Emilie du Chatelet (1706-1749)
Gabrielle-Emilie Le Tonnelier de Breteuil Marquise du Chastellet-Laumont
¹τανε 17 ΔεκÝμβρη του Σωτηρßου ¸τους 1706, που ο Louis Nicolas Le Tonnelier de Breteuil, ανþτερος δικαστικüς υπÜλληλος του Λουδοβßκου 14ου -αγüρασε τη θÝση αυτÞ και τη κρÜτησε μÝχρι τον θÜνατο του Λουδοβßκου, το 1715-, στις Βερσαλßες με ιδιüκτητο πýργο στο Παρßσι και μεγÜλες εκτÜσεις δικÝς του στη Touraine, Ýμαθε πως απÝκτησε Üλλη μια κüρη -το τελευταßο του απü συνολικÜ πÝντε παιδιÜ, εßχεν Üλλα δυο κορßτσια κι Üλλα δυο αγüρια-, απü τη δεýτερη σýζυγü του, Gabrielle Anne de Froulay, που 'χε παντρευτεß το 1697. ΠειθαρχημÝνη γυναßκα, Þσυχη και φιλομαθÞς, ü,τι Ýπρεπε δηλαδÞ για Ýνα ΚαθωσπρÝπει κýριο της ΓαλλικÞς Αριστοκρατßας, που γουστÜριζε να... παßζει που και που και που 'χε περιγραφεß σαν "Ýνας γüης στα νιÜτα του, λßγο γελοßος, που κανεßς δεν τονε συμπÜθησε πολý", αντßθετα με τη πρþτη του σýζυγο που τελικÜ την Ýκλεισε μονÜχη σε... μονÞ.
Η εποχÞ αυτÞ στη Γαλλßα, θα μποροýσε να περιγραφεß περßπου Ýτσι: ΑντιπÜθεια για τις σπουδÝς στα κορßτσια, που εßτε δε σπουδÜζανε διüλου, εßτε παßρνανε μερικÜ στοιχειþδη μαθÞματα στο σπßτι, επßσης, μüνο μÝσω των ερωτοτροπιþν και της ßντριγκας μποροýσε κανεßς να πετýχει σπουδαßα πρÜματα κι ειδικÜ κοπÝλες που θÝλαν να 'ναι Þ να μποýνε στην ΥψηλÞ Κοινωνßα, μüνο μÝσω ενüς καλοý γÜμου, μιας σωστÞς επιλογÞς συζýγου δηλαδÞ, θα μποροýσαν να το εξασφαλßσουν.
Σ' αυτÞ λοιπüν την εποχÞ και κατÜσταση, Þρθε στον κüσμο η Gabrielle-Emilie Le Tonnelier de Breteuil, -Εμιλß επß το συντομþτερο- κι απü μικρü κοριτσÜκι, Þταν Üχαρη, ψηλÞ, -σýμφωνα με την εξαδÝρφÞ της, κυρßα de Crequi, που τη ζÞλευε και δε τη χþνευε διüλου-, αλλÜ πανÝξυπνη και με λατρεßα στη μελÝτη: "Η εξαδÝλφη μου Þτανε τÝσσερα χρüνια μικρüτερη απü μÝνα, μα πεντÝξη ßντσες ψηλüτερη, με μακρÜ üλα τα Üκρα της, Ýνας κολοσσüς δýναμης κι Ýνα σκÝτο θαýμα αδεξιüτητας", θα πει, αναφερομÝνη στη μικρÞ μüλις τεσσÜρων ετþν ξαδÝλφη της. Δε βαριÝσαι, μικρü το κακü.
Απü μικρü κοριτσÜκι επßσης, Ýδειξε σαφÞ προτßμηση στα μαθÞματα που λÜμβανε στο μεγÜλο πýργο του Παρισιοý. Ευτυχþς, ο πατÝρας την ενθÜρρυνε σ' αυτü, βλÝποντας την ÝφεσÞ της. ΕιδικÜ μετÜ το θÜνατο του Λουδοβßκου το 1715, που εγκαταστÜθηκε μüνιμα στον πýργο, χÜνοντας μεν τη θÝση του ανþτερου δικαστικοý υπÜλληλου, μα Ýχοντας δε üλο το... κüσμο στα πüδια του. Απü τα 9 της χρüνια λοιπüν Ýδειξε τρομερÞ ικανüτητα απüκτησης και παγεßωσης γνþσεων τüσο στις γλþσσες και στα μαθηματικÜ üσο και στις φυσικÝς επιστÞμες. Επßσης, οι γονεßς της, για να καταπολεμÞσουνε την... αδεξιüτητÜ της, της εßχανε πÜρει κÜτι δασκÜλους και για αθλητικÝς δραστηριüτητες, χορü, ιππασßα, ξιφασκßα, γυμναστικÞ, Ýμαθε μουσικÞ, -Ýπαιζε αρπßχορδο σχετικÜ ικανοποιητικÜ κι εßχε και μια καλοýλα φωνÞ- κι εßχε διδαχτεß και τη τÝχνη του ηθοποιοý, Ýχοντας παßξει μερικοýς ρüλους.
Σýντομα, τα λατινικÜ, ιταλικÜ, αγγλικÜ, Þτανε κτÞμα της, στα 12 εßχε κÜνει 6 τις γλþσσες προσθÝτονας ελληνικÜ και γερμανικÜ, ενþ δεν Ýδειξε ζωηρü ενδιαφÝρον για τα ισπανικÜ, επικαλοýμενη τη δικαιολογßα, πως σ' αυτÞ τη γλþσσα μüνον Ýνα βιβλßο Ýχει γραφεß που θα την ενδιÝφερε, μα κι αυτü δεν εßναι δα και τüσο μεγÜλης σπουδαιüτητας. Εßδατε Üποψη η μικρÜ ε; ¼χι παßζουμε! ΜελÝτησε επßσης Tasso, ΟρÜτιο, Βιργßλιο, ΚικÝρωνα, Lucretius, Milton κι Üλλους μεγÜλους, που γρÞγορα γßνανε κτÞμα της, ενþ εκπüνησε μια καταπληκτικÞ μετÜφραση στα γαλλικÜ, της ΑινειÜδας (Aeneid).
ΠαρÜ üμως τα ταλÝντα της στον τομÝα των γλωσσþν, η αληθινÞ αγÜπη της Þτανε τα μαθηματικÜ κι η φιλοσοφßα. Η στροφÞ στη μελÝτη αυτþν των περιοχþν ενθαρρýνθηκε απü 'ναν οικογενειακü φßλο, τον Μ.de Mezieres, που αναγνþρισε το μοναδικü ταλÝντο της κι αν εßναι ν' αναζητηθεß κÜποιος... υπεýθυνος για τη μετÝπειτα πορεßα της, ßσως θα πρÝπει να 'ναι αυτüς. Επßσης üμως, θα μποροýσε να 'χε δει, απü τις μεγÜλες δεξιþσεις στο σπßτι, üλους τους μεγÜλους μαθηματικοýς, üπως πχ. ο Bernard de Fontenelle, Þ φιλοσüφους της εποχÞς, -üπως ο Βολταßρος- που παρÞλαυναν εκεß κατÜ καιροýς.
Οι εργασßες εκεß της στα μαθηματικÜ, -σýμφωνα με τον ΜεζιÝρ- Þτανε... θηλυκιÝς μεν, αλλÜ σπÜνιας πειθαρχßας, τρομερÜ ουσιαστικÝς κι εντυπωσιακÝς. Φανταστεßτε μια ψηλÞ κοπÝλα με μακριÜ μαýρα μαλλιÜ, Þδη πανÝμορφη, ευαßσθητη, ανεξÜρτητη με πανßσχυρη προσωπικüτητα και πεισματÜρα, να κατοικεß σ' Ýνα πýργο με θÝα στους κÞπους του Κεραμεικοý, που Ýχει 37 δωμÜτια και 17 υπηρÝτες κι ενþ τα λοιπÜ της αδÝρφια Þτανε... φυσιολογικοß Üνθρωποι, κεßνη Þταν αλλιþς. Ο πατÝρας της Ýλεγε: "Η μικρÞ μου κüρη επιδεικνýει το μυαλü της τρομÜζοντας τους υποψÞφιους γαμπροýς!" ¸τσι αποφÜσισε και την Ýβαλε στο Συμβοýλιο των Βερσαλλιþν κι εκεßνη εντυπωσιÜστηκε απü το κλßμα που επικρατοýσε κεß, αλλÜ δεν Üλλαξε τις πεποιθÞσεις της. Φανταστεßτε λοιπüν μια γυναßκα-διÜνοια, παγιδευμÝνη στον 18ο αιþνα, μια γυναßκα που λαχταροýσε να μελετÜ τις διÜνοιες της εποχÞς, τη στιγμÞ που οι Üλλες συνομßληκÝς της μελετοýσαν... υποψηφßους συζýγους. Φανταστεßτε επßσης πüσο μüνη θα 'πρεπε να νιþθει, που δε μποροýσε να βρει κÜποιον να συνταιριÜξουνε, γιατß εκτüς απü üμορφη Þτανε κι Ýξυπνη. ΤÝλος φανταστεßτε τη με τη τρομερÞ ευφυÀα και μνÞμη της να τσακßζει τις Üλλες στον μπλακ-τζακ, -γιατß ναι! της Üρεσε κι ο τζüγος. Της Üρεσε πολý η γοητεßα, η υπερβολÞ κι η κοσμικÞ ζωÞ που βρÞκε κεß επßσης, παρÜλληλα, üσο μεγÜλωνε, γινüταν üλο και πιο "θερμüαιμη" κοπÝλα, üσον αφορÜ στην ερωτικÞ της ζωÞ. Αυτü φαßνεται κι απü τις πολλÝς της ερωτικÝς σχÝσεις πριν αλλÜ και κατÜ τη διÜρκεια του γÜμου της.
Στα 19 της, Ýχει βαρεθεß τα χαρτιÜ, τους γκüμενους της αυλÞς, τα σεξουαλικÜ χαχανητÜ και θÝλει να ερωτεýεται και να λýνει εξισþσεις. ΕπιλÝγει λοιπüν σýζυγο τον 34Üχρονο Αυλικü και στρατιωτικü MαρκÞσιο Florent-Claude Chastellet -το λιγþτερο αντιπαθητικü και πιüτερο αξιüλογο, απ' αυτοýς που τη περιτριγυρßζανε κι Þτανε πολλοß αυτοß- και παντρευτÞκανε μ' üλες τις αρμüζουσες τιμÝς, στις 20 Ιουνßου 1725. ΦυσικÜ, πριν, του 'χε ξηγηθεß... "σπαθß" για δυο πρÜματα: πρþτο, δε προτßθεται να σταματÞσει τις μελÝτες της και δεýτερο, δε προτßθεται ν' αλλÜξει τον τρüπο ζωÞς της, üσον αφορÜ στις αγαπημÝνες της συνÞθειες, συμπεριλαμβανομÝνης και της τÜσης της προς την απιστßα, üσον ο καλüς της Üντρας θα λεßπει στις... δουλειÝς του, κι ο ΜαρκÞσιος λüγω δουλειÜς θα 'λειπε συχνÜ, -πιστεýεται πως ακριβþς γι' αυτü τον επÝλεξε κυρßως. Κι επειδÞ εßτε την αγÜπησε πολý, εßτε γουστÜρισε την ßσια ξÞγα, ο ΜαρκÞσιος, δÝχθηκε στο σýνολü τους τις προτÜσεις της, με μüνη σημεßωση, το να μη τονε ρεζιλÝψει ποτÝ. Κι ο γÜμος Ýγινε και μÜλιστα κρÜτησε μÝχρι τον θÜνατü της.
Τα δυο επüμενα χρüνια, του 'κανε και δυο παιδÜκια, τη Françoise Gabriel Pauline, στις 30 Ιουνßου 1726 και τον Louis Marie Florent στις 20 ΝοÝμβρη 1727. Τον επüμενο χρüνο 1728, Ýχασε τον πατÝρα της κι Ýκανε πολλÝς επισκÝψεις στη μητÝρα της στη Creteil. Tη 1 Απρßλη 1733 Ýκανε κι Üλλον Ýνα γιο που üμως δεν Ýζησε πολý, πÝθανε τον επüμενο χρüνο το ΣεπτÝμβρη. Πριν üμως συμβεß αυτü, εßχε γνωρßσει τον Βολταßρο. Κλεßνω εδþ τη μικρÞ παρÝνθεση περß των οικογενειακþν, για να στραφþ και πÜλι στα μαθÞματα και στα... ερωτικÜ της.
ΜετÜ το γÜμο της δε σταμÜτησε να ζει Ýντονα, συνÝχισε ανεμπüδιστα, παρÜ τις εγκυμοσýνες, να δημιουργεß ερωτικÝς σχÝσεις, αλλÜ παρÜλληλα, συγκÝντρωσε τους καλýτερους δασκÜλους της εποχÞς για να συνεχßζει τις μελÝτες της. Το πως τα κατÜφερνε üλα τοýτα μαζß, εßναι απü μüνο του αξιοθαýμαστο, μα ας πÜμε παρακÜτω. Το να 'χει δασκÜλους στο σπßτι για τα μαθÞματÜ της, δε σÞμαινε πως δε θα μποροýσε να δημιουργÞσει και σχÝση μαζß τους. ¸νας απ' αυτοýς Þταν ο διÜσημος ΓÜλλος μαθηματικüς κι αστρονüμος της εποχÞς, ο Pierre Louis de Maupertuis, ο Clairaut (κι οι δυο αυτοß υπÞρξαν εραστÝς της), κι Ýνας Üλλος ο Koenig, επßσης πασßγνωστος φυσικομαθηματικüς. Εßχεν Þδη ερωτευτεß Ýναν παλαιü αξιωματικü της φρουρÜς, που 'χει παραιτηθεß για ν' ασχοληθεß με τη ΦυσικÞ, τον Δοýκα του ΡισελιÝ κι ο οποßος την ενθÜρρυνε στη μελÝτη επßσης και της συνÝστησε μÜλιστα και τους υψηλοýς αυτοýς δασκÜλους. Το 1730 αυτüς φεýγει για μιαν επιστημονικÞ αποστολÞ στον Πüλο. Η Εμιλß πληγþνεται, αλλÜ εßναι ελεýθερη. Εßχε βÝβαια μερικÝς εφÞμερες ερωτικÝς σχÝσεις ακüμα και πριν αναχωρÞσει ο καλüς της. ¼ταν üμως γνþρισε τον Βολταßρο, τα πρÜματα κÜπως Üλλαξαν. Εκεßνος βÝβαια, την Þξερε απü παιδß, μιας και σýχναζε σπßτι τους στις δεξιþσεις, üπως προεßπα. Και ποιος Þταν αυτüς ο Βολταßρος;
Francois Marie Arouet (Voltaire) (1694-1778)
Πρüκειται για μιαν απü τις μεγαλýτερες διÜνοιες στη γαλλικÞ ιστορßα. ΥπÞρξε μÝγας μελετητÞς, φιλüσοφος, ποιητÞς, συγγραφÝας θεατρικþν αλλÜ και μεγÜλων Ýργων, Þταν ευφυÝστατος, με σπÜνιαν αßσθηση χιοýμορ κι ετοιμüλογος. Γνωστüς για το αιχμηρü πνεýμα, τα φιλοσοφικÜ κεßμενα και την υπερÜσπιση των αστικþν ελευθεριþν, συμπεριλαμβανομÝνης της ελευθερßας της θρησκεßας και του δικαιþματος σε δßκαιες δßκες. ΕιλικρινÞς υποστηρικτÞς της κοινωνικÞς μεταρρýθμισης παρÜ τους αυστηροýς νüμους λογοκρισßας στη Γαλλßα και τις σκληρÝς ποινικÝς ρÞτρες για κεßνους που τους πατοýν.Επßσης Þταν απü τους κορυφαßους εκπροσþπους του Ντεúσμοý (Deisme).
ΓεννÞθηκε στις 21 ΝοÝμβρη 1694 στο Παρßσι, πÝμπτο παιδß (κι αυτüς, üπως η Εμιλß! Τß σýμπτωση ε;) ενüς συμβολαιογρÜφου, του Francois Arouet (1650-1/1/1722), που Þταν δευτερεýων ανþτερος υπÜλληλος του Υπουργεßου Οικονομικþν και της Marie Μarguerite d' Aumart (1660-13/7/1701), κüρη ευγενοýς οικογÝνειας του Poitou, που üμως πÝθανε, üταν ο μικρüς Þταν 7 ετþν. ¸λαβε τις πρþτες του σπουδÝς σε ιησουÀτικο κολλÝγιο εκεß, το Louis-le-Grand. ¼πως θα πει ο ßδιος αργüτερα, εκεß δεν Ýμαθε, παρÜ μüνο λατινικÜ κι ηλιθιüτητες. Ωστüσο εκεß Ýμαθε κι ελληνικÜ, ισπανικÜ, ιταλικÜ κι αγγλικÜ. Στα 17 του παρατÜ το κολλÝγιο και μελετÜ μüνος του ΝομικÜ, για 2 χρüνια περßπου. Σýγκαιρα üμως, πιÜνει φιλßες στον αριστοκρατικü κýκλο, λüγω των χιουμοριστικþν του στßχων και της ευφρÜδειÜς του. Πριν αφοσιωθεß πλÞρως στο γρÜψιμο, εργÜζεται σα γραμματÝας στον ΓÜλλο πρεσβευτÞ στην Ολλανδßα, üπου κι ερωτεýεται μια γαλλßδα πρüσφυγα, τη Catherine Olympe Dunoyer.
Σýντομα üμως αναγκÜζεται να επιστρÝψει στο Παρßσι, γιατß ο πατÝρας του επÝμενε, να τονε σπουδÜσει ΝομικÜ κι Ýτσι ο Βολταßρος προσποιÞθηκε πως σποýδαζε και πως εργαζüτανε σε κÜποιο δικηγüρο σα βοηθüς, μα πραγματικÜ Ýγραφε, Ýγραφε μανιωδþς. ¼ταν ο πατÝρας του ανακÜλυψε την αλÞθεια, επÝμεινε κι αυτÞ τη φορÜ τον Ýστειλε στην επαρχßα να σπουδÜσει. Στα 1717, λüγω μιας καυστικÞς σÜτιρÜς του που ενüχλησε τη γαλλικÞ κυβÝρνηση, -πιο συγκεκριμÝνα, τον ßδιο το βασιλιÜ Λουδοβßκο 15ο και τον αντιβασιλÝα του, Φßλιππο τον 2ο της ΟρλεÜνης- συλλαμβÜνεται κι αναγκÜζεται να περÜσει 11 μÞνες Ýγκλειστος στη Βαστßλλη. Μες στη φυλακÞ, δε χÜνει χρüνο, ξαναγρÜφει τον "Οιδßποδα" -τον εßχε γρÜψει πριν μερικÜ χρüνια μα στη φυλακÞ τον συμπληρþνει και τονε βελτιþνει-, που 'ναι κι η πρþτη του μεγÜλη θεατρικÞ επιτυχßα. Βγαßνει απü τη φυλακÞ üταν διαπιστþνεται πως εßχε γßνει λÜθος. ΑνεβÜζει τον "Οιδßποδα" στο Theatre Francais στις 18 ΝοÝμβρη 1717 κι η παρÜσταση μÝνει για 45 βραδιÝς. Τüτε αποφασßζει να χρησιμοποιÞσει το καλλιτεχνικü ψευδþνυμο Βολταßρος. ΑυτÞ η επιτυχßα τον ανÝβασε στα μÜτια üλου του κüσμου, τον Ýκαμε να κερδßσει αρκετÜ χρÞματα και να στραφεß στις επενδýσεις -ιδιαßτερα στη Compagnie des Indes (Εταιρεßα Των Ινδιþν)- και τον... Ýμπασε και με τα δυο πüδια στο Γαλλικü Διαφωτισμü.
Συνεχßζοντας τη θεατρικÞ του παραγωγÞ, ολοκλÞρωσε το Ýργο "Artemire" το ΦλεβÜρη του 1720. Το Ýργο απÝτυχε και δεν το δημοσßευσε ποτÝ στο σýνολü του, αν κι αργüτερα αναπλÜστηκε μ' επιτυχßα και κÜποια μÝρη του ξαναχρησιμοποιηθÞκανε σ' Üλλες εργασßες. ¢λλα Ýργα του που δημοσιευθÞκανε στη διÜρκεια αυτÞς της περιüδου Þταν η τραγωδßα "ΜαριÜννα" (Marianne) κι η κωμωδßα "Ο ΑδιÜκριτος" (L' Ιndiscret).
Το 1726, προσεβλÞθη απü Ýναν ισχυρü νεαρü ευγενÞ, τον Chevalier de Rohan κι απÜντησε με πολý Üσχημο τρüπο, χλευÜζοντÜς δημüσια. Τονε καλεß σε μονομαχßα μα η οικογÝνεια Rohan, Ýχοντας μεγÜλην επιρροÞ στο παλÜτι, Ýκανε χρÞση ενüς lettre de cachet, για ν' αποφýγει οποιαδÞποτε προβλÞματα. Κεßνη την εποχÞ, üταν Ýνα πρüσωπο μ' επιρροÞ Þθελε να διωχθεß κÜποιος εχθρüς του, που üμως δεν τονε βÜραινε κανÝνα Ýγκλημα, μποροýσε να προμηθευτεß Ýνα μυστικü Ýνταλμα που περßπου Ýλεγε πως εßναι δυνατü να τιμωρηθεß κÜποιος, χωρßς δßκη, ακüμα και χωρßς να 'χει κÜνει κÜτι επιλÞψιμο, αρκεß και μüνο ν' απειλεß τη τÜξη και τη Βασιλεßα. ¸τσι τη μÝρα της μονομαχßας κατÜφερε αυτü το πλÞγμα στον θρασý νεαρü εξυπνÜκια, που Þδη δεν επßχαιρε ιδιαιτÝρας συμπÜθειας απü το ΠαλÜτι και του δοθÞκανε δυο επιλογÝς: Εξορßα Þ φυλÜκιση. ΦυσικÜ üταν δε δικÜζεται κÜποιος Þ δε κατηγορεßται για κÜτι, δεν Ýχει καν το δικαßωμα να υπερασπßσει τον εαυτü του. (Αυτü το γεγονüς δε, Þτανε και το Ýναυσμα για να ξεκινÞσει αργüτερα ολÜκερον αγþνα για τη βελτßωση των γαλλικþν νüμων και δικαστηρßων.) Ο Βολταßρος επιλÝγει οργßλος, την εξορßα κι απü το 1726 ως το 1729 Ýζησε στην Αγγλßα, που την... ερωτεýτηκε πραγματικÜ.
Γοητεýτηκε απü τις θεωρßες του φιλüσοφου John Locke και τις ιδÝες του φυσικομαθηματικοý κι επιστÞμονα, Sir Isaac Newton. ΜÝσω του φßλου του λüρδου Bolingbroke Þρθε σ' επαφÞ με τα πνευματικÜ αναστÞματα της αγγλικÞς λογοτεχνßας της εποχÞς. ΜελÝτησε τη συνταγματικÞ μοναρχßα της Αγγλßας και την ελευθερßα λüγου και θρησκεßας, που επικρατοýσε κει. ΕνδιαφÝρθηκε ιδιαßτερα για το φιλοσοφικü ορθολογισμü του χρüνου και τη μελÝτη των φυσικþν επιστημþν. ΜελÝτησε πολý τον Shakespeare, που ακüμα δεν Þταν ευρÝως γνωστüς στη λοιπÞν Ευρþπη, για να τον απορρßψει αργüτερα με την ησυχßα του. Επßσης Ýγραψε στ' αγγλικÜ τα πρþτα δοκßμιÜ του, το "Δοκßμιο Για Την ΕπικÞ ποßηση" και το "Δοκßμιο Για Τους Γαλλικοýς Εμφυλßους ΠολÝμους", που δημοσιεýθηκαν το 1727. Η πιο ενδιαφÝρουσα παραγωγÞ του στην Αγγλßα Þταν η συγγραφÞ της ιστορßας του ΚÜρολου 12ου της Σουηδßας που παραμÝνει κλασσικÞ στο χþρο της βιογραφßας.
Τον εßχε συνεπÜρει λοιπüν που 'χε βρει εκεß μια καινοýρια ιδÝα, τις εργασßες του Νεýτωνα, που αντιπροσþπευαν εκεßνο που μποροýσε να εßναι το αντßθετο του αρχαßου, κλειστοý αριστοκρατικοý συστÞματος που εßχε γνωρßσει στη Γαλλßα. Ο Νεýτωνας εßχε δημιουργÞσει Ýνα σýστημα νüμων που δεßχνανε λεπτομερþς και μ' εξαιρετικÞν ακρßβεια πως κινιüταν κÜθε τμÞμα του σýμπαντüς μας. Οι πλανÞτες λικνßζονταν στο διÜστημα με ρυθμü και στην κατεýθυνση που περιÝγραφαν οι νüμοι του Νεýτωνα. Μια οβßδα που θα εκτοξευüτανε στον αÝρα θα 'πεφτε ακριβþς στο σημεßο κεßνο που 'δειχναν οι υπολογισμοß του Νεýτωνα για τη τροχιÜ της üτι Ýπρεπε να πÝσει. ΠρÜγματι Þτανε σα να ζοýσαμε μÝσα σε Ýνα γιγαντιαßο κουρδιστü ρολüι κι üλοι οι νüμοι του Νεýτωνα Þταν απλÜ τα γρανÜζια που το κÜναν να δουλεýει. Αλλ' αν μποροýσαμε ν' απαιτοýμε μιαν ορθολογικÞ εξÞγηση του μεγÜλου σýμπαντος πÝρα απü τον πλανÞτη μας, δεν θα 'πρεπε να απαιτοýμε το ßδιο εδþ κÜτω στη γη; Η Γαλλßα εßχε Ýνα βασιλιÜ που απαιτοýσε υποταγÞ με την αιτιολογßα πως Þταν ο αντιβασιλÝας του Θεοý επß γης. Οι αριστοκρÜτες αντλοýσανε την εξουσßα τους απü το βασιλιÜ κι Þταν Ýλλειψη σεβασμοý ν' αμφισβητηθεß αυτü. ΑλλÜ τι θα συνÝβαινε αν μποροýσε να εφαρμοστεß η ßδια ανÜλυση που χρησιμοποιüταν απü τον Νεýτωνα στην επιστÞμη για ν' αποκαλýψει το ρüλο του χρÞματος Þ της ματαιοδοξßας Þ των Üλλων κρυφþν δυνÜμεων του πολιτικοý κüσμου, επßσης;
ΑυτÜ αναρωτιüτανε προβληματισμÝνος ο Βολταßρος, καθþς επÝστρεφε μετÜ 3 χρüνια εξορßας, πßσω στο Παρßσι. ¢ρχισε λοιπüν να προωθεß τις νÝες του ιδÝες με ιδιωτικÝς επιστολÝς και τυπωμÝνα δοκßμια. Θα υποστÞριζε σ' üλη του τη ζωÞ το καινοýριο üραμα του Νεýτωνα. ¹ταν Ýνας καλüς υποστηρικτÞς. Αλλ' ακüμη κι Ýνας ικανüς συγγραφÝας, üσο πρüθυμος κι αν εßναι να προωθÞσει κÜποιο συγκεκριμÝνο διανοητÞ, δε μπορεß ν' αλλÜξει Ýνα ολÜκερο Ýθνος απü μüνος του. ¸πρεπε να μπορÝσει να θÝσει τα ταλÝντα του σ' Ýνα καθοδηγητικü κÝντρο που θα μποροýσε να τα πολλαπλασιÜσει. ΣυνÝχισεν üμως τη λογοτεχνικÞ του παραγωγÞ. Δημοσßευσε το επικü ποßημα "ΕρρικειÜς" (Henriade), με θÝμα τους θρησκευτικοýς πολÝμους στη Γαλλßα, üπου σατßριζε τη θρησκευτικÞ μισαλλοδοξßα. Το Ýργο του αυτü προκÜλεσε εντýπωση στο αναγνωστικü κοινü και κυκλοφüρησε σε 300.000 αντßτυπα. ΣυνÜμα παρουσßασε αρκετÝς τραγωδßες μεταξý των οποßων και οι "Βροýτος" (Brutus, 1730), "ΖαÀρα" (Zaire, 1733), "Εριφýλη" (Eriphile) & "ΑγγλικÜ ΓρÜμματα" (Letters Concerning The English Nation) δημοσιευμÝνο στ' αγγλικÜ το 1733 και στα γαλλικÜ ως "Lettres Philosophiques" το 1734, μπορεß να ειπωθεß πως Ýδωσε þθηση στην αγγλικÞ φιλοσοφικÞ σκÝψη κι επιστÞμη, που χαρακτÞρισε τη περßοδο του Διαφωτισμοý. Το βιβλßο επßσημα απαγορεýθηκε στη Γαλλßα. Η ΒασιλικÞ Ακαδημßα Επιστημþν Þτανε πολý οπισθοδρομικÞ, εξαιρετικÜ προσηλωμÝνη στο τρüπο σκÝψης της παλιÜς φρουρÜς. Τα ΠαρισινÜ σαλüνια δε διαφÝρανε και πολý. Χρειαζüτανε βοÞθεια. Και τη βρÞκε ... απροσδüκητα! -->
------------------------------------------------------------------------------------------
Ýνα βρÜδυ ΤετÜρτης στο Cafe Grandot
(προχτÝς, τον ΜÜρτη του 1734 ).
Η τακτικÞ, κÜθε ΤετÜρτη, συνεδρßαση της Ακαδημßας Επιστημþν στο Λοýβρο εßχε τελειþσει. ΔιαβÜστηκαν οι ανακοινþσεις, οι αλληλογραφßα με τους επιστÞμονες του εξωτερικοý, γßναν οι διαλÝξεις. ΜετÜ Üρχισαν οι συζητÞσεις, οι καυγÜδες, οι αντεγκλÞσεις κι οι μουρμοýρες. Παρüντες üπως πÜντα τα μεγαλýτερα μυαλÜ της εποχÞς και της χþρας. Φιλüσοφοι, μαθηματικοß, αστρονüμοι, γεωμÝτρες, αλλÜ κυρßως φυσικοß και χημικοß. Ο 18ος αιþνας εßναι ο αιþνας των Φυσικþν και των Χημικþν.
Η μεγÜλη παρÝα των επιστημüνων, üπως το συνÞθιζε κÜθε ΤετÜρτη, συνÝχισε το βρÜδυ στο καφÝ Γκραντü. Εκεß η επιστημονικÞ αντροπαρÝα (φυσικÜ, αφοý στις γυναßκες απαγορευüταν αυστηρÜ η πρüσβαση και στην Ακαδημßα και στα καφÝ) συνεχßζει τη κουβÝντα πιο ελεýθερα απü το ακαδημαúκü περιβÜλλον, πιο δημιουργικÜ ßσως.
Παρüντα üλα τα λαμπρÜ μυαλÜ της εποχÞς. Στο κÝντρο, φυσικÜ, ο Μορþ ντε ΜωπÝρτιους ο μεγαλýτερος μαθηματικüς κι αστρονüμος της εποχÞς. ΚοντÜ του, ανÜμεσα στους Üλλους ο λογοτÝχνης και φιλüσοφος Δοýκας του ΡισελιÝ (πανÝμορφος, πλοýσιος, ο πρþην εραστÞς). Στη παρÝα κι ο Βολταßρος (πανÜσχημος, πÜμπλουτος, ο μÝλλον εραστÞς), θεατρικüς συγγραφÝας διÜσημος. Τρüφιμος της Βαστßλης δυο φορÝς ως τüτε, εξüριστος στην Αγγλßα για μερικÜ χρüνια. Δημοσιεýει τα κεßμενÜ του πÜντα στο εξωτερικü για να αποφεýγει τη προληπτικÞ λογοκρισßα του ΒασιλιÜ. Ο ΜωπÝρτιους εßναι ο σταρ στο χþρο της επιστÞμης, ο Βολταßρος εßναι ο σταρ σ' üλους τους Üλλους χþρους, επιχειρÞσεις, χρÞματα, θÝατρο, φιλοσοφßα, πολιτικÞ, οικονομßα, θεολογßα κτλ, κτλ.
Εκεßνη την συγκεκριμÝνη ΤετÜρτη...
¸νας νεαρüς μπαßνει δειλÜ στο καφενεßο. ΜοιÜζει σα να μη του εßναι ο χþρος οικεßος. ΔιστακτικÜ πλησιÜζει τη μεγÜλη συντροφιÜ στο βÜθος. ¢ψογα ντυμÝνος, περπατÜ με χÜρη, γυμνασμÝνος (απü παιδß ασχολÞθηκε με την ιππασßα, το χορü, τη γυμναστικÞ και τη ξιφασκßα). ¼χι üμορφος (αλλÜ με ζωηρÜ εκφραστικÜ μÜτια, λÝνε).
Η συντροφιÜ για λßγο πÝφτει σε αμηχανßα. ΜετÜ υποδÝχονται μ' ενθουσιασμü τον νεαρü (ο ΜωπÝρτιους εξ Üλλου ακριβοπληρþνεται για να κÜνει ιδιαßτερα μαθÞματα Ανþτερων μαθηματικþν στο σπßτι του, στο νησß Σαιν Λουß) ο δοýκας του ΡισελιÝ τονε ξÝρει και γυμνü και ντυμÝνο με Üλλα ροýχα...
Ο νεαρüς θα γßνει τακτικüς θαμþνας. Οι σερβιτüροι θα τονε σερβßρουνε πÜντα κοιτþντας απü την Üλλη μεριÜ. ¸τσι μπÞκε επßσημα στο χþρο των επιστημþν (και στη καρδιÜ μου) η Μαρκησßα, ΓαβριÝλλα Εμιλß λε ΤονελιÝ ντε ΜπρετÝιγ ντι ΣατλÝ.
Η Εμιλß ντι ΣατλÝ υπÞρξε μια απü τις σπουδαιüτερες γυναßκες επιστÞμονες üλων των εποχþν. Σßγουρα μια απü τις δυο σημαντικþτερες του 18ου αιþνα (την Üλλη, τη χημικü τη κ. ΛαβουαζιÝ, δε τη μνημονεýω, πολý νοικοκυροýλα για τα γοýστα μου!).
Θα Þθελα, κÜποτε, να συζητÞσουμε για την Εμιλß. ΠοτÝ δεν κουρÜζουμε να μιλÜω για τις γυναßκες που αγÜπησα.
ΥΓ Και βÝβαια την ποýλησαν την Εμιλß οι θαμþνες του καφÝ Γκραντü.
Κι üχι μüνο μια φορÜ.
Τη ζηλεýανε και τη φοβüντουσαν. (ε βÝβαια! Üντρες δεν Þτανε;)
Τη κατηγορÞσανε για λογοκλοπÞ, για Ýνα βιβλßο της. Η κατηγορßα Ýγινε πιστευτÞ. Πþς μποροýσε μια γυναßκα να εßναι και σπουδαßα επιστÞμων; Και βÝβαια η ΣατλÝ αντιμετþπισε τις κατηγορßες παλικαρßσια. Και βÝβαια δεν εßχε ανÜγκη υπερÜσπισης. Εßχε σπουδαßα üπλα στην διÜθεσÞ της. Το μυαλü, το σþμα και το... σπαθß της!
(μη ξεχνÜμε πως εκεßνη την εποχÞ πολλÝς επιστημονικÝς, φιλοσοφικÝς και γκομενικÝς διαφορÝς λυνüντουσαν με το σπαθß. Το 'μαθε και ο Βολταßρος αυτü μετÜ τον ξυλοδαρμü του απü τους μπρÜβους. κι Üρχισε να παßρνει μαθÞματα ξιφασκßας απ' αυτÞν, Üλλα μÜλλον υπÞρξε... σκρÜπας!).
-------------------------------------------------------------------------
--> Τη βρÞκε τη βοÞθεια που γýρευε λοιπüν, μια βραδιÜ του 1733, στην ¼περα και μÜλιστα καθüτανε δßπλα του. Εßχε üνομα και μÜλιστα μακρý, πρÜμα που 'δειχνε το αριστοκρατικü της καταγωγÞς και του γÜμου της και τη λÝγαν Εμιλß, -επß το συντομþτερο. ΑλλÜ γνωριστÞκανε καλλßτερα, στους γÜμους του Δοýκα του ΡισελιÝ, του πρþην εραστÞ της. ΜÜλιστα τη βρÞκε σχεδüν πÜνω στην þρα που 'τανε και πÜλι κυνηγημÝνος απü το γαλλικü καθεστþς, λüγω ακριβþς αυτþν των απüψεων, περß ελευθερßας κι η αφορμÞ Þταν Ýνα βιβλßο που Ýγραψεν εκθειÜζοντας τα βρεττανικÜ τελωνεßα. Αυτü το πÞρανε προσβολÞ, οι κυβερνþντες τη Γαλλßα, μα τελικÜ ο Βολταßρος ξÝφυγε και τον Ýκρυψε η νÝα του αυτÞ γνωριμßα.
"ΣκÝφτεται üπως εγþ εκτüς απü Ýνα σημεßο" μονολογοýν κι ερωτεýονται. Ποý διαφωνοýνε; Στο ερþτημα που τη βασανßζει σαν αληθινÞ φυσικÞ ερευνÞτρια. "Τι εßναι γαμþτο η ενÝργεια; Πüση ενÝργεια Ýχει Ýνα σþμα που κινεßται"; Ο Νεýτωνας Ýχει Þδη απαντÞσει. Ο Βολταßρος τον υποστηρßζει κι εκλαúκεýει τις απüψεις του, σ' Ýνα βιβλßο: "Eléments De La Philosophie De Newton" το γρÜφει το 1736, αλλÜ το εκδßδει με τ' üνομÜ του το 1738 κι εßναι προφανÝς πως τον Ýχει βοηθÞσει σημαντικÜ η Εμιλß. Ο συλλογισμüς του Νεýτωνα οδηγεß στο συμπÝρασμα πως η ενÝργεια χÜνεται κι ο παντοδýναμος την αναπληρþνει σα κÜποιος που κουρντßζει συνεχþς το μηχανοκßνητο ρολüι του σýμπαντος. ΣιγÜ μη συμφωνÞσει η Εμιλß. ΕπαναφÝρει το ερþτημα μ' επιμονÞ. Οι κυρßες στους παρισινοýς κýκλους αποροýν κι ειρωνεýονται."Μα ποιÜ εßναι αυτÞ να τα βÜλει με τον Νεýτωνα"; Το ßδιο πιστεýει ο Βολταßρος για τον εαυτü του, üχι üμως και για τη καλÞ του. Η Εμιλß χρησιμοποιεß το μυαλü της, üσο ελεýθερα χρησιμοποιεß το σþμα της. Ο Βολταßρος Þταν Ýνθερμος οπαδüς της επιστÞμης. Με την Εμιλß τον Ýνωσε Ýνας παρÜνομος δεσμüς και δεκÜδες... πειρÜματα.
"Εßχα κουραστεß απü τη τεμπÝλικη, καβγατζßδικη ζωÞ του Παρισιοý", θυμüταν αργüτερα, "απü τα βασιλικÜ προνüμια, τους κομματισμοýς, τις ßντριγκες και τις δολοπλοκßες ανÜμεσα στους μορφωμÝνους. Το 1733 συνÜντησα μια νεαρÞ κυρßα που συνÝβαινε να σκÝφτεται σχεδüν üπως εγþ..." Ο φιλüσοφος την ερωτεýτηκε και τελικÜ, τον ερωτεýτηκε κι εκεßνη. Μαζß μοιρÜζονταν βαθιÜ ενδιαφÝροντα, üπως για τη πολιτικÞ μεταρρýθμιση. Και πÜνω απ' üλα, μοιρÜζονταν τη κλßση για τη προαγωγÞ της επιστÞμης. Ο σýζυγüς της εßχε Ýναν εγκαταλελειμÝνο πýργο στο Cirey-sur-Blaise, στη NA Γαλλßα. Γιατß λοιπüν να μη τονε χρησιμοποιÞσουνε γι' αυθεντικÞν επιστημονικÞν Ýρευνα; Τονε ζητÜ κι ο σýζυγος της τονε προσφÝρει. Αποφασßζουν να τον ανακαινßσουν μαζß με το Βολταßρο. Εκεßνη την εποχÞ αυτüς της αλλÜζει την ορθογραφßα του ονüματüς της: Αντß Chastellet, σε Chatelet.
ΜÝσα σε δυο χρüνια ο πýργος εßχε τελειþσει κυρßως μ' Ýξοδα του ενθουσιασμÝνου φιλοσüφου κι Ýτσι ο σýζυγος δε βγÞκε δα και τüσο πολý ζημιωμÝνος. Πολý ευχÜριστος στη θωριÜ, εκπληκτικÞ θÝα, του φτιÜξανε θαυμÜσιους κÞπους κι εγκατασταθÞκαν εκεß. Για τους δυο ερωτευμÝνους μελετητÝς, αυτü Þταν Ýνα ασφαλÝς κι Þρεμο λιμÜνι, απüμακρο απü την αναταραχÞ της ζωÞς του Παρισιοý και της Βαστßλλης. Η Εμιλß εßχε το δικü της επαγγελματικü εργαστÞριο, υπÞρχε μια προσωπικÞ πτÝρυγα για το Βολταßρο, υπÞρχεν επßσης Ýνας διακριτικüς διÜδρομος που συνÝδεε την κρεβατοκÜμαρÜ του με τη δικÞ της. Οι περιστασιακοß επισκÝπτες απü τις Βερσαλßες, Ýβλεπαν μιαν üμορφη γυναßκα να μÝνει πρüθυμα μÝσα (φανταστεßτε μια γυναßκα κοσμικÞ, που λαχταροýσε τüσα και τüσα πρÜγματα και να 'χει εγκλειστεß ουσιαστικÜ, σ' Ýνα πýργο κοντÜ στα σýνορα ΣαμπÝν και Λωρραßνης), δουλεýοντας στο γραφεßο της μÝχρι αργÜ το απüγευμα, με εßκοσι κεριÜ γýρω απü σωροýς υπολογισμþν και μεταφρÜσεων. Ο προηγμÝνος επιστημονικüς εξοπλισμüς εßχε τοποθετηθεß στη μεγÜλη αßθουσα. ΔημιουργÞσανε τερÜστιαν επιστημονικÞ βιβλιοθÞκη κι Ýνα επιστημονικü εργαστÞριο με τον πιο σýγχρονο εξοπλισμü της Ευρþπης.
¼ταν τους επισκÝφτηκε ο Henault, Ýγραψε χαρακτηριστικÜ: "Ο πýργος Ýχει θαυμÜσια θÝα. Οι δυο τους εßναι βυθισμÝνοι στις ασχολßες τους: Εκεßνος γρÜφει στßχους στο γραφεßο του κι εκεßνη με τρßγωνα και διαβÞτες στο δικü της να μελετÜ. Η αρχιτεκτονικÞ του σπιτιοý εßναι ρομαντικÞ κι εκπληκτικÜ θαυμÜσια".
Τüτε
ΣÞμερα
Ο Βολταßρος ερχüτανε στο γραφεßο της, üχι μüνο γιατß Þθελε να κουβεντιÜσουνε για τον ÝρωτÜ τους -αν και δε μποροýσε ν' αντισταθεß εντελþς σ' αυτü-, αλλÜ και για ν' αντιπαραβÜλλει τα λατινικÜ κεßμενα του Νεýτωνα με κÜποια απü τα πιο πρüσφατα σχüλια των Ολλανδþν. ΜερικÝς φορÝς η Ντι ΣατλÝ πλησßασε πολý στο να κÜνει το αρχικü Üλμα προς τις μελλοντικÝς ανακαλýψεις. ΕκτÝλεσε μια παραλλαγÞ του πειρÜματος του ΛαβουαζιÝ με τη σκουριÜ κι αν οι κλßμακες που 'τανε σε θÝση να επεξεργαστεß μηχανικÜ Þταν ελÜχιστα πιο ακριβεßς, ßσως να 'ταν εκεßνη που θα 'χε ανακαλýψει το νüμο της διατÞρησης της μÜζας πριν ακüμη γεννηθεß ο ΛαβουαζιÝ.
Το 1737 ο Βολταßρος υποβÜλλει μιαν εργασßα στη ΓαλλικÞν Ακαδημßα Τεχνþν, για το βραβεßο κεßνης της χρονιÜς. Η Εμιλß υπüβÜλλει κι εκεßνη, μα το κÜνει κρυφÜ. ¼ταν τελικÜ τ' αποτελÝσματα τους δßνουνε χαμÝνους και τους δυο, μüνο τüτε του το εκμυστηρεýεται. Εκεßνος γελÜ με τη ξεροκεφαλιÜ της. Το βραβεßο κεßνη τη χρονια το κÝρδισε ο Euler.
Οι επιστημονες-επισκÝπτες, üπως ο Koenig (ΚÝνιχ) κι ο Μπερνοýλι, μερικÝς φορÝς Ýμεναν επß εβδομÜδες Þ και μÞνες. Ο Βολταßρος Þταν ευχαριστημÝνος που η εýθραυστη, νευτþνεια επιστÞμη κÝρδιζε Ýδαφος μÝσω των προσπαθειþν τους. ΑλλÜ üταν εκεßνος κι η Εμιλß μπλÝκανε στους περιπαικτικοýς, χλευαστικοýς καβγÜδες τους, δεν Ýμοιαζε ακριβþς με τον κοσμογυρισμÝνο και πολυδιαβασμÝνο Üντρα που αποφασßζει πüτε θα αφÞσει τη νεαρÞ του ερωμÝνη να νικÞσει. Εκεßνη Þταν η αληθινÞ ερευνÞτρια του φυσικοý κüσμου κι εκεßνη που αποφÜσισε πως υπÞρχε Ýνα βασικü ερþτημα στην Ýρευνα του οποßου Ýπρεπε να στραφεß: Τι εßναι η ενÝργεια; Η ενÝργεια του πÜθους!
Καυγαδßζουνε συχνÜ για το θÝμα του Νεýτωνα.
Η Εμιλι Ýχει Ýνα κουσοýρι, μιλÜ πολý γρÞγορα ειδικÜ üταν τσακþνονται και τüσο περισσüτερο üσο αυτüς δÝν ÜφÞνει την νεαρÞ ερωμÝνη του να τον νικÞσει:
-"ΧÜνεις τον χρüνο σου καλÞ μου και δε βÜζεις γλþσσα μÝσα".
ΣκÝφτεται γρÞγορα αλλÜ στο ερευνητικü της Ýργο εßναι αργÞ και μεθοδικÞ.
Η επιστημονικÞ κοινüτητα εßναι διχασμÝνη.
Η αγγλüφωνη υποστηρßζει Νεýτωνα, η γερμανüφωνη ΛÜιμπνιτς.
Η Γαλλßα κι η ντι ΣατλÝ θα δþσουνε τη τελικÞν απÜντηση:
-"Νεýτωνα κÜνεις λÜθος. Η ενÝργεια εξαρτÜται απü το τετρÜγωνο της ταχýτητας. Ο Θεüς χρειÜστηκε στην αρχÞ αλλÜ üχι και στη συνÝχεια"!
Στον πýργο της σχεδιÜζει και πραγματοποιεß το πεßραμα που το αποδεικνýει.
Αυτü το τετρÜγωνü της ταχýτητας θα εμφανιστεß και στη διÜσημη εξßσωση του ΑινστÜιν πολλÝς εκατονταετßες μετÜ.
Η γυναßκα εßναι τρακüσα χρüνια μπροστÜ.
Το ξÝρει και το ζει. Στη βιβλιοθÞκη, στο εργαστÞριο, στο κρεβÜτι της.
-"ΑπÜντησα. ΤÝλος! Καιρüς για διακοπÝς καλÝ μου".
Ταξιδεýει με τον καλü της (το Βολταßρο βÝβαια), διασκεδÜζει, συνεχßζει να κÜνει υπολογισμοýς αλλÜ με τη τρÜπουλα, μεταφρÜζει, γρÜφει, χαßρεται.
ΚÜποιες φυσικÝς θεωρßες κι απλοß μαθηματικοß τýποι εßναι το τÝλος πολýπλοκων διαδρομþν Ýρωτα και πÜθους.
Ενα βρÜδυ ο Βολταßρος πηγαßνει στη κρεβατοκÜμαρÜ της χωρßς αυτÞ να τονε περιμÝνει και τη βρßσκει μ' Ýναν εραστÞ.
Η Εμιλß του εξηγεß üτι το εßχε ανÜγκη αλλÜ δεν δεν Þθελε να τον ενοχλÞσει, καθþς Þξερε πως δεν Þταν καλÜ και χρειαζüταν ανÜπαυση.
Συνεχßζει να δουλεýει πολý. Γνωρßζει την εικασßα του Λαßμπνιτς για τον τýπο της κινητικÞς ενÝργειας και θÝλει να τον αποδεßξει. ΣκÝφτεται, σχεδιÜζει πειρÜματα, κÜνει Ýρωτα. ΤελικÜ αποδεικνýει τον νüμο κι εßναι η πρþτη της εργασßα, που 'ναι τüσον επιτυχημÝνη και κυκλοφüρησε με τον τßτλο: Institutions De Physique "¼ργανα ΦυσικÞς". Επßσης μετÝφρασε üλα τα γνωστÜ βιβλßα του Νεýτωνα, για τις βασικÝς αρχÝς των μαθηματικþν, στα γαλλικÜ, για πρþτη φορÜ, και προσÝθεσε κι Ýνα δικü της βιβλßο με τßτλο: Algebraical Commentary "ΑλγεβρικÜ Σχüλια". που üμως Þταν Ýνα βιβλßο δυσνüητο και λßγοι πολý εκλεκτοß μαθηματικοß θα μποροýσαν να κατανοÞσουν. Επßσης ανÝλαβε να μεταφρÜσει το Ýργο του Mandeville "The Fable Of The Bees", στα γαλλικÜ, Ýνα παρÜξενο κεßμενο ηθογραφικοý χαρακτÞρα. Δε το μετÝφρασε απλþς, παρÝλειψε μερικÜ κομμÜτια, προσÝθεσε μερικÜ Üλλα και μιαν εισαγωγÞ που δßνει Ýν ανÜγλυφο στßγμα, για τη θÝση της γυναßκας εκεßνη την εποχÞ:
"ΑισθÜνομαι üλο το βÜρος της προκατÜληψης που τüσο μας αποκλεßει, παγκοσμßως, απü τις επιστÞμες. Κι εßναι τüσο πολý αντιφατικü που με καταπλÞσσει πÜντα, üταν βλÝπω πως ο νüμος μας επιτρÝπει να καθορßσουμε τη μοßρα των μεγÜλων εθνþν, αλλÜ δε μας αφÞνει καμßα θÝση, κανÝνα δικαßωμα στην εκπαßδευση για να μÜθουμε να σκεφτüμαστε για τοýτο. ΑφÞνω τον αναγνþστη να συλλογιστεß γιατß, ποτÝ κατÜ τη διÜρκεια τüσων πολλþν αιþνων, μια καλÞ τραγωδßα, Ýνα καλü ποßημα, μια σεβαστÞ ιστορßα, μια λεπτÞ ζωγραφικÞ, Ýνα καλü βιβλßο στη φυσικÞ, δεν Ýχει γßνει απü γυναßκα.
Γιατß αυτÜ τα πλÜσματα η των οποßων η δυνατüτητα μÜθησης εμφανßζεται üμοια με των αντρþν, φαßνονται να σταματιοýνται απü κÜποια ακαταμÜχητη δýναμη, αλλÜ μÝχρι τüτε που οι γυναßκες θα Ýχουν το λüγο να διαμαρτυρηθοýν ενÜντια στη μη εκπαßδευσÞ τους. Εßμαι πεπεισμÝνη πως πολλÝς γυναßκες εßναι εßτε απληροφüρητες των ταλÝντων τους λüγω της μη εκπαßδευσÞς τους εßτε απü μüνες τους θÜβονται εξ αιτßας της προκατÜληψης κι ελλεßψει διανοητικοý θÜρρους. Η εμπειρßα μου το επιβεβαιþνει αυτü".
ΑυτÜ της τα... καμþματα θα δημιουργÞσουνε προστριβÝς με τον πρþην δÜσκαλο κι εραστÞ της ΜωπÝρτιους. Επßσης üταν ασχοληθεß κι εκδüσει το 1740, μιαν εργασßα που προσπÜθησε να ενσωματþσει τις θεωρßες των, Decart, Νεýτωνα και ΛÜιμπνιτς, δÝχεται τα πυρÜ του πρþην δÜσκαλοý της του ΚÝνιχ. Θα τη μηνýσει πως και καλÜ, τον αντÝγραψεν απλÜ, ανασκευÜζοντας μüνο τα μαθÞματα που της Ýκανε. ¼ταν το θÝμα συζητÞθηκε επßσημα, κανεßς δεν υποστÞριξε την Εμιλß, παρüλο που φαινüτανε πως Þτανε δικÞ της η εργασßα. Εκεß Ýνιωσε ακüμα μια φορÜ, πüσο τροχοπÝδη αποτελοýσε το φýλο της για την αγÜπη της προς τις επιστÞμες. Ο Μ. Kline Ýγραψε για την εργασßα της αυτÞ:
"ΠροσπÜθησε να ενσωματþσει ΚαρτÝσιο, Νεýτωνα, και τις ιδÝες του ΛÜιμπνιτς. Στη φιλοσοφικÞ πλευρÜ τα θÝματα που συζητÜ εßναι ελεýθερα: δýναμη και ρüλος του Θεοý, η φýση του διαστÞματος, αßτια, και δýναμη. ΦυσικÜ εßναι γνωστü πως πριν τα μαθÞματα του ΚÝνιχ, η Εμιλß δε γνþριζε για τις ιδÝες του ΛÜιμπνιτς μα τοýτο το γεγονüς δε κÜνει αυτüματα το βιβλßο της, βιβλßο του, παρÜ μüνο πως απλÜ Þταν ο δÜσκαλος της συγγραφÝως".
Το 1744 υποβÜλλει στη ΓαλλικÞ Ακαδημßα την εργασßα της με τßτλο "Dissertation Sur La Nature Et La Propagation Du Feu" και... μαντÝψτε: τοýτη τη φορÜ το κερδßζει. Ο τοßχος εßχε σπÜσει πλÝον και την αντιμετωπßζουν üπως της αρμüζει. Το 1745 ξεκινÜ Ýνα φιλüδοξο πüνημα: τη μετÜφραση απü τη 3η λατινικÞν Ýκδοση του "Μathematica Ρrincipia Νaturalis Philosophiae", του Νεýτωνα, που 'χεν εκδοθεß το 1726 στο Λονδßνο, απü τον εκδüτη H. Pemberton, υπü την επßβλεψη του ßδιου του συγγραφÝα. Την επüμενη χρονιÜ παßρνει την Üδεια να το εκδüσει με βασιλικü προνüμιο ενþ ο Βολταßρος μπαßνει στη ΓαλλικÞν Ακαδημßα των Τεχνþν. Στην εισαγωγÞ αυτοý του βιβλßου που τελικÜ θα εκδοθεß οριστικÜ και πλÞρες το 1759, ο Βολταßρος γρÜφει:
"Η κυρßα ντι ΣατλÝ, παρÜσχει διπλÞν υπηρεσßα στο ΜÝλλον με τη μετÜφρασÞ της αυτÞ του Principia και του εμπλουτισμοý του με τα σχüλιÜ της. ¼σον αφορÜ στ' αλγεβρικÜ σχüλια, εßναι πολý περισσüτερο απü μια μετÜφραση. ΒÜσισε τοýτο το μÝρος στους υπολογισμοýς του Clairaut, Ýλυσε τους υπολογισμοýς, ο ßδιος ο Clairaut Ýλεγξε, αλλÜ αυτοß επιβεβαιþθηκαν κι απü Ýνα τρßτο Üτομο, Ýτσι þστε να 'ναι αδýνατο να γλυστρÞσει κÜποιο λÜθος, απü παρÜλειψη Þ απροσεξßα, στην εργασßα τοýτη. Εßναι καταπληκτικü που μια γυναßκα κατÜφερε να φÝρει σε πÝρας μια τÝτοιαν εργασßα..."
ΑυτÞ η δουλειÜ την απορρüφησε πÜρα πολý. Εν τω μεταξý με τον Βολταßρο δεν εßναι πια και τüσο ...μαζß. ¸χει ερωτευτεß, απü την 'Ανοιξη του 1748 Ýνα νεαρü αυλικü κι ελÜσσονα ποιητÞ, ονüματι Marquis de Saint-Lambert. Συνεχßζει να δουλεýει και να περνÜ με τον νÝο εραστÞ της μερικÝς στιγμÝς. Σε μιαν απ' αυτÝς μÝνει ξανÜ Ýγκυος, στα 43 της. ΞÝρει πως θα 'ναι πολý δýσκολα τα πρÜματα μιας κι εßναι πια πολý μεγÜλη, μα θÝλει να χαρßσει τοýτο το παιδß στον ποιητÞ της. Για να μη ρεζιλÝψει τον Üντρα της, üπως του 'χεν υποσχεθεß, συμβουλεýεται τον Βολταßρο που δεν Ýχουνε πÜψει στιγμÞ να 'ναι καλοß φßλοι. Εκεßνος της συνιστÜ να προσποιηθεß πως το παιδß εßναι του Üντρα της και συνεπþς θα πρÝπει να τηρÞσει τα... δÝοντα. ΠρÜγματι Ýτσι συμβαßνει και συνεχßζει να δουλεýει ακüμα πιο πυρετþδικα και με προγραμματισμü. Απü πολý νωρßς το πρωß, μÝχρι πολý αργÜ το βρÜδυ, ενþ σταμÜτησε τελεßως τη κοσμικÞ ζωÞ και δεχüταν μüνο λßγους φßλους κι αυτü σπÜνια. Λες κι Ýνιωθε το τÝλος να 'ρχεται...
Τη 1η ΣεπτÝμβρη 1749, παραδßνει το Ýργο και 3 μÝρες μετÜ γεννÜ Ýνα κοριτσÜκι. Εßναι σε κακü χÜλι μα τελικÜ γεννÜ καλÜ. Το κοριτσÜκι üμως πεθαßνει στις 5 μÝρες κι εκεßνη καταβÜλλεται σημαντικÜ. ΚοντÜ σε τοýτο, Ýρχεται να προστεθεß και μια μüλυνση, καταπÝφτει με ψηλü πυρετü -δυστυχþς οι γιατροß της δεν εßναι σα κι αυτÞν, 300 χρüνια μπροστÜ- κι Ýτσι, 10 μÝρες μετÜ τη γÝννα της πεθαßνει κι η ßδια, παρουσßα του συζýγου, του Βολταßρου και του νεαροý μαρκÞσιου. Η Γαλλßα εßχε κερδßσει τη μοναδικÞ ακüμα και σÞμερα μετÜφραση της Principia στα γαλλικÜ, (ανατυπþθηκε πρüσφατα το 1966), μα εßχε χÜσει μια πÜρα πολý σπουδαßα γυναßκα κι επιστÞμονα...
----------------------------------------------------------------------------------------
Μια γυναßκα που 'τανε τüσο μοναδικÞ και τüσο πολý μπροστÜ απü την εποχÞ της.
ΚατÜφερε να συνδυÜσει τüσα πρÜγματα, εκεß που Üλλες/οι στη θÝση της θα δυσκολεýονταν και μüνο με ...δυο εξ αυτþν.
ΛÜτρεψε τη μελÝτη των γλωσσþν, των μαθηματικþν, της φιλοσοφßας, των φυσικþν επιστημþν και διÝπρεψε.
ΛÜτρεψε τις επιστÞμες και δημιοýργησε το πληρÝστερο εργαστÞρι πειραμÜτων, Üρα διÝπρεψε.
ΛÜτρεψε τα διαμÜντια και τη καλÞ κοσμικÞ ζωÞ και διÝπρεψε.
ΛÜτρεψε τον τζüγο και διÝπρεψε, τουλÜχιστον üσον ασχολÞθηκε.
ΛÜτρεψε τους πýργους της και τους ομüρφηνε με τη παρουσßα της αλλÜ και με ü,τι τους προσÝθεσε.
ΛÜτρεψε τα βιβλßα και δημιουργþντας μιαν εκπληκτικÞ βιβλιοθÞκη στον πýργο της, διÝπρεψε.
ΛÜτρεψε τον Ýρωτα κι εßχε καμμιÜ δεκαριÜ πÜρα πολý ξεχωριστοýς εραστÝς -μεταξý Üλλων- που üλοι τη λατρÝψανε και κανεßς δεν την εχθρεýτηκε για πολý, μετÜ τον χωρισμü τους, Üρα κι εκεß διÝπρεψε.
ΛÜτρεψε τις ...διακοπÝς και την εργασßα της και στα δυο κατÜφερε να προσδþσει τρομερÝς προεκτÜσεις, Üρα θεωρþ πως διÝπρεψε κι εκεß.
ΔιÝπρεψεν επßσης -πρÝπει να το πω- κι ως θηλυκü γενικÜ. Τßμησε και με το παραπÜνω το φýλο της, υπÞρξε μαχÞτρια, εργατικÞ, γλυκειÜ αλλÜ και σκληρÞ και πεισματÜρα, ευφυÞς, γοητευτικÞ και πανÝμορφη.
Δεν κρÜτησε κακßες και δημιοýργησε μερικÝς πÜρα πολý γερÝς φιλßες, Üρα θεωρþ πως διÝπρεψε κι εκεß.
Για το μüνο που δε μπορþ να 'χω Üποψη και ...κρßμα που το λÝω, εßναι περß των ...ερωτικþν της επιδüσεων. Αν üμως κρßνω απü το πλÞθος, τη ποιüτητα των εραστþν και τη λαχτÜρα τους για κεßνη, μÜλλον θα πρÝπει να διÝπρεψε κι εκεß. ΑλλÜ μεταξý μας: ακüμα κι αν εκεß δεν Ýχει διαπρÝψει... εεε ... δε πειρÜζει, ας της το συγχωρÞσουμε αυτü!
ΠαρακÜτω ας δοýμε σýντομα τι κατÜφερε και τι Ýκανε.
Ντýθηκε Üντρας για να μπει στους επιστημονικοýς κýκλους.
Ντýθηκε Üντρας για να μπορεß να συναναστρÝφεται τους διανοοýμενους της εποχÞς. ντυνüταν Üντρας κι αργüτερα üταν εßχε γßνει γνωστÞ για να προκαλεß τα Þθη της εποχÞς.
Μαθηματικüς, φιλüσοφος κυρßως üμως μεγÜλη φυσικüς.
ΜετÜφρασε, σχολßασε, δßδαξε τον Νεýτωνα αλλÜ και προχþρησε πÝρα απü αυτüν.
Η σýγχρονη ΦυσικÜ της χρωστÜει πολλÜ.
ΜεγÜλη επιστÞμων αλλÜ και κυρßως μια σπουδαßα γυναßκα.
ΛαμπρÞ κοσμικÞ θριÜμβευσε στην ΑυλÞ.
ΑπÝκτησε Ýνα (Üχρηστο) σýζυγο, τρßα παιδιÜ, εννÝα εραστÝς (τον Ýνα καλλßτερο απü τον Üλλο).
Ξüδεψε τις περιουσßες του πατÝρα και των εραστþν της στις μικρÝς της αδυναμßες, τα διαμÜντια, το τζüγο και τα βιβλßα.
ΣκανδÜλισε ολüκληρη τη χþρα με τους ÝρωτÝς της, το ταμπεραμÝντο της, -χαστοýκισε κÜμποσους στην ¼περα-, την αθεÀα της, το δημοκρατικü της φρüνημα.
¼ταν ο Βολταßρος χρειÜσθηκε να ξεφýγει απü τη μÞνη του ΒασιλιÜ για μιαν ακüμα φορÜ, τον μÜζεψε στον Πýργο της κοντÜ στα σýνορα.
Ξαπüστειλε τον Üχρηστο σýζυγο για κυνÞγια στα δÜση κι Ýμεινε μαζß του οκτþ ολüκληρα χρüνια.
Του Ýβαλε στη διÜθεσÞ του τη μεγÜλη της βιβλιοθÞκη (τη μεγαλýτερη της εποχÞς) τον ενÝπνευσε, διüρθωνε τα γραπτÜ του, τον ντÜντευε στις αρρþστιες του... τον αγαποýσε με μια λÝξη.
Λßγο πριν πεθÜνει, Ýφτασεν απελπιστικÜ κοντÜ στην εξßσωση που 'κανε διÜσημο τον ΑúνστÜιν, 300 χρüνια μετÜ.
Το μüνο λÜθος της Þτανε πως υπολüγιζε το τετρÜγωνο της ταχýτητας, ενþ Ýπρεπε να υπολογßσει το τετρÜγωνο της ταχýτητας του φωτüς.
Τα 'βαλε με τον Νεýτωνα αλλÜ και μ' üλη τη Γαλλßα.
ΠÝθανε, σαν γυναßκα, στα 43 της χρüνια, μερικÜ χρüνια μετÜ, προσπαθþντας να κÜνει Ýνα ακüμα παιδß στον τελευταßο της (νεαρü) εραστÞ.
Ο προηγοýμενος, ο Βολταßρος, μετÜ το θÜνατü της εξÝδωσε üλα της τα Ýργα. Ακüμα κι αυτÜ που διαφωνοýσαν μ' αυτüν.
Η αλληλογραφßα τους 8 τüμοι, δυστυχþς, χÜθηκε.
Ο Βολταßρος θα γρÜψει γι' αυτÞν:
"Δεν Ýχασα μιαν ερωμÝνη αλλÜ τον μισü εαυτü μου,
μια ψυχÞ για την οποßα μοιÜζει να φτιÜχτηκε η ψυχÞ μου!"
------------------------------------------------------------------------------------
Ας κλεßσω αυτü το ονειρικü πραγματικü παραμýθι με την ßδια την Εμιλß και τα λüγια τη; και θα 'ναι σα να την ακοýμε για μια τελευταßα φορÜ:
"...ΚρßνετÝ με για τις αξßες μου Þ την ÝλλειψÞ τους, αλλÜ μη κοιτÜζετε πÜνω μου εκεßνον Þ τον Üλλο τÜδε μελετητÞ, αυτü τ' Üστρο που λÜμπει στη ΒασιλικÞ ΑυλÞ της Γαλλßας Þ τον δεßνα φημισμÝνο συγγραφÝα. Εßναι δικαßωμα μου, να 'μαι üλα üσα κÜνω, üλα üσα λÝω, üλα üσα φαßνομαι. Μπορεß να υπÜρχουνε μεγαλýτεροι μεταφυσικοß Þ φιλüσοφοι απü μÝνα σε γνþσεις, αν και δεν τους Ýχω γνωρßσει. Επßσης üμως εßναι τρωτοß Üνθρωποι, με τα ελαττþματÜ τους και τουλÜχιστον σ' αυτü τον τομÝα δεν υστερþ απü κανÝνα τους..."
Απüσπασμα επιστολÞς της Εμιλß Ντι ΣατλÝ, προς τον Φρειδερßκο τον ΜεγÜλο, ΒασιλιÜ της Πρωσσßας.
Δεßτε στο ΓιουΤουμπ:
Η ΕΜΙΛº ΣΤΗ ΠΑΡ¸Α ΤΩΝ ΑΝΤΡΩΝ
ΤΕΛΟΣ
______________________________________________________
και πÜλι η Μüνα (Σταυροýλα ΑντζουλÜκου) μ' Ýβαλε σε τοýτο το δýσβατο μα τρομερÜ ευχÜριστο μονοπÜτι. θαθελα λοιπüν να την ευχαριστÞσω Üλλη μια φορÜ και ... να περιμÝνω τÜχα κι Üλλα;
üσο για τα λοιπÜ του Βολταßρου, σýντομα θα τα ξαναποýμε...