Rodin – Peri-Grafis

Βιογραφικό

Ο Φρανσουά Ωγκύστ Ρενέ Ροντέν (François-Auguste-René Rodin) ήτανε Γάλλος γλύπτης, που επηρέασε σε μεγάλο βαθμό τη γλυπτική του 20ού αι. με τα έργα του. Αρνήθηκε να αγνοήσει τις ανθρώπινες αδυναμίες και τις περιέγραψε όσο καλλίτερα μπόρεσε στη τέχνη του, με ρεαλισμό και δύναμη. Περιέγραψε επίσης και την ερωτική αδυναμία, με πάθος κι ομορφιά, με την εξαιρετική δουλειά του. Ήτανε κάθε άλλο παρά διανοούμενος, ιδιοφυής ναι, λογικός όχι. Είναι ειρωνικό που το πιο διάσημο έργο του, Ο Σκεπτόμενος, θεωρείται παγκόσμιο σύμβολο της φιλοσοφίας και της διανόησης. Αυτός προτιμούσε τη δράση από τη περισυλλογή κι ήθελε το έργο του να απεικονίζει ένα καλλιτέχνη σαν τον ίδιο. Με τον Σκεπτόμενο περιγράφει τη μνημειώδη προσπάθεια της καλλιτεχνικής δημιουργίας, στην οποία αφιέρωσε τη ζωή του…

Γεννήθηκε στις 12 Νοέμβρη 1840, στο Παρίσι, 2ος γιος του Ζαν Μπατίστ Ροντέν (Jean-Baptiste Rodin) και της Μαρί Σεφέρ (Marie Cheffer). Από νεαρή ηλικία έδειξε ενδιαφέρον για τη ζωγραφική και 10 ετών παρακολούθησε τα 1α του μαθήματα. Γόνος εργατικής οικογένειας του Παρισιού, υπήρξε εξαιρετικά κακός μαθητής. Όταν άφησε το σχολείο στα 14 του χρόνια, διάβαζε δύσκολα, μετρούσε μετά βίας και διακήρυττε: “Τα ορθογραφικά λάθη δεν είναι χειρότερα από τα σχεδιαστικά λάθη που κάνουν όλοι οι άλλοι…” Στα 14 χρόνια του εισήχθη στη σχολή École Impériale de Dessin, γνωστή και ως Petite École (Μικρή Σχολή) σε αντιδιαστολή με τη μεγαλύτερου κύρους Σχολή Καλών Τεχνών (École des Beaux-Arts), όπου επιχείρησε να σπουδάσει αλλά απορρίφθηκε συνολικά 3 φορές.
Ο πατέρας του του επέτρεψε επιφυλακτικά να γραφτεί το 1854 στην Αυτοκρατορική Σχολή Σχεδίου και Μαθηματικών, ένα κρατικά επιδοτούμενο ινστιτούτο, που δίδασκε σχέδιο σε διακοσμητές. Μετά από δυο χρόνια εκεί, προσπάθησε να μπει στη πιο επιφανή Σχολή Καλών Τεχνών, αλλά απέτυχε στις εξετάσεις 3 φορές. Απογοητεύτηκε, αλλά με τον καιρό υιοθέτησε μια συμπεριφορά του τύπου “Δεν με απολύεις εσύ -παραιτούμαι εγώ“. Πάντως, ο πατέρας του κουράστηκε να πληρώνει κι επέμεινε να πιάσει ο γιος του κανονική δουλειά. Έτσι, άρχισε να εργάζεται ως βοηθός καλλιτεχνών σε ατελιέ κι εργαστήρια. Μετά από 10 χρόνια στη δούλεψη άλλων, έκανε τη 1η του έκθεση στις Βρυξέλλες το 1871. Σε ηλικία 18 ετών αρχίζει να εργάζεται στο Παρίσι προκειμένου να συντηρήσει την οικογένειά του.

Η πόλη του Παρισιού του προσφέρει αυτή τη δυνατότητα, καθώς την εποχή αυτή πολλά αγάλματα και διακοσμητικά γλυπτά κατασκευάζονται προκειμένου να χρησιμοποιηθούνε σε δημόσιους χώρους. Παράλληλα, παράγει και προσωπικά έργα. 4 χρόνια αργότερα, ο θάνατος της αδελφής του, Μαρί, τονε τραυματίζει πολύ και τίθεται υπό θεραπευτική παρακολούθηση. Ο πατέρας του αναγνωρίζει το ταλέντο του και τον ενθαρρύνει να συνεχίσει. Τη περίοδο αυτή μελετά εντατικά και επισκέπτεται μουσεία παρατηρώντας με ενδιαφέρον γλυπτά της αρχαιότητας ανακαλύπτοντας παράλληλα και τη προσωπική του κλίση στη γλυπτική. Επιχείρησε να σπουδάσει και στη σχολή της Μπο-Αρτ, μα απεβλήθη. Απο τα 18 αρχίζει να δουλεύει τη πέτρα για να κερδίσει τη ζωή του.

Το 1864 συναντά τη Ροζ Μπερέ, τη κάνει σύντροφό του και ποζάρει σε πολλά έργα του. Την ίδια χρονιά, απορρίπτεται στο Σαλόν του Παρισιού, το έργο του ‘Aντρας Με Σπασμένη Μύτη μα γίνεται δεκτό αργότερα, όταν αλλάζει τίτλο σε Πορτραίτο Ρωμαίου,αλλά αργότερα, το 1875 κι είναι παράλληλα το 1ο έργο του Ροντέν που εκτίθεται στο Σαλόν. Το 1875 επίσης, ταξιδεύει στην Ιταλία να δει τα αριστουργήματα της Αναγέννησης κι επηρεάζεται βαθιά, από το έργο του Μικελάντζελο. Αφού τον μελέτησε καλά, ακολούθησε η 1η του απόπειρα για γυμνό και το πρώτο του σκάνδαλο, με το άγαλμα ενός τέλεια μυώδους άντρα με τίτλο: Η Εποχή του Μπρούντζου, που εκτίθεται το 1877 στο Σαλόν. Αυτό το έργο απετέλεσε σκάνδαλο, γιατί οι κριτικοί δε μπόρεσαν να χωνέψουνε πως έφτιαξε τέτοιο έργο χωρίς ποζάρισμα και με τόσο ρεαλισμό. Αυτό του απέφερε φήμη τόση, όση δε θα μπορούσε να ευχηθεί.

Ροντέν δια χειρός Σάρτζεντ

Σε μία εποχή που η γλυπτική προτιμούσε τα νεοκλασσικά ιδεώδη από τις ρεαλιστικές περιγραφές του ανθρώπινου σώματος, η μορφή ήταν εκπληκτικά ζωντανή -σε βαθμό που οι κριτικοί τονε κατηγόρησαν ότι καλούπωσε το άγαλμα πάνω σε ζωντανό μοντέλο, αντί να να το σχηματίσει με το χέρι. Χρειάστηκε κυβερνητική έρευνα για να λήξει το θέμα. Την ίδια περίοδο επεξεργάζεται ένα άγαλμα μεγάλων διαστάσεων, προκειμένου να το εκθέσει στο Σαλόν του Παρισιού. Για το έργο αυτό, που αργότερα θα ονομαστεί Εποχή Του Χαλκού, χρησιμοποιεί ένα ανδρικό μοντέλο κι ακολουθεί τα πρότυπα των αρχαιοελληνικών και ρωμαϊκών γλυπτών. Το 1877 εκτίθεται στο Σαλόν αλλά, αν κι αναγνωρίζεται η υψηλή αισθητική του, οι κριτικοί αδυνατούν να πιστέψουνε ότι το έργο είναι δημιουργία του και τονε κατηγορούνε ότι χρησιμοποίησε καλούπι ώστε να επιτύχει μια τόσο ρεαλιστική απόδοση.

Ωστόσο, η φασαρία κίνησε τη προσοχή του Γαλλικού Υπουργείου Καλών Τεχνών, που αγόρασε το άγαλμα το 1880 και κατόπιν του ανέθεσε να σχεδιάσει μια μνημειώδη πόρτα για προγραμματισμένο μουσείο διακοσμητικών τεχνών. Ο Ροντέν στράφηκε στη “Θεία Κωμωδία” του Δάντη, που περιγράφει την Κόλαση, το Καθαρτήριο και τον Παράδεισο,αλλά εμπνεύστηκε κι από του Μπωντλαίρ Τα Άνθη Του Κακού. Εστιάζοντας στα αιώνια μαρτύρια των καταραμένων, ονόμασε το έργο του, Οι Πύλες της Κόλασης. Άρχισε μ’ ενθουσιασμό, σχεδιάζοντας και προετοιμάζοντας μορφές. Αποφάσισε το μέγεθος του έργου (4,5 μ ύψος και 3,5 μέτρα πλάτος) και τη γενική προσέγγιση (γυμνές μορφές να βγαίνουν από την επιφάνεια) και κατόπιν έβαλε μπρος. Αλλά δεν άντεχε την ιδέα να τελειώσει και το έργο δεν ολοκληρώθηκε όσο ζούσε. Κατά καιρούς το Υπουργείο ρωτούσε “τί απέγιναν οι πύλες” και τελικά τα παράτησαν όταν τα σχέδια για το μουσείο μπήκανε στο ράφι. Το σχόλιο του Ροντέν ήταν “κι οι καθεδρικοί; τελειώνουν ποτέ“; (Αναφέρεται προφανώς στο ατέλειωτο Λα Σαγράδα Φαμίλια, του Γκαουντί, που ακόμα δεν έχει τελειώσει).

Στα τέλη του 1880 η κατασκευή του μουσείου εγκαταλείφθηκε, ωστόσο ο Ροντέν συνέχισε να επεξεργάζεται περιοδικά το έργο του μέχρι και το τέλος της ζωής του. Αναπαραστάσεις και στοιχεία από τις Πύλες Της Κολάσεως αποτέλεσαν τη βάση για μερικά από τα δημοφιλέστερα έργα του, όπως ο Σκεπτόμενος ή το Φιλί. Στη διάρκεια της εργασίας του για τις Πύλες, αναγνωρίζεται ολοένα και περισσότερο ως σημαντικός δημιουργός αναλαμβάνοντας περισσότερες παραγγελίες. Την ίδια περίοδο, αναπληρώνοντας τον φίλο του και δάσκαλο γλυπτικής Μπουσέ (Boucher), γνωρίζεται με τη 18χρονη σπουδάστρια Καμίλ Κλοντέλ, που σύντομα θα γίνει μαθήτρια, μοντέλο, συνεργάτιδα κι ερωτική σύντροφός του, που ωστόσο ουδέποτε εγκατέλειψε τη Ροζ Μπερέ. Η Κλοντέλ θα είναι σημαντική πηγή έμπνευσης γι’ αυτόν, μέχρι το 1898, οπότε διακόπτεται κι η σχέση τους. Σ’ όλη τη διάρκεια της 10ετίας του 1880 ανέλαβε μερικές σημαντικές παραγγελίες.

Καμίλ Κλωντέλ

Όμως, όλο αυτό δεν ήταν μάταιο, τον ενέπνευσε γι’ άλλα έργα, όπως Ο Σκεπτόμενος, που ξεκίνησε ως απεικόνιση του Δάντη. Αρχικά φαντάστηκε τον ποιητή ως όρθια μορφή με μανδύα, ενστικτωδώς όμως προτίμησε την εννοιολογία από την αλληγορία. Αντί να δείξει ένα ιστορικό πρόσωπο, αποφάσισε να σχεδιάσει έναν ανώνυμο καλλιτέχνη τη στιγμής της έμπνευσης. Έβαλε τη μορφή, που τότε λεγόταν Ο Ποιητής, να βγαίνει από το πάνω μέρος του πλαισίου, όχι μόνο συλλογιζόμενος τα μαρτύρια των ψυχών στη κόλαση, αλλά και δημιουργώντας με τη φαντασία του όλο το έργο. Όπως το έθεσε ο Ροντέν: “Δεν είναι ονειροπόλος. Είναι δημιουργός“. Κατόπιν αποφάσισε ν’ απομονώσει το έργο από τη πύλη και να το εκθέσει αυτόνομο. Η μορφή έγινε ακόμη λιγότερο αλληγορική, αφού την ονόμασε Ο Σκεπτόμενος. Χωρίς συμφραζόμενα, το γλυπτό γίνεται ανώνυμο και κυριολεκτικά αφηρημένο.
Η Καμίλ Κλωντέλ ενώ υπήρξε εξαιρετική γλύπτρια, όταν τη παράτησε ο Ροντέν, παραφρόνησε κι οι δικοί της μιας και την είχανε ξεκόψει, τη κλείσανε σε άσυλο ψυχοπαθών, όπου και πέθανε μετά 30 χρόνια εγκλεισμού!

Ροντέν δια χειρός Καμίλ Κλωντέλ

Πολλές άλλες μορφές από τις Πύλες αυτονομήθηκαν. Το Φιλί ξεκίνησε ως απεικόνιση του Πάολο και της Φραντσέσκα, των δύο εραστών στο 5ο άσμα της Κόλασης. Οι Τρεις Σκιές βρίσκονταν στη κορυφή των Πυλών, απεικόνιση της επιγραφής στην είσοδο της κόλασης: “Όποιος με διαβεί αφήνει κάθε ελπίδα πίσω“. Ενώ δούλευε ακόμη τις Πύλες, προχώρησε σε νέα σχέδια και νέα σκάνδαλα. Μια σειρά από αναθέσεις για δημόσια μνημεία τον έκαναν γνωστό σ’ ευρύτερο κοινό, αλλά προκάλεσαν κι επικρίσεις. Η προτομή του Ονορέ ντε Μπαλζάκ σήκωσε θύελλα αντιδράσεων και χαρακτηρίστηκε παχύσαρκο τέρας, άμορφος όγκος και γιγάντιο έμβρυο. Πάντως η φήμη του αυξήθηκε σε βαθμό που στο τέλος του αιώνα είχε γίνει κοσμική φιγούρα. Οι γυναίκες τον έβρισκαν ακαταμάχητο και τον έβλεπαν ως καλλιτεχνική ιδιοφυΐα. Εκείνος δεν είχε αντίρρηση, προπάντων αφού πλήρωναν γενναία για να σκαλίσει το μπούστο τους…

Καμίλ Κλωντέλ

Μεταξύ αυτών και 2 έργα προς τιμή του ζωγράφου Κλωντ Λοραίν και του λογοτέχνη Ουγκό. Το 1891 ανέλαβε και την δημιουργία ενός μνημείου για τον Μπαλζάκ. Για το έργο αυτό εργάστηκε συνολικά 7 χρόνια. Παρουσιάστηκε δημόσια το 1898 αλλά η υποδοχή που επιφύλαξε το κοινό ήταν αρνητική, γεγονός που τον οδήγησε στην αφαίρεση της προτομής, που τη τοποθέτησε στο εργαστήριο του απαγορεύοντας τη περαιτέρω δημόσια έκθεσή της. Στις αρχές του 20ού αι., είναι πια αναγνωρισμένος ως ένας από τους σημαντικότερους γλύπτες και στη Διεθνή Έκθεση του Παρισιού ένα τμήμα αφιερώνεται αποκλειστικά σ’ έργα του. Παράλληλα ο ίδιος συνεχίζει να εργάζεται κι είτε επεξεργάζεται παλαιότερες δημιουργίες του είτε ολοκληρώνει άλλα μακρόχρονα σχέδια. Εικάζεται πως τη περίοδο αυτή, διαθέτει μερικές δεκάδες βοηθών προκειμένου να ανταπεξέλθει στη πληθώρα των παραγγελιών που αναλαμβάνει.

Το 1908 μετακομίζει στο ξενοδοχείο Biron, κατοικία κι άλλων γνωστών καλλιτεχνών, όπως του ζωγράφου Ανρί Ματίς. Ο Ροντέν δημιουργούσε όλο και πιο αποσπασματικές μορφές, δεκάδες χέρια, πόδια και κεφάλια εμπνευσμένα από τα απομεινάρια ελληνικών και ρωμαϊκών γλυπτών. Ήθελε το έργο του να μένει ημιτελές, αφήνοντας να φαίνονται τα σημάδια από το καλούπωμα και τα δακτυλικά αποτυπώματα. Το 1911 οι Γάλλοι τον έβλεπαν ως εθνικό θησαυρό. Το 1912, το γαλλικό κράτος σχεδιάζει τη κατεδάφιση του ξενοδοχείου, αλλά ο Ροντέν πείθει τις αρχές να διατηρηθεί το κτήριο με αντάλλαγμα τη παραχώρηση εκ μέρους του όλων των έργων του στη γαλλική κυβέρνηση. Αργότερα, το κτήριο μετατράπηκε σε Μουσείο Ροντέν. Μερικά του έργα, μείνανε κλασσικά και παγκοσμίου φήμης, μέχρι σήμερα. Το 1916 χαρίζει στη Γαλλική Κυβέρνηση, όλη τη δουλειά και τα διάφορα αντικείμενά του. Τούτα φυλάσσονται πλέον στο ξενοδοχείο Βύρων κι έτσι μείναν όπως ο ίδιος τα παράδωσε και τ’ άφησε κεί.

Το Μουσείο Ροντέν

Με το ξέσπασμα του Α’ Παγκ. Πολ. κατέφυγε στο εξοχικό του στη Μεντόν, νοτιοδυτικά του Παρισιού, όπου δεν χρειαζόταν ν’ αντιμετωπίζει ούτε την έλλειψη κάρβουνου και τροφίμων ούτε την απειλή γερμανών στρατιωτών. Συνέχισε να δουλεύει, μέχρι που υπέστη εγκεφαλικό τον Ιούλιο του 1916.
Ο Ροντέν συνάντησε τη ράφτρα Ροζ Μπερέ το 1864. Ενώ πόζαρε γι’ αυτόν, έμεινε έγκυος. Ο γιος τους γεννήθηκε το 1866, αν κι ο Ροντέν δεν τον αναγνώρισε ποτέ. Για το υπόλοιπο της ζωής τους, η Μπερέ παρέμεινε αφοσιωμένη στον καλλιτέχνη: του καθάριζε, του μαγείρευε και κοιμότανε στο κρεββάτι του. Τούτο δεν τον εμπόδισε να κυνηγά άλλες γυναίκες. Όταν συναντήθηκε με τη Καμίλ Κλοντέλ το 1882, εκείνος ήταν καθιερωμένος κι η Καμίλ νεαρή μαθητευόμενη, που τον εντυπωσίασε με τις ικανότητές της, την ευφυΐα και τη φιλοδοξία της. Σύντομα συνεργάζονταν και συζούσαν σε μία ερωτική φωλιά στην εξοχή. Το πάθος δεν κράτησε και τελικά χωρίσανε το 1898.

Η Μπερέ πάντως του στάθηκε πιστή. Οι περισσότεροι δεν μπορούσαν να καταλάβουν πώς, ενώ ο Ροντέν ήτανε πλούσιος και διάσημος, αυτή έδειχνε ικανοποιημένη στη θέση της υπηρέτριας. Όταν κι οι δύο ήταν στα τελευταία τους, οι φίλοι τους έπεισαν επιτέλους τον Ροντέν ότι η σχέση έπρεπε να επισημοποιηθεί. Παντρεύτηκαν στις 29 Ιανουαρίου 1917, καταχείμωνο, εν μέσω πολέμου. Η Μπερέ ήτανε κατάκοιτη στο γάμο και πέθανε δύο εβδομάδες αργότερα. Στις 17 Νοέμβρη 1917, πεθαίνει κι Ροντέν σ’ ηλικία 77 ετών και θάβεται στο Meudon, μέσα σε πλήθη θαυμαστών του.