγχρüωνς δε να γυμνÜζεται, να διαβÜζει και να λαλÞ ορθþς τη γλþσσαν του...
ΔεκÝμβριος 1827
στ) Προς: ΣταμÜτιο Βοýλγαρη & Νικüλαο ΜαυρομÜτη
Η πüλις του Ναυπλßου και οι προμαχþνες των φρουρßων αυτÞς γÝμουσι πολυαρßθμων καλυβßων, üπου ως εκ των μακρþν συμφορþν της πατρßδος συνεσωρεýθησαν ανÝστιοι γÝροντες, γυναßκες τε και παιδßα, αθλßως διακεßμενοι και υπü νüσον επαπειλοýμενοι, εσομÝνων, δια την ενεστþσαν þραν του Ýτους, φοβερþν εις τε την πüλιν και εις πÜσαν την επικρÜτειαν. Τοýτο οφεßλουσα να προλÜβη το δεινüν η κυβÝρνησις εκ των ενüντων πüρων, σας επιβÜλλω, Κýριοι την εξÞς επιστασßαν:
-Να επισκεφθÞτε πρþτον εντüς της πüλεως και Ýπειτα εις τας επÜλξεις των φρουρßων Ýν προς Ýν τα ρηθÝντα καλýβια.
-Να καταστρþσετε κατÜλογον ακριβÞ και ονομαστικüν των ενοικοýντων ανδρþν, γυναικþν και παιδßων, κατÜ μÝρος σημειοýντες τα ηλικßαν Ýχοντα εννÝα Ýως δþδεκα ετþν.
-ΘÝλετε συνεκλÝξη μετ' εμοý Ýξω της πüλεως, πλησßον του χωρßου 'Αρεια, τüπον υγιεινüν και προσφυÞ, ßνα εκεß κατασκευασθþσιν ανυπερθÝτως καλýβαι αι αναγκαßαι εις υποδοχÞν των δυστυχþν τοýτων, αξιωτÜτων της παρÜ της Πατρßδος επιμελεßας.
-Να μοι παραστÞσετε προûπολογισμüν της εις κατασκευÞν των νÝων καλυβþν χρειþδους δαπÜνης, προσλογιζüμενοι και την ýλην των καθαιρεθησομÝνων σκηνþσεων.
-Αι οικογÝνειαι αι περιληφθησüμεναι εις την νÝαν συνοικßαν θÝλουσιν εργÜζεσθαι υπü την διεýθυνσßν σας και δüτε αυταßς ελπßδαν üτι αντß τοýτου θÝλουσι λαμβÜνειν καθ' ημÝραν μßαν μερßδαν Üρτου.
10 Απριλßου 1828
ζ) Προς τον ΕûνÜρδο
...Ο κ. Φαζýς μου εßχε γρÜψει πως επεθýμει να μου στεßλη εκατüν τσαπιÜ, των οποßων στεροýμεθα και τα οποßα μας εßναι απαραßτητα δια την καλλιÝργειαν των γεωμÞλων. Το λοιπüν ο κ. Φαζýς και üλοι üσοι μετ' αυτοý φρονοýσιν üτι δια των σκαπανþν και üχι δια των μπαγιονετþν πολιτßζονται οι λαοß, θÝλουσι συμπρÜξει δια να μας στεßλωσι το ταχýτερον και üσον το δυνατüν περισσüτερα απü αυτÜ τα πολιτιστÞρια üργανα, των οποßων θα γßνη χρÞσις συμφερþτατη, το εγγυþμαι.
...Καßτοι καταπονοýμενος υπü πολλþν και δεινþν ασχολημÜτων, κατþρθωσα να φροντßσω ιδιαιτÝρως και περß δενδροφυτεßας, πρÜγματος παντÜπασι λεßποντος κατÜ τε την Πελοπüννησον και τας νÞσους, διüτι οι Τοýρκοι κατελßμπανον τα δÝνδρα εις διαφθορÜν και οι ¸λληνες χειρüτερα Ýπραξαν, εκριζþνοντες και τα περιλειπüμενα. ¸φερα λοιπüν εκ ΚρÞτης εκατομμýρια καστανεþν και Üλλα δÝνδρα και μÝνει να ßδομεν αν η προμÞθεια καλþς εγÝνετο προς ευüδωσιν της φυτεßας, Þτος επιχειρηθÞσεται το φθινüπωρον...
Ναýπλιο 14 Απριλßου 1828
η) Προς τον ΕûνÜρδο
...ΒλÝπεις εκ της εγκλεßστου σημειþσεως üτι ο ναýλος των δýο φορτßων ανÝρχεται εις 1.289 δßστηλα, ποσüν υπÝρογκον δια την πενßαν μας. Κατüπιν αυτοý απεφÜσισα να προτιμÞσω τα ελληνικÜ πλοßα δια την μεταφορÜν των τροφßμων. Ο πλοßαρχος Γιαννßτσης πρÝπει τþρα να Ýχη παραλÜβει το φορτßον που παρÞγγειλα εις Αγκþνα. Και την παροýσαν επιστολÞν μου λαμβÜνεις δια του πλοιÜρχου Μοναρχßδου, ο οποßς αποστÝλλεται και αυτüς εις Αγκþνα δια δεýτερον φορτßον σßτου και αραβοσßτου. Και τρßτον πλοßον θα αποστεßλω προς το τÝλος του μηνüς. Και ο μεν Γιαννßτσης φορτþνει με ναýλον 25.000 φρÜγκων, τα οποßα εμβÜσθηκαν εις Αγκþνα προς τον κ. Μαρßνογλου παρÜ του ταμεßου της ΕλλÜδος, δια το φορτßον του Μοναρχßδου, το οποßον εßναι διπλÜσιον του πρþτου, στÝλλω συναλλαγματικÜς 50.000 φρÜγκων, επß τους κ.κ. Βλαν, ΚολÝν κ.σ. και παρακαλþ τον κ. Εντς να τας πληρþση, πωλþν και με χαμüν τα ολßγα κεφÜλαια üσα επικατÝθεσα εις χεßρας του εκ των τελευταßων λειψÜνων της üλης μου περιουσßας. Ταýτα δε γρÜφω λεπτομερþς δια να σε ικετεýσω και πÜλιν να μας βοηθÞσης και Üλλους παροτρýνεις, πÜντοτε üμως φροντßζω περß της οικονομικωτÜτης διαχειρßσεως του εις ημÜς δανειζομÝνου αργυρßου...
2 ΜαÀου 1828
θ) Προς τους ομογενεßς Αγκþνος, ΤεργÝστης, Ενετßας και Λιβüρνου
...'Αρτου και χρημÜτων ανÜγκην Ýχομεν. Εγþ εκ των λειψÜνων της μικρÜς μου περιουσßας Ýδωκα Þδη. ΚÜμετε και εσεßς, Κýριοι παν ü,τι δýνασθε προς βοÞθειÜν μας, στÝλλοντες σßτον αραβüσιτον, üρυζαν και Üλευρα και ü,τι εξοδεýσετε θα σας πληρωθεß εν καιρþ και παρÜ της ΕθνικÞς ΤραπÝζης. Θαρσεßτε Κýριοι üτι η Θεßα Πρüνοια δεν θÝλει μας εγκαταλεßψει. ΑλλÜ θυμηθεßτε συγχρüνως üτι αυτÞ τους κüπους σας ευλογÞσασα και βßους καλλßστους εξασφαλßσασα εις υμÜς, σας προετοßμασε να αισθÜνεσθε χαρÜν και ικανοποßησιν εις την εκπλÞρωσιν των οφειλομÝνων προς την ΕλλÜδα.
ΜÜιος 1828
ι) Προς τον ΔημÞτριον ΥψηλÜντη
...Δεν ανÞκει εις τον στρατüν να επιβÜλη üρους εις την κυβÝρνησιν... ΠληροφορÞσατε λοιπüν τους αρχηγοýς και τους στρατιþτας üτι η κυβÝρνησις την μεν αξßωσιν δεν απορρßπτει αλλÜ τüτε θα μεριμνÞση περß αυτÞς üταν μÜθη üτι οι στρατιþται επÝδειξαν πÜσαν την οφειλομÝνην πειθαρχßαν...
6 ΜαÀου 1828
κ) Προς τον ΑνδρÝα Μουστοξýδη
...Οποßα ζωÞ, αγαπητÝ μου, η εμÞ! Και οποßαι δυσκολßαι αι πανταχüθεν περιβÜλλουσαι και πιÝζουσαß με! ΜακρÜν üμως, πολý μακρÜν εßμαι του αθυμÞσαι. Ο Θεüς εßναι μετÜ της ΕλλÜδος και υπÝρ της ΕλλÜδος και αýτη σωθÞσεται. Εκ ταýτης της πεποιθÞσεως αντλþ πÜσας μου τας δυνÜμεις και πÜντας τους πüρους.
8 ΜαÀου 1828
κα) Προς τον Αναγνþστη ΔεληγιÜννη
Καθþς εßχα την τιμÞν να εßπω και προς υμÜς και προς üλους τους συνÝδρους και συμπολßτας σας και εγþ κÜμνω δοκιμÞν, Κýριοι και υμεßς. Και εßμεθα καθ' ολοκληρßαν ελεýθεροι. ΕÜν με βαρεθÞτε, ειπÝτε το και λÜβετε την θÝσιν μου μετÜ της ευθýνης. Σας την δßδω μετÜ χαρÜς και επιθυμþ ειλικρινþς να κÜμνετε καλλßτερα πρÜγματα απü εμÝ...
ΜÜιος 1828
κβ) Προς τον ΕûνÜρδο
...Καßτοι η παροýσα κατÜστασις μας δεν προσφÝρεται δια καλλιτεχνικÜς ενασχολÞσεις, σε παρακαλþ να διαβιβÜσης εις τον καλλιτÝχνην Βορτολßνην üλην μου την ευγνωμοσýνην δια την προσφορÜν εις την ΕλλÜδα της προτομÞς του λüρδου Βýρωνος.
... Εν üσω üμως τüσον η κυβÝρνησις üσον και οι κυβερνþμενοι κατοικοýν σε καλýβες και ως νομÜδες εις ερεßπια διαμÝνουν, κρßνω üπως η προτομÞ του κ. Βορτολßνη παραμεßνη προς το παρüν εις το ατελιÝ του. Συ δε βεβαßωσÝ τον üτι με την πρþτην ευκαιρßαν θα του την ζητÞσω και πÜλιν αναγρÜφων την της ΕλλÜδος ευγνωμοσýνην προς την καλοκαγαθßαν του δωρουμÝνου δþρον κÜλλιστον και σεμνüτατον...
ΜÜιος 1828
κγ) Προς τον Πετρüμπεη ΜαυρομιχÜλη
Αν ο καθÝνας απü εσÜς (και ομιλþ δι' εκεßνους που κατÝχουν τας πρþτας θÝσεις εις την πολιτικÞν ζωÞν της χþρας) με εβοÞθει ολßγον και καλοπßστως, λησμονþν δια μßαν στιγμÞν τα προσωπικÜ του συμφÝροντα, το Ýργον μου θα εγßνετο περισσüτερον εýκολον δι' εμÝ και περισσüτερον καρποφüρον δια την Πατρßδα...
ΜÜιος 1828
κδ) Προς τον Μητροπολßτη Ουγγροβλαχßας ΙγνÜτιο
...Οι γενναßοι μας ¸λληνες χαßρονται. Μüνον ολßγοι τινÝς απατþνται και μεγÜλως νομßζοντες üτι τα χρÞματα ταýτα εßναι δι' αυτοýς και μÝλλουσι να πÜθωσιν, ü,τι Ýπαθον και αι λßραι του δανεßου. ¼τι μεν κλÝπτουσιν üπου υπÜρχει διοßκησις, εßναι αναμφßβολον. αλλÜ δεν υπÜρχει χþρα, üπου πλησßον των κλεπτþν να υπÜρχουν χιλιÜδες και χιλιÜδες οικογενειþν αστÝγων και αποθνησκουσþν εκ πεßνης καθþς εν ΕλλÜδι. ΣτοχασθÞτε δÝσποτÜ μου, üτι αι δýστυχεßς αυταß οικογÝνειαι πÜσχουν εξ αιτßας των κλεπτþν και παρακαλþ αν δýνασθε, ενθαρρýνατÝ με να εßμαι συγκαταβατικüς προς μιαν δρÜκαν ανθρωπαρßων μεταλλοθÝων εναντßον των οποßων δεν εκßνησα την βαρεßαν χεßρα της δικαιοσýνης, αρκοýμενος να τους γνωρßσω καλþς και να τους παραδþσω εÜν παραστεß ανÜγκη εις τας αρÜς του λαοý...
10 Ιουνßου 1828
κε) Προς τον ΑνδρεÜ Μουστοξýδη
Τελευταßως περιþδευσα επ' αρκετüν χρüνον εις την ΔυτικÞν ΕλλÜδα και την Πελοπüννησον και εις μÝρος της ΑνατολικÞς ΕλλÜδος. Θα περιοδεýσω και πÜλιν διüτι μüνον εφ' üσον βλÝπω τα πρÜγματα και τους ανθρþπους με τους δικοýς μου οφθαλμοýς, δýναμαι να αποκτÞσω εν συνειδÞσει ευκρινÞ Ýννοιαν της ποιüτητος των υποχρεþσεþν μου και του λογικωτÜτου τρüπου της εκπληρþσεþς των...
...Ακüμα δεν τολμþ να σου προτεßνω να Ýλθης να εγκατασταθÞς εδþ οικογενειακþς, επειδÞ οι πÜντες συνοικοýμεν και το παν ακüμη εßναι ερημßα, ερεßπια και αταξßα. ΕÜν üμως θÝλης μüνος να Ýλθης Þ μετÜ του ωρολογßου Þ μετÜ των σανßδων Þ Üλλως, καλþς να ορßσης. Και Ýχω να σε κÜμω να τρÝξης καθþς üλους üσοι κατÜ κακÞν αυτþν τýχην μ' εγγßζουσι.
1 Αυγοýστου 1828
κστ) Προς τον ΑδαμÜντιο ΚοραÞ
...Συμμερßζομαι την γνþμην σας ως προς την ανÜγκην της περισυνÜξεως εις την ΕλλÜδα των νÝων οι οποßοι εκφυλßζονται μÝνοντες εις την Ευρþπην με την πρüφασιν üτι εκπαιδεýονται. ΑλλÜ δια να τους περισυνÜξωμεν εδþ πρÝπει να Ýχωμεν καταστÞματα üπου να τους τοποθετÞσωμεν, καθþς δε σας εßπα, δεν εφθÜσαμεν ακüμη εις αυτÞν την ευÜρεστον θÝσιν...
Αýγουστος 1828
κζ) Προς τον ΡÜικο
...Τα αλληλοδιδακτικÜ σχολεßα και ολßγα στρÝμματα εθνικÞς γης διδüμενα ως αποκλειστικÞν ιδιοκτησßα εις τους δÞμους θα προετοιμÜσουν τα στοιχεßα της αληθοýς κοινωνικÞς οργανþσεως της ΕλλÜδος. ¸ως üτου γßνει αυτü πρÝπει να ευχαριστηθþμεν εμποδßζοντες την περαιτÝρω ριζοβüλησιν των καταχρÞσεων. Τοýτο δε θα κατορθωθÞ ασφαλÝστατα, εÜν πολιτευθþμεν με την αυστηροτÜτην αμεροληψßαν και προς τους φßλους της ΚυβερνÞσεως και προς εκεßνους οι οποßοι τÜσσονται εναντßον της. Δεν μου διαφεýγουν τα παιγνßδια της μιας και της Üλλης μερßδος, μεßνατε üμως βÝβαιος üτι θα προσπαθÞσω να μην εξαπατηθþ...
ΣεπτÝμβριος 1828
κη) Προς τον ΑναστÜσιο Λüντο ¸κτακτον Επßτροπο στις Β. ΣπορÜδες
Μßα πρÝπει να εßναι η αποστολÞ σας: Η εξασφÜλισις των δικαιωμÜτων του ανθρþπου και η δια της παιδεßας μüρφωσις των ηθþν του, δια της οποßας θα αναδειχθÞ εις τον λοιπüν πεφωτισμÝνον κüσμον Üξιος της ελευθερßας.
ΣεπτÝμβριος 1828
κθ) Προς τον ΣταμÜτιο Βοýλγαρη
ΜετÜ την επιτυχßαν του Ýργου σας, της βÜσει σχεδßου ανοικοδομÞσεως της ΤριπολιτσÜς, σας παρακαλοýμεν να εκδηλþσετε παρüμοιον ενδιαφÝρον και δια την πüλιν των Πατρþν. Οι μεν Τοýρκοι και 'Αραβες την Ýχουν Þδη εγκαταλεßψει, αφÞσαντες ερεßπια επß ερειπßων, οι δε πολßται αυτÞς, της Üλλοτε ακμαζοýσης και ευτυχοýς πüλεως, επανερχüμενοι και αναζητοýντες τας εστßας των, παρακαλοýν την ΚυβÝρνησιν να τους στεßλη μηχανικοýς δια να χαρÜξουν τας γραμμÜς βÜσει των οποßων οι πολßται σÞμερον μεν θα κτßσουν καλýβας, αýριον, Θεοý ευδοκοýντος, οικßας και πλατεßας και πüλιν ολüκληρον...
Πορευüμενοι προς ΠÜτρας δια Ναυπλßου και Κορßνθου, θα καταστÞσετε περισσüτερον ωφÝλιμον την πορεßαν σας, εÜν μελετÞσετε και την κατÜστασιν της οδοý, üπως εßχατε μελετÞσει και την οδüν η οποßα Ýφερε απü τους Μýλους του Ναυπλßου εις ΤριπολιτσÜν.
29 Οκτωβρßου 1828
κι) Προς τον Πετρüμπεη ΜαυρομιχÜλη
¹θελα να Ýχω κÜμποσα εκατομμýρια τÜλλιρα δια να σας δþσω üσα ζητεßτε, αλλÜ καθþς σας εßπα το μεν ιδιαßτερü μου ταμεßον εßναι κενüν, το δε δημüσιον μüλις δýναται να επαρκÝσει εις τας μÜλλον κατεπειγοýσας χρεßας του τρÝχοντος Φεβρουαρßου και το πολý του ημßσεως Μαρτßου. Τοýτο εßναι γνωστüτατον και δýνασθε αυτοπροσþπως να το βεβαιωθÞτε, βλÝποντες τα κατÜστιχα της επß των οικονομικþν επιτροπÞς... Υπομεßνατε καθþς υπομÝνω και υπομÝνω ßσως επÝκεινα της ανθρωπßνης δυνÜμεως.
Αßγινα 109 Φεβρουαρßου 1829
λ) Προς τον Θεüδωρο Κολοκοτρþνη
...Περß της εσωτερικÞς καταστÜσεως της ΠελοποννÞσου και της χρεßας την οποßαν Ýχουσι διÜφοροι επαρχßαι να βοηθηθþσιν, εßμαι ολüτελα της γνþμης σας και συνομολογþ üτι η κυβÝρνησις þφειλε να ταις δþση γÝννημα και ζþα να μη μεßνωσι τα χωρÜφια αγεþργητα. Αλλ' η προθυμßα δεν αρκεß διüτι εßναι αδýνατον κατÜ το παρüν να επιβÜλωμεν εις το δημüσιον ταμεßον üσα Ýξοδα χρειÜζονται εις τοýτο. Απü τον ΣεπτÝμβριον δεν λαμβÜνομεν πλÝον εξωτερικÜς βοηθεßας και ζþμεν μüνον απü μικρÜς οικονομßας οποý εκÜμαν, επειδÞ ηξεýρετε üτι τα δημüσια εισοδÞματα μüλις αρκοýσι δι´ολßγας ημÝρας.
...Οι παραπονοýμενοι πολý σφÜλλουσι ψιθυρßζοντες Þ κÜμνοντες μικρÜς συνομωσßας, διüτι η κυβÝρνησις εßναι εις üλους ευπρüσιτος, Ýχει την θýραν πÜντοτε ανοικτÞν και πας πολßτης üστις Ýχει παρÜπονα δýναται να της τα φÝρη με τÝλειον θÜρρος. Αυτοß üμως αγαπþσι κÜλλιον να ραδιουργþσι και ραδιουργοýσι δια να ερεθßζωσι τον λαüν κατÜ της παροýσης τÜξεως των πραγμÜτων. Γνωρßζω την πηγÞν üλων τοýτων, αλλÜ δεν την νομßζω επικßνδυνον, υμÜς δε ευχαριστþ διüτι μου εδεßξατε που πρÝπει να επιστÞσω την προσοχÞν μου...
ΤÝλη Φεβρουαρßου 1829
λα) Προς τον ΔημÞτριον ΥψηλÜντη
...Ενταýθα πρÝπει να σας σημειþσω üτι πολλοß πολλαχþς σπουδÜζουσι να διαφθεßρωσι και εις στασιασμüν να εμβÜλωσι τον στρατüν, üπερ και κατþρθωσαν εις Ναýπακτον. Και περιμÝνω την λεπτομερÞν ιστορßαν του πρÜγματος ßνα αποφασßσω το δÝον. Υμεßς δε ελπßζω üτι μετÜ πÜσης προσοχÞς και αγρυπνßας θÝλετε προφυλÜξει τα υφ' υμÜς στρατεýματα απü του μολýσματος, ερχομÝνου μεν Ýξωθεν, Ýχοντος δε και τινας πηγÜς εκ του εσωτερικοý...
Ναýπλιον 17 Ιουνßου 1829
λβ) Προς τον ΑλÝξανδρο Στοýρτζα
Η επανÜστασις εγÝννησεν Ýνα σωρüν ανθρþπων αργþν, θελüντων να ζþσιν εκ του δημοσßου, οßτινες, αν εγκαταλειφθþσι, θÝλουσι πÝσει εκ της απελπισßας εις ληστεßαν και πειρατεßαν και τüτε το Ýθνος θÝλει αναγκασθÞ να εξοδεýση περισσüτερα. Τοýτο δεν θÝλει διορθωθÞ παρ' üταν η ΕλληνικÞ ΚυβÝρνησις στερεωθÞ εντελþς και Ýχουσα χρÞματα και αξιοπιστßαν, δυνηθÞ να δþση εις τους τοιοýτους ανθρþπους γαßας, ßνα κατασταθþσι πολßται καλοß και χρÞσιμοι. ΓÝνοιτο!
ΑρχÝς Ιουλßου 1829
λγ) Προς τον ΓÜλλο ιστορικü και περιηγητÞ Μισü, üταν ερωτÞθη αν η ΕλλÜδα Ýμελλε να γßνει βασßλειο Þ δημοκρατßα:
...¸να τÝτοιο πρÜγμα δεν θα Þτο και τüσον εýκολον! ΑνηγÝρθη πολλÜκις ναüς προς τον αληθÞ Θεüν εκ των στηλþν του Διüς και της ΑθηνÜς. Πþς üμως θα ιδρυθÞ θρüνος επß του εδÜφους των αρχαßων δημοκρατιþν και εκ της κüνεως αυτþν;
ΤÝλη 1830
λδ) Προς τον ΜιχαÞλ Σοýτσο, πρεσβευτÞ της ΕλλÜδας στο Παρßσι
...Σας βεβαιþ δε και πÜλι και σας παραγγÝλω να βεβαιþσετε üλους, üτι ουδüλως θÝλω παρεκτραπÞ της διαγεγραμμÝνης πορεßας μου, ουδÝ θÝλω προδþσει ουδÝν των χρεþν μου, αλλ' üλα θÝλω τα εκπληρþση μÝχρι της τελευταßας στιγμÞς. ¼ταν δε καταμÜθω üτι δεν δýναμαι πλÝον να σþσω τον δυστυχÞ τοýτον τüπον απü τα δεινÜ του εμφυλßου πολÝμου και της αναρχßας, Þ απü εφεδρεßαν στρατευμÜτων, τüτε θÝλω υποβÜλλει εις üψιν του Ελληνικοý ¸θνους και του λοιποý κüσμου την αληθÞ και ειλικρινÞν ιστορßαν των πραγμÜτων και των ανθρþπων και θÝλω αποχωρÞσει Ýχων το μÝγιστον των αγαθþν: συνεßδησιν καθαρÜν και Þσυχον...
14 Σεπτεμβρßου 1831
λε) Προς τον ΕûνÜρδο
Ας λÝγωσι και ας γρÜφωσι ü,τι θÝλουσιν. ¸ρχεται üμως καιρüς üτε οι Üνθρωποι ουχß καθ' üσα εßπαν Þ Ýγραψαν περß των πρÜξεων αυτþν, αλλÜ κατ' αυτÞν την μαρτυρßαν των πρÜξεων. Υπü του αξιþματος τοýτου ενισχυüμενος, Ýζησα εν τω κüσμω μÝχρι της αποκλßσεως της ζωÞς μου καταθυμßως. Αδýνατον να αλλÜξω σÞμερον, αλλÜ θÝλω πρÜξει το δÝον και ας γßνη ü,τι γßνη.
14 Σεπτεμβρßου 1831
------------------------------------------------------------------------------------
** ΕπειδÞ ο Καποδßστριας δεν Þτο λογοτÝχνης, δεν Ýχουμε παρακαταθÞκη κεßμενα Þ ποιÞματÜ του, -Þ τουλÜχιστον, εγþ δεν κατÝχω τÝτοια-, Ýτσι το μüνο που μπορþ να παραθÝσω εßναι μερικÜ αποσπÜσματα επιστολþν του που και το ποιüν του σκιαγραφοýν και τις προσπÜθειÝς του ενδεικνýουν και καλλßτερα μας γνωρßζουνε θαρρþ, τοýτο τον μεγÜλον Üνδρα του Ελληνικοý ΓÝνους. Τα παρüντα, τα Ýχω αντιγρÜψει απü Ýνα βιβλιαρÜκι που κυκλοφüρησε ο Οργανισμüς Εκδüσεως Διδακτικþν Βιβλßων, το 1976, με ανθολüγηση του Κþστα ΔÜφνη, επ' ευκαιρßα της συμπλÞρωσης 200 χρüνων απü τη γÝννησÞ του. Εýχομαι κι ελπßζω ν' απολαýσατε το Üρθρο και να προσÝξατε μερικÝς... τυχαßες ομοιüτητες της -τελικÜ πÜντα επαναλαμβανüμενης- ιστορßας.
ΠÜτροκλος ΧατζηαλεξÜνδρου
