Βιογραφικü
Ο Θεüδωρος Κολοκοτρþνης (3 Απρßλη 1770-4 ΦλεβÜρη 1843) Þτανε ΚλÝφτης, πολιτικüς στην ΕλλÜδα, καπετÜνιος και στρατηγüς της ΕπανÜστασης του 1821. Γνωστüς κι ως ΓÝρος του ΜοριÜ.
ΓεννÞθηκε στο Ραμαβοýνι της Μεσσηνßας, καταγüταν απü το Λιμποβßσι και πÝρασε τα παιδικÜ του χρüνια στην Αλωνßσταινα της Αρκαδßας που Þτανε τüπος καταγωγÞς της μητÝρας του, Ζαμπßας ΚωτσÜκη (εκεß κατÝφυγαν οι δυο τους, μετÜ το θÜνατο του πατÝρα). Ο πατÝρας του, ΚωνσταντÞς, πÞρε μÝρος στην Ýνοπλη εξÝγερση που υποκινÞθηκε απü την Αικατερßνη Β' της Ρωσßας το 1770 και σκοτþθηκε σε συγκροýσεις μαζß με δýο αδελφοýς του απü τους Τοýρκους.
Ο Κολοκοτρþνης γßνηκε ΚλÝφτης της ΠελοποννÞσου και στα 15 του Ýγινε καπετÜνιος. ¸χοντας αποκτÞσει πεßρα στη θÜλασσα ως κουρσÜρος, το 1805 πÞρε μÝρος στις ναυτικÝς επιχειρÞσεις του ρωσικοý στüλου κατÜ το ρωσοτουρκικü πüλεμο. Το ΓενÜρη του 1806 κι ενþ βρισκüτανε στη Πελοπüννησο βγÞκε διÜταγμα δßωξÞς του. ΑποτÝλεσμα αυτοý Þταν να ακολουθÞσει πολýμηνη περιπετειþδης και δραματικÞ καταδßωξη του απü τους Τοýρκους σε πολλÜ χωριÜ και πüλεις της ΠελοποννÞσου. ΚατÜφερε να διαφýγει μαχüμενος τελικÜ με πλοιÜριο, φεýγοντας απü τα ανατολικÜ του Λακωνικοý Κüλπου και περνþντας στα ρωσοκρατοýμενα Κýθηρα μ' ενδιÜμεση στÜση στην Ελαφüνησο λüγω κακοκαιρßας. Απü το 1810 υπηρÝτησε στο ελληνικü στρατιωτικü σþμα του αγγλικοý στρατοý στη ΖÜκυνθο και τιμÞθηκε με το βαθμü του ταγματÜρχη για τη δρÜση του εναντßον των ΓÜλλων.
Το 1818 μυÞθηκε στη ΦιλικÞ Εταιρεßα κι Üρχισε να προετοιμÜζει την ΕπανÜσταση στο ΜοριÜ. Ως απεσταλμÝνος της στη ΜÜνη, σÞκωσε τη σημαßα της ΕπανÜστασης στη ΚαλαμÜτα στις 23 ΜÜρτη 1821. Πρωταγωνßστησε σε πολλÝς στρατιωτικÝς επιχειρÞσεις του αγþνα, üπως στη νßκη στο ΒαλτÝτσι (14 ΜÜη 1821), στην Üλωση της ΤριπολιτσÜς (23 ΣεπτÝμβρη 1821), üπου σφαγιαστÞκανε περßπου 40.000 Üμαχοι Τοýρκοι κι Εβραßοι, στη καταστροφÞ της στρατιÜς του ΔρÜμαλη στα ΔερβενÜκια (26 Ιουλßου 1822), üπου διÝσωσε τον Αγþνα στη Πελοπüννησο, αφοý πρυτÜνευσαν η ευφυÀα κι η τüλμη του στρατηγικοý του νου. Οι επιτυχßες αυτÝς τον ανÝδειξαν σε αρχιστρÜτηγο της ΠελοποννÞσου. Στον εμφýλιο πολλÝς φορÝς προσπÜθησε ν' αμβλýνει τις αντιθÝσεις ανÜμεσα στους αντιπÜλους, αλλÜ παρολαυτÜ δεν απÝφυγε τη ρÞξη. ΜετÜ απü Ýνοπλες συγκροýσεις, ο ßδιος κι ο γιος του συνελÞφθησαν και φυλακßστηκαν στο Ναýπλιο.
Αξιοσημεßωτη εßναι η αναφορÜ στ' απομνημονεýματÜ του σχετικÜ με τη κατÜληψη της ΤριπολιτσÜς:
¼ταν Ýμβηκα εις την ΤροπολιτσÜ, με Ýδειξαν τον ΠλÜτανο εις το παζÜρι üπου εκρÝμαγαν τους ¸λληνας. ΑναστÝναξα και εßπα: "Aúντε, πüσοι απü το σüγι μου και απü το Ýθνος μου εκρεμÜσθηκαν εκεß" και διÝταξα και το Ýκοψαν.
Ο ΣουλτÜνος ζÞτησε τη βοÞθεια της Αιγýπτου για να σταματÞσει την ΕπανÜσταση, οπüτε ο γιος του ΜεχμÝτ ΑλÞ και διÜδοχος του αιγυπτιακοý θρüνου ΙμπραÞμ αποβιβÜστηκε το 1825 στο ΜοριÜ. Η Σφακτηρßα και το Ναυαρßνο πÝσανε στα χÝρια των Αιγυπτßων και τüτε ο Κολοκοτρþνης αποφυλακßστηκε για να τον αντιμετωπßσει μαζß με τον Πετρüμπεη ΜαυρομιχÜλη. Χωρßς πολυÜριθμο στρατü ξεκßνησε και πÜλι τον κλεφτοπüλεμο, που διÞρκεσε ως το 1828, üταν στην ΕλλÜδα Ýφτασε το στρÜτευμα του στρατηγοý Μεζüν μ' εντολÞ του Καρüλου Ι' της Γαλλßας για να διασþσει την ΕλλÜδα απü τα αιγυπτιακÜ στρατεýματα.
Αξßζει να τονιστεß η στρατηγικÞ φυσιογνωμßα του, καθþς διοικοýσε τα στρατεýματα με ιδιοφυÞ τρüπο, χρησιμοποιþντας τακτικÝς του κλεφτοπολÝμου þστε να μπορεß ν' ανταπεξÝρχεται το στρÜτευμα στην αριθμητικÞ υπεροχÞ του αντιπÜλου. Ενδεικτικü της δυσκολßας του αγþνα του '21 εßναι το παρακÜτω απüσπασμα απü τα απομνημονεýματα του.
O ΙμπραÀμης μου επαρÜγγειλε μια φορÜ διατß δεν στÝκω να πολεμÞσωμεν (κατÜ μÝτωπον). Εγþ του αποκρßθηκα, ας πÜρη πεντακüσιους, χßλιους, και παßρνω και εγþ Üλλους τüσους, και τüτε πολεμοýμε, Þ αν θÝλη ας Ýλθη και να μονομαχÞσωμεν οι δýο. Αυτüς δεν με αποκρßθηκε εις κανÝνα. Και αν Þθελε το δεχθÞ το Ýκαμνα με üλην την καρδιÜν, διüτι Ýλεγα αν χανüμουν ας πÞγαινα, αν τον χαλνοýσα, εγλýτωνα το Ýθνος μου.
Επßσης μεγÜλη σημασßα Ýδινε στη καταστροφÞ πüρων (τροφÝς-ζωοτροφÝς) του αντιπÜλου καθþς και στην εξασφÜλιση τροφÞς για το στρÜτευμα του. Αναγνþρισε πολλÝς φορÝς το Ýργο και τη σημασßα των ΕλλÞνων κτηνοτρüφων, που εξασφÜλιζαν με χιλιÜδες ζþα τους τροφÞ για την υποστÞριξη των μαχητþν και γενικÜ του Αγþνα.
Ως το τÝλος της ΕπανÜστασης, συνÝχισε να διαδραματßζει ενεργü ρüλο στα στρατιωτικÜ και πολιτικÜ πρÜγματα της εποχÞς. ΥπÞρξε Ýνθερμος οπαδüς της πολιτικÞς του Καποδßστρια και πρωτοστÜτησε στα γεγονüτα για την ενθρüνιση του ¼θωνα. Το 1833, üμως, οι διαφωνßες του με την αντιβασιλεßα τον οδÞγησαν, μαζß με Üλλους αγωνιστÝς, πÜλι στις φυλακÝς του Ιτς-ΚαλÝ στ' ΑνÜπλι, με τη κατηγορßα της εσχÜτης προδοσßας και στις 25 ΜÜη 1834, μαζß με τον Πλαποýτα, καταδικÜστηκε σε θÜνατο. ¸λαβε χÜρη μετÜ την ενηλικßωση του ¼θωνα το 1835, οπüτε ονομÜστηκε στρατηγüς κι Ýλαβε το αξßωμα του Συμβοýλου της Επικρατεßας. Στα τελευταßα χρüνια της ζωÞς του υπαγüρευσε στον Γεþργιο ΤερτσÝτη τα "ΑπομνημονεýματÜ" του, που κυκλοφορÞσανε το 1851 με τßτλο "ΔιÞγησις ΣυμβÜντων Της ΕλληνικÞς ΦυλÞς Απü Τα 1770 'Εως Τα 1836" και τα οποßα αποτελοýν πολýτιμη πηγÞ για την ΕλληνικÞ ΕπανÜσταση.
Ο Θεüδωρος Κολοκοτρþνης πÝθανε μια νýχτα του 1843 απü αποπληξßα, επιστρÝφοντας απü γλÝντι στα βασιλικÜ ανÜκτορα. ΠαιδιÜ του Þταν ο ΓιÜννης, που Ýγινε στρατιωτικüς και μετÝπειτα πρωθυπουργüς, ο Κωνσταντßνος, ο ΠÜνος, που σκοτþθηκε το 1829 κι η ΕλÝνη, σýζυγος του ΝικÞτα Σταματελüπουλου (ΝικηταρÜ).
Πεδßον Του 'Αρεως ΧαλÜνδρι
---------------------------------------------------------------------------
Ο Θεüδωρος Κολοκοτρþνης απηýθυνε στη Πνýκα, τον πιο κÜτω λüγο προς τους νÝους του Α' Γυμνασßου της ΑθÞνας:
ΠαιδιÜ μου!
Εις τον τüπο τοýτο, οποý εγþ πατþ σÞμερα, επατοýσαν και εδημηγοροýσαν τον παλαιü καιρü Üνδρες σοφοß, και Üνδρες με τους οποßους δεν εßμαι Üξιος να συγκριθþ και οýτε να φθÜσω τα ßχνη των. Εγþ επιθυμοýσα να σας ιδþ, παιδιÜ μου, εις την μεγÜλη δüξα των προπατüρων μας, και Ýρχομαι να σας ειπþ, üσα εις τον καιρü του αγþνος και προ αυτοý και ýστερα απ' αυτüν ο ßδιος επαρατÞρησα, και απ' αυτÜ να κÜμωμε συμπερασμοýς και δια την μÝλλουσαν ευτυχßαν σας, μολονüτι ο Θεüς μüνος ηξεýρει τα μÝλλοντα. Και δια τους παλαιοýς ¸λληνας, οποßας γνþσεις εßχαν και ποßα δüξα και τιμÞν Ýχαιραν κοντÜ εις τα Üλλα Ýθνη του καιροý των, οποßους Þρωας, στρατηγοýς, πολιτικοýς εßχαν, δια ταýτα σας λÝγουν καθ' ημÝραν οι διδÜσκαλοß σας και οι πεπαιδευμÝνοι μας. Εγþ δεν εßμαι αρκετüς. Σας λÝγω μüνον πως Þταν σοφοß και απü εδþ επÞραν και εδανεßσθησαν τα Üλλα Ýθνη την σοφßαν των.
Εις τον τüπον, τον οποßον κατοικοýμε, εκατοικοýσαν οι παλαιοß ¸λληνες, απü τους οποßους και ημεßς καταγüμεθα και ελÜβαμε το üνομα τοýτο. Αυτοß διÝφεραν απü ημÜς εις την θρησκεßαν, διüτι επροσκυνοýσαν τες πÝτρες και τα ξýλα. Αφοý ýστερα Þλθε στον κüσμο ο Χριστüς, οι λαοß üλοι επßστευσαν εις το ΕυαγγÝλιü του, και Ýπαυσαν να λατρεýουν τα εßδωλα. Δεν επÞρε μαζß του οýτε σοφοýς οýτε προκομμÝνους, αλλ' απλοýς ανθρþπους, χωρικοýς καß ψαρÜδες, και με τη βοÞθεια του Αγßου Πνεýματος Ýμαθαν üλες τες γλþσσες του κüσμου, οι οποßοι, μολονüτι üπου και αν Ýβρισκαν εναντιüτητες και οι βασιλεßς και οι τýραννοι τους κατÝτρεχαν, δεν ημπüρεσε κανÝνας να τους κÜμη τßποτα. Αυτοß εστερÝωσαν την πßστιν.
Οι παλαιοß ¸λληνες, οι πρüγονοß μας, Ýπεσαν εις την διχüνοια και ετρþγονταν μεταξý τους και Ýτσι Ýλαβαν καιρü πρþτα οι Ρωμαßοι, Ýπειτα Üλλοι βÜρβαροι καß τους υπüταξαν. ¾στερα Þλθαν οι ΜουσουλμÜνοι και Ýκαμαν ü,τι ημποροýσαν, δια να αλλÜξη ο λαüς την πßστιν του. ¸κοψαν γλþσσες εις πολλοýς ανθρþπους, αλλ' εστÜθη αδýνατο να το κατορθþσουν. Τον Ýνα Ýκοπταν, ο Üλλος το σταυρü του Ýκαμε. Σαν εßδε τοýτο ο σουλτÜνος, διüρισε Ýνα βιτσερÝ (αντιβασιλÝα), Ýναν πατριÜρχη και του Ýδωσε την εξουσßα της εκκλησßας. Αυτüς και ο λοιπüς κλÞρος Ýκαμαν ü,τι τους Ýλεγε ο σουλτÜνος. ¾στερον Ýγιναν οι κοτζαμπÜσηδες (προεστοß) εις üλα τα μÝρη. Η τρßτη τÜξη, οι Ýμποροι και οι προκομμÝνοι, το καλýτερο μÝρος των πολιτþν, μην υποφÝρνοντες τον ζυγü Ýφευγαν, και οι γραμματισμÝνοι επÞραν και Ýφευγαν απü την ΕλλÜδα, την πατρßδα των και Ýτσι ο λαüς, üστις στερημÝνος απü τα μÝσα της προκοπÞς, εκατÞντησεν εις αθλßαν κατÜσταση, και αυτÞ αýξαινε κÜθε Þμερα χειρüτερα, διüτι, αν ευρßσκετο μεταξý του λαοý κανεßς με ολßγην μÜθηση, τον ελÜμβανε ο κλÞρος, üστις Ýχαιρε προνüμια, Þ εσýρετο απü τον Ýμπορο της Ευρþπης ως βοηθüς του Þ εγßνετο γραμματικüς του προεστοý. Και μερικοß μην υποφÝροντες την τυραννßαν του Τοýρκου και βλÝποντας τες δüξες και τες ηδονÝς οποý ανελÜμβαναν αυτοß, Üφηναν την πßστη τους και εγßνοντο ΜουσουλμÜνοι. Καß τοιουτοτρüπως κÜθε Þμερα ο λαüς ελßγνευε καß επτþχαινε.
Εις αυτÞν την δυστυχισμÝνη κατÜσταση μερικοß απü τους φυγÜδες γραμματισμÝνους εμετÜφραζαν και Ýστελναν εις την ΕλλÜδα βιβλßα και εις αυτοýς πρÝπει να χρωστοýμε ευγνωμοσýνη, διüτι ευθýς οποý κανÝνας Üνθρωπος απü το λαü εμÜνθανε τα κοινÜ γρÜμματα, εδιÜβαζεν αυτÜ τα βιβλßα και Ýβλεπε ποßους εßχαμε προγüνους, τι Ýκαμεν ο ΘεμιστοκλÞς, ο Αριστεßδης και Üλλοι πολλοß παλαιοß μας, και εβλÝπαμε και εις ποßαν κατÜσταση ευρισκüμεθα τüτε. ¼θεν μας Þλθεν εις το νου να τους μιμηθοýμε και να γßνουμε ευτυχÝστεροι. Και Ýτσι Ýγινε και επροüδευσεν η Εταιρεßα.
¼ταν αποφασßσαμε να κÜμωμε την ΕπανÜσταση, δεν εσυλλογισθÞκαμε οýτε πüσοι εßμεθα οýτε πως δεν Ýχομε Üρματα οýτε üτι οι Τοýρκοι εβαστοýσαν τα κÜστρα και τας πüλεις οýτε κανÝνας φρüνιμος μας εßπε: "ποý πÜτε εδþ να πολεμÞσετε με σιταροκÜραβα βατσÝλα", αλλÜ ως μßα βροχÞ Ýπεσε εις üλους μας η επιθυμßα της ελευθερßας μας και üλοι, και ο κλÞρος μας και οι προεστοß και οι καπεταναßοι και οι πεπαιδευμÝνοι και οι Ýμποροι, μικροß και μεγÜλοι, üλοι εσυμφωνÞσαμε εις αυτü το σκοπü και εκÜμαμε την ΕπανÜσταση.
Εις τον πρþτο χρüνο της ΕπαναστÜσεως εßχαμε μεγÜλη ομüνοια και üλοι ετρÝχαμε σýμφωνοι. Ο Ýνας επÞγεν εις τον πüλεμο, ο αδελφüς του Ýφερνε ξýλα, η γυναßκα του εζýμωνε, το παιδß του εκουβαλοýσε ψωμß και μπαρουτüβολα εις το στρατüπεδον και εÜν αυτÞ η ομüνοια εβαστοýσε ακüμη δýο χρüνους, ηθÝλαμε κυριεýσει και την Θεσσαλßα και την Μακεδονßα, και ßσως εφθÜναμε και Ýως την Kωνσταντινοýπολη. Τüσον τρομÜξαμε τους Τοýρκους, οποý Üκουγαν ¸λληνα και Ýφευγαν χßλια μßλια μακρÜ. Εκατüν ¸λληνες Ýβαζαν πÝντε χιλιÜδες εμπρüς, και Ýνα καρÜβι μιαν ÜρμÜδα. AλλÜ δεν εβÜσταξε!. ¹λθαν μερικοß και ηθÝλησαν να γÝνουν μπαρμπÝρηδες εις του κασßδη το κεφÜλι. Μας πονοýσε το μπαρμπÝρισμÜ τους. Μα τι να κÜμομε; Εßχαμε και αυτουνþν την ανÜγκη.
Απü τüτε Þρχισεν η διχüνοια και εχÜθη η πρþτη προθυμßα και ομüνοια. Και üταν Ýλεγες τον Κþστα να δþσει χρÞματα διÜ τας ανÜγκας του Ýθνους Þ να υπÜγει εις τον πüλεμο, τοýτος επρüβαλλε τον ΓιÜννη. Και μ' αυτüν τον τρüπο κανεßς δεν Þθελε οýτε να συνδρÜμει οýτε να πολεμÞσει. Και τοýτο εγßνετο, επειδÞ δεν εßχαμε Ýνα αρχηγü και μßαν κεφαλÞ. ΑλλÜ Ýνας Ýμπαινε πρüεδρος Ýξι μÞνες, εσηκþνετο ο Üλλος και τον Ýριχνε και εκÜθετο αυτüς Üλλους τüσους, και Ýτσι ο Ýνας Þθελε τοýτο και ο Üλλος το Üλλο. ºσως üλοι ηθÝλαμε το καλü, πλην καθÝνας κατÜ την γνþμη του. ¼ταν προστÜζουνε πολλοß, ποτÝ το σπßτι δεν χτßζεται οýτε τελειþνει. Ο Ýνας λÝγει üτι η πüρτα πρÝπει να βλÝπει εις το ανατολικü μÝρος, ο Üλλος εις το αντικρινü και ο Üλλος εις τον βορÝα, σαν να Þτον το σπßτι εις τον αραμπÜ και να γυρßζει, καθþς λÝγει ο καθÝνας. Με τοýτο τον τρüπο δεν κτßζεται ποτÝ το σπßτι, αλλÜ πρÝπει να εßναι Ýνας αρχιτÝκτων, οποý να προστÜζει πως θα γενεß.
Παρομοßως και ημεßς εχρειαζüμεθα Ýναν αρχηγü και Ýναν αρχιτÝκτονα, üστις να προστÜζει και οι Üλλοι να υπακοýουν και να ακολουθοýν. Αλλ' επειδÞ εßμεθα εις τÝτοια κατÜσταση, εξ αιτßας της διχüνοιας, μας Ýπεσε η ΤουρκιÜ επÜνω μας και κοντÝψαμε να χαθοýμε, και εις τους στερνοýς επτÜ χρüνους δεν κατορθþσαμε μεγÜλα πρÜγματα. Εις αυτÞ την κατÜσταση Ýρχεται ο βασιλεýς, τα πρÜγματα ησυχÜζουν και το εμπüριο και Þ γεωργßα και οι τÝχνες αρχßζουν να προοδεýουν και μÜλιστα Þ παιδεßα. ΑυτÞ η μÜθησις θα μας αυξÞσει και θα μας ευτυχÞσει. ΑλλÜ διÜ να αυξÞσομεν, χρειÜζεται και η στερÝωσις της πολιτεßας μας, η üποßα γßνεται με την καλλιÝργεια και με την υποστÞριξη του Θρüνου. Ο βασιλεýς μας εßναι νÝος και συμμορφþνεται με τον τüπο μας, δεν εßναι προσωρινüς, αλλ' η βασιλεßα του εßναι διαδοχικÞ και θα περÜσει εις τα παιδιÜ των παιδιþν του και με αυτüν κι εσεßς και τα παιδιÜ σας θα ζÞσετε. ΠρÝπει να φυλÜξετε την πßστη σας και να την στερεþσετε, διüτι, üταν επιÜσαμε τα Üρματα εßπαμε πρþτα υπÝρ πßστεως και Ýπειτα υπÝρ πατρßδος.
¼λα τα Ýθνη του κüσμου Ýχουν και φυλÜττουν μια Θρησκεßα. Και αυτοß, οι Εβραßοι, οι üποßοι κατατρÝχοντο και μισοýντο και απü üλα τα Ýθνη, μÝνουν σταθεροß εις την πßστη τους. Να μην Ýχετε πολυτÝλεια, να μην πηγαßνετε εις τους καφενÝδες και τα μπιλιÜρδα. Να δοθεßτε εις τας σπουδÜς σας και καλýτερα να κοπιÜσετε ολßγον, δýο και τρεις χρüνους και να ζÞσετε ελεýθεροι εις το επßλοιπο της ζωÞς σας, παρÜ να περÜσετε τÝσσαρους - πÝντε χρüνους τη νεüτητÜ σας, και να μεßνετε αγρÜμματοι. Να σκλαβωθεßτε εις τα γρÜμματα σας. Να ακοýετε τας συμβουλÜς των διδασκÜλων και γεροντοτÝρων, και κατÜ την παροιμßα, "μýρια Þξευρε και χßλια μÜθαινε". Η προκοπÞ σας και Þ μÜθησÞ σας να μην γßνει σκεπÜρνι μüνο διÜ το Üτομü σας, αλλÜ να κοιτÜζει το καλü της κοινüτητος, και μÝσα εις το καλü αυτü ευρßσκεται και το δικü σας.
Εγþ, παιδιÜ μου, κατÜ κακÞ μου τýχη, εξ αιτßας των περιστÜσεων, Ýμεινα αγρÜμματος και δια τοýτο σας ζητþ συγχþρηση, διüτι δεν ομιλþ καθþς οι δÜσκαλοι σας. Σας εßπα üσα ο ßδιος εßδα, Þκουσα και εγνþρισα, δια να ωφεληθÞτε απü τα απερασμÝνα και απü τα κακÜ αποτελÝσματα της διχονοßας, την οποßαν να αποστρÝφεσθε, και να Ýχετε ομüνοια. ΕμÜς μη μας τηρÜτε πλÝον. Το Ýργο μας και ο καιρüς μας επÝρασε. Και αι ημÝραι της γενεÜς, η οποßα σας Üνοιξε το δρüμο, θÝλουν μετ' ολßγον περÜσει. Την ημÝρα της ζωÞς μας θÝλει διαδεχθÞ η νýκτα του θανÜτου μας, καθþς την ημÝραν των Αγßων ΑσωμÜτων θÝλει διαδεχθÞ η νýκτα και η αυριανÞ Þμερα. Εις εσÜς μÝνει να ισÜσετε και να στολßσετε τον τüπο, οποý ημεßς ελευθερþσαμε• και, δια να γßνη τοýτο, πρÝπει να Ýχετε ως θεμÝλια της πολιτεßας την ομüνοια, την θρησκεßα, την καλλιÝργεια του Θρüνου και την φρüνιμον ελευθερßα.
Τελειþνω το λüγο μου.
ΖÞτω ο Βασιλεýς μας ¼θων! ΖÞτω οι σοφοß διδÜσκαλοι! ΖÞτω η ΕλληνικÞ Νεολαßα!
Πνýκα 8 Οκτωβρßου 1838 Θεüδωρος Κολοκοτρþνης
(δημοσιεýτηκε στην εφημερßδα Ο Αιþν στις 13 Νοεμβρßου 1838)