Βιογραφικü
O ΘÝογνις ο Μεγαρεýς (Üκμασε ~548-544 π.Χ.) Þταν ¸λληνας ελεγειακüς ποιητÞς των αρχαßων χρüνων απü τα ΜÝγαρα της ΑττικÞς. Γüνος αριστοκρατικÞς οικογÝνειας, με το üνομÜ του να σημαßνει απüγονος θεþν, τÜχθηκε υπÝρ της ολιγαρχικÞς μερßδας των ΜεγαρÝων σε μια περßοδο ιδιαßτερα Ýντονης πολιτικÞς ρευστüτητας για την πüλη. Το Ýργο του αντανακλÜ τις πολιτικÝς του θÝσεις σε συνδυασμü με απüψεις ηθικοý χαρακτÞρα για διÜφορα θÝματα, γεγονüς που τονε κατατÜσσει στους γνωμικοýς ποιητÝς. ΑπολÜμβανε υψηλÞ δημοφιλßα στην αρχαιüτητα, χÜρη στη κομψüτητα και το δυναμισμü που χαρακτÞριζε τη ποιητικÞ του παραγωγÞ. ΣχετικÜ με τη προσωπικÞ του ζωÞ οι γνþσεις εßναι περιορισμÝνες. Ωστüσο, ξεχωρßζουν η σχÝση του με μιαν ανþνυμη γυναßκα, που σκüπευε να νυμφευθεß κι εκεßνη με τον συμπολßτη του Κýρνο, ο οποßος αποτελεß πολλÝς φορÝς το πρüσωπο στο οποßο απευθýνεται με τους στßχους του. ΣÞμερα ο ΘÝογνις, πλÜι στους υπολοßπους ¸λληνες ποιητÝς της αρχαúκÞς περιüδου, θεωρεßται πρωτοπüρος της ανθρþπινης ποιητικÞς Ýκφρασης κι εßναι ο 1ος δημιουργüς τον οποßο απασχüλησε ρητÜ η υστεροφημßα του.
Η ακριβÞς χρονολογßα γÝννησης και θανÜτου του ΘÝογνι εßναι δýσκολο να προσδιοριστεß. Το Λεξικü της Σοýιδας τον αναφÝρει ως σýγχρονο του Φωκυλßδη του Μιλησßου. Στα πλαßσια ακαδημαúκþν υποθÝσεων Ýχει προταθεß το Ýτος 570 π.Χ. ως σημεßο αναφορÜς για τη περßοδο που κρßνεται πιο πιθανÞ η γÝννησÞ του. Η υπüθεση αυτÞ λαμβÜνει υπüψη της τη περßοδο ακμÞς του ποιητÞ. Ωστüσο, στο Ýργο του γßνεται αναφορÜ στους Περσικοýς πολÝμους, κατÜ τη διÜρκεια των οποßων, η 1η σημαντικÞ σýγκρουση επß ελλαδικοý εδÜφους δεν Ýλαβε χþρα πριν το 490 π.Χ. με τη ΜÜχη του Μαραθþνα. Η επικρατοýσα Üποψη μεταξý των κλασικþν φιλολüγων θÝλει το προκεßμενο απüσπασμα παρÝνθεση απü το Ýργο κÜποιου ανþνυμου ποιητÞ.
ΑνÜλογες δυσκολßες συνοδεýουν και την επιβεβαßωση του τüπου καταγωγÞς του δημιουργοý, με τεκμÞρια που προÝρχονται απü το σþμα του Ýργου του να τοποθετοýνται Ýναντι -συχνÜ αντικρουομÝνων- μαρτυριþν τρßτων. Στο Λεξικü της Σοýιδας αναφÝρεται üτι ο ΘÝογνις καταγüταν απü τα ΜÝγαρα Υβλαßα, τη σικελικÞ αποικßα της αττικÞς πüλης, το ιστορικü ßδρυσης της οποßας καταγρÜφει ο Θουκυδßδης. Τη πληροφορßα αυτÞ επιβεβαιþνει κι ο ΠλÜτων ονομÜζοντας τον ΘÝογνι «πολßτη» της αποικßας. Ο ΣχολιαστÞς του προηγουμÝνου αναφÝρει τη διαφωνßα του ιστορικου Διδýμου και του Αρποκρατßωνα, οι οποßοι θεωροýσαν τη ΔωρικÞ μητρüπολη ως τον τüπο καταγωγÞς του δημιουργοý. ΠαρÜλληλα, συμφιλιþνει τις 2 απüψεις, προτεßνοντας üτι προερχüμενος απü τα ΜÝγαρα της ΑττικÞς, επισκÝφθηκε την αποικßα κι ανακηρýχθηκε πολßτης απü τους κατοßκους. Η εκδοχÞ αυτÞ μοιÜζει να συμφωνεß πιüτερο με τον ßδιο το ΘÝογνι, ο οποßος αναφÝρει την επßσκεψÞ του στη Σικελßα ως αποδημßα. Εντοýτοις κι αυτÞ η εσωτερικÞ μαρτυρßα τεßνει να αποδοκιμαστεß απü τη κρατοýσα Üποψη εξαιτßας της στÞριξÞς της σε αμφισβητοýμενους στßχους που προαναφÝρθηκαν. Η απλÞ αναφορÜ του δημιουργοý στον εαυτü του üμως ως «ΜεγαρÝα» τρÝπει τους περισσüτερους κριτικοýς στο να συμφωνÞσουν υπÝρ της μητρüπολης.
Τα παιδικÜ χρüνια του ΘÝογνι, μαζß με πληροφορßες σχετικÜ με τους συγγενεßς και τους προγüνους του, μας εßναι Üγνωστα. Εξαßρεση αποτελεß το σχüλιο του ιδßου σχετικÜ με την ανατροφÞ του, üπου αποκαλýπτει üτι ανÞκει στην τÜξη των αριστοκρατþν και, χÜρη σε αυτÞ του την ιδιüτητα, Ýμαθε ως παιδß να μην αναζητÜ τιμÝς, δüξα και πλοýτο χρησιμοποιþντας Üδικα μÝσα.
Η ενÞλικÞ του ζωÞ σημαδεýτηκε απü τις πολιτικÝς ανακατατÜξεις που χαρακτηρßζανε τα δημüσια πρÜγματα στα ΜÝγαρα του 6ου αι. π.Χ. Η ανατροπÞ του ΘεαγÝνη Ýφερε στη θÝση της τυραννßας μια εναλλαγÞ δημοκρατικþν κι ολιγαρχικþν καθεστþτων. ¼ταν η εξουσßα περνοýσε στα χÝρια του δÞμου εφαρμüζονταν μÝτρα üπως η παλιντοκßα, δηλαδÞ η διÜ νüμου επιστροφÞ των καταβεβλημÝνων τüκων στους οφειλÝτες. ΚÜποιες φορÝς μÜλιστα, ο αριθμüς των εξορßστων ολιγαρχικþν Þταν τÝτοιος, þστε να εξασφαλßζει την επÜνοδο τους στην πüλη δια της βßας. ΑνÜμεσα στα θýματα αυτÞς της ασυδοσßας φαßνεται πως Þταν κι ο ΘÝογνις, σýμφωνα με τα λüγια του οποßου η απþλεια της περιουσßας του τον Üφησε σαν σκýλο ο οποßος πετÜ τα πÜντα απü πÜνω του για να περÜσει Ýνα ρÝμα. Η εξορßα του -αριστοκρÜτη- ΘÝογνι φαßνεται να εξηγεß και τα ταξßδια του σε Σικελßα, Εýβοια και ΣπÜρτη που απαριθμοýνται απü τον ßδιο σε προσευχÞ του προς τον Απüλλωνα. Στο ßδιο αμφισβητοýμενο απüσπασμα ο ποιητÞς φαßνεται να Ýχει επιστρÝψει πια στη πüλη του κατÜ τη περßοδο της ΠερσικÞς εισβολÞς.
Σε διαφορετικü σημεßο, αναφÝρεται ο Ýρωτας του ποιητÞ για μια γλυκειÜ γυναßκα νεαρÞς ηλικßας (παιδὶ τερεßνῃ), που δüθηκε απü τους γονεßς της ως νýφη σε κÜποιον Üλλο. Ο ΘÝογνις χρησιμοποιεß μια λυρικÞ σκηνÞ που υποδηλþνει üτι κι οι δýο διατηρÞσανε τα αισθÞματÜ τους· με κεßνη να θρηνεß για κεßνον καθþς μετÝφερε νερü για την οικογÝνειÜ της κι αυτüν να την αρπÜζει απü το χÝρι, φιλþντας τη στο λαιμü και κÜνοντας να ξεπηδÞσει απü το στüμα της Ýνας γλυκüς Þχος. Ο αντßζηλος ανÞκε σε κατþτερη τÜξη απü αυτÞ του ποιητÞ, üμως αυτü φαßνεται να εßχε μικρÞ σημασßα επß δημοκρατικÞς διακυβÝρνησης της πüλης.
Περισσüτερα στοιχεßα μπορεß κανεßς να βρει στο Ýργο του ΘÝογνι για τον Κýρνο, το γιο του ΠολυπÜου κι ἐρþμενο του ποιητÞ. Το üνομÜ του μαζß με το πατρþνυμο (ΠολυπαÀδης), συνÞθως ως κλητικÞ προσφþνηση, αναφÝρεται 76 και 9 φορÝς, αντßστοιχα, στους στßχους που μας διασþζονται. Νεαρüτερος στην ηλικßα και κατÜ πÜσα πιθανüτητα απü ευγενικÞ γενιÜ, αναφÝρεται üτι διατÝλεσε θεωρüς της πüλης των ΜεγÜρων, Þτοι ιερüς απεσταλμÝνος σε μαντεßο με καθÞκον να παραλÜβει κÜποιο χρησμü. Το τελευταßο υποδεικνýει üτι δεν επρüκειτο για συνÞθη παιδεραστικÞ σχÝση, κατÜ τα αρχαιοελληνικÜ πρüτυπα, καθþς ο Κýρνος δεν Þταν Ýφηβος. Οι διασωθÝντες στßχοι αποτελοýν το Üθροισμα αποσπασμÜτων ξεχωριστþν Ýργων του ποιητÞ. Ως εκ τοýτου, η παρουσßα του Κýρνου σε διÜφορα σημεßα υποδεικνýει τον πρωταγωνιστικü του ρüλο στο συνολικü Ýργο του δημιουργοý.
Η editio princeps (η πρþτη εκτυπωμÝνη, üχι χειρüγραφη, Ýκδοση) του ΘÝογνι πραγματοποιÞθηκε απü τον ¢λδο Μανοýτιο στη Βενετßα το 1495, üπου οι στßχοι του συμπεριλαμβÜνονται υπü τον τßτλο των Ειδυλλßων του ποιητÞ Θεοκρßτου. Το λογοτεχνικü σþμα του δημιουργοý, γραμμÝνο στην ιωνικÞ διÜλεκτο, εßναι το μοναδικü απü τους ποιητÝς της αρχαúκÞς περιüδου το οποßο Ýφτασε σε ενιαßα μορφÞ ως τις μÝρες μας. Στα μεσαιωνικÜ χειρüγραφα σþζονται εξακüσια ελεγειακÜ δßστιχα, ενþ Ýνα απü αυτÜ εμπεριÝχει περßπου εκατü επιπλÝον υπü τον τßτλο "ἐλεγεßων β' ". Η κυριüτερη σημερινÞ συλλογÞ 1389 στßχων συναρθρþθηκε απü τον Augustus Immanuel Bekker απü 17 μεσαιωνικÜ χειρüγραφα, εκ των οποßων το παλαιüτερο εßναι ο Μουτινενειανüς Κþδικας(Codex Mutinensis - 9ος αι. μ.Χ.). Ο τελευταßος εßναι η πηγÞ του 2ου βιβλßου 159 στßχων, οι οποßοι απαριθμοýνται σε αυτÞ την Ýκδοση απü τον στßχο 1231 κι Ýπειτα. Με δεδομÝνο üτι σε αυτü εμπεριÝχονται ελεγεßες κυρßως παιδεραστικοý περιεχομÝνου, πολλÝς απü τις οποßες ξεκινÜν με τη προσφþνηση "Ὦ παῖ", Ýχει προταθεß üτι ο διαχωρισμüς προÝκυψε για προφανεßς λüγους στη ΒυζαντινÞ εποχÞ.
Μες σ’ αυτü το υλικü αναγνωρßστηκαν αποσπÜσματα του Ýργου του Σüλωνα, του Τυρταßου και του ΜιμνÝρμου, δημιουργþντας αμφιβολßες ως προς τη πατρüτητα των στßχων σε συνδυασμü με τη προφανÞ ασυνÜρτητη δομÞ του κειμÝνου. ¼σον αφορÜ τη διαδικασßα με την οποßα το κεßμενο Ýφτασε το Μεσαßωνα να ‘χει αυτÞ τη μορφÞ, αυτÞ αποτελεß αντικεßμενο εικασßας των κλασικþν φιλολüγων, με τη κρατοýσα Üποψη να θÝλει Ýνα κυρßως Ýργο -εκεßνο που απευθýνεται στον Κýρνο- να εμπλουτßστηκε με ανθολογÞματα απü Üλλα Ýργα του ΘÝογνι, στα οποßα στη συνÝχεια εισχþρησαν τμÞματα του Ýργου Üλλων ποιητþν, üλων προγενεστÝρων του 5ου αι. π.Χ.. Η Σοýιδα αναφÝρει 3 Ýργα του ποιητÞ: α) Μια ελεγεßα με τßτλο "εἰς τοὺς σωθÝντας τῶν Συρακουσßων ἐν τῇ πολιορκßᾳ". Το Ýργο αυτü Ýχει χαθεß, ενþ δεν εßναι γνωστü το ιστορικü γεγονüς στο οποßο αναφερüταν. β) Μια συλλογÞ υπü τßτλο "Γνῶμαι δἰ ἐλεγεßας εἰς ἔπη", η οποßα αριθμοýσε 2800 (,βþ) στßχους. γ) ΤÝλος, Ýνα Ýργο που ονομÜζει "Πρὸς Κῦρνον". Η ýπαρξη πολλαπλþν Ýργων την εποχÞ της συγγραφÞς της Σοýιδας ενισχýει την παραπÜνω Üποψη.
Τα ποιÞματα του ΘÝογνι, üχι μüνο τα τραγουδοýσαν επß πολλοýς αιþνες στα διÜφορα συμπüσια, αλλÜ, λüγω της παιδαγωγικÞς αξßας τους και των ηθικþν διδαγμÜτων τα οποßα περιεßχαν, τα Ýβαλαν, παρÜλληλα, σαν μÜθημα στα σχολεßα της ΑθÞνας κι ορισμÝνων Üλλων αρχαιοελληνικþν. ¸να επßγραμμα υπü το üνομα του ΘÝογνι σþζεται στην Ανθολογßα του Πλανοýδη (Anthologia Planudea ex Libro Primo, Plan. 10 στην Ýκδοση της ΕλληνικÞς Ανθολογßας του Jacobs).
Ο ελεγειακüς ποιητÞς ΘÝογνις που γεννÞθηκε κι Ýζησε στα ΜÝγαρα της ΑττικÞς τον 6ο ως τις αρχÝς του 5ου αιþνα π.Χ. εßναι ο πιο αντιπροσωπευτικüς εκφραστÞς του «μÝσου» ¸λληνα, που διαχρονικÜ πορεýεται μÝσα απü 25 αιþνες. Αν κι Üγνωστος στο ευρý κοινü, θεωρεßται ο επιφανÝστερος γνωμικüς ποιητÞς της αρχαιüτητος. ΠολλÝς πληροφορßες για την ζωÞ και το Ýργο του δεν Ýχουμε, το μεγαλýτερο μÝρος των πληροφοριþν το αντλοýμε απü τις ελεγεßες του, αν και μερικÝς απü αυτÝς εßναι ασαφεßς και συγκεχυμÝνες.
Ο αεßμνηστος καθηγητÞς κ. Σ. ΚορρÝς απü τους πλÝον Ýγκριτους μελετητÝς των ελεγειþν του Θεüγνιδος, στην Ýκδοση του Θεüγνιδος του 1949, Ýκαμε εκτεταμÝνη αντιπαρÜθεση των ελεγειþν προς διÜφορα αποσπÜσματα των, ΟμÞρου, Ησιüδου, Σüλωνα, Φωκυλßδη και Üλλων προγενεστÝρων Þ συγχρüνων του ΘεαγÝνη (Τýραννος των ΜεγÜρων, την εποχÞ του Θεüγνιδος), ποιητþν. Απü την αντιπαρÜθεση αυτÞ προκýπτει üτι ο ΘÝογνις εßχε μελετÞσει üλους τους προγενεστÝρους συγγραφεßς, παßρνοντας Ýτσι σοβαρÞ παιδεßα για την εποχÞ του.
Οι ελεγεßες του εßναι αποσπÜσματα απ’ üλο το Ýργο του, το οποßο δεν διεσþθη ολüκληρο. ΓρÜφτηκε στο τÝλος του 5ου αι. π.Χ. κι η 1η του Ýκδοση Ýγινε στον 4ο αι. π.Χ. Φαßνεται üτι κατÜ την Ýκδοση αυτÞ, μες στις ελεγεßες του παρεισÝφρησαν και στßχοι Üλλων ποιητþν, üπως του Σüλωνα, του Μßμνερμου, του Τυρταßου. ¸τσι σε διÜφορα χωρßα συναντþνται οι ßδιες γνþμες διατυπωμÝνες κατÜ διαφορετικü τρüπο. Εξ üλων τοýτων μποροýμε να συμπερÜνουμε üτι τα διασωθÝντα ποιÞματÜ του αποτελοýν «Ανθολογßα» της οποßας ο συντÜκτης εßναι Üγνωστος, που στη βÜση τους üμως εßναι ελεγεßες του. Αργüτερα η βÜση αυτÞ διεπλατýνθη αφοý συμπεριÝλαβε γνþμες κι Üλλων ελεγειακþν ποιητþν. ¸τσι εßναι περιπλεγμÝνα τα πρÜγματα, þστε το να κατορθþσουμε να χωρßσουμε τα διÜφορα μÝρη, εßναι Ýργο ανÝφικτο. Σχετικþς ο ΡαúντσενστÜιν φρονεß üτι η συλλογÞ συνετÜχθη το 400 π.Χ. και δÝχεται üτι εßναι συλλογÞ αδüμενων ασμÜτων με συνοδεßα αυλοý στα συμπüσια.
Η ζωÞ και το Ýργο του εßναι συνδεδεμÝνα με τα πολιτικÜ γεγονüτα της εποχÞς του και της γενÝτειρας πüλης του. Η πüλη αυτÞ υπÞρξε, προ της γεννÞσεως του ποιητÞ, η σκηνÞ μεγÜλων πολιτικþν αναταραχþν. ΜετÜ την αποτßναξη του ζυγοý των Κορινθßων τον 8ο αιþνα π.Χ. την διακυβÝρνηση της πüλης ανÝλαβαν οι ευγενεßς και αριστοκρÜτες Ýως του Ýτους 630 π.Χ. üταν ο ΘεαγÝνης, αναλαβþν την ηγεσßα του «Λαúκοý Κüμματος», κατÝκτησε την εξουσßα κι επÝβαλε τυραννßα στη πüλη. Ο ΘεαγÝνης αν και τýραννος Üσκησε φιλολαúκÞ πολιτικÞ. Επßεζε τους ευγενεßς και τους πλοýσιους κι εξüρισε πολλοýς απü αυτοýς, οι οποßοι εγýρισαν μετÜ τη πτþση του κι επανÝφεραν την ολιγαρχßα. ΔιÜφορες επαναστÜσεις κι αντεπαναστÜσεις επακολοýθησαν μετÜ τη πτþση του ΘεαγÝνη. Ο ΘÝογνις, που Ýζησε τη περßοδο αυτÞ, διÞλθε μια ζωÞ μÝσα σε αναταραχÝς, στις οποßες αφιερþνει Ýνα μεγÜλο μÝρος των ποιημÜτων του.
¹ταν ευγενÞς στη καταγωγÞ κι η συμπÜθειÜ του προς τους ευγενεßς εßναι κατÜδηλη στο Ýργο του. Γι’ αυτüν υπÜρχουν οι «αγαθοß»«εσθλοß», üροι που την εποχÞ εκεßνοι εχρησιμοποιοýντο με πολιτικÞ σημασßα κι üχι, üπως αργüτερα με την ηθικÞ Ýννοια. Στους κοινωνικοýς αγþνες της εποχÞς του ο ΘÝογνις Ýχασε τα κτÞματα και τα χρÞματÜ του, εξορßστηκε κι Ýπεσε στη φτþχεια, γι αυτü και θεωρεß το χρÞμα ως το μεγÜλο διαφθορÝα των συνειδÞσεων και των ταξικþν διακρßσεων.
Το φυσικü χÜρισμα της ποßησης, σε συνδυασμü με τη πολυμÜθειÜ του, τον ορθολογισμü του, την πεßρα της ζωÞς, πικρÞ, Üλλως τε, απü τις πολιτικÝς του ταλαιπωρßες, την ικανüτητα να παρατηρεß και να σχολιÜζει, με Ýνα πνεýμα ζωντανü και ευρý και με χαρακτÞρα θαρραλÝο κι ασυμβßβαστο, ανδροπρεπÞ θα λÝγαμε, που εντυπωσιÜζει ακüμα και σÞμερα, ο ΘÝογνις Ýδωσε στις ελεγεßες του πρωτοτυπßα και χÜρη. Η γλþσσα του εßναι ακριβολüγος, κατÜλληλη για αποφθÝγματα, ισχυρÞ και πλÞρης πÜθους, δηκτικÞ κι ευχÜριστη.
Η σκÝψη του στοχαστικÞ και διαυγÞς ενßοτε λεπτÞ και βαθειÜ, κλεßνεται μÝσα σε ακριβÞ και κανονικÜ δßστιχα, απü τα οποßα αναδýεται το ρωμαλÝο μßσος του κι η μνησßκακη μελαγχολßα του. Δεν του λεßπει οýτε ο ενθουσιασμüς οýτε η ανθηρüτητα. ΥπερÞφανος, Ýχει συνεßδηση του καλλιτεχνικοý του τÜλαντου και πιστεýει στην υστεροφημßα του, δηλαδÞ üτι θα ζÞσει στη μνÞμη των μεταγενεστÝρων και προφητικÜ βεβαιþνει üτι η φÞμη του θα εßναι αθÜνατη.
Ο ΘÝογνις υμνεß τις αξßες της ζωÞς, την δικαιοσýνη, τη παλληκαριÜ, τη ανδρεßα στην υπερÜσπιση της πατρßδος, την ευσÝβεια στους θεοýς, τη σωφροσýνη, αλλÜ και τα νιÜτα, τον Ýρωτα τις χαρÝς τη ζωÞς, τα συμπüσια, τα γλÝντια, τη πßκρα των γηρατειþν, την φρßκη του θανÜτου. Κατακρßνει τη πλεονεξßα, τον κüρο, τη φτþχεια, υμνεß τα πλοýτη και τοποθετεß σε υψηλü βαθμü την αξιοπρÝπεια και την ελεýθερη συνεßδηση.
Στις χαρÝς της καθημερινÞς ζωÞς δßδει πνευματικüτητα και τις εξωραÀζει. Προσπαθεß ακüμα να απελευθερþσει τους θεοýς απü σωματικÝς αδυναμßες κι ελαττþματα þστε να τους παρουσιÜσει ως üντα ψυχικÜ, δηλαδÞ να βλÝπουν με τη ψυχÞ των τους ανθρþπους και να γνωρßζουν τις σκÝψεις των και τα συναισθÞματÜ των.
Επßσης παραπονεßται για την απιστßα των φßλων του, τους οποßους εßχε ιδιαßτερα εμπιστευθεß κι εκδηλþνει την αγανÜκτηση του κατÜ των εχθρþν του και την αφροσýνη των κακþν πλοηγþν (πολιτικþν), υπü τη ηγεσßα των οποßων το σκÜφος της πολιτεßας Ýχει ναυαγÞσει κι ομιλεß περß των κοινþν ανθρþπων με υπÝρμετρο χλευασμü. Πιστεýει üτι ο πλοýτος αρμüζει μüνο στους ευγενεßς θεωρεß την φτþχεια ψυχοφθüρα ασθÝνεια, πηγÞ φυσικÞς κι ηθικÞς κατÜπτωσης που μπορεß να καταστρÝψει κι αυτÞ την ανεξαρτησßα του ανθρþπου γιατß τον καταδικÜζει σε δουλοπρÝπεια.
Ο ΘÝογνις εßναι το κλασσικü παρÜδειγμα για μßα φυσικÞ ανθρþπινη ροπÞ, αυτü που σÞμερα συνοψßζεται στην φρÜση «στροφÞ προς τον Üνθρωπο». Οι ελεγεßες του αφοροýσαν την καθημερινÞ ζωÞ, την συμπεριφορÜ της νεολαßας και κατÜ τοýτο καινοτüμησε, γιατß σαν σýνολο αποτελοýν Ýνα σýστημα ηθικÞς συμπεριφορÜς, βασισμÝνο, βÝβαια, στις αντιλÞψεις της εποχÞς του. Στις ΕυρωπαúκÝς χþρες το Ýργο του ποιητÞ σπουδÜζεται με ιδιαßτερη επιμÝλεια. Επß παραδεßγματι στην Γερμανßα ο ΘÝογνις καθιερþθηκε ως μÝρος της σχολικÞς παιδεßας απü τον 16ον αιþνα.
Ο Γερμανüς καθηγητÞς της αρχαßας ελληνικÞς γλþσσας στο πανεπιστÞμιο της ΒιλλεμβÝργης, Φßλιππος ΜελÜχθων (1487-1560), ο οποßος μεταρρýθμισε τελεßως τη γερμανικÞ εκπαßδευση, αποκληθεßς προς τοýτο «ΔιδÜσκαλος της Γερμανßας» εβασßσθη στα ποιÞματα του Θεüγνιδος, τα οποßα μετÝφρασε και κυκλοφüρησε στα σχολεßα για να τα μελετοýν και να διαπαιδαγωγοýνται οι Γερμανοß μαθητÝς. Το πραγματικü üνομα του ΜελÜχθωνα Þταν ΣβÜρτσερντ που στα γερμανικÜ σημαßνει μελανÞ γη. Δυστυχþς τα ποιÞματα του ΘÝογνι με τα οποßα μορφþνονται και διαπαιδαγωγοýνται οι Ευρωπαßοι εδþ κι αιþνες, δεν εßναι γνωστÜ στην ΕλλÜδα.
Ο ΠλÜτων χρησιμοποιεß και συζητεß τις γνþμες του κι Ýχει περß πολλοý τον ποιητÞ. Σ’ üλη τη διÜρκεια του Ελληνικοý πολιτισμοý, διÜφοροι συγγραφεßς (Πλοýταρχος, ΑθÞναιος, Στοβαßος κ. λ. π.) αναφÝρονται στα Ýργα του, üπου συνεχþς εκδßδονται και σχολιÜζονται οι ελεγεßες του μÝχρι σÞμερα. Η φιλοσοφßα του Fr. Nietzsche βασßζεται σε μεγÜλο βαθμü επß των ηθικþν αρχþν του Θεüγνιδος κι ο George Grotte αποδÝχεται πως οι ηθικÝς Ýννοιες εßναι απολýτως συνδεδεμÝνες με τα ποιÞματÜ του. Ο Ελευσßνιος στρατηγüς ΠÜγκαλος αντλεß παραδεßγματα απü τις ελεγεßες του Θεüγνιδος üπως ο ßδιος αναφþνησε σε πολιτικü του λüγο.
"…Η ιστορßα επαναλαμβÜνεται. Προ εßκοσι πÝντε αιþνων ο συμπολßτης μου ΘÝογνις ο Μεγαρεýς, περιγρÜφει με αρκετÞν ποßησιν το κατÜντημα εις το οποßον εßχαν φθÜσει τüτε τα ΜÝγαρα, η πρωτεýουσα της επαρχßας μου. Η Αριστοκρατßα ακüλαστος και φαýλη μεταδßδει την διαφθορÜν και την σýγχυσιν εις τας Üλλας τÜξεις. Εις την γενικÞν αναρχßαν οι εκμεταλλευταß και κερδοσκüποι απομυζοýν το αßμα του λαοý. Ο βßος εßναι αποτρüπαιος και ο λαüς κατÞντησεν Üνανδρον ποßμνιον εσχÜτης περιφρονÞσεως. Η σημερινÞ κατÜστασις εν ΕλλÜδι δεν διαφÝρει κατÜ πολý απü τη θλιβερÜν εικüνα που δßδει ο ΘÝογνις. ΔιÜ τοýτο εßμαι υποχρεωμÝνος να ομολογÞσω üτι πας τßμιος Üνθρωπος ασχοληθεßς με τα κοινÜ, οφεßλει ν’ ακολουθÞσει το απüφθεγμα του ΔημοσθÝνους, πÞγαινε στο σπßτι σου üταν το κοινüν δεν σε χρειÜζεται…"
Μερικοß νεüτεροι κριτικοß αποδοκßμασαν τον ΘÝογνι και τον κατηγüρησαν για αντιφατικüτητα στη σκÝψη, για ψυχρü διδακτισμü και σχολαστικüτητα, για μονüπλευρη θεþρηση του υπαρξιακοý προβλÞματος. ¼πως κι αν Ýχει το πρÜγμα, ο ποιητÞς τοýτος εßναι ο απολογητÞς ενüς ωραßου κüσμου, και μÝσα απü τις αριστοκρατικÝς του αντιλÞψεις αφÞνει να διαφανεß μια ουσιαστικÞ πλευρÜ της ελληνικÞς ταυτüτητος.
Ο ΘÝογνις πÝθανε πιθανüν εξüριστος στη ΘÞβα μακριÜ απü την γενÝτειρα πüλη του τα ΜÝγαρα που τüσο αγαποýσε αφοý διακÞρυττε üτι «ΟΥΔΕΝ ΑΡ’ ΗΝ ΦΙΛΤΕΡΟΝ ΑΛΛΟ ΠΑΤΡΗΣ»
Οι απüπειρες διαχωρισμοý των αυθεντικþν ελεγειþν απü παρÝνθετα αποσπÜσματα ξεκινοýν με τον Friedrich Gottlieb Welcker και συνεχßζονται ως σÞμερα. Αυτüς, προχþρησε στην απüρριψη αποσπασμÜτων ως μη αυθεντικþν με βÜση Ýνα σýνολο κριτηρßων που αφοροýσαν στο περιεχüμενο και το ýφος των στßχων της συλλογÞς.
Το αποτÝλεσμα αυτÞς της διαδικασßας επιλογÞς Þταν Ýνα νÝο σþμα 880 στßχων. Τα κριτÞρια του Welcker Ýχουνε χαρακτηριστεß ως μηχανικÜ Þ/και τυπολατρικÜ, ωστüσο η δουλειÜ του αποτελεß σταθμü στη σχετικÞ βιβλιογραφßα, με τη πλειοψηφßα των μεταγενεστÝρων συγγραφÝων να τοποθετοýνται üσον αφορÜ τη θÝση του περß αυθεντικüτητας των επιμÝρους στßχων της συλλογÞς.
Ο Martin Litchfield West υποστηρßζει πως αν κι υπÜρχει μεγÜλη πιθανüτητα πολλÜ ακüμη αποσπÜσματα να ‘ναι αυθεντικÜ, κεßνα που απευθýνονται στον Κýρνο, τα οποßα συνιστοýν 306 στßχους, εßναι λογικÜ αποδεκτÜ ως μια γνÞσια βασικÞ συλλογÞ. Σýμφωνα με μια Üποψη που βασßζεται στην ερμηνεßα ιδßων αποσπασμÜτων του ποιητÞ, το üνομα "Κýρνος" αποτελεß τη "σφραγßδα" με την οποßα ο ΘÝογνις εξασφÜλιζε την απüδοση της πατρüτητας των δικþν του συνθÝσεων στον εαυτü του.
Το κυρßαρχο θÝμα που διαπνÝει τη ποßηση του ΘÝογνι εßναι η σýγκρουση μεταξý ενüς παλιοý κι ενüς νÝου τρüπου σκÝψης, αντιστοßχων της πÜλαι ποτÝ κραταιÜς ολιγαρχικÞς τÜξης, στην οποßα ανÞκε και του νÝου στα πολιτικÜ πρÜγματα δÞμου. Η σýγκρουση αυτÞ δεν εκλαμβÜνεται ως αντικεßμενο διανοητικοý πολιτικοý αναστοχασμοý, αλλÜ γßνεται αντιληπτÞ στο πλαßσιο της καθημερινÞς ζωÞς και πρακτικÞς. Ο ποιητÞς δρÜττεται της ευκαιρßας να παρατηρÞσει στη συμπεριφορÜ των δημοτþν την Üγνοια του ηθικοý κþδικα ο οποßος αποτελεß τη δικÞ του κληρονομιÜ - ως μÝλους της τÜξης των ευγενþν - ενþ παρÜλληλα εκφρÜζει την οργÞ του για τα τεκταινüμενα στην πüλη του.
Ως αποτÝλεσμα των παραπÜνω, το συναßσθημα του ποιητÞ τον οδηγεß στη χρÞση ρεαλιστικþν εικüνων, πÝρα απü το σýνηθες επιτηδευμÝνο ýφος του εßδους της ελεγεßας. Το ποιητικü ýφος του ΘÝογνι χαρακτηρßζεται απü την ισχý της ÝκφρασÞς του και τη χρÞση της απλÞς καθομιλουμÝνης χωρßς καμßα καλολογικÞ προσθÞκη. Η χρÞση μεταφορþν αποτελεß το δυνατü του σημεßο.
Ο ποιητÞς κακßζει τη νÝα μορφÞ διακυβÝρνησης, καταγγÝλει την ηθικÞ απαξßα των απλþν πολιτþν κι υποδεικνýει το ρüλο του χρÞματος στη διÜβρωση των ηθþν. ΑυτÞ η τελευταßα πτυχÞ εßναι χρÞσιμη αφ’ ενüς μεν για τη χρονολογικÞ εξακρßβωση της εισαγωγÞς του χρÞματος ως ανταλλακτικοý μÝσου στην αρχαúκÞ εποχÞ κι αφετÝρου δε λüγω του üτι ο δημιουργüς δßνει την οπτικÞ γωνßα της ως τüτε Üρχουσας τÜξης των γαιοκτημüνων. Το χρÞμα επÝφερε το δανεισμü, την εßσπραξη τüκου, τη συσσþρευση πλοýτου απü Üκληρους απλοýς πολßτες που στη συνÝχεια χρησιμοποßησαν τη νεοαποκτηθεßσα οικονομικÞ τους δýναμη για να προσχωρÞσουν στη νομÞ της εξουσßας. Σε μια κοινωνßα üμως που ο ἐσθλüς (αριστοκρÜτης) σημαßνει "ηθικüς και καλüς", ενþ ο κακüς σημαßνει "ταπεινÞς καταγωγÞς", η δημιουργßα μεσαßας τÜξης δεν μπορεß να συμβεß απρüσκοπτα κι ο ΘÝογνις προσωποποιεß αυτÞ την αντßδραση. Το αντιθετικü αυτü δßπολο αποτελεß Ýνα απü τα κυριüτερα μοτßβα του ποιητÞ.
Παρüμοιες εννοιολογικÝς συνδÝσεις απαντþνται και σε Üλλες γλþσσες, αλλÜ στο ΘÝογνι αποτελεß τη βÜση απü την οποßα ξεκινÜ για να εκφωνÞσει το δικü του λüγο περß ηθικÞς. Με τις ελεγεßες του, αποτυπþνει το αριστοκρατικü ιδεþδες σχετικÜ με το «πῶς δεῖ εἴναι» ο Üνθρωπος, καθιστþντας το κοινü κτÞμα των ΕλλÞνων της εποχÞς του, λßγο πριν η κοινωνικÞ του ομÜδα τεθεß στο περιθþριο των πολιτικþν εξελßξεων. Ο παραινετικüς του λüγος που Ýχει σαφÞ στüχο τη διδασκαλßα του Κýρνου, και κατ' επÝκταση του ακροατÞ Þ αναγνþστη, αποτελεß ßδιον των αποκαλουμÝνων γνωμικþν ποιητþν, με τον Σüλωνα και τον Τυρταßο να εμπßπτουν επßσης σε αυτÞ τη κατηγορßα. Δεν αποκλεßεται μÜλιστα, αν ο ποιητÞς εßχε ζÞσει Ýναν αιþνα αργüτερα, να ‘χεν επιλÝξει τον πεζü λüγο για την Ýκφραση της σκÝψης του. Στη σýγχρονη εποχÞ φαντÜζει ως νομοθÝτης, üπως πρÜγματι υπÞρξε ο 1ος απü τους 2 που μüλις αναφÝρθηκαν μαζß με τον ΣπαρτιÜτη Λυκοýργο. ¼λοι τους σκιαγρÜφονται ως αποκομμÝνοι απü το πνεýμα της εποχÞς της πüλης τους, στην οποßα προσφÝρουν Ýναν ηθικü κþδικα κι ακολουθÜνε το δρüμο της εκοýσιας Þ ακοýσιας εξορßας.
Η Ýτερη βασικÞ θεματικÞ του Ýργου του εßναι ο ομοφυλοφιλικüς Ýρωτας. Οι στßχοι του Ýχουν χαρακτηριστεß ως «το πλÝον ουσιþδες γραπτü κεßμενο της αγÜπης μεταξý ομοφýλων που σþζεται απü τον 6ο αι. π.Χ.». Ειδικüτερα το 2ο βιβλßο (στιχ.1231-1389), εßναι αφιερωμÝνο στον Ýρωτα και δη τον παιδεραστικü, με τον δημιουργü να εκθÝτει üλο το φÜσμα των συναισθημÜτων του για τον Κýρνο (Σημ, ερωτþ τον συντÜκτη του Üρθρου, πως εßναι δυνατüν να ‘ναι παιδεραστικü στον Κýρνο, δεδομÝνου πως ο Κýρνος Þτο ΘÝωρος κι Üρα üχι καν νεαρüς, μα σßγουρα üχι Ýφηβος, για παιδß δε το συζητÜμε καν. Π.Χ.): Απü την αγωνßα που συνοδεýει την επιθυμßα του για εκεßνον και την ευθυμßα που επÝρχεται üταν αυτÞ ικανοποιηθεß, μÝχρι τη ζÞλεια μπρος στην ýπαρξη Üλλων προσþπων και τον τελικü συμβιβασμü με την απþλεια. Σε αυτü εμπεριÝχονται κι οι στßχοι που αντανακλοýνε το πνεýμα της εποχÞς: «Το να αγαπÜς Ýνα νεαρü, το να τον Ýχεις, το να τον χÜνεις, üλα εßναι καλÜ. Πιο εýκολο εßναι να τον βρεις παρÜ να τον απολαýσεις. ΑτÝλειωτη λýπη προκýπτει απü αυτü κι ατÝλειωτη χαρÜ: ΑλλÜ ακüμα κι Ýτσι, κÜτι το καλü υπÜρχει σ'αυτü.»(στιχ. 1369-1372).
Οι κριτικοß διαχρονικÜ δßνουν Ýμφαση στη ΔωρικÞ καταγωγÞ του ποιητÞ, την οποßα συνδÝουν με το εßδος της σχÝσης που αναδýεται απü το Ýργο του, η οποßα περιλαμβÜνει τüσον αμιγÝς ερωτικü μÝρος, üσο και τη διÜσταση της διδασκαλßας και της εκπαßδευσης στις κοινωνικÝς νüρμες των ενηλßκων. ΔεδομÝνου üτι ο δημιουργüς συνιστÜ το 1ο μÝλος της ΔωρικÞς αριστοκρατßας που απαντÜται στα σωζüμενα Ýργα της αρχαιοελληνικÞς γραμματεßας, το Ýργο του αποτελεß πολýτιμη πηγÞ σχετικÜ με αυτü το εßδος σχÝσης και τη κατανομÞ των στÜσεων απÝναντß του εκ μÝρους των διαφüρων φýλων και τÜξεων που συνÝθεταν τον αρχαßο ελληνικü κüσμο.
Η απÞχηση των ελεγειþν του ΘÝογνι Þτανε τÝτοια που Ýναν αιþνα περßπου μετÜ το θÜνατü του θεωροýνταν Þδη κλασικüς, üπως μαρτυροýν οι πολλαπλÝς παραθÝσεις των στßχων του κι οι Üλλες αναφορÝς σ' αυτüν κατÜ τη διÜρκεια της ομþνυμης εποχÞς. Ο Ξενοφþντας αναφÝρει üτι μοναδικü αντικεßμενο της ποßησης του Þταν η αρετÞ κι η κακßα των ανθρþπων, οπüτε το Ýργο του συνιστοýσε διατριβÞ πÜνω στο θÝμα. Ο ΙσοκρÜτης τον συγκαταλÝγει μεταξý του Ησιüδου και του Φωκυλßδη ως «...Üριστο σýμβουλο για τον ανθρþπινο βßο.». ΠλÜτωνας κι ΑριστοτÝλης παραθÝτουνε στßχους του εν μÝσω της ανÜπτυξης των φιλοσοφικþν τους συλλογισμþν. ΠαρÜλληλα, εßναι γνωστü üτι τα γνωμικÜ του ποιητÞ συμπεριλαμβÜνονταν στα βασικÜ βιβλßα των νεαρþν Αθηναßων την ßδια περßοδο. Στßχοι του Ýχουν ανευρεθεß σε 4, πιθανþς 6, αθηναúκÜ αγγεßα -δηλαδÞ σε περισσüτερα απü οποιονδÞποτε Üλλο ποιητÞ- ενþ Ýν απ’ αυτÜ, που χρονολογεßται στο μÝσο του 6ου αι. π.Χ, επαινεß την ομορφιÜ του. Ωστüσο, εντýπωση προκαλεß η μη συμπερßληψÞ του στον Κανüνα των ΕννÝα λυρικþν ποιητþν που συνÝθεσαν οι Αλεξανδρινοß φιλüλογοι, γεγονüς που μαρτυρÜ τη μερικÞ κÜθοδü του προς την αφÜνεια κατÜ τη διÜρκεια της ελληνιστικÞς και της ρωμαúκÞς εποχÞς.
Μια αλυσßδα αναφορþν διÝσωσε το üνομÜ του Ýως την ανÜπτυξη της τυπογραφßας. Ο ιστορικüς Αμμιανüς Μαρκελλßνος (~330-μετÜ το 391 μ.Χ.) αναφÝρεται σε αυτüν ως "ο παλιüς και σοφüς ποιητÞς". Ο αυτοκρÜτορας Ιουλιανüς, στην απολογßα του υπÝρ της πολυθεúστικÞς θρησκεßας διερωτÜται αν «..ο σοφþτατος Σολομþντας εßναι ßσος του Φωκυλßδη, του ΘÝογνι Þ του ΙσοκρÜτη.». ΠαρÜ την ερωτικÞ του ζωÞ, ο ποιητÞς παρατßθεται κι απü τον ΚλÞμη Αλεξανδρεßας, ο οποßος παραλληλßζει τους στßχους 35-36 με τον Ψαλμü 17. Η συγκεκριμÝνη παραßνεση, μαζß με Üλλα σημεßα που Üπτονται θεμÜτων ηθικÞς Þταν ιδιαßτερα προσφιλÞς στους Χριστιανοýς συγγραφεßς, συμπεριλαμβανομÝνων μορφþν üπως ο Γρηγüριος ο Ναζιανζηνüς (329 - 389 μ.Χ). Ο τελευταßος, παραθÝτει τους στßχους 643-644, επιδοκιμÜζοντας τη θÝση του ποιητÞ υπÝρ της φιλßας η οποßα στηρßζεται στις πρÜξεις αντß για τη διασκÝδαση. Η προαναφερθεßσα παρÜθεσÞ του απü τον ΠλÜτωνα και τον ΑριστοτÝλη ως πηγÞ ηθικÞς διδασκαλßας Ýχει υποστηριχθεß üτι απετÝλεσε την αιτßα που το Ýργο του διεσþθη στη βυζαντινÞ εποχÞ.
Στα νεüτερα χρüνια ο Φρειδερßκος Νßτσε ανÝπτυξε ιδιαßτερο ενδιαφÝρον για τον αρχαßο ποιητÞ, ειδικÜ αν λÜβει κανεßς υπüψη πως η 1η του δημοσßευση, ενüσω Þταν ακüμη φοιτητÞς στη Λειψßα, εßχε τον τßτλο ΣχετικÜ με την ιστορßα της συλλογÞς της Θεογνιδεßας ανθολογßας, το 1867. Στο βιβλßο του Η γενεολογßα της ηθικÞς ο Γερμανüς φιλüσοφος αναζητþντας τη προÝλευση των προτýπων ηθικÞς στην ιστορßα συναντÜ το αντιθετικü δßπολο εσθλüς-κακüς που τüσο χαρακτÞριζε την αντßληψη του ΘÝογνι. ΠÜνω σε αυτü στÞριξε την ÜποψÞ του üτι το καλü ορßζεται κοινωνικÜ απü τον ισχυρüτερο. Λßγα χρüνια νωρßτερα, το 1864, η αποχαιρετιστÞρια ÝκθεσÞ του για το σχολεßο κλασικþν σπουδþν Πφüρτα εßχε επßσης για θÝμα τον αρχαßο δημιουργü. Σε σχετικü απüσπασμα, δßνει την εξÞς περιγραφÞ:
"Ο ΘÝογνις φαßνεται Ýνας καλοανεπτυγμÝνος αριστοκρÜτης ο οποßος Ýχει τýχει σε δýσκολους καιροýς, με τα πÜθη ενüς ευγενÞ üπως αυτÜ που Þταν αγαπητÜ στην εποχÞ του, πλÞρης θανασßμου μßσους ενÜντια στις μÜζες που παλεýουν να αναρριχηθοýν, χτυπημÝνος απü μια θλιβερÞ μοßρα, η οποßα τον κατÝβαλε και τον κατÝστησε ηπιüτερο απü πολλÝς απüψεις. Αποτελεß μια χαρακτηριστικÞ εικüνα εκεßνης της ηλικιωμÝνης, ιδιοφυοýς, κατÜ τι κακομαθημÝνης κι üχι πια ασφαλþς ριζωμÝνης αριστοκρατßας, τοποθετημÝνος στο μεταßχμιο μεταξý μιας παλιÜς και μιας νÝας εποχÞς, Ýνα διαστρεβλωμÝνο πρüσωπο του Ιανοý, καθþς αυτü που αποτελεß παρελθüν φαντÜζει τüσο üμορφο και αξιοζÞλευτο, ενþ εκεßνο που επελαýνει -κÜτι που βασικÜ Ýχει το ßδιο δικαßωμα (στο να επÝλθει)- μοιÜζει τüσο αηδιαστικü και αποκρουστικü, Ýνας τυπικüς ηγÝτης για üλες εκεßνες τις φιγοýρες των ευγενþν που αντιπροσωπεýουν την αριστοκρατßα προ μιας λαúκÞς επανÜστασης η οποßα ανÝκαθεν απειλεß τα προνüμιÜ τους και τους προτρÝπει να πολεμÞσουν και να αγωνιστοýν για την ýπαρξη της τÜξης των ευγενþν με το ßδιο πÜθος που θα πολεμοýσαν για την δικÞ τους ýπαρξη".
=================================
ΑποσπÜσματα-ΡητÜ
Κýρνος (απüσπ)
...Κýρνε, σου χÜρισα τ' ανÜλαφρα φτερÜ
για να πετÜς πÜν' απü πüντους και στεριÝς.
Παντοý θε να 'σαι: στα συμπüσια, στις γιορτÝς,
κι üλοι για σÝ θα χουν να λεν πολλÜ καλÜ.
Παßζοντας τους μικροýς γλυκüλαλους αυλοýς
Üντρες πανεμορφοι θα τραγουδοýν για σÝνα
Üσματα ωραßα, τρυφερÜ κι εσý θ' ακοýς.
Κι üταν στου ¢δη κατεβεßς τα μαυρισμÝνα
σπλÜχνα και φτÜσεις στο παλÜτι των λυγμþν,
οýτε και τüτε, αν και νεκρüς, θα ξεχαστεßς.
¼λοι θα σε θυμοýνται, αθÜνατος θα λογιστεßς,
Κýρνε, θα τριγυρνÜς μες στην ΕλλÜδα των νησιþν
και πÜνω απ' τη θÜλασσα που κατοικοýν τα ψÜρια
και θα πετÜς με των Μουσþν τα φßνα δþρα,
αυτþν που χουν στεφÜνια στα μαλλιÜ απü κορÜλλια
και θα σε σεριανοýν παντοý κι üλη την þρα.
Θα 'σαι στις συντροφιÝς των τωρινþν και των μετÜ
που στους αιþνες θα 'ρχονται και θÝνε το τραγοýδι,
μÝχρι üπου βρÝχετ' η γης κι ο Þλιος τη φωτÜ...
Δεν με προσÝχεις! Μ' υποσχÝσεις με γελÜς σα νιο ξεπεταροýδι...
----------------------------
ΜÞποτε τὸν παρεüντα παρεὶς φßλον ἄλλον ἐρεýνα
δειλῶν ἀνθρþπων ῥÞμασι πειθüμενος.
Οὐκ ἔραμαι πλουτεῖν, οὐκ εὔχομαι· ἀλλÜ μοι εἴη
ζῆν ἐκ τῶν ὀλßγων μηδὲν ἔχοντα κακüν.
ουδÝ γαρ Ζευς ουθ’ ýων πÜντεσ’ ανδÜνει οýτ’ ανÝχων
Ακüμα κι ο Δßας δεν μπορεß να εßναι αρεστüς σε üλους τους ανθρþπους οýτε üταν βρÝχει οýτε üταν σταματÜ.
ἐσθλῶν μὲν γὰρ ἄπ' ἐσθλὰ μαθÞσεαι·
ἢν δὲ κακοῖσιν συμμßσγῃς
ἀπολεῖς καὶ τὸν ἐüντα νüον.
Γιατß απü τους καλοýς θα μÜθεις καλÜ πρÜγματα,
αλλÜ αν αναμιχθεßς με τους κακοýς
θα χÜσεις ü,τι μυαλü διαθÝτεις.
MÞτε νικþν αμφÜδην αγÜλλεο,
μÞτε νικηθεßς εν οßκω καταπεσþν οδýρεο.
Να μη χαßρεσαι στις νßκες,
αλλÜ και να μη λυπÜσαι στις Þττες
Θεοýς αιδοý και δÝδιθι
Να ντρÝπεσαι και να δÝεσαι τους Θεοýς.
Ομüνοιαν Üσκει
Να επιδιþκεις την ομüνοια
Η ατολμßα εßναι η φυματßωση του χαρακτÞρα
Να προτιμÜς τη φτþχεια μÝσα στους κüλπους της δικαιοσýνης, απü τον πλοýτο που προμηθεýει η αδικßα
Να φοβÜσαι τον εχθρü που ζητÜ να σε καθησυχÜσει με γλυκÜ λüγια
Ο πλοýτος δημιουργεß την αυθÜδεια
Σου συνÝβη Ýνα ατýχημα; Οι φßλοι θα σου γυρßσουν το κεφÜλι. Σου συμβαßνει Ýνα ευτυχισμÝνο γεγονüς; ¼λοι θα σπεýσουν να σε χαιρετßσουν
Τους üρκους των φαýλων να τους γρÜφεις στο νερü
Απü Ýναν καλü Üνθρωπο, μπορεßς να κÜμεις Ýναν κακü. Μα ποιος θα μπορÝσει απü Ýναν κακü να κÜμει Ýναν Üνθρωπο ενÜρετο;
Η ελπßδα η μüνη ευνοúκÞ θεüτητα που Ýμεινε ανÜμεσα στους ανθρþπους. Οι Üλλες μας Ýχουν εγκαταλεßψει κι ανÝβηκαν στον ¼λυμπο. Μα ο Üνθρωπος, üσο βλÝπει το φως του Þλιου, χαßρεται τα αγαθÜ της ελπßδας.
Μην επαινεßς κανÝνα προτοý γνωρßσεις καλÜ τη φýση του, τους τρüπους του, τον χαρακτÞρα του.
Να φοβÜσαι τον εχθρü που ζητÜ να σε καθησυχÜσει με γλυκÜ λüγια. ΕÜν αφεθεßς στα χÝρια του, δεν θα σκεφτεß τüτε παρÜ την εκδßκηση και τßποτε δεν θα μπορÝσει να τον αφοπλßσει.
Ο συνετüς δεν πρÝπει ποτÝ να χÜνει την ψυχικÞ του γαλÞνη. Μην αφÞνεσαι καθüλου να σε βÜλει κÜτω η ατυχßα, μην παρασýρεσαι ασýνετα μÝσα στο πÝλαγος της ευημερßας.
¼ποιος το μÝτρο στο ποτü υπερβÜλλει, οýτε τη γλþσσα του κρατÜ οýτε το νου του. ΛÝει κουβÝντες παλαβÝς κι αισχρÝς για τους ξεμÝθυστους. ¼ταν μεθÜει δεν ντρÝπεται üλα να τα κÜνει. Ο φρüνιμος πιο πριν, χαμÝνος καταντÜει. Και συ, που ξÝρεις üλα αυτÜ, μην πßνεις κατÜ κüρο και πριν πιεις να το μετρÞσεις, μην η κοιλιÜ σου σε βιÜσει και σε μετατρÝψει σε κακü υπηρÝτη εφÞμερων πραγμÜτων.
Στη κοινωνßα πρÝπει να εßσαι πολý συνετüς. Το μυστικü που σου Ýχουν εμπιστευτεß να το θÜβεις μÝσα στην καρδιÜ σου. ΞÝχασε κι ü,τι Üκουσες ακüμα.
Το πολý κρασß εßναι κακü, αλλÜ üταν το πßνεις προσεκτικÜ αντß κακü, καλü εßναι τüτε.
Το ωραιüτερο πρÜγμα εßναι η απüλυτη δικαιοσýνη Ýπειτα βÝβαια η υγεßα και το εξαιρετικÜ ευχÜριστο εßναι ü,τι επιθυμεß κανεßς να το πετυχαßνει
