Βιογραφικό

     O Εφραίμ Κισόν ήταν Ισραηλινός σατιρικός συγγραφέας και δραματουργός. Γεννήθηκε στη Βουδαπέστη ως Φέρεντς Χόφμαν στις 23 Αυγούστου 1924, όπου σπούδασε γλυπτική και ζωγραφική. Στη διάρκεια του B' Παγκοσμίου Πολέμου συνελήφθη από τους ναζί γλιτώνοντας ως εκ θαύματος την φυλάκιση σε στρατόπεδο συγκέντρωσης. Εγκαταστάθηκε στο Ισραήλ το 1949, εξελισσόμενος σε έναν καυστικό διηγηματογράφο. H πολιτική και κοινωνική του σάτιρα ήταν ιδιαίτερα δημοφιλής στην Κεντρική Ευρώπη, πιο πολύ στις γερμανόφωνες χώρες. Θεωρούσε την ίδρυση του Ισραήλ ένα από τα μεγαλύτερα θαύματα του 20ού αιώνα, συχνά όμως η κριτική στη χώρα του -και παρά το γεγονός ότι έγραφε εβραϊκά - δεν υποδεχόταν πάντα τα κείμενά του με ενθουσιασμό. Δηκτικός πάντα, μας άφησε μια σειρά από ειρωνικές ατάκες, όπως: Πράγματι, οι εφημερίδες στις μέρες μας δεν έχουν κάτι που θα μπορούσε να τους φανεί πολύ χρήσιμο: θωράκιση που δεν αφήνει το πνεύμα να περνάει (κάτι που, βεβαίως, διαθέτει η τηλεόραση) ή Όταν αρχίζει κανείς να μοιάζει στη φωτογραφία του διαβατηρίου του, έχει επείγουσα ανάγκη από διακοπές.


                                  Εδώ το 2001

     Τη δεκαετία του '60, ο Εφραίμ Κισόν διατηρούσε στήλες σε μεγάλες εφημερίδες του Ισραήλ, μέσω των οποίων συχνά καθόριζε τη δημόσια ατζέντα, επηρεάζοντας και τον τότε πρωθυπουργό Λεβί Εσκόλ. Εκτός από τη συγγραφή βιβλίων ασχολήθηκε με το θέατρο και με τον κινηματογράφο. Θεατρικά του έργα και σκετς μεταφράστηκαν σε πολλές χώρες και παίχτηκαν στο θέατρο και στην τηλεόραση. Το 2002 του απονεμήθηκε το βραβείο Ισραήλ για την λογοτεχνία. Πέθανε από οξύ έμφραγμα του μυοκαρδίου στις 29 Γενάρη 2005, σε ηλικία 81 ετών, στο καντόνι της Ελβετίας Appenzell Innerrhoden.

====================

     E! Λοιπόν αυτή η υπόθεση με τον Τολάατ Σανί με στενοχωρούσε αφάνταστα.
     Πριν έξι ακριβώς μήνες μου 'χε στείλει το καινούργιο του βιβλίο, που αμέσως μόλις το 'λαβα, το πέταξα πάνω στο γραφείο μου ή κάπου άλλου τέλος πάντων και στη γωνίτσα που 'χε ξεχαστεί, οι αράχνες του 'χαν υφάνει έν υπέροχο πέπλο! Στην αρχή ξεγλύστραγα με τη γνωστή πρόφαση:
 -"Μόλις το έλαβα!" φώναζα του Τολάατ Σανί όταν τον έβλεπα από μακριά. "Με τη πρώτη ευκαιρία όταν θα 'χω κανα-δυο ώρες καιρό, θα το διαβάσω"! Κι ο πολλά υποσχόμενος νεαρός συγγραφέας μου χαμογελούσε μ' ευγνωμοσύνη.
     Όταν μετά από δυο περίπου εβδομάδες τον συνάντησα εντελώς τυχαία, κάπου ανάμεσα στο πλήθος, δε παρέλειψα να του τονίσω πως είχα φτάσει περίπου στη μέση του βιβλίου κι ότι θα 'πρεπε να κουβεντιάσουμε το συντομότερο δυνατό. Γρήγορα όμως όλη η υπόθεση άρχισε να παίρνει δυσάρεστη τροπή! Ο Τολάατ εμφανίστηκε ξάφνου στη πόρτα του καφενείου που συχνάζουμε κι η ματιά του έπεσε στη πόρτα της κουζίνας το ίδιο δευτερόλεπτο που γλυστρούσα έξω με ταχύτητα αστραπής!
     Θυμάμαι πολύ καλά ότι κείνη τη μέρα πήρα τη δυναμική απόφαση πως μόλις πήγαινα σπίτι θα καθόμουνα και θα διάβαζα με τη μεγαλύτερη δυνατή προσοχή το βιβλίο, μάρτυς μου ο Θεός, δεν λέω ψέματα, είχα μάλιστα απλώσει το χέρι μου για να πιάσω το βιβλίο. Κείνη όμως ακριβώς τη στιγμή χτύπησε το τηλέφωνο ή το κουδούνι της πόρτας ή συνέβη τέλος πάντων κάτι που εμπόδισε το χέρι μου να φτάσει ως εκεί!
     Έτσι λοιπόν το πράγμα παρέμεινε ως είχε!
     Πριν μερικές μέρες καθώς βρισκόμουν μπρος στο ταμείο κάποιου κεντρικού κινηματογράφου περιμένοντας τη σειρά για να βγάλω εισιτήριο ξαφνικά αισθάνθηκα να μ' αρπάζει κάποιος από το μπράτσο. Ήταν ο Τολάατ και δεν υπήρχε πια κανείς τρόπος διαφυγής.
 -"Μήπως τελειώσατε το διάβασμα του βιβλίου;" με ρώτησε.
     Κούνησα το κεφάλι μου καταφατικά πολλές φορές και με θανάσιμη σοβαρότητα.
 -"Θα πρέπει να μιλήσουμε διεξοδικά για το βιβλίο. Έχω να σας πω ένα σωρό πράματα αλλά δω μέσα σε τόση φασαρία, στην ουρά, στο πόδι..." Δε πρόλαβα ν' αποσώσω τα λόγια μου, όταν μπρος στο ταμείο μπήκε η ταμπελίτσα «Εισιτήρια εξαντλήθηκαν». Το πεπρωμένο μου είχε προδιαγραφεί. Τώρα το μόνο που μ' έσωζε ήταν ένας σταυραετός που θα μ' άρπαζε στα νύχια του και θα με σήκωνε ψηλά, αλλά στο Τελ-Αβίβ δεν υπάρχει δυστυχώς κανείς. Αντί γι' αυτό υπάρχουνε πολλά καφενεία στη περιοχή, τόσα πολλά που το πιο απλό πράγμα του κόσμου είναι να βρει κανείς τραπέζι για δυο άτομα.
     Ο Τολάατ Σανί που με κρατούσε ακόμα σφιχτά από το μπράτσο, βρήκε ένα τραπέζι για δυο άτομα. Και τώρα πια καθόμαστε ο ένας απέναντι στον άλλο.
 -"Λοιπόν", άρχισε ο Τολάατ Σανί, "θέλατε να μου μιλήσετε για το βιβλίο";
 -"Ναι" άκουσα τον εαυτό μου να λέει. "Είμαι ευτυχής που σας συνάντησα επιτέλους"!
     Κάτι σ' όλα αυτά μου θύμιζε τη πιο κρίσιμη στιγμή σε φιλμ του άγριου Γουέστ, όταν ο σερίφης κι ο αρχηγός των ληστών συναντιώνται μπρος στο σαλούν, στη μέση του κεντρικού δρόμου που 'χει αδειάσει ξάφνου από κόσμο, για το τελειωτικό κι αμετάκλητο ξεκαθάρισμα των λογαριασμών τους. Κι η οδός Ντιτσέγνκοφ έδειχνε να 'χει αδειάσει ξαφνικά από κόσμο!
     Δε μπορώ να θυμηθώ αν την είχα δει ποτέ τόσο άδεια κι έρημη όσο κείνη τη στιγμή. Κανένα, μα κανένα γνωστό πρόσωπο δεν έλεγε να κάνει την εμφάνισή του. Γεμάτος απελπισία προσπάθησα να θυμηθώ το βιβλίο αλλά μπροστά στα ολόλαμπρα από πνευματικό φως μάτια μου εμφανιζόταν το καφέ του περιτύλιγμα που ούτ' αυτό είχα αξιωθεί να βγάλω. Τουλάχιστον να 'ξερα τί είδους βιβλίο ήταν!... Μυθιστόρημα; Συλλογή από μικρά διηγήματα; Ποιήματα; Θεατρικό έργο ή τόμος με δοκίμια; Είχε πέσει βαριά σιωπή. Ω! ήτανε τόσο ασφυκτική που δε μπορούσα ν' αναπνεύσω! Έπρεπε να πω κάτι!
 -"Θα πρέπει να πω κάτι", είπα. "Πρέπει να καταβάλατε τεράστια προσπάθεια για τη συγγραφή αυτού του βιβλίου"!
 -"Τρία χρόνια", είπε ο Τολάατ Σανί. "Αλλά το θέμα το 'χω επεξεργαστεί πολύ περισσότερο καιρό".
 -"Μα και βέβαια, αυτό το διαπιστώνει κανείς αμέσως. Είναι ένα ώριμο έργο"! Σιωπή! Ασφυκτική σιωπή. Και καμιά σωτηρία! Οι φίλοι στην ανάγκη φαίνονται;... Ας γελάσω!
 -"Και τώρα για πείτε μου, σας παρακαλώ, τη γνώμη σας". Η φωνή του Τολάατ Σανί έτρεμε από ανυπομονησία.
 -"Μπορώ να πω ότι το βιβλίο μ' εντυπωσίασε"!
 -"Ολόκληρο; ό, τι κι αν διαβάσατε"; Τη τελευταία στιγμή κατάφερα και γλύτωσα τη παγίδα. Ο Τολάατ με παρακολουθούσε με κοφτερό, αστραφτερό βλέμμα, μέσα από τις άκρες των ματιών του! Αν είχα απαντήσει «Ναι, μου αρέσουν τα πάντα», θα καταλάβαινε αμέσως ότι ούτε καν είχα ανοίξει το βιβλίο!
 -"Θέλω να σας μιλήσω ευθέως. Την αρχή δεν τη βρίσκω και τόσο σπουδαία".
 -"Εσείς"; Ο Τολάατ Σανί αναστέναξε μ' απελπισία. "Ε! λοιπόν δε θα μπορούσα να το φανταστώ! Ένας τόσο έμπειρος συγγραφέας σαν και σας θα 'πρεπε να γνωρίζει ότι το κάθε βιβλίο κι ειδικά αυτό, χρειάζεται μιαν ιδιαίτερα κλιμακούμενη ανάπτυξη στη πλοκή του"!
 -"Ανάπτυξη-ξανάπτυξη", απάντησα λίγο εκνευρισμένα, "το ζήτημα είναι αν μπορεί να αιχμαλωτίσει τον αναγνώστη από την αρχή ή όχι". Ο Τολάατ κατέβασε το κεφάλι με μια τέτοια έκφραση λύπης που μου σπάραξε τη καρδιά. Αλλά γιατί να γράφει κι αυτός τόσο ανιαρές εισαγωγές!!! "Μετά όμως, η υπόθεση παίρνει την άνω βόλτα", τονε παρηγόρησα. "Οι χαρακτήρες σας είναι πολύ καλά σχεδιασμένοι. Και το Story σας έχει ατμόσφαιρα και ρυθμό".
 -"Είστε κι εσείς της γνώμης, ότι τα καθαρώς περιγραφικά μέρη θα πρέπει να τα περικόψω κατά το ήμισυ";
 -"Αν το 'χατε κάνει θα 'χατε γράψει ένα Best-Seller"!
 -"Πολύ πιθανόν", είπε παγερά ο Τολάατί. "Αλλά για μένα ήτανε πολύ ουσιαστικό να εξηγήσω γιατί ο Μπόρις πήγε με τους επαναστάτες"!
 -"Ο Μπόρις!!! Ο Μπόρις είναι αδιαφιλονίκητα χαρακτήρας που δε μπορεί να λησμονηθεί εύκολα!", έπρεπε να συμφωνήσω. "Γίνεται αμέσως αντιληπτό ότι τον έχετε δημιουργήσει με αγάπη"!!! Ο Σανί με κοίταξε με γουρλωμένα μάτια από το σοκ...
 -"Με αγάπη; Εγώ αγαπώ τον Μπόρις; Αυτό το γουρούνι; Αυτό τον εγκληματία; Τον θεωρώ σαν τον πιο τιποτένιο χαρακτήρα που 'χω δημιουργήσει ποτέ"!!
 -"Αυτό το νομίζετε!" τον έβαλα στη θέση του. "Επιτρέψτε μου να σας πω πως ο πιο εσωτερικός πυρήνας του μυστικού σας Εγώ, ταυτίζεται με δαύτον"!! Ο Σανί χλώμιασε.
 -"Μ' αυτό που 'πατε είναι σα να μου δώσατε μ' ένα ρόπαλο στο κεφάλι!" είπε άψυχα! "Όταν άρχισα να γράφω το βιβλίο, μισούσα τον Μπόρις, αυτό το ξέρω πολύ καλά! Αλλά κατόπιν όταν αναμίχθηκε σ΄ αυτή τη περίφημη διαμάχη ανάμεσα στον Πήτερ και τον Υπασπιστή του Πολεμικού Ναυτικού κάτι άρχισε ν' αλλάζει! Αφήστε πως πάραυτα δεν εκμυστηρεύτηκε στη μητέρα του τελικά πως είχε βιάσει τον Αμπιγκάιλ! Θα το θυμάστε αυτό το σημείο βέβαια";
 -"Μα πώς είναι δυνατό να μη θυμάμαι τόσο συνταρακτικό επεισόδιο... Δεν είπε τίποτα στη μητέρα του! Βεβαίως"!!!
 -"Πολύ σωστά! Και σας ρωτώ: Δεν είναι ο Μπόρις μ' όλα τ' αμαρτήματα και τις ανεπάρκειές του πολύ πιο σπουδαίος χαρακτήρας από το Ζωολόγο";
 -"Όλοι άνθρωποι είμαστε", είπα εγώ μεγαλόθυμα. "Μερικοί είναι έτσι, μερικοί αλλιώς, αλλά στο βάθος όλοι ίδιοι είμαστε"!
 -"Και βέβαια! Αυτή ήταν η πρόθεσή μου. Είστε ακριβέστατος"!! (Ρε μήπως τελικά είχα διαβάσει το βιβλίο; δηλαδή δίχως να το 'χω συνειδητοποιήσει;). "Μ' έχουνε διαβεβαιώσει από πολλές πλευρές", συνέχισε ο Τολάατ διστακτικά, "πως αυτό το βιβλίο, τουλάχιστον ό,τι αφορά την υπόθεση, είναι το πιο δυνατό που 'χω γράψει ως τώρα"!
     Έριξα μια ματιά στο ταβάνι σκεφτικός, σα να 'θελα να συλλάβω με μια και μοναδική ματιά ολάκερη τη συγγραφική παραγωγή του νεαρού και πολλά υποσχόμενου συγγραφέα. Κοντά στ' άλλα δεν είχα διαβάσει μέχρι τώρα ούτε μια γραμμή από τα βιβλία του! Α! Όχι! Έπρεπε να βάλω τα πράματα στη θέση τους.
 -"Δεν θα υποστήριζα ακριβώς ότι είναι το πιο δυνατό σας βιβλίο αλλά είναι στα σίγουρα το πιο επεισοδιακό που 'χετε γράψει μέχρι τώρα"!!
     Ο Τολάατ Σανί άρχισε να καταρρέει; Καμιά αμφιβολία. Τον είχα αγγίξει στο πιο ευαίσθητο σημείο του. Λυπάμαι! Θα 'πρεπε μήπως να υποκλιθώ βαθιά με δέος όταν μου κοπανά στη κεφάλα τον ερασιτεχνισμό του;
 -"Το 'ξερα! Το -ξερα!" είπε με οδύνη. Ολάκερη η πικρία του αδαή που διαπερνάται από τη κοφτερή ματιά ενός πνεύματος που υπερέχει, έκανε τη φωνή του να τρέμει. "Θέλετε να πείτε για το δείπνο στο σπίτι του Αρχηγού των Δυνάμεων Καταδρομών, έτσι δεν είναι; Θα 'παιρνα όρκο ότι ο Σωβινισμός σας ειδικά σ' αυτή τη σκηνή, θίχτηκε!... Θα 'πρεπε ίσως όλ' αυτά τα γεγονότα που συνέβησαν κατά τη διάρκεια της πλημμύρας που κατέστρεψε το οροπέδιο, να τα ζαχαρώσω, να τα περιχύσω με σιρόπι για να τα διαβάσετε ανώδυνα κι ευχάριστα; Όταν εσείς -θα θυμάστε βέβαια..."
 -"Μη τραυλίζετε!" τονε διέκοψα. Η υπομονή μου έχει όρια!
 -"Θυμάστε τη περιγραφή της καμηλοδρομίας γύρω από το χαρέμι του Σεΐχη; Ε! Αυτό θα πρέπει να σας άρεσε ή όχι";
 -"Αυτή πράγματι ήτανε πολύ καλή. Δώσατε μια γλαφυρότατη εικόνα"!
 -"Κι ακόμα όταν η Γιεκατερίνα έσπασε το πορτατίφ στο κεφάλι του Δικαστή!! Δεν πιστεύω να 'χετε αντίρρηση".
 -"Με κάποιες προϋποθέσεις ίσως ναι"!
 -"Έχετε μήπως κάποια αντίρρηση για τη τύχη που επιφύλαξα στον Μέιρ-Κρονστάντ και στους ομοίους του";
     Είχε αρχίσει να με καβαλλά ο διάβολος. Μ' έπιασε σφοδρή διάθεση να του πάω κόντρα σ' όλα. Εντάξει λοιπόν νεαρέ μου, σκέφτηκα. Έχεις το δικαίωμα να τα κάνεις όλα σαλάτα αλλά άφησέ με ήσυχο με τον Μέιρ-Κρονστάντ! Όλη αυτή η συζήτηση μου 'χε κάτσει στο στομάχι. Όλ' αυτά ήταν πολύ αόριστα και προχειρολογήματα. Και τώρα φωτιά στα τόπια! Η υπομονή μου είχε τελειώσει. Τέρμα με τις επιφυλάξεις που 'χα μέχρι τώρα.
 -"Γι' ακούστε δω, Τολάατ Σανί. Αν ήμουν εγώ στη θέση σας δε θα 'νιωθα και τόσο περήφανος γι' αυτή την υπόθεση με τον Μέιρ-Κρονστάντ".
 -"Παρολαυτά είμαι περήφανος για κείνον"!
     Μου ανέβηκε το αίμα στο κεφάλι. Απίστευτο! Ο τύπος τολμούσε να μου αντιμιλήσει, να μου αντιταχθεί!
 -"Ο Κρονστάντ είναι ένας απατεώνας"! Είπα κοφτά. "Ο,τιδήποτε κι αν κάνει δε μπορεί να πείσει κανένα! Μπορώ να πω κάτι περισσότερο: Ο Κρονστάντ είναι περιττός. Μπορείτε να τονε βγάλετε από το βιβλίο δίχως να το αντιληφθεί κανείς και προπάντων δίχως να ζημιωθεί η υπόθεση στο ελάχιστο"!
 -"Τί λέτε; Αν μου επιτρέπετε να ρωτήσω; Μπορώ να προετοιμάσω τον αναγνώστη δίχως αυτή τη βασική σύγκρουση που συντελείται τη κατάλληλη στιγμή";
 -"Ε! Λοιπόν! Πώς; Τί νομίζετε σεις";
 -"Α! Θα 'χετε πιθανά κατά νου τον Ζωολόγο".
 -"Εμ! Ποιόν άλλο";
 -"Κι η Γιεκατερίνα";
 -"Αυτή θα πρέπει να τα βγάλει πέρα με τον Δικαστή".
 -"Τον ένατο μήνα";
 -"Όχι, κατόπιν"!
 -"Δε βρίσκετε πως αυτή η έκβαση είναι απλοϊκή; Εκτός αυτού φαίνεται να ξεχνάτε ότι τη Γιεκατερίνα τη πατά ένα αυτοκίνητο"!
 -"Μα θα πρέπει σώνει και καλά να τη πατήσει αυτοκίνητο; Ειδικά αυτήν; Αν θα πρέπει να πάθει κάτι τέτοιο κάποιος, ας είναι ο Αμπιγκάϊλ"!
 -"Γελοίο!!! Τί νόημα θα 'χε κάτι τέτοιο";
      Ε! Αυτό πήγαινε πολύ! Αυτό δεν επιτρέπεται να το λένε σ' έναν ειδικό του είδους μου. Εδώ και τριάντα χρόνια διαβάζω αδιάκοπα τόνους βιβλίων κι έρχεται ένας ατάλαντος και λέει «γελοίο»...
 -"Είπατε «γελοίο»! σεις ω Ατάλαντε!! Κι αυτή η ηλίθια καμηλοδρομία σας δεν είναι άραγε ηλίθια; Δεν είναι γελοία; Τί λέω «γελοία»... Εμετική!... Έκανα προσπάθεια για να μη ξεράσω"!
 -"Έξοχα! Το βρήκα! Από την αρχή είχα αυτή τη πρόθεση. Ένας άνθρωπος που 'ναι ο ίδιος εμετικός ανοίγει τα ξερά του για να το μάθει. Κι εννοώ ΕΣΑΣ"!!! Είχαμε κατέβει πια στο ανεξάντλητο επίπεδο της ανταλλαγής προσωπικών προσβολών. Ο Τολάατ Σανί είχε γίνει κίτρινος από θυμό. Η αναπνοή του κόχλαζε. "Θα σας εξηγήσω τί είναι αυτό που σας ενοχλεί στο βιβλίο μου", μούγγρισε. "Τ' ότι είχα τη τόλμη ν' αποφύγω μπανάλ λύσεις. Τ' ότι δεν άφησα τον Μπόρις να χαθεί στην πλημμύρα! Σωστά";
     Ο Μπόρις!! Ο Μπόρις εξακολουθούσε να μ' αρέσει!
 -"Πηγαίνετε στο διάολο σεις κι ο Μπόρις σας", γρύλλισα. "Είστε κι οι δυο παρακμιακοί. Κι αν θέλετε να ξέρετε, οι ερωτικές του σχέσεις με τον Αμπιγκάϊλ είναι πέρα για πέρα ασήμαντες".
 -"Ασήμαντες"!!! Έφριξε ο πολλά υποσχόμενος νεαρός συγγραφέας. "Μα σε ποιόν τέλος πάντων πρέπει να συμβούν"!
 -"Όχι όμως και στον Μπόρις! Δεν βρέθηκε κανείς άλλος";
 -"Ποιός"; Ο Σανί τινάχτηκε και μ' άρπαξε από το γιακά! "Ποιός;" ούρλιαξε...
 -"Για μένα θα 'τανε πιο κατάλληλος ο Ζωολόγος -πώς λέγεται- ο Κρονστάντ".
 -"Ο Κρονστάντ δεν είναι ο Ζωολόγος"!
 -"Είναι ο Ζωολόγος κι αν δεν είναι ο Ζωολόγος, ας είναι καλύτερα ο Διοικητής των Δυνάμεων Καταδρομών"!
 -"Μα ο Κρονστάντ είναι ο Διοικητής"!
 -"Ακριβώς! Κατά τη γνώμη μου ας είναι όποιος θέλει, μπορεί να 'ναι οποιοσδήποτε, μόνον ο Μπόρις δε πρέπει να 'ναι"! Θα 'τανε πιο λογικό να 'ναι ο Υπασπιστής του Πολεμικού Ναυτικού ή ο Πήτερ! ή ο Μπιρνμπάουμ"!!
 -"Ποιός είναι ο Μπιρνμπάουμ";
 -"Δεν είναι χειρότερος από τον Κρονστάντ, αυτό μπορώ να το εγγυηθώ! Σεις νομίζετε προφανώς ότι το να μουτζουρώνετε χαρτιά είναι αρκετό για να βγάλετε σώνει και καλά ένα βιβλίο! Για προσέξτε καλά!... Πού βρίσκεται το κλειδί για το καλό βιβλίο;... Στην υπόθεση; Αδαή κι αυθάδη!!!... Στους χαρακτήρες; Στις συγκρούσεις; Στο βάθος;... Τώρα ήμουν εγώ που 'πνιγα άνθρωπο.
 -"Το βάθος είναι το παν κι όχι το μπλα-μπλα και το Αμπρακατάμπρα, όπως σε σας"!!
 -"Μπόρις! Μπόρις! Τί σόϊ βιβλίο είναι αυτό; Για ποιόν; Για το αναγνωστικό κοινό; Σίγουρα όχι! Κανείς δε μπορεί να διαβάσει τέτοιο βιβλίο! Ούτε κι εγώ μπόρεσα να το διαβάσω"!
 -"Δεν το 'χετε διαβάσει";
 -"Όχι! Και δε μου καίγεται καρφάκι γι' αυτό"!
     Τον άφησα μαρμαρωμένο να κάθεται και να με κοιτάζει σαν χαμένος. Πολύ πιθανόν να κάθεται ακόμα κει. Ο ηλίθιος!...