Tanning – Peri-Grafis

Η τέχνη ήτανε πάντα η σχεδία
πάνω στην οποία ανεβαίνουμε
για να κρατήσουμε ψυχραιμία.

Βιογραφικό

Η Δωροθέα Μάργκαρετ Τάνινγκ (Dorothea Margaret Tanning, 25 Αυγούστου 1910 – 31 Γενάρη 2012, Surrealism), ήταν ελεύθερο, επαναστατικό πνεύμα και πολυτάλαντη Αμερικανίδα καλλιτέχνις -γλύπτρια, συγγραφέας, ποιήτρια και ζωγράφος-, που ‘μαθε να ζωγραφίζει κυρίως από τις πολλές επισκέψεις της σε μουσεία και γκαλερί. Γεννήθηκε στο Γκέηλσμπουργκ Ιλλινόϊς, στις 25 Αυγούστου 1910 και παράτησε τις σπουδές στο εκεί Κολέγιο Νοξ. Φοίτησε 2 βδομάδες στην Ακαδημία Καλών Τεχνών Σικάγο, το 1930, αναχώρησε μόνη της για να επισκεφτεί τη Νέα Υόρκη και ν’ ανακαλύψει το κόσμο της ζωγραφικής. Γοητεύτηκε από τη σημαντικήν έκθεση “Φανταστική Τέχνη, Νταντά, Σουρρεαλισμός” το 1936, που ‘χε διοργανώσει το Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης. Το 1939 ταξίδεψε με πλοίο στην Ευρώπη, για να επισκεφτεί πινακοθήκες και μουσεία. Όταν επέστρεψε στη Νέα Υόρκη, εξέθεσε τα σουρρεαλιστικά έργα της στη Julian Levy Gallery. Το 1942 γνώρισε τον Ερνστ και συνάψανε δεσμό που ‘μελλε να κρατήσει, για τον άστατο Γερμανό καλλιτέχνη.

Φωτογραφία με τον Ερνστ

Ήταν η 2η από τις 3 κόρες του Andrew Peter Tanning (γεννημένος Andreas Peter Georg Thaning, 1875-1943) και της Amanda Marie Hansen (1879-1967), που την ονόμασε για τη γιαγιά της μητέρας της. Κι οι δύο γονείς της ήταν μετανάστες από τη Σουηδία. Μετά την αποφοίτησή του από το Δημόσιο Γυμνάσιο του Galesburg το 1926, ο Tanning εργάστηκε στη Δημόσια Βιβλιοθήκη του Galesburg (1927) και φοίτησε στο Knox College (1928-1930). Μετά από δύο χρόνια στο κολέγιο εγκατέλειψε για να ακολουθήσει καλλιτεχνική καριέρα, μετακομίζοντας πρώτα στο Σικάγο το 1930 και στη συνέχεια στη Νέα Υόρκη το 1935, όπου συντηρούσε τον εαυτό της ως εμπορική καλλιτέχνιδα ενώ εργαζόταν στη δική της ζωγραφική. Η Tanning παντρεύτηκε για λίγο τον συγγραφέα Homer Shannon το 1941, μετά από 8 χρόνια σχέσης.
Στη Νέα Υόρκη, ανακάλυψε τον σουρρεαλισμό στη σημαντική έκθεση του Μουσείου Μοντέρνας Τέχνης του 1936, Fantastic Art, Dada & Surrealism. 1941 εντυπωσιασμένος απ’ τη δημιουργικότητα και το ταλέντο της στην εικονογράφηση διαφημίσεων μόδας, ο καλλιτεχνικός διευθυντής στο πολυκατάστημα Macy’s τη σύστησε στον ιδιοκτήτη της γκαλερί Julien Levy, ο οποίος προσφέρθηκε αμέσως να δείξει τη δουλειά της. (H Tanning θα γίνει επίσης καλή φίλη με τον Levy και τη σύζυγό του, τη ζωγράφο Muriel Streeter, όπως φαίνεται σε επιστολές που αντάλλαξαν τη 10ετία του ’40.Ο Levy έδωσε στη Tanning 2 ατομικές εκθέσεις (1944 & 1948) και την εισήγαγε επίσης στον κύκλο των εμιγκρέδων σουρρεαλιστών που το έργο τους παρουσίαζε στη γκαλερί στη Νέα Υόρκη, μαζί και του Γερμανού ζωγράφου Max Ernst.

Η Tanning συνάντησε 1η φορά τον Ernst σε πάρτι το 1942. Αργότερα πέρασε από το στούντιό της για να εξετάσει το έργο της για να συμπεριληφθεί στην έκθεση του 1943 από 31 γυναίκες στη γκαλερί Art of This Century στη Νέα Υόρκη, που ανήκε στη Peggy Guggenheim, σύζυγο του Ernst εκείνη την εποχή. Όπως αφηγείται η Tanning στα απομνημονεύματά της, μαγεύτηκε από την εμβληματική αυτοπροσωπογραφία της Birthday (1942, Μουσείο Τέχνης της Φιλαδέλφειας). Οι δυο τους έπαιξαν σκάκι, ερωτεύτηκαν και ξεκίνησαν μια ζωή μαζί που τους πήγε στη Σεντόνα της Αριζόνα και μετά στη Γαλλία. Ζήσανε στη Νέα Υόρκη αρκετά χρόνια πριν μετακομίσουν στη Σεντόνα, όπου χτίσανε σπίτι και φιλοξένησαν επισκέψεις από πολλούς φίλους που διέσχιζαν τη χώρα, συμπεριλαμβανομένων των Henri Cartier-Bresson, Lee Miller, Roland Penrose, Yves Tanguy, Kay Sage, Pavel Tchelitchew, George Balanchine και Dylan Thomas. Η Tanning κι ο Ernst το 1946 σε διπλό γάμο, παντρεύτηκαν, με τον Man Ray και τη Juliet Browner στο Χόλιγουντ κι ήταν παντρεμένοι για 30 χρόνια.
Το 1949, μετακόμισαν στη Γαλλία, όπου μοίραζαν το χρόνο τους μεταξύ Παρισιού και Touraine, επιστρέφοντας στη Σεντόνα για διαστήματα μέχρι τις αρχές και τα μέσα της 10ετίας ’50. Έζησαν στο Παρίσι και μετά στην Προβηγκία μέχρι το θάνατο του Ernst το 1976 (είχε υποστεί εγκεφαλικό επεισόδιο ένα χρόνο νωρίτερα), έτσι η Tanning επέστρεψε στη Νέα Υόρκη. Συνέχισε να δημιουργεί τέχνη στούντιο στη 10ετία ’80, στη συνέχεια έστρεψε τη προσοχή της στη γραφή και τη ποίησή της στις 10ετίες ’90 και ’00, δουλεύοντας και δημοσιεύοντας μέχρι το τέλος της ζωής της. Πέθανε στις 31 Γενάρη 2012, στο σπίτι της στο Μανχάταν σε ηλικία 102 ετών.

Γενέθλια (αυτοπροσωπογραφία με πόρτες)

Το 1997, ιδρύθηκε το Ίδρυμα Dorothea Tanning, με σκοπό τη διατήρηση της κληρονομιάς του καλλιτέχνη και τη προώθηση ευρύτερης κατανόησης του κοινού για τη τέχνη, τη γραφή και τη ποίηση του καλλιτέχνη. Το Ίδρυμα συνεργάζεται με το Ίδρυμα Destina, που ιδρύθηκε στη Νέα Υόρκη το 2015, για τη διαχείριση και τη διανομή της τέχνης και των περιουσιακών στοιχείων της περιουσίας της Dorothea Tanning για φιλανθρωπικούς σκοπούς. Εκτός από 3 βδομάδες που πέρασε στην Ακαδημία Καλών Τεχνών Σικάγο το 1930, ήταν αυτοδίδακτη καλλιτέχνης. Οι σουρρεαλιστικές εικόνες των έργων της απ’ τη 10ετία ’40 κι οι στενές φιλίες της με καλλιτέχνες και συγγραφείς του Σουρρεαλιστικού Κινήματος οδήγησαν πολλούς να τη θεωρήσουν σουρρεαλίστρια, ωστόσο ανέπτυξε το δικό της προσωπικό στυλ στη διάρκεια καλλιτεχνικής καρριέρας που διήρκεσε 60 έτη.
Τα πρώιμα έργα της, πίνακες όπως το Birthday και το Eine Kleine Nachtmusik (1943), ήταν ακριβείς εικονιστικές αποδόσεις ονειρικών καταστάσεων. Διάβασε πολλά γοτθικά και ρομαντικά μυθιστορήματα από τη τοπική βιβλιοθήκη της στη γενέτειρά της, το Galesburg. Αυτές οι φανταστικές ιστορίες, γεμάτες με εικόνες του φανταστικού, επηρέασαν σε μεγάλο βαθμό το ύφος και τη θεματολογία της για τα επόμενα χρόνια. Όπως κι άλλοι σουρρεαλιστές ζωγράφοι, ήταν σχολαστική στην προσοχή της στις λεπτομέρειες και στο χτίσιμο επιφανειών με προσεκτικά σιωπηλές πινελιές. Μέχρι τέλη 10ετίας ’40, συνέχισε να ζωγραφίζει απεικονίσεις εξωπραγματικών σκηνών, που μερικές συνδύαζαν ερωτικά θέματα με αινιγματικά σύμβολα κι έρημο χώρο. Στη διάρκεια αυτής της περιόδου δημιούργησε διαρκείς φιλίες μεταξύ άλλων, με τους Marcel Duchamp,
Joseph Cornell και John Cage. Σχεδίασε επίσης σκηνικά και κοστούμια για πολλά από τα μπαλέτα του George Balanchine, συμπεριλαμβανομένου του The Night Shadow (η αρχική έκδοση του μπαλέτου του La Sonnambula, το οποίο έκανε πρεμιέρα το 1946 στο City Center of Music and Drama στη Νέα Υόρκη) και έπαιξε σε δύο από τις πρωτοποριακές ταινίες του Hans Richter, Dreams That Money Can Buy (1947) και 8 x 8: Μια σκακιστική σονάτα σε 8 κινήσεις (1957).

Eine Kleine Nachtmusik

Στην επόμενη 10ετία, η ζωγραφική της εξελίχθηκε, έγινε λιγότερο σαφής και περισσότερο υπαινικτική. Τώρα εργάζεται στο Παρίσι και στο Huismes της Γαλλίας, άρχισε να απομακρύνεται από τον σουρρεαλισμό και ν’ αναπτύσσει δικό της στυλ. Μέσα 10ετίας ’50, το έργο της άλλαξε ριζικά κι οι εικόνες της έγιναν όλο και πιο κατακερματισμένες και πρισματικές, με χαρακτηριστικό παράδειγμα έργα όπως οι Αϋπνίες (1957). Όπως εξηγεί, «γύρω στο 1955 οι καμβάδες μου κυριολεκτικά θρυμματίστηκαν… Έσπασα τον καθρέφτη, θα έλεγε κανείς». Μέχρι τέλη 10ετίας ’60, οι πίνακές της ήταν σχεδόν εντελώς αφηρημένοι, αλλά πάντα υποδήλωναν τη γυναικεία μορφή. Από το 1969 ως το 1973, ξεκίνησε αυτό που περιέγραψε ως «έντονη 5ετή περιπέτεια στη μαλακή γλυπτική», εστιάζοντας σε σώμα τρισδιάστατων έργων σε ύφασμα, απομάκρυνση απ’ τα παραδοσιακά, σκληρότερα, μεγαλύτερης διάρκειας γλυπτά υλικά. Σε συνέντευξή της, δήλωσε ότι τα μαλακά γλυπτά της σήμαιναν «ύφασμα ως υλικό για υψηλό σκοπό» και χαιρόταν για την «απαλότητα έναντι της σκληρότητας». 5 απ’ αυτά τα μαλακά ή «ζωντανά» γλυπτά αποτελούν την εγκατάσταση Hôtel du Pavot, Chambre 202 (1970-73) που βρίσκεται τώρα στη μόνιμη συλλογή του Musée National d’Art Moderne στο Centre Georges Pompidou, στο Παρίσι.
Στη διάρκεια της παραμονής της στη Γαλλία τη 10ετία του ’50 ως τη 10ετία του ’70, η Tanning έγινε επίσης ενεργή χαράκτρια, δουλεύοντας σε ατελιέ των Georges Visat και Pierre Chave και δημιουργώντας έργα για μια σειρά βιβλίων καλλιτεχνών περιορισμένης έκδοσης από ποιητές όπως οι Alain Bosquet, Rene Crevel, Lena Leclerq και André Pieyre de Mandiargues. [20] Μετά το θάνατο του συζύγου της το 1976, η Tanning παρέμεινε στη Γαλλία για αρκετά χρόνια με ανανεωμένη συγκέντρωση στη ζωγραφική της. Μέχρι το 1980, είχε μεταφέρει το σπίτι και το στούντιό της στη Νέα Υόρκη και ξεκίνησε μια ενεργητική δημιουργική περίοδο που παρήγαγε πίνακες, σχέδια, κολλάζ και χαρακτικά.

Voltage

Το έργο της έχει αναγνωριστεί σε πολυάριθμες ατομικές εκθέσεις, στις ΗΠΑ και στην Ευρώπη, συμπεριλαμβανομένων σημαντικών αναδρομικών εκθέσεων το 1974 στο Centre National d’Art Contemporain στο Παρίσι (που έγινε το Centre Georges Pompidou το 1977) και το 1993 στο Malmö Konsthall στη Σουηδία και στη συνέχεια στο Camden Arts Centre στο Λονδίνο. Η Δημόσια Βιβλιοθήκη της Νέας Υόρκης πραγματοποίησε αναδρομική έκθεση των χαρακτικών της το 1992 και το Μουσείο Τέχνης της Φιλαδέλφειας πραγματοποίησε μικρή αναδρομική έκθεση το 2000 με τίτλο Birthday and Beyond για να σηματοδοτήσει την απόκτηση της περίφημης αυτοπροσωπογραφίας της το 1942, Birthday. Το 2018, το Museo Nacional Centro de Arte Reina Sofía, στη Μαδρίτη, πραγματοποίησε μεγάλη έκθεση του έργου της, σε επιμέλεια της Alyce Mahon, που ταξίδεψε στη Tate Modern του Λονδίνου το 2019.
Η Tanning έγραψε ιστορίες και ποιήματα καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής της, με το 1ο της διήγημα να δημοσιεύεται στο VVV το 1943 και πρωτότυπα ποιήματα να συνοδεύουν τα χαρακτικά της στα βιβλία περιορισμένης έκδοσης Demain (1964) κι En chair et en or (1973). Ωστόσο, ήταν μετά την επιστροφή της στη Νέα Υόρκη τη 10ετία ’80 που άρχισε να επικεντρώνεται στο γράψιμο. Το 1986, δημοσίευσε τα 1α της απομνημονεύματα, με τίτλο Γενέθλια για τον πίνακα που είχε τόσο εξέχουσα θέση στη βιογραφία της. Έκτοτε έχει μεταφραστεί σε 4 άλλες γλώσσες. Το 2001, έγραψε εκτεταμένη έκδοση των απομνημονευμάτων της με τίτλο Between Lives: An Artist and Her World.

Η Μυστική Πορεία Του Ρενέ Κρεβέλ

Με την ενθάρρυνση του φίλου και μέντορά της Τζέιμς Μέριλ (που ‘τανε πολλά έτη Καγκελάριος Ακαδημίας Αμερικανών Ποιητών), άρχισε να γράφει τη δική της ποίηση στα 80 της και ποιήματά της δημοσιεύονταν τακτικά σε λογοτεχνικές κριτικές και περιοδικά όπως το Yale Review, το Poetry, το The Paris Review και το The New Yorker μέχρι το τέλος της ζωής της. Συλλογή ποιημάτων της, A Table of Content και σύντομο μυθιστόρημα, Chasm: A Weekend, δημοσιεύθηκαν και τα 2 το 2004. Η 2η ποιητική συλλογή της, Coming to That, εκδόθηκε από τον εκδοτικό οίκο Graywolf Press το 2011.

Το 1994, η Tanning κέρδισε το βραβείο Wallace Stevens της Ακαδημίας Αμερικανών Ποιητών, ετήσιο βραβείο 100.000 δολαρίων που απονέμεται σε έναν ποιητή σε αναγνώριση της εξαιρετικής και αποδεδειγμένης δεξιοτεχνίας στη τέχνη της ποίησης.

Παραλειπόμενα και ρηθέντα της:

Σε συνέντευξή της στο Salon.com το 2002, απαντώντας στην ερώτηση: “Τι προσπάθησες να επικοινωνήσεις ως καλλιτέχνις; Ποιοι ήταν οι στόχοι σου και τους έχεις πετύχει;” Απάντησε κάνοντας χιούμορ: “Θα ήμουν ικανοποιημένη αν είχα δείξει πως υπάρχουνε περισσότερα από όσα βλέπει το μάτι“. Και στο: “Τι πιστεύεις για τα έργα τέχνης που δημιουργούνται σήμερα;” απάντησε: “Δεν μπορώ να απαντήσω σε αυτό χωρίς να θυσιάσω τον κόσμο της τέχνης, αρκεί να πω ότι το μεγαλύτερο μέρος του προέρχεται κατευθείαν από το dada του 1917. Έχω την εντύπωση ότι η ιδέα είναι να σοκάρει … Τόσοι πολλοί άνθρωποι προσπαθούν να ξεπεράσουν το ουρητήριο του Duchamp, δεν είναι ακόμη συγκλονιστικό, απλά λυπηρό “. Όταν μίλησε για τη σχέση της με τον Ernst σε συνέντευξη, η Tanning είπε: “Ήμουν μοναχική, είμαι μια μοναχική, ευτυχώς Θεέ μου, γιατί είναι ο μόνος τρόπος που μπορώ να με φανταστώ ότι δουλεύω. Κι όταν συνδέθηκα με τον Max, ήτανε σαφώς το μόνο άτομο που χρειαζόμουνα και σας διαβεβαιώ, ποτέ δεν μιλήσαμε για τέχνη“.

Αν δεν ήτανε γνωστό ότι ήμουνα σουρρεαλίστρια, δεν νομίζω ότι θα ήταν εμφανές σε αυτά που κάνω τώρα, αλλά είμαι όντως.

Γυναίκες καλλιτέχνες; Δεν υπάρχει τέτοιο πράγμα ή πρόσωπο, είναι εξίσου μια αντίφαση σε όρους “καλλιτέχνης άνθρωπος” ή “καλλιτέχνης ελέφαντας”. Μπορείς να είσαι γυναίκα και μπορείς να είσαι καλλιτέχνης, αλλά το ένα είναι δεδομένο και το άλλο είσαι εσύ“.

Η τέχνη ήτανε πάντα η σχεδία πάνω στην οποία ανεβαίνουμε για να διατηρήσουμε τη ψυχραιμία μας.

==============================================