Βιογραφικό
Ο Βαπτιστής-Τίτος Πατρίκιος είναι Έλληνας ποιητής, πεζογράφος και μεταφραστής, της πρώτης μεταπολεμικής γενιάς που έχει τιμηθεί με το Ειδικό Κρατικό Βραβείο Λογοτεχνίας το 1994.
Γεννήθηκε στην Αθήνα στις 21 Μάη 1928 (γιος των ηθοποιών Σπύρου Πατρικίου και Λέλας (Ελένης) Σταματοπούλου (κόρη των ηθοποιών Παναγιώτη και Ευδοξίας Σταματοπούλου). Αποφοίτησε από το Βαρβάκειο Γυμνάσιο το 1946 και στη συνέχεια από τη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. ’σκησε για κάποιο διάστημα το επάγγελμα του δικηγόρου. Σύζυγός του ήταν η ιστορικός Ρένα Σταυρίδη-Πατρικίου. Κόρες τους είναι η ιστορικός Αλεξάνδρα Πατρικίου κι η διαφημίστρια Δάφνη Πατρικίου. Στη διάρκεια της Γερμανικής Κατοχής έλαβε μέρος στην Εθνική Αντίσταση με την ΕΠΟΝ και στη συνέχεια με τον ΕΛΑΣ. Το 1944 καταδικάστηκε σε θάνατο από συνεργάτες των Γερμανών και η εκτέλεσή του ματαιώθηκε την τελευταία στιγμή. Εξορίστηκε στη Μακρόνησο (1951-1952) και στον ’η Στράτη (1952-1953).
Σπούδασε Κοινωνιολογία στην École Pratique des Hautes Études στο Παρίσι (1959-1964), όπου αργότερα πήρε μέρος στις αντιδικτατορικές εκδηλώσεις εναντίον της χούντας των Συνταγματαρχών στην Ελλάδα. Εργάστηκε στην έδρα της UNESCO στο Παρίσι και στη Διεθνή Οργάνωση Τροφίμων και Γεωργίας (FAO) στη Ρώμη. Επέστρεψε στην Ελλάδα το 1975 και εργάστηκε ως δικηγόρος, κοινωνιολόγος και λογοτεχνικός μεταφραστής καθώς και στο Κέντρο Μαρξιστικών Μελετών. Στις 6 Νοεμβρίου 2000 ορίστηκε πρόεδρος της ΑΕ Πολιτιστική Ολυμπιάδα με κριτήριο, όπως ανακοινώθηκε πως πρόκειται για «όχι έναν αιθεροβάμονα ποιητή, αλλά έναν άνθρωπο με δυνατότητες δράσης». Από τη θέση αυτή παραιτήθηκε στις 30 Δεκεμβρίου 2001, διότι, σύμφωνα με τη σχετική ανακοίνωση του ΥΠΠΟ, «θέλει στο εξής να αφιερωθεί απολύτως και χωρίς περισπάσεις στο ποιητικό και γενικότερα στο λογοτεχνικό του έργο».
Στις 28 Νοέμβρη 2000 ήταν ένας από τους 12 Έλληνες ποιητές που έλαβαν μέρος στον Κύκλο Ελληνικής Ποίησης που διοργάνωσε το Theatre Moliere, Maison de la Poesie στο Παρίσι, όπου το γαλλικό κοινό είχε την ευκαιρία να συναντήσει τους Έλληνες ποιητές και να γνωρίσει το έργο τους, το οποίο παρουσίασαν γνωστοί Γάλλοι συγγραφείς, κριτικοί και μεταφραστές. Το 2001 ήταν ανάμεσα στους συγγραφείς που επελέγησαν να εκπροσωπήσουν τη σύγχρονή ελληνική λογοτεχνία στην «53η Διεθνή Έκθεση Βιβλίου της Φρανκφούρτης», όπου η Ελλάδα ήταν τιμώμενη χώρα. Η Ομάδα Εργασίας Φρανκφούρτης 2001 και το Διοικητικό Συμβούλιο του Εθνικού Κέντρου Βιβλίου (ΕΚΕΒΙ) αποδέχτηκαν την ομόφωνη εισήγηση της Συμβουλευτικής Επιτροπής σχετικά με τους συγγραφείς που συμμετείχαν στις εκδηλώσεις του προγράμματος Νέοι Δρόμοι για την Ιθάκη, μεταξύ των οποίων κι ο Τίτος Πατρίκιος.
Στις 20 Μάη 2002 συμμετείχε μαζί με τους Στρατή Πασχάλη και Στέλιο Ράμφο σε συζήτηση που πραγματοποιήθηκε στο Ινστιτούτο Γκαίτε με θέμα: «Κι οι ποιητές τι χρειάζονται σ' ένα μικρόψυχο κόσμο;», στα πλαίσια των εκδηλώσεων για τον εορτασμό της Παγκόσμιας Ημέρας Ποίησης. Στις 12 Απρίλη 2006 παρευρέθηκε στα εγκαίνια του Μουσείου Πολιτικών Εξορίστων ’η Στράτη, όπου κι ο ίδιος είχε εξοριστεί (1952-1953). Το Μάρτη του 2007 έδωσε διάλεξη στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, στα πλαίσια του κύκλου «Η ελληνική ποίηση σήμερα». Το 2008 βραβεύτηκε από την Ακαδημία Αθηνών (μαζί με τον Μένη Κουμανταρέα) για το σύνολο του έργου του. «Ποτέ δεν είναι οι μέρες ποιητικές και ακριβώς γι' αυτό χρειάζεται η ποίηση. Και όσο λιγότερο ποιητικές είναι τόσο πιο κόντρα πρέπει να πηγαίνεις», δήλωσε κατά τη βράβευση ο Τίτος Πατρίκιος. Προβληματισμένος για τις ταραγμένες μέρες που βίωσε η Ελλάδα, πρόσθεσε ότι προσπαθεί να κατανοήσει τα γεγονότα χωρίς έτοιμες ιδέες και χωρίς να θέλει να ταυτιστεί με τους νέους, παριστάνοντας τον δεκαεξάρη.
Στις 6 Ιουλίου 2011 συμμετείχε μαζί με την ποιήτρια Κική Δημουλά σε διάλογο για τη Ποίηση στον κήπο του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών, διάλογο «εφ' όλης της ύλης, όχι μόνο της ποιητικής, αλλά και εκείνης από την οποία τρέφεται η ποίηση». «Επειδή όλοι μας έχουμε όλα τα στοιχεία της ψυχολογίας και της ψυχοπαθολογίας, αλλά ελπίζω σε τέτοιο βαθμό που χρειάζεται για να μας ενεργοποιούν, έτσι και εγώ είμαι λίγο σαδομαζοχιστής. Γράφω λοιπόν και γιατί το απολαμβάνω και γιατί με βασανίζει», ανέφερε ο Τίτος Πατρίκιος, μιλώντας για το πώς γράφει ποίηση. Αναφερόμενος στην ποιητική έμπνευση, ο Τίτος Πατρίκιος είπε πως επί χρόνια πίστευε ότι δεν υπάρχει έμπνευση. Ότι όλα είναι μεταφυσικά κατασκευάσματα και ότι αυτό που έχει σημασία και σπουδαιότητα είναι η δουλειά. Ο Ρίτσος έλεγε ότι αν δεν το γράψεις τουλάχιστον είκοσι φορές ένα ποίημα, δεν μπορείς να καταλήξεις αν τελείωσε ή δεν τελείωσε. Τα τελευταία χρόνια όμως έχω αρχίσει να υποπτεύομαι ότι και η έμπνευση παίζει κάποιο ρόλο, με την έννοια ότι κάποια στιγμή κάτι σου φωτίζεται πιο καθαρά απ' ό,τι το συνηθισμένο. Σαν να πέφτει στα πράγματα μία λάμψη, αλλά αυτή η λάμψη πάει χαμένη, όταν δεν κάθεσαι να την δουλέψεις. Για να είσαι καλός ποιητής, πρέπει να έχεις και μία ακατάπαυστη ροπή προς την επιπολαιότητα. Το 2016 βραβεύτηκε με το Γαλλικό βραβείο ποίησης, για τη δίγλωσση ανθολογία ποιημάτων του Στο οδόφραγμα του χρόνου.
Η πρώτη δημοσίευση ποιήματός του έγινε το 1943 στο περιοδικό Ξεκίνημα της Νιότης. Ήταν ιδρυτικό μέλος του περιοδικού Επιθεώρηση Τέχνης. Έργα του μεταφραστήκανε στα γαλλικά, τα φλαμανδικά, τα γερμανικά και τα ολλανδικά. Το 1994 τιμήθηκε με το Ειδικό Κρατικό Βραβείο Λογοτεχνίας για το σύνολο του έργου του. Ο Τίτος Πατρίκιος ήταν πρόεδρος της Πολιτιστικής Ολυμπιάδας του 2004, ενώ από την Κατοχή και τον Εμφύλιο μέχρι σήμερα ασχολείται αδιάκοπα με τα κοινά. Ως προσωπικότητα συνδυάζει πάντα αρμονικά την εγρήγορση του ποιητή με την ενεργό δράση του πολίτη, ενώ παραμένει πάντα δημιουργικός. Από τον «Χωματόδρομο» του 1954 ως την «Αντίσταση των γεγονότων» του 2000 καταδεικνύει το ενδιαφέρον του για τα κοινωνικά-πολιτικά θέματα της Ελλάδας, ενώ υπηρετεί με συνέπεια τα ιδεώδη που σηματοδότησαν τη ζωή και την τέχνη του. Η ποίηση του Τίτου Πατρίκιου αρνείται τις βεβαιότητες. Στοχάζεται, αμφιβάλλει, υποψιάζεται, αναθεωρεί και εξελίσσεται. Ο λόγος του εκφράζεται μέσα από ένα πολύμορφο στοχαστικό τοπίο. Αγαπημένα του θέματα είναι η Ιστορία και η βιογραφία, τα φανερά και κρυφά μονοπάτια τους. Ο σπάνιος πλούτος του έργου του κρύβει εκτός από ασυνήθιστους τόνους, απροσδόκητες ανατροπές. Το 2013 του απονεμήθηκε το Διεθνές βραβείο Ποίησης στην Ιταλία (LericiPea) που είναι από τα παλαιότερα και πιο σημαντικά βραβεία στην Ιταλία.
ΕΡΓΑ:
Ποιήματα
Χωματόδρομος, 1954.
Μαθητεία, εκδ. Πρίσμα, 1963.
Προαιρετική Στάση, εκδ. Ερμής, 1975, εκδ. Γνώση, 1981, 1992.
Θάλασσα Επαγγελίας, εκδ. Θεμέλιο, 1977, 1980, 1985.
Αντιδικίες, εκδ. Ύψιλον, 1981, 1983.
Αντικριστοί καθρέφτες, εκδ. Στιγμή, 1988, 1991.
Παραμορφώσεις, Αθήνα, Διάττων, 1989.
Μαθητεία ξανά, Αθήνα, Διάττων, 1991.
Η Ηδονή των παρατάσεων, εκδ. Διάττων, 1992, εκδ. Κέδρος, 1998.
Ποιήματα Ι, εκδ. Κέδρος, 1998.
Ποιήματα ΙΙ, εκδ. Κέδρος, 1998.
Ποιήματα ΙΙΙ, εκδ. Κέδρος, 1998 .
Η αντίσταση των γεγονότων, εκδ. Κέδρος, 2000.
Η πύλη των λεόντων, εκδ. Διάττων, 2002.
Ποιήματα IV, εκδ. Κέδρος, 2007.
Η νέα χάραξη, εκδ. Κέδρος, 2007.
Λυσιμελής πόθος, εκδ. Διάττων, 2008.
Συγκατοίκηση με το παρόν, εκδ. Κέδρος, 2011
Σε βρίσκει η ποίηση, εκδ. Κίχλη, 2012.
Δίγλωσση ανθολογία ποιημάτων, υπό τον τίτλο: Οι λέξεις γυμνές. (le parole nude, Interlinea, 2013).
Ποιήματα Α΄ (1943-1959), εκδ. Κίχλη, 2017.
Ποιήματα Β΄ (1959-2017), εκδ. Κίχλη, 2018.
Πεζά
Η Συμμορία των δεκατριών, εκδ. Διάττων, 1990, εκδ. Κέδρος, 2000.
Συνεχές Ωράριο, εκδ. Διάττων, 1993, εκδ. Κέδρος, 2000.
Στην ίσαλο γραμμή (Αφηγήσεις), εκδ. Κέδρος, 1997, 1999.
Περιπέτειες σε τρεις σχεδίες (Αφηγήσεις), εκδ. Κέδρος, 2006.
Ο πειρασμός της νοσταλγίας - Σημειώσεις καθημερινότητας, εκδ. Κίχλη, 2015.
Μεταφράσεις στα ελληνικά
Γκέοργκ Λούκατς, Μελέτες για τον ευρωπαϊκό ρεαλισμό, εκδ. Εκδοτικόν Ινστιτούτο Αθηνών, 1957.
Aragon Louis, Μ' ανοιχτά χαρτιά, εκδ. Θεμέλιο, 1965, εκδ. Ηριδανός, 1971.
19ος αιώνας, οι κοινωνιολόγοι, εκδ. Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τράπεζας, 1978.
Stendhal, Αναμνήσεις εγωτισμού, εκδ. Γνώση, 1983.
Trotignon Pierre, Encyclopédie de la Pléiade. Ιστορία της φιλοσοφίας, εκδ. Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης, 1991.
Deluy Henri, Πρώτες σουίτες, εκδ. Ερατώ (μετάφραση, επιμέλεια), 1992.
Esteban Claude, Αϋπνία. Ημερολόγιο. Ζωγραφιστές εικόνες, εκδ. Ερατώ, 1992.
Balzac Honoré de, Πραγματεία περί των νεωτέρων διεγερτικών, εκδ. Ολκός, 1993.
Valéry Paul, Ο κύριος Τεστ, εκδ. Ολκός, 1995.
Συμμετοχή σε συλλογικά έργα
Εξουσία και κοινωνία, εκδ. Καστανιώτη, 2010.
Επέτειος, εκδ. Μικρή ’ρκτος, 2010.
Η σκόνη του χρόνου, Μίλητος [εισήγηση], 2009.
3.000 χρόνια ελληνική ερωτική ποίηση, εκδ. Εκδοτική Θεσσαλονίκης, 2008.
Τάσος Λειβαδίτης, εκδ. Κέδρος, 2008
Σύγχρονη ερωτική ποίηση, εκδ. Καστανιώτη, 2007.
Lazongas Α4, εκδ. ’γκυρα, 2005.
Νάνι, τ' άνθι των ανθώ, εκδ. Ίνδικτος, 2005.
Η λογοτεχνία σήμερα, εκδ. Ελληνικά Γράμματα [εισήγηση], 2004.
Το χρονικό του Κέδρου, εκδ. Κέδρος, 2004
Κοινωνικές επιστήμες και πρωτοπορία στην Ελλάδα 1950-1967, εκδ. Gutenberg, 2003.
Ποίηση - γλυπτική - πεζογραφία: Κική Δημουλά - Θόδωρος - Θανάσης Βαλτινός, εκδ. Εταιρεία Λευκαδικών Μελετών [εισήγηση], 2003.
Πέντε ομιλίες για τον Μανόλη Ανδρόνικο, εκδ. Εταιρεία Ελλήνων Τεχνοκριτών, 2002.
Ραδιόφωνο και πολιτισμός, 9.58 FM της ΕΡΤ 3 [εισήγηση], 2001.
’νθη της πέτρας, εκδ. Μεταίχμιο, 2000.
Σταθμοί, εκδ. Θεμέλιο, 1995.
Αφιέρωμα στον Αλέξανδρο Κοτζιά, εκδ. Κέδρος, 1994.
Παύλος Ζάννας, Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, 1993.
Η επίδραση των ιδεών του μαρξισμού στη λογοτεχνία μας, εκδ. Κένταυρος [εισήγηση], 1984.
====================
Αν Βρεις
Αν ψάξεις θά βρεις .
τίποτα κρuμμένο δέ μένει.
Κόψε σκληρά τούς δεσμούς
πού σφιχτά είναι δεμένοι.
Κι αν βρείς; Μηδέν.
Μέ τό χρόνο ρουτίνα θά γίνει.
Νά χάσεις πρέπει αν θές
μιά θύμηση παντοτινή νά μείνει.
16 'Ιουλίου 1943
Χειμώνας
Οι χιοvισμέvες σκέπες
ύπομέvουv καρτερικά.
τό άβάσταχτο
βάρος τ' oυραvoύ.
'Έvα σωρό ψυχές
άυλες γυμvές ψυχές
πλαvιούνται παvτού
κι ό βοριάς
τρυπάει ως τά. κόκαλα .
Κάτι άvθρωποι
μέ ψυχρές στολές
παγώvουv πιότερο τηv ατμόσφαιρα.
Αναμονή
Το βλέμμα αντιστύλι τ' ουρανού
κιονόκρανο της ματιάς ο ήλιος.
Και περιμένουμε τη νέα δοκιμασία.
Φωτιές
Πέτρα στην πέτρα στοιβαγμένη
πέτρα uγρή
πέτρινοι τοίχοι
πέτρινη ζωή
μες στις uπογειες στοές
ξεχάσαμε τό φώς .
Απάνω άνάψανε φωτιές
στά σταυροδρόμια καίνε τοuς νεκρούς μας .
Χαρτί
Ένα δπλωμένο χαρτί γιά όμπρέλα μέσα στή βροχή
ένα τσαλακωμένο χαρτί γιά καρδιά μές στοuς &νθρώποuς.
Ό,τι κι άν κάνω μέ τρομάζει
μά ό,τι δέν κάνω πιό πολu μέ βασανίζει.
{Μοιραζόμαστε τόν πόνο μέ τά πράγματα
οπως τά στραγάλια στό παvηγuρι της 'Αγια-Μαρίνας.)
'Ένα χαρτί ποu πέταξα στό βρόχινο ρείθρο
και τώρα πάνω στό γόνατο τό ισιώνω
νά στρώσει σάν ποuκάμισο σιδερωμένο
οσο κι άν εσβησε γιά πάντα
έκείνη ή τuχαία λέξη
ποu είχες γράψει μέ μελανί μολύβι.
Συμβαίνει 1 9 5 2
Πολλές φορές συμβαίνει
Οί φωτιές τών τσιγάρων
Οί όμιλίες τών προλετάριων
οι σπινθηρες τών μηχανών
Ν' απλώνουν κάτω άπ' τ' άστρα
Ένα πιο μέγαλο οuρανο.
Καί τό ήλεχτρικό ρεuμα
Ποu σά νημα αδιάκοπα
Τuλίγεται στή γη μας
ψάχνει νά βρεϊ τοuς πόλοuς του
Στίς καρδιές τών ανθρώπων.
