ÐåæÜ

Ðïßçóç-Ìýèéá

Ï Dali & Åãþ

ÈÝáôñï-ÄéÜëïãïé

Äïêßìéá

Ó÷üëéá-Áñèñá

ËáïãñáöéêÜ

ÅíäéáöÝñïíôåò

ÊëáóóéêÜ

Áñ÷áßá Åëë Ãñáìì

ÄéáóêÝäáóç

ÐéíáêïèÞêç

ÅéêáóôéêÜ

Ðáãê. ÈÝáôñï

Ðëçñ-Ó÷ïë-Åðéêïéí.

Öáíôáóôéêü

Åñ. Ëïãïôå÷íßá

Ãëõðô./Áñ÷éô.

ÊëáóóéêÜ ÉÉ

 
 

Áñ÷áßá Åëë Ãñáìì 

Áñ÷áßïé: ÅðéãñÜììáôá É

                               ΕισαγωγÞ

     Πριν ξεκινÞσει το ταξιδÜκι αυτü, κι επειδÞ εßναι μεγÜλο κι ολισθηρü αν αποξεχαστεßς ταξιδιþτη, καλüν εßναι να σου δþσω μερικÝς συντμÞσεις, για να μη σε τσακßσουν οι επαναλÞψεις -αν κι αφαßρεσα üσες μ' Ýπαιρνε- επειδÞ απαιτοýνται δυστυχþς για την ιστορßα.

     Λοιπüν Ýχουμε:

ΑΚ       = Ανθολογßα ΚεφαλÜ
ΠλΑν.  = Ανθολογßα Πλανοýδη Þ Πλανοýδεια Ανθολογßα
ΠΑ       = ΠαλατινÞ Ανθολογßα
ΕΑ       = ΕλληνικÞ Ανθολογßα 
ΑΚΓ     = Αρχαßα ΚυπριακÞ Γραμματεßα
ΑΚΕ     = Αρχαßα ΚυπριακÜ ΕπιγρÜμματα

                    ΠΕΡΙΕΧ¼ΜΕΝΑ ¢ΡΘΡΟΥ

1. Επßγραμμα: ΓενικÜ Στοιχεßα
2
. ΣτÝφανος ΜελεÜγρου
3. ΣτÝφανος Φιλßππου
4. Ανθολογßα ΚεφαλÜ
5. Ανθολογßα Πλανοýδη
6. ΠαλατινÞ Ανθολογßα
7. ΕλληνικÞ Ανθολογßα

     Τþρα νομßζω μπορεß να ξεκινÞσει κÜποιος το ταξιδÜκι αυτü των 10.000 περßπου λÝξεων στο χþρο του παρελθüντος και της βÜσης του επιγρÜμματος. Στο επüμενο Üρθρο, θα μιλÞσω για τους δημιουργοýς των επιγραμμÜτων και στο 3 Þδη υπÜρχον Üρθρο με τα επιγρÜμματα, Þδη Ýχω βÜλει κÜμποσα, αλλÜ θα βÜλω κι Üλλα.
ΑυτÜ! Καλü ταξßδι!  ο φιλüξενος    ΠÜτροκλος ΧατζηαλεξÜνδρου

                     Επßγραμμα: ΓενικÜ Στοιχεßα

     Το  επßγραμμα εßναι λογοτεχνικü εßδος υπερχιλιετοýς διÜρκειας. Πρüκειται για σýντομα κι ευσýνοπτα Ýμμετρα κεßμενα, που αρχικÜ βρßσκονταν χαραγμÝνα πÜνω σε σκληρÞ επιφÜνεια. Επßγραμμα αρχικÜ Þταν μια απλÞ επιγραφÞ πÜνω σ’ Ýνα τÜφο του ονüματος του νεκροý, της γενιÜς του Þ και του τüπου του. 2-3 λÝξεις χωρßς ποιητικü μÝτρο και με πληροφοριακÜ στοιχεßα μüνο. ΣιγÜ-σιγÜ, üσο η συνÞθεια της επιτÜφιας επιγραφÞς διαδιδüταν, Üρχισε η Ýντεχνη διατýπωση κι ο εμπλουτισμüς των στοιχεßων με πληροφορßες για τη δρÜση και τις ανδραγαθßες του νεκροý (Þ των νεκρþν) κι η Ýκφραση του πüνου που νιþσαν üσοι τον Ýχασαν. Το επßγραμμα χαρακτηρßζεται συχνÜ ως αξιüλογο λογοτεχνικü μικροτÝχνημα της αρχαιüτητας. Ο üρος επßγραμμα σημαßνει αρχικÜ κÜθε επιγραφþν επß ενüς αντικειμÝνου, που δηλþνει συνοπτικÜ (λακωνικÜ) σε ποιον ανÞκει Þ ποιος εßναι ο δημιουργüς Þ ποιος το αφιÝρωσε σε ποιον θεü Þ ποιος εßναι θαμμÝνος εκεß. Στην αρχαúκÞ περßοδο τα επιγρÜμματα Þταν εßτε επιτýμβια, δßνοντας πληροφορßες σχετικÜ με το νεκρü, εßτε αναθηματικÜ, με σκοπü να ονομÜσουνε τον αναθÝτη Þ τη τιμþμενη θεüτητα. Με τη πÜροδο του χρüνου ωστüσο αποκτÞσανε ποικßλο περιεχüμενο και μποροýσαν να ‘ναι ερωτικÜ, ν’ αφοροýν Ýργα τÝχνης, να ‘ναι ακüμη και σκωπτικÜ.



     Ο σκοπüς κι ο προορισμüς του επιγρÜμματος προσδιüρισε  τη μορφÞ του και το καθüρισε στα βασικÜ του στοιχεßα απü πολý νωρßς. Αφοý θα χαρασσüτανε σε περιορισμÝνην επιφÜνεια, πολý συχνÜ μικρÞ, Ýπρεπε να ‘ναι σýντομο. Τα περισσüτερα δε ξεπερνοýσαν τους 6 στßχους. Σ’ αυτü το σýντομο μÝγεθος Ýπρεπε να ‘ναι και περιεκτικü. Ο δημιουργüς του συνεπþς Ýπρεπε να ‘ναι δεξιοτÝχνης.  ΑνÜλογα μÜλιστα το εßδος του επιγρÜμματος Üλλαζε και το μÝτρο που ‘τανε γραμμÝνο. Πολý σýντομα αυτÞ η απαιτητικÞ κατηγορßα της ποßησης απÝκτησε ιδιαßτερη λÜμψη, και μετετρÜπη σε πεδßο επßδειξης της ικανüτητας των ποιητþν. Με τον καιρü το χÜραγμα κατÝληξε να ‘ναι επþνυμο, να φÝρει δηλαδÞ και να διασþζει τα’ üνομα του δημιουργοý του και κÜποιες φορÝς -λßγες εßναι η αλÞθεια- και μÝσα στο ßδιο το κεßμενο. ΣιγÜ-σιγÜ το εßδος απÝκτησε αναγνωρßσιμους εκφραστικοýς τρüπους, τυπικÝς εκφρÜσεις, ξεχωριστÜ θεματικÜ στοιχεßα και μοτßβα απü τ’ Üλλα εßδη της ποßησης, üπως το Ýπος, η ελεγεßα κ.Ü.
     Για το επßγραμμα χρησιμοποιÞθηκε το ελεγειακü 2στιχο, δηλαδÞ Ýνας στßχος σε δακτυλικü (ηρωúκü) 6μετρο κι Ýνας σε δακτυλικü 5μετρο. Ο 1ος, ο στßχος των Ομηρικþν Επþν, μποροýμε γενικÜ να ποýμε πως Þτανε, στα επιτýμβια επιγρÜμματα, θριαμβικü προανÜκρουσμα σχετικÜ με τις αρετÝς και τη δüξα του νεκροý. Ο 2ος Þτανε στßχος του θρÞνου, με τις τομÝς που ‘χε, η φωνÞ διακοπτüταν Ýτσι που να δßνεται η εντýπωση του λυγμοý.
     Στα ελληνιστικÜ πια χρüνια το επßγραμμα Ýχει αυτονομηθεß και διακριθεß τüσο πολý σα ποιητικü εßδος, που κατεβαßνει απü τη χαραγμÝνη επιφÜνεια κι αποκτÜ προφορικÞ μορφÞ.  Η πορεßα που ‘χει διανυσει μες στους αιþνες εßναι μεγÜλη. Απü τη χρησιμüτητÜ του ως επιτýμβιας απλÞς πληροφορßας, καταλÞγει να ‘ναι φιλοσοφικÞ, λογοτεχνικÞ κι αισθητικÞ αυταξßα. Απü τον 4ο αι. π.Χ. διαμορφþνονται οι 1ες συλλογÝς. Απü ‘κει και πÝρα τα επιγρÜμματα θα γρÜφονται, θα καταγρÜφονται και θ’ ανθολογοýνται χωρßς ποτÝ να γνωρßσουνε τη πÝτρα, το μÜρμαρο Þ το κεραμικü.
     Τα συμπερÜσματα που μποροýν να συναχθοýν απü την εξÝταση της κατηγορßας αυτÞς εßναι επισφαλÞ, üπως επισφαλÞς εßναι Üλλωστε κÜθε βεβαιüτητα στον Ερþτα.  Οι στßχοι μιλÜνε για üλες τις εκδοχÝς του:  για τους πονεμÝνους Ýρωτες, τους ανομολüγητους πüθους, τ’ ανεκπλÞρωτα τÜματα, τα επß γης θαýματα, της σÜρκας τα ξοδÝματα, τις Üνομες νýχτες, τον ομüφυλο Ýρωτα, τον παιδüφιλο, τον πλατωνικü, τον αγοραßο. Κι η λßστα δεν Ýχει αρχßσει καν να γρÜφεται…
     ΑλλÜ ποιος μιλÜ κÜθε φορÜ στο επßγραμμα και σε ποιον αναφÝρεται, δεν εßναι εξακριβωμÝνο. Ονüματα υπÜρχουνε πολλÜ, Üλλωστε πολλÜ απ’ τα επιγρÜμματα εßναι επþνυμα, συνεπþς πολλÜ, ßσως üσα και τα προσωπεßα. Πüτε üμως μιλÜ ο ποιητÞς, πüτε ο παραγγελιοδüτης; Πüτε τ’ üνομα στο στßχο εßναι αληθινü και πüτε κρýβεται απü κÜτω κÜποιο Üλλο; Πüτε στ’ üνομα μιας εταßρας δε χωρÜ κει κÜπου ανÜμεσα στα γρÜμματα, τ’ üνομα κÜποιας Ýγγαμης Þ κÜποιας απρüσιτης κüρης. Πüσες φορÝς αλÞθεια δεν εßναι ονüματα υποκατÜστατα;
     ΚÜποια απü τα κεßμενα διακρßνονται για το λυρισμü τους, Üλλα για τον αισθησιασμü τους, σ’ Üλλα τονßζεται Ýντονα η οδýνη της ερωτευμÝνης ψυχÞς, ενþ Üλλα ξεχωρßζουνε για τη τολμηρüτητα των εικüνων και των εκφρÜσεων. Οι προσπÜθειες ωστüσο των μελετητþν να συγκροτÞσουνε βÜσει συνολικοý Ýργου, εικüνα του ¸ρωτα των εποχþν εκεßνων δεν ευδοκιμεß. Δεν εßναι σαφÝς το μερßδιο ποιητικÞς μυθοπλασßας του ¸ρωτα. Ακüμα κι üταν η ερωτικÞ επιγραμματικÞ ποßηση εγκατÝλειψε τη 3πρüσωπη γραφÞ κι Ýγινε 1πρüσωπη αφÞγηση. Και δε πρÝπει να μας διαφεýγουνε κι Üλλες διαστÜσεις του θÝματος üπως κοινωνικοταξικÝς: κÜποια απ’ αυτÜ γραφτÞκανε για ν’ απαγγελθοýνε στα συμπüσια, παρουσßα εταßρων.
     Τ’ αρχαιüτερα ελληνικÜ επιγρÜμματα μÝνουν ανþνυμα. 1ος διÜσημος στα επιγρÜμματα εßναι ο Σιμωνßδης ο Κεßος, που ‘χει γρÜψει το πασßγνωστο: « ξεν’, γγÝλλειν Λακεδαιμονßοις τι τδε κεßμεθα, τος κεßνων Þμασι πειθüμενοι.», για τους πεσüντες στη μÜχη των Θερμοπυλþν. Τον 4ο αι. π.Χ., φιλüσοφοι üπως ο ΠλÜτων, ποιητÝς αξιüλογοι Þ ερασιτÝχνες γρÜφουνε για επιγραφÝς, που παρÜλληλα üμως παρουσιÜζονται κι ως λογοτεχνßα. Στην ΕλληνιστικÞ ΕποχÞ απελευθερþνεται απü την αρχικÞ υποταγÞ του στο ν’ αναγρÜφεται μüνο σ’ επιτýμβιες στÞλες, δημιουργεßται Ýτσι τερÜστιο εýρος θεμÜτων και πολλÜκις συνδυÜζεται η δραματοποßηση με την επßδραση του μßμου. Στα παραδοσιακÜ επιτýμβια κι αναθηματικÜ Þ τιμητικÜ επιγρÜμματα προστßθενται ερωτικÜ, επιδεικτικÜ κι εκφραστικÜ, προτρεπτικÜ, συμποτικÜ και σκωπτικÜ, αινßγματα (αριθμητικÜ & γρßφοι), πολýμετρα (διαφüρων μÝτρων) και σýμμικτα, þστε να υποστηρßζεται χωρßς υπερβολÞ üτι καμμιÜ Üλλη μορφÞ τÝχνης δεν εßναι καθρÝπτης της ελληνιστικÞς ζωÞς τüσο πιστüς, üσο αυτü. Η καλλιÝργεια του εßδους συνεχßζεται και στη ΡωμαúκÞ ΕποχÞ μ’ Ýντονα, κατÜ καιροýς, σημÜδια παρακμÞς, χωρßς να παραγνωρßζεται η συμβολÞ του λατινικοý επιγρÜμματος στην üλη εξÝλιξη του εßδους. ΚατÜ τη ΒυζαντινÞ Περßοδο σημειþνεται αξιοσημεßωτη Üνθηση και χριστιανικοý επιγρÜμματος.
     Τα επιγρÜμματα, ανÜλογα με το αν εßναι χαραγμÝνα σε στÞλες Þ Üλλα αντικεßμενα Þ αν ακολουθοýνε το δικü τους ποιητικü δρüμο, διακρßνονται σε επιγραφικÜ Þ κυρßως επιγρÜμματα και σε φιλολογικÜ. Οι επιγραφÝς, καθþς διασþζουνε το αρχικü κεßμενο του ποιητÞ Þ τουλÜχιστον του χαρÜκτη τους, εμφανßζουν ιδιαßτερο ενδιαφÝρον για τη κατÜ τüπους εξÝλιξη της γλþσσας, της ορθογραφßας και της προφορÜς.
     Το σýνολο των διασωθÝντων επιγραμμÜτων, ερωτικþν κι Üλλων κατηγοριþν, βρßσκεται συγκεντρωμÝνο σε 2 μüνο βυζαντινÝς συλλογÝς που φτÜσανε στις μÝρες μας και που με τη σειρÜ τους συγκροτηθÞκανε βασισμÝνες σε παλαιüτερες -την ýπαρξÞ τους üμως γνωρßζουμε μüνον Ýτσι, Ýμμεσα. ¸ν απü τα σημαντικüτερα Ýργα της Αρχαßας και ΜεσαιωνικÞς ΕλληνικÞς Γραμματεßας, εßναι η συγκρüτηση της ΠαλατινÞς Þ ΕλληνικÞς Ανθολογßας (10ος αιþνας μ.Χ.) συλλογÞς επιλεγμÝνων κειμÝνων απü τον 7ο αι. π.Χ. και μετÜ, που πÞρε τ’ üνομÜ της απü τη ΠαλατινÞ ΒιβλιοθÞκη της ΧαúδελβÝργης που εντοπßστηκε το χειρüγραφο. Η συλλογÞ οφεßλεται στο σημαντικü λüγιο της πρþιμης Παλαιολüγειας ΑναγÝννησης, το μοναχü ΜÜξιμο (ΜανουÞλ) Πλανοýδη (~1260-1310 μ.Χ.). Η συλλογÞ αυτÞ εßναι μικρüτερη απü τη ΠαλατινÞ κι εßναι επιβαρυμÝνη απü τις προσωπικÝς παρεμβÜσεις του συλλογÝα, που πÝρα της συγκρüτησÞς της προχþρησε σε βελτιþσεις των επιγραμμÜτων με περικοπÝς, διορθþσεις Þ συμπληρþσεις, βÜσει της ατομικÞς του σεμνοτυφßας και των αισθητικþν προτιμÞσεων της εποχÞς.
     Το επßγραμμα αν κι Ýζησε πολý πιüτερο απ’ το ¸πος και το ΔρÜμα, αν κι Ýφτασε σε μας αρτιüτερο, εκτεταμÝνο και πιο συστηματοποιημÝνο απü τ’ Üλλα εßδη λυρικÞς ποßησης, παραμÝνει ακüμα τüπος Üγνωστος στους πολλοýς. Η πολý περιορισμÝνη σχολικÞ του διδασκαλßα κι οι μεταφρÜσεις που κατÜ καιροýς γßνονται δεν αρκοýνε για να συλληφθεß η αξßα του, παρüλο που ‘ταν απü τις κυριüτερες εκφρÜσεις της ελληνικÞς ποßησης απ’ τους Αλεξανδρινοýς Χρüνους μÝχρι την εποχÞ του Ιουστινιανοý.
     Με τον καιρü το επßγραμμα ξÝφυγε απ’ τα στενÜ πλαßσια της αποκλειστικÜ επιτÜφιας επιγραφÞς. Κατ’ αρχÜς, με τη πρüφαση του επιταφßου, γρÜφτηκαν 100Üδες επιγρÜμματα χωρßς καν να προορßζονται για επιτÜφιες επιγραφÝς, γιατß τα 150 πρþτα επιγρÜμματα του VII βιβλßου της ΠαλατινÞς Ανθολογßας για παρÜδειγμα, δε χαρÜχτηκαν βÝβαια πÜνω στον τÜφο του ΟρφÝα, του ΟμÞρου, του Αßαντα και των Üλλων. Εξ Üλλου, το επßγραμμα Ýπαψε να ‘ναι αποκλειστικÜ επιτÜφιο Ýγινε κι ερωτικü, αφιερωματικü, σατιρικü, επιδεικτικü.
     Η αλλαγÞ με το καιρü προχþρησε βαθýτερα κι εκτüς απ’ τη διεýρυνση των θεμÜτων Üλλαξε κι ο τρüπος Ýκφρασης. Ο ΒÜλτερ ΚρÜντς γρÜφει üτι τα επιγρÜμματα του Ε´ π.Χ. αι. εßναι «αυστηρÜ επιτÜφια που πιüτερο κρýβουνε παρÜ εκφρÜζουνε το συναßσθημα» ενþ «στα επιτÜφια επιγρÜμματα της ΕλληνιστικÞς ΕποχÞς χαρακτηριστικü εßναι πως σ’ αυτÜ η καρδιÜ του θλιμμÝνου ανοßγει, η αγÜπη προς το νεκρü ξεχειλßζει λεýτερα, τα λüγια αναβρýζουνε πιο πλοýσια». ΒλÝπουμε λοιπüν üτι στα επιγρÜμματα του Ε’ αι. (κυρßως του Σιμωνßδη) αλλÜ και σε πολλÜ νεþτερα, δεν εκφρÜζει ο ßδιος ο ποιητÞς τον πüνο του Üμεσα, αλλÜ τον προκαλεß σ’ αυτοýς που τον διαβÜζουν με λüγια κατÜλληλα διαλεγμÝνα. Αντßθετα χαρακτηριστικü των επιγραμμÜτων της ΕλληνιστικÞς ΕποχÞς αλλÜ και της Ýπειτα, εßναι η Üμεση Ýκφραση της θλßψης, το ξεχυμÝνο συναßσθημα, τα επιγρÜμματα αυτÜ εßναι μοιρολüγια. Η διαφορÜ που υπÜρχει ανÜμεσα στα επιγρÜμματα κλασσικÞς κι ελληνιστικÞς περιüδου, εßναι ανÜλογÞ με τη διαφορÜ που υπÜρχει ανÜμεσα στην ερμηνεßα των υποκριτþν του αρχαßου θεÜτρου και των συγχρüνων ηθοποιþν, ανÜμεσα δηλαδÞ στο παßξιμο με μÜσκες και χωρßς μÜσκες. Εßναι επßσης η διαφορÜ τους ανÜλογη μ’ αυτÞ του κλασσικισμοý απü το ρομαντισμü, ο λüγος, το νüημα, το Üριστο μÝτρο απü τη μια κι η φαντασßα, το συναßσθημα, το πÜθος απü την Üλλη. ΓενικÜ στα επιγρÜμματα της ελληνιστικÞς περιüδου εμφανßζεται κομψüτητα και χÜρη (κυρßως στα ερωτικÜ), καθþς κι Ýμφαση σε καθημερινÜ θÝματα κι Ýνα αντιηρωικü κλßμα, αποτÝλεσμα απομÜκρυνσης απü τα ιδανικÜ ΟμηρικÜ πρüτυπα και τα Ýνδοξα βιþματα των Περσικþν ΠολÝμων (κυρßως στ’ αναθηματικÜ για φτωχοýς δουλευτÝς που αφιερþνουνε τα σýνεργÜ τους στους Θεοýς).
     Ακολουθεß περßοδος παρακμÞς. Η Ýμπνευση φαßνεται να ‘χει στερÝψει κι οι επιγραμματοποιοß επιδεικνýουνε τεχνικÞ στιχοπλüκου κι üχι τÝχνη ποιητÞ. Ο Λεωνßδας Αλεξανδρεýς γρÜφει επιγρÜμματα ισüψηφα (κÜθε 2στιχο δßνει το ßδιο Üθροισμα αν τα γρÜμματÜ του υπολογιστοýν σαν -ελληνικοß- αριθμοß) κι ο Νικüδημος Ηρακλειþτης ανακυκλικÜ (που διαβÜζονται με το ßδιο μÝτρο και νüημα κι απü το τÝλος προς την αρχÞ).
     ΜετÜ τη κÜμψη αυτÞ Ýρχεται εποχÞ που ξαναγεννιÝται. Η κýρια προτßμηση αυτÞ τη περßοδο εßναι στα ερωτικÜ θÝματα, χωρßς üμως να λεßπουν οι φιλοσοφικÝς εξÜρσεις ακüμα και στον ηδυπαθÝστατο αυλικü ποιητÞ Παýλο ΣιλεντιÜριο. Κι αυτü παρÜ την επικρÜτηση του Χριστιανισμοý και τ’ ολοÝν επß το βυζαντινüτερο διαμορφοýμενο περιβÜλλον. ΥπÜρχει πÜντως και κÜποια εκζÞτηση αυτÞ τη περßοδο και φανερþνεται τüσο επßμονη αναζÞτηση της ηδονÞς που αναρωτιÝται κανεßς αν αυτÞ η ηδονÞ Þταν ο μüνος τρüπος φυγÞς που απÝμεινε τους χρüνους εκεßνους σ’ üσους μεßνανε πιστοß στο Αρχαßο Ελληνικü Πνεýμα. Στον Παýλο ΣιλεντιÜριο τελειþνει η μακρÜ σειρÜ των μεγÜλων, γνÞσιων επιγραμματοποιþν που χÜρισαν νÝα μορφÞν Ýκφρασης στο Ελληνικü Πνεýμα και το κρατÞσανε ζωντανü για αιþνες ενþ μεγÜλες φωνÝς του παρελθüντος εßχανε πια σβÞσει.

                           ΣτÝφανος ΜελεÜγρου

     Ο ΜελÝαγρος Þτανε κυνικüς φιλüσοφος, ποιητÞς κι επιγραμματοποιüς. ΓεννÞθηκε στα ΓÜδαρα της Κοßλης Συρßας. ¸ζησε στη Τýρο και πÝθανε το 60 π.Χ. στη Κω. ¸γινε Ýνδοξος με τη περßφημη συλλογÞ του ΣτÝφανος. ¹ταν Ýξοχος ερωτικüς ποιητÞς, τραγοýδησε το πÜθος του για την Ηλιοδþρα, τη τρυφερüτητÜ του για τη Ζηνοφßλα καθþς και τον ÝρωτÜ του γι' αρκετÝς ακüμα γυναßκες. Στο ΣτÝφανü του περιÝλαβε κι 124 δικÜ του επιγρÜμματα. Η συλλογÞ του αυτÞ αποτÝλεσε μια απü τις σπουδαιüτερες συνεισφορÝς στη ΠΑ. 2 αρχαßοι συγγραφεßς, ΑθÞναιος και ΔιογÝνης ΛαÝρτιος, θεωροýσαν üτι αυτüς κι ο ΜÝνιππος (επßσης καταγüμενος απü τα ΓÜδαρα), Þτανε κυνικοß φιλüσοφοι.
     Πρþτος Þτανε που συνÝλαβε την ιδÝα να δημιουργÞσει μια συλλογÞ επιγραμμÜτων. ΣυγκÝντρωσε λοιπüν στην εποχÞ του üσα επιγρÜμματα μπüρεσε και συνÝταξε Ýνα εßδος Ανθολογßας, χωρßς ωστοσο θεματικü διαχωρισμü, αλλÜ αλφαβητικü ανÜ δημιουργü και την ονüμασε ΣτÝφανος! ΣτεφÜνι δηλαδÞ, κι εßναι το πρþτο συνθετικü üλων των μετÝπειτα ανθολογιþν, απαραßτητο συμπλÞρωμα. Εξ ου κι ονοματßζεται ξεχωριστÜ στο παρüν παρÜρτημα δημιουργþν κι ανθολογιþν.


                           ΣτÝφανος Φιλßππου

     Ο Φßλιππος ο Θεσσαλονικεýς Þταν ¸λληνας επιγραμματοποιüς των μÝσων του 1ου αι, μ.Χ.. ¼πως κι ο ΜελÝαγρος, συνÝθεσε κι αυτüς ανθολογßα επιγραμμÜτων που ονüμασε επßσης ΣτÝφανοαντανÝπλεξα τοις Μελεαγρεßοις στεφÜνοις» αναφÝρει ο ßδιος στο προοßμιο που σþθηκε στο βιβλßο IV της ΠΑ), γνωστü ως ΣτÝφανος του Φιλßππου του ΘεσσαλονικÝως. Στο Προοßμιü του αναφÝρει 13 ποιητÝς μεταγενÝστερους του ΜελεÜγρου (14 με τον ßδιο) και τα επιγρÜμματα παρατßθενται κατ' αλφαβητικÞ σειρÜ σýμφωνα με το 1ο γρÜμμα του 1ου στßχου. Στη ΠΑ σþζονται περßπου 85 δικÜ του επιγρÜμματα.
     Καταγüταν απü τη Θεσσαλονßκη. Απü τα επιγρÜμματÜ του καθþς και τα λοιπÜ επιγρÜμματα του ΣτεφÜνου του, θεωρεßται üτι Þκμασε κατÜ την εποχÞ του Τραúανοý (98-117). Τα νεþτερα επιγρÜμματα που αναφÝρονται στην Ανθολογßα του Þταν του ΑυτομÝδοντα που πιθανüτατα Þκμασε κατÜ τη βασιλεßα του ΝÝρβα (μÝχρι το 98). Στοιχεßα στα επιγρÜμματÜ του επιβεβαιþνουν üτι Ýζησε μετÜ την εποχÞ του Αυγοýστου (63 π.Χ.-19). ΕπιπλÝον ο ßδιος αφιερþνει το ΣτÝφανü του στον ΚÜμιλλο (...ἐσθλὲ ΚÜμιλλε...), που θεωρεßται πιθανüν üτι ταυτßζεται με τον ýπατο Lucius Arruntius Camillus Scribonianus, που πÝθανε το 41. Μια τÝτοια ταýτιση, θα Ýφερνε νωρßτερα τη πιθανÞ ημερομηνßα συγγραφÞς του ΣτεφÜνου.
     Ο Γουßλιαμ Σμιθ αναφÝρει üτι τα επιγρÜμματα που αποδßδονται στο Φßλιππο εßναι περßπου 90, αλλÜ 6 απ' αυτÜ θα 'πρεπε να 'χαν αποδοθεß στο Λουκßλλιο και μερικÜ Üλλα εßναι προφανþς δανεισμÝνα απü παλαιüτερους ποιητÝς, ενþ κÜποια Üλλα εßναι απλÝς απομιμÞσεις. Τα επιγρÜμματα που Φιλßππου περιλαμβÜνουν üλα τα θÝματα της ελληνικÞς επιγραμματικÞς ποßησης. Ο J. W. Mackail αναφÝρει πως ο Φßλιππος συνÝγραψε 74 επιγρÜμματα, εκτüς απü 6 ακüμη που δεν εßναι σßγουρο üτι σωστÜ εßχαν αποδοθεß σ' αυτüν. Στα επιγρÜμματÜ του, μιμÞθηκε παλαιüτερους ποιητÝς και πολλÜ ο Mackail θεωρεß απλÝς ρητορικÝς ασκÞσεις σε συνÞθη θÝματα, που δε δßνανε πληροφορßες για τη χρονικÞ τους περßοδο. Η νεüτερη ιστορικÞ μαρτυρßα απü τα επιγρÜμματÜ του Þταν η αναφορÜ στο Ýργο λιμενοβραχßονα στο Puteoli (Ποτσουüλι) απü τον Αγρßππα, αλλÜ ο Αντßφιλος που εßχε ανθολογηθεß στο ΣτÝφανü του, σßγουρα συνÝγραφε κατÜ τη βασιλεßα του ΝÝρωνα κÜτι που δεßχνει üτι κι ο Φßλιππος Þταν ενεργüς εκεßνη την εποχÞ.
     Ο Φßλιππος Ýφτιαξε το ΣτÝφανü του, μιμοýμενος τον ΜελÝαγρο, που Ýχει γρÜψει 1ος ανθολογßα, με το ßδιον üνομα. Του Φιλßππου γρÜφτηκε 150 περßπου χρüνια αργüτερα, Üρχιζε κι αυτüς με προοßμιο, που αναφÝρει τα ονüματα 13 (Αντßπατρος ο Θεσσαλονικεýς, Κριναγüρας, Αντßφιλος, Τýλλιος ΛαυρÝας, Φιλüδημος ο Επικοýρειος, Παρμενßων, ΑντιφÜνης ο Μακεδþν, ΑυτομÝδων, ΖωνÜς, ΒιÜνωρ , Αντßγονος , Διüδωρος, Εýηνος) κι ο ßδιος 14ος, ενþ αναφÝρει επßσης üτι κι Üλλοι ποιητÝς Ýχουνε περιληφθεß. Εßχε στüχο τη συμπλÞρωση του ΜελεÜγρου και για το λüγο αυτü οι ποιητÝς που ανθολüγησε Þταν μεταγενÝστεροß του, αρκετοß απ' αυτοýς Ρωμαßοι, üπως ο Κριναγüρας απü τη ΜυτιλÞνη που 'ζησε στη Ρþμη. Τα επιγρÜμματα του ΣτεφÜνου του Φιλßππου Þτανε σημαντικü μÝρος της ΠΑ αλλÜ και της ΠλΑν.
     Κι ο Φßλιππος λοιπüν λßγα χρüνια μετÜ τον ΜελÝαγρο, εßχε την ßδιαν Ýμπνευση. ¸τσι, ο δικüς του ΣτÝφανος, εßναι το 2ο συνθετικü κι εξßσου απαραßτητο, σε κÜθε μετÝπειτα Ανθολογßα.   
 

                        Η Ανθολογßα ΚεφαλÜ

     Ο Κýρις Κωνσταντßνος ΚεφαλÜς (τÝλη 9ου-αρχÝς 10ου αι. μ.Χ.) Þτανε Βυζαντινüς λüγιος που συνÝθεσε σημαντικüτατο βιβλßο επιγραμμÜτων (την Ανθολογßα ΚεφαλÜ) που Ýγινε η βÜση της ΠαλατινÞς Ανθολογßας και της Ανθολογßας Πλανοýδη. Πιθανþς να ταυτßζεται με τον Κωνσταντßνο Ρüδιο ο οποßος Þτανε κληρικüς των ανακτüρων της Πüλης.
     Ταυτßζεται ßσως με τον ομþνυμü του πρωτοπαπÜ των ανακτüρων της Πüλης, που ανÞκε στην αριστοκρατικÞ τÜξη των ΚεφαλÜδων , για τον οποßο υπÜρχουν αρκετÝς μαρτυρßες χρονολογοýμενες γýρω στο 917. Εßναι γνωστüς για τη συγκρüτηση μεγÜλης συλλογÞς επιγραμμÜτων στα τÝλη του 9ου αι. Η συλλογÞ αυτÞ παραδßδεται Ýμμεσα απü Ýνα και μοναδικü χειρüγραφο της ΠαλατινÞς ΒιβλιοθÞκης ΧαúδελβÝργης κι ονομÜστηκε γι´αυτü ΠαλατινÞ Ανθολογßα, χρησιμοποιÞθηκε ευρýτατα στο ΒυζÜντιο τüσο απü το λεξικο Σοýδα üσο κι απü το ΜÜξιμο Πλανοýδη.
     Ο ΚεφαλÜς Üντλησε απü παλαιüτερες συλλογÝς (ΣτÝφανος του ΜελεÜγρου, ΠαλλαδÜς, Αγαθßας, Θεüδωρος Στουδßτης για να προχωρÞσει στη σýνταξη της δικÞς του, που üσο κι αν αποτελεß εγκυκλοπαßδεια επιγραμμÜτων, ταυτüχρονα εßναι και προσωπικÞ εκλογÞ, καθþς εισÜγει τη θεματικÞ διÜταξη διασπþντας την ενüτητα των παλαιοτÝρων συλλογþν.
     Ανθολογßα ΚεφαλÜ ονομÜζεται απü τους ερευνητÝς η ανθολογßα επιγραμμÜτων που γρÜφτηκε πιθανüτατα κοντÜ στο 900 μ.Χ. στη ΒυζαντινÞ Αυτοκρατορßα, στην οποßα βασßστηκαν  ΠΑ και ΠλΑν. Τ’ üνομÜ της το οφεßλει στον ΚεφαλÜ, που αναφÝρεται σε αρκετÝς περιπτþσεις απü την ΠΑ ως ο συντÜκτης του βιβλßου που ‘χε βασιστεß το κεßμενο της Ανθολογßας. Το περιεχüμενü της θεωρεßται üτι εßναι τα βιβλßα IV-VII και IX-XV της ΠΑ. Η ßδια ΑΚ δεν Ýχει διασωθεß, αλλÜ αρκετÝς αναφορÝς σε αυτÞν υπÜρχουν στο λεξικü Σοýδα που ‘χεν επßσης γραφεß το 10ο αι., με την Ýνδειξη εν ΕπιγρÜμμασιν. Τα ποιÞματα κι επιγρÜμματα απü την ΑΚ üπως διασþθηκαν στη ΠΑ και στη ΠλΑν., εßναι η βÜση της αποκαλοýμενης ΕλληνικÞς Ανθολογßας.
     ΔεδομÝνου üτι η ΑΚ Ýχει χαθεß, οι πληροφορßες που ‘χουμε για το περιεχüμενü της εßναι εκτιμÞσεις των ερευνητþν που Ýχουν ασχοληθεß με το θÝμα. ΣυγκεκριμÝνα, εκτιμÜται üτι την αποτελοýσαν τα παρακÜτω κεφÜλαια (βιβλßα) που βρßσκουμε στη ΠΑ - üχι απαραßτητα με τη σειρÜ που αναφÝρονται εδþ (η σειρÜ εδþ εßναι της ΠΑ):

   (Βιβλßο IV της ΠαλατινÞς) Προοßμια των ανθολογιþν: ΣτÝφανος του ΜελÝαγρου και ΣτÝφανος του Φιλßππου ΘεσσαλονικÝως, και του Κýκλου των νÝων επιγραμμÜτων του Αγαθßα.

   (Βιβλßο V της ΠαλατινÞς) ΕρωτικÜ επιγρÜμματα

   (Βιβλßο VI της ΠαλατινÞς) ΑναθηματικÜ επιγρÜμματα

   (Βιβλßο VII της ΠαλατινÞς) Επιτýμβια επιγρÜμματα

   (Βιβλßο IX της ΠαλατινÞς) ΕπιδεικτικÜ επιγρÜμματα

   (Βιβλßο X της ΠαλατινÞς) ΠροτρεπτικÜ επιγρÜμματα

   (Βιβλßο XI της ΠαλατινÞς) ΣυμποτικÜ και σκωπτικÜ επιγρÜμματα

   (Βιβλßο XII της ΠαλατινÞς) Μοýσα ΠαιδικÞ του ΣτρÜτωνα

   (Βιβλßο XIII της ΠαλατινÞς) ΕπιγρÜμματα διαφüρων μÝτρων

   (Βιβλßο XIV της ΠαλατινÞς) ΕπιγρÜμματα με προβλÞματα, αινßγματα και χρησμοýς

   (Βιβλßο XV της ΠαλατινÞς) Σýμμικτα επιγρÜμματα

     ΕκτιμÜται üτι δεν Þταν μÝρος της ΑΚ τα βιβλßα της ΠΑ: Ι (ΧριστιανικÜ), ΙΙ (¸κφρασις Χριστοδþρου), ΙΙΙ (ΚυζικηνÜ), VIIΙ (του Γρηγορßου του Ναζιανζηνοý) ακüμη κι αν κÜποιο Þ κÜποια απü αυτÜ εßχε θÝση ΠαραρτÞματος σε αυτÞν.
     Οι μελετητÝς εκτιμοýν üτι οι γραφεßς της ΠΑ εßχανε στη διÜθεσÞ τους εßτε πιστü/Ü αντßγραφο/α Þ το ßδιο το βιβλßο του, καθþς κι üτι το μεγαλýτερο μÝρος του κειμÝνου εßναι πιστü αντßγραφο της ΑΚ. Θεωρεßται üτι η ΑΚ περιεßχε τα βιβλßα: IV-VII και IX-XV. Απü τα υπüλοιπα βιβλßα, ßσως το βιβλßο Ι Þτανε προοßμιο και παρÜρτημα τα βιβλßα ΙΙ και ΙΙΙ, αλλÜ η Ýλλειψη σχολßων απü τον ΣχολιαστÞ ΠΑ σ' αυτÜ και στο βιβλßο VIII (το βιβλßο με τα επιγρÜμματα του Γρηγορßου Ναζιανζηνοý) δεßχνει üτι τα βιβλßα αυτÜ δεν Þταν (Þ αν κÜποια Þτανε παραρτÞματα δεν θεωροýνταν) μÝρος της ΑΚ.
     Στα κεßμενα των σχολßων της ΠΑ φαßνεται üτι μÝρος της αντιγρÜφηκε απü το βιβλßο του ΜιχαÞλ (πιθανüτατα του ΜιχαÞλ Χαρτοφýλακα) απü τον ßδιο τον ΜιχαÞλ και το οποßο βιβλßο Þταν πιστü αντßγραφο Þ το πρωτüτυπο βιβλßο επιγραμμÜτων ΚεφαλÜ. Το βιβλßο του ΜιχαÞλ δεν Ýχει σωθεß. Το Ýργο του αναφÝρεται μüνο στο χειρüγραφο της ΠΑ, στα σχüλια των περιθωρßων του βιβλßου. ΚÜποιες απü τις αναφορÝς στο MS. Palatinus gr. 23 (στο τμÞμα Ανθολογßας που εßναι στη ΒιβλιοθÞκη ΧαúδελβÝργης - το Üλλο εßναι στο Παρßσι: Par. Suppl. gr. 384) εßναι οι ακüλουθες:

   Στη σελßδα 81 του χειρογρÜφου, δßπλα στο Προοßμιο της Ανθολογßας ΜελεÜγρου (ΣτεφÜνου)αναφÝρεται πως ο ΚεφαλÜς διαχþρισε τα ποιÞματÜ της σε διÜφορα θÝματα.

   Στη σελßδα 207 του Παλατινοý χειρογρÜφου, δßπλα στην αρχÞ του Βιβλßου VII που περιÝχει τα Επιτýμβια επιγρÜμματα, αναφÝρεται πως εκεß εßναι η «αρχÞ των επιτυμβßων ων σχεδßασεν ο κýριος Κωνσταντßνος ΚεφαλÜς ο μακÜριος κι αεßμνηστος και τριπüθητος Üνθρωπος».

   Στη σελßδα 273 του χειρογρÜφου της ΠΑ, πÜνω-πÜνω αναφÝρεται üτι «μÝχρις εδþ Ýγινε αντιπαραβολÞ με το (βιβλßο) του κυρßου ΜιχαÞλ και διορθþθηκαν μερικÜ (σφÜλματα) παρüλο που κι εκεßνο (το βιβλßο του ΜιχαÞλ) εßχε επßσης σφÜλματα».

   Στην ßδια σελßδα 273, στο δεξß περιθþρια, πÜνω, αναγρÜφεται üτι το παρακεßμενο ποßημα του Αλκαßου Μυτιληναßου προβλÞθηκε απü τον ΚεφαλÜ στη ΣχολÞ ΝÝας Εκκλησßας (στη  Πüλη) επß του Γρηγορßου Μαγßστορος.

   Επßσης στην ßδια σελßδα 273 του χειρογρÜφου της ΠΑ, κÜτω δεξιÜ αναφÝρεται üτι μÝχρις εκεß, αυτÜ που Ýγραψε ο ΜιχαÞλ, περιεßχαν επιγρÜμματα που αντÝγραψε με το ßδιο του το χÝρι απü τη βßβλο του ΚεφαλÜ.

     Οι μελετητÝς θεωροýν üτι ο Πλανοýδης, ενþ βασßστηκε στην ΑΚ, δεν εßχε στη διÜθεσÞ του οýτε το πρωτüτυπο, οýτε κÜποιο πιστü αντßγραφο, αλλÜ οýτε και τη ΠΑ Þ αντßγραφü της. Θεωροýν üτι εßχεν Üλλο Þ Üλλα αντßγραφα, που δεν Þταν τüσο καλÞς ποιüτητας Þ εßχαν ελλεßψεις (μÝρος του περιεχομÝνου τους εßχε χαθεß). Απü τους μελετητÝς αναφÝρεται η ýπαρξη τουλÜχιστον 5 Þ κι 6 αντιγρÜφων της ΑΚ:

   Αντßγραφο που χρησιμοποßησε ο γραφÝας Α της ΠΑ.

   Αντßγραφο που χρησιμοποßησε ο γραφÝας J της ΠΑ.

   Αντßγραφο που χρησιμοποßησε ο διορθωτÞς C της ΠΑ (σßγουρα διαφορετικü απü του Α και του J, το «βιβλßο του ΜιχαÞλ» για το οποßο αναφÝρεται üτι ο ßδιος ο ΜιχαÞλ εßχε αντιγρÜψει απü τη βßβλο του ΚεφαλÜ.

   Αντßγραφο του ΜÜξιμου Πλανοýδη απü το οποßο Ýγραψε το χειρüγραφο PlA (folios 2-76) της ΠλΑν.

   Αντßγραφο του Πλανοýδη απü το οποßο Ýγραψε το χειρüγραφο PlB (folios 81-100) της Πλαν., (ο ßδιος αναφÝρει ρητÜ üτι χρησιμοποßησε διαφορετικÜ αντßγραφα).

   Πιθανþς ο γραφÝας Β της ΠΑ εßχε επßσης διαφορετικü αντßγραφο.

     Σε κεßμενο που αναφÝρεται η ΑΚ Ýχουμε:

   Σελ. 81 του χειρογρÜφου της ΠαλατινÞς Ανθολογßας (σε απüδοση): Αυτüς ο ΜελÝαγρος Þταν Φοßνικας απü τη Παλαιστßνη ο οποßος συνÝθεσε αυτü τον στÝφανο επιγραμμÜτων τον οποßο συνÝταξε «κατÜ στοιχεßο» (αλφαβητικÜ) αλλÜ ο Κωνσταντßνος ο επονομαζüμενος ΚεφαλÜς τα τακτοποßησε διαχωρßζοντÜς τα σε διÜφορα θÝματα, δηλαδÞ ερωτικÜ, & αναθεματικÜ & επιτýμβια & επιδεικτικÜ üπως Ýβαλε σε τÜξη στο παρüν Ýγγραφο (Κεßμενο με απüδοση του πρωτüτυπου: «Οýτος ο ΜελÝαγρος Φοßνιξ Þν τ' απü Παλαιστßνη πολ εποßησεν δε τον θαυμÜσιο τουτονß των τ' επιγραμμÜτ(ων) στÝφανον συνÝταξεν δε αυτ κατÜ στοιχεßο αλλÜ Κωνσταντ(ßνος) ο επονομαζüμε(νος) ΚεφαλÜς συνÝχεεν αυτ δφωρßσας <διαχωρßσας> εις κεφαλßδας διφ <διÜφορας> Þγουν ερωτικÜ úδιως & αναθεματ(ικÜ) & επιτýμβια & επιδεικτικÜ: ως νυν υποτÝτακτε εν τω παρüντι πτυκτßωι)».

                         Η Ανθολογßα Πλανοýδη

     Ο ΜÜξιμος Πλανοýδης (1260-1305 μ.Χ.) Þτανε Βυζαντινüς λüγιος μοναχüς, συγγραφÝας και λατινιστÞς με σημαντικü θεολογικü και φιλολογικü Ýργο.


        ΧÜρτης 14ου αι. που απεικονßζει τη Βρερτανßα, ο Πλανοýδης δημιοýργησε
         το χÜρτη αυτü βασιζüμενος σε παλαιüτερο του Κλαýδιου Πτολεμαßου.


     ΓεννÞθηκε στη ΝικομÞδεια της Βιθυνßας γýρω στο 1260 και δßδαξε στη ΜονÞ Χþρας στη  Πüλη. ΑρχικÜ τÜχθηκε υπÝρ της Ýνωσης των εκκλησιþν κι υποστÞριξε τον αυτοκρÜτορα ΜιχαÞλ Η' Παλαιολüγο που ακολοýθησε ενωτικÞ πολιτικÞ. ¼μως μετÜ το θÜνατü του και την Üνοδο στο θρüνο του Ανδρüνικου Β´Παλαιολüγου, που Þτανε κατÜ της Ýνωσης, ο Πλανοýδης συντÜχθηκε με τους ανθενωτικοýς κι Ýγραψε μια πραγματεßα (ΚατÜ Λατßνων συλλογισμοß περß της εκπορεýσεως του Αγßου Πνεýματος) κατÜ της προσθÞκης και της θεολογßας του Filioque. Τη περßοδο κεßνη δεν Þτανε σπÜνιο υποστηρικτÝς μÝχρι τüτε της μιας Þ της Üλλης πλευρÜς στο θÝμα της Ýνωσης των εκκλησιþν ν’ αλλÜζουνε πλευρÜ. Εκτüς της παραπÜνω πραγματεßας Ýγραψε τον λüγο Περß πßστεως, ýμνους, κανüνες, εγκþμια αγßων κ.α. Ξεκßνησε τη σταδιοδρομßα του ως γραφÝας κι αντιγραφÝας χειρογρÜφων στο αυτοκρατορικü παλÜτι, που αργüτερα κατεßχεν υψηλÞ θÝση παρÜ τη νεαρÞ ηλικßα του.
     ¹ταν κÜτοχος ευρýτατης παιδεßας κÜτι που φαßνεται απ’ ολÜκερο το Ýργο του. Απü την αλληλογραφßα του δε με τον αστρονüμο ΜανουÞλ ΒρυÝννιο προκýπτει πως εßχε και σημαντικÝς γνþσεις αστρονομßας.


                 Η 1η σελßδα της ανθολογßας του απü χειρüγραφο του 1300

   Σημαντικüτερο üμως Þταν το φιλολογικü του Ýργο. ¸γραψε μεταξý Üλλων:

   Περß γραμματικÞς,

   Περß συντÜξεως,

   ΚατÜ Λατßνων συλλογισμοß περß της εκπορεýσεως του Αγßου Πνεýματος

   Ανθολογßα διαφüρων επιγραμμÜτων (αποκαλοýμενη τþρα Ανθολογßα Πλανοýδη Þ Anthologia Planudea, μια συλλογÞ 2.400 επιγραμμÜτων σε 15.000 στßχους, βασισμÝνη σε αντßγραφα της Ανθολογßας ΚεφαλÜ, γνωστÞ μετÜ τη 1η Ýντυπη ÝκδοσÞ της το 1494 ως Anthologia Graeca.


   Σχüλια σε Ýργα της κλασσικÞς ελληνικÞς γραμματεßας (του Ησßοδου, του ΣοφοκλÞ, του ΑριστοφÜνη, του Θουκυδßδη κ.α.)

   Ψηφοφορßα κατ' Ινδοýς με το οποßο εισÞγαγε στο ΒυζÜντιο για 1η φορÜ τα αραβικÜ αριθμητικÜ ψηφßα.

   ΜετÝφρασε απü τα λατινικÜ Ýργα του ΚÜτωνα, του Οβßδιου, του ΚικÝρωνα κ.α. καθþς και το Ýργο του Αυγουστßνου Περß της Αγßας ΤριÜδος (De Trinitate) που προκÜλεσε πολλÝς θεολογικÝς συζητÞσεις.

                          Η ΠαλατινÞ Ανθολογßα

     Η ΠαλατινÞ Ανθολογßα (Anthologia Palatina) εßναι συλλογÞ αρχαßων και βυζαντινþν ελληνικþν επιγραμμÜτων απü τον 7ο αι. π.Χ. μÝχρι το 600 μ.Χ., που βρÝθηκε σε χειρüγραφο το 1606 μ.Χ. και θεωρεßται πως συντÜχθηκε το 10ο αι.μ.Χ. με βÜση την Ανθολογßα ΚεφαλÜ. Μαζß με την Ανθολογßα Πλανοýδη απαρτßζει τη συμβατικÜ ονομαζüμενη ΕλληνικÞ Ανθολογßα (εßναι παρακÜτω).
     Πρüκειται για πλουσιüτατη ποιητικÞ ανθολογßα απü 3.700 επιγρÜμματα 370 και πλÝον ποιητþν καταχωρισμÝνων σε 15 κεφÜλαια (βιβλßα). Βασßζεται σε συλλογÞ που συνÝταξε αρχÝς του 10ου αι. ο Βυζαντινüς κληρικüς και λüγιος Κωνσταντßνος ΚεφαλÜς, βασιζüμενος σε αρχαßες συλλογÝς. ΠÞρε το üνομÜ της απü τη ΠαλατινÞ ΒιβλιοθÞκη ΧαúδελβÝργης που βρÝθηκε το χειρüγραφο με κþδικα Palatinus 23, απü το ΓÜλλο λüγιο ΣαλμÜσιους (Claude de Saumaise). ΣÞμερα το μεγαλýτερο κομμÜτι της βρßσκεται στη ΒιβλιοθÞκη ΧαúδελβÝργης (MS Pal. gr. 23) κι Ýνα μικρüτερο στο Παρßσι (Par. Suppl. gr. 384).



     ΠαλατινÞ Ανθολογßα αποκαλεßται εναλλακτικÜ και το σýνολο των ποιημÜτων του Παλατινοý χειρογρÜφου (üρα Üνω) με τη προσθÞκη των 400 περßπου ποιημÜτων της Ανθολογßας Πλανοýδη ως 16ο βιβλßο, συνολικÜ περßπου 4100 επιγρÜμματα/ποιÞματα. Σημειþνεται üτι ο ορισμüς αυτüς Ýρχεται σε αντßθεση με τον πρþτο ορισμü, κατÜ τον οποßο με τον üρο ΠΑ αναφÝρονται αποκλειστικÜ τα ποιÞματα του παλατινοý χειρογρÜφου (μÜλιστα üχι κÜποια που εßναι γραμμÝνα εκ των υστÝρων πÜνω στο χειρüγραφο αυτü, üρα παρακÜτω για τη ΣυλλογÞ Σπ, στη σχετικÞ παρÜγραφο). ΤÝλος, σε 3ο ορισμü, απü κÜποιες πηγÝς ο üρος ΠΑ εßναι λßγο-πολý ισοδýναμος με τον üρο ΕλληνικÞ Ανθολογßα. Σημειþνεται üτι ο ορισμüς αυτüς Ýρχεται σ’’ αντßθεση μ’ Ýναν απü τους ορισμοýς της ΕΑ, σýμφωνα με τον οποßο ΕΑ εßναι το σýνολο των ελληνικþν ποιημÜτων κι επιγραμμÜτων, üχι μüνο απü τις 2 συλλογÝς (ΠαλατινÞ & Πλανοýδη), αλλÜ κι απü πολλÝς Üλλες πηγÝς.
     Σημειþνεται λοιπüν üτι οι πηγÝς χρησιμοποιοýν (εßτε -σπανιüτερα- ρητÜ, εßτε -συνηθÝστερα- Ýμμεσα) κÜποιον απü τους παραπÜνω 3 ορισμοýς, που Ýρχονται σ’ αντßθεση μεταξý τους. Στο παρüν περιγρÜφεται αναλυτικÜ η ΠΑ κατÜ κýριο λüγο σýμφωνα με το 1ο ορισμü, δηλαδÞ αφορÜ πιüτερο το Παλατινü χειρüγραφο. Με το 2ο και 3ο ορισμü περιγρÜφεται αναλυτικÜ στο Üρθρο ΕλληνικÞ Ανθολογßα (μετÜ τοýτο).
     Η αξßα της εßναι μεγÜλη γιατß διÝσωσε το ελληνιστικü επßγραμμα, σημαντικü εßδος της ελληνικÞς ποßησης απü τους Αλεξανδρινοýς Χρüνους μÝχρι την εποχÞ του Ιουστινιανοý. ΜεγÜλη επßσης εßναι κι η επßδραση που Üσκησε στη δυτικÞ φιλολογßα.



     Στη βιβλιογραφßα χρησιμοποιοýνται διαφορετικÝς ονομασßες για τη ΠΑ, Üλλες απü αυτÝς ακüμη και σε σημερινÝς εκδüσεις αι Üλλες χρησιμοποιοýνταν στο παρελθüν:

   1). Παλατινüς κþδικας (codex Palatinus), αναφερüμενο εßτε στο σýνολο της ΠΑ, εßτε στο τμÞμα του κþδικα που βρßσκεται στη ΠαλατινÞ ΒιβλιοθÞκη, το MS Pal. gr. 23

   2). Ανθολογßα ΚεφαλÜ. Αν και σÞμερα εßναι γνωστü üτι η ΠΑ Ýχει βασιστεß αλλÜ δεν εßναι η ΑΚ, και στο παρελθüν αλλÜ σε μερικÝς περιπτþσεις και σε σýγχρονες δημοσιεýσεις χρησιμοποιεßται ο üρος για να τη περιγρÜψει.

   3). Ο Κþδικας Βατικανοý (codex Vaticanus), üρος που χρησιμοποιοýνταν üταν το χειρüγραφο βρισκüτανε στη Ρþμη, στο Βατικανü, πριν τη μετακßνησÞ του στο Παρßσι (μεταξý 1623-1797).

   4). Ο Παρισινüς κþδικας (codex Parisinus), αναφερüμενο στο σýνολο της ΠΑ για üσο καιρü το χειρüγραφο βρισκüταν στο Παρßσι (1797-1815). ¼ταν γßνεται αναφορÜ στον Παρισινü κþδικα σε σýγχρονες πηγÝς εννοεßται ο Par. Suppl. gr. 384, το τμÞμα της ΠΑ που βρßσκεται σÞμερα στο Παρßσι.

   5). ΕλληνικÞ Ανθολογßα: Η ΠΑ βρßσκεται σε πολλÝς εκδüσεις με τßτλο Anthologia Graeca Þ Anthologie Grecque Þ Greek Anthology. ΕπιπλÝον σε κÜποιες αναφορÝς αναφÝρεται ως ΠαλατινÞ Þ ΕλληνικÞ Ανθολογßα Þ κι αντßστροφα. Σημειþνεται üτι ο üρος ΕΑ σÞμερα αναφÝρεται συνηθÝστερα εßτε στο σýνολο των ποιημÜτων / επιγραμμÜτων της ΠΑ και της Ανθολογßας Πλανοýδη, εßτε στο ευρýτερο σþμα ελληνικþν επιγραμμÜτων που Ýχουνε βρεθεß, ενþ στο παρελθüν Þτανε συνþνυμο με το Ýργο που σÞμερα ονομÜζουμε Ανθολογßα Πλανοýδη. Για λεπτομÝρειες και τεκμηρßωση, δεßτε στα παρακÜτω κεφÜλαια.

   6). Παλατινü Χειρüγραφο.

     Σημειþνεται οι παραπÜνω ονομασßες üπως παλατινüς κþδικας, κþδικας του Βατικανοý Þ Παρισινüς κþδικας χρησιμοποιοýνται μüνο στο πλαßσιο κειμÝνων που αναφÝρονται στη ΠαλατινÞ Þ την ΕλληνικÞ Ανθολογßα, γιατß με τις ονομασßες αυτÝς αποκαλοýνται üλοι οι κþδικες που βρßσκονται στις συγκεκριμÝνες βιβλιοθÞκες (δηλαδÞ κÜθε κþδικας της ΠαλατινÞς ΒιβλιοθÞκης αποκαλεßται Παλατινüς κþδικας, ο οποιοσδÞποτε κþδικας που φυλÜσσεται στο Βατικανü λÝγεται codex Vaticanus κλπ.).

     Η ΠΑ στηρßχτηκε σε προγενÝστερες συλλογÝς επιγραμμÜτων, της ρωμαúκÞς αυτοκρατορικÞς κι ýστερης ρωμαúκÞς εποχÞς:
     Πρþτος ο ΜελÝαγρος απü τα ΓÜδαρα της Συρßας συστηματικÜ συγκÝντρωσε (περß το 70 π.Χ.) επιγρÜμματα διαφüρων ποιητþν, κατ’ αλφαβητικÞ σειρÜ, σε μια συλλογÞ που την ονüμασε ΣτÝφανο, üπου πρüσθεσε και δικÜ του ποιÞματα (ο ΣτÝφανος του ΜελεÜγρου). Στον πρüλογο αναφÝρει τους ποιητÝς που ανθολüγησε και παρομοιÜζει τον καθÝνα μ’ Ýνα λουλοýδι. Στο τÝλος λÝει üτι περιÝλαβε ποιÞματα κι Üλλων ποιητþν των οποßων τα ονüματα δεν αναφÝρει.
     Γýρω στο 40 μ.Χ. ο Φßλιππος Θεσσαλονικεýς αντανÝπλεξε ΣτÝφανον σε αλφαβητικÞ κι αυτüς σειρÜ, που περιλÜμβανε Ýργα ποιητþν μετÜ τον ΜελÝαγρο καθþς και δικÜ του, τον ΣτÝφανο του Φιλßππου ΘεσσαλονικÝως.
     Ο Διογενειανüς Ηρακλειþτης το 140 μ.Χ. εξÝδωσε το ΕπιγραμμÜτων Ανθολüγιον που περιλÜμβανε επιγρÜμματα διαφüρων ποιητþν, -ο ßδιος δεν Þταν ποιητÞς.



     Το 2ο αι. ο ποιητÞς ΣτρÜτων εξÝδωσε τη συλλογÞ Μοýσα ΠαιδικÞ που για πολλοýς αποτελοýσε το üνειδος της Αρχαßας ΕλληνικÞς Ποßησης. Περιεßχε παιδεραστικÜ επιγρÜμματα απü τους ΣτεφÜνους που αναφÝρθηκαν παραπÜνω, αλλÜ και νεüτερα και πολλÜ δικÜ του. Η παιδεραστßα Þταν μια μορφÞ Ýρωτα αρκετÜ διαδεδομÝνη στην αρχαιüτητα και μερικÜ απ’ τα ποιÞματα αυτÜ εßναι πλημμυρισμÝνα απü γνÞσιο αßσθημα και συναγωνßζονται σε ομορφιÜ τα ωραιüτερα ερωτικÜ ποιÞματα. ΠολλÜ βÝβαια εßναι στ’ αλÞθεια αθυρüστομα μÝχρις αισχρüτητας.
     Τον 6ο αι. συγκροτÞθηκε ο Κýκλος των νÝων επιγραμμÜτων απ’ τον Αγαθßα, ποιητÞ κι ιστορικü. ΠεριλÜμβανε ποιÞματα δικÜ του κι Üλλων συγχρüνων του καταταγμÝνα ανÜλογα με το περιεχüμενü τους, κατÜταξη που μιμÞθηκαν οι κατοπινοß ανθολüγοι. Στον Κýκλο σταματÜ η αρχαßα επιγραμματικÞ ποßηση. Τα λßγα επιγρÜμματα που προστÝθηκαν αργüτερα (Σωφρονßου, Λεοντßου, Φωτßου κλπ) εßχανε χριστιανικÜ θÝματα και διαφορετικÞν αισθητικÞν αξßα.
     ¼μως, το Ýργο των αρχαßων επιγραμματοποιþν θα ‘ταν ολüτελα Üγνωστο αν δεν υπÞρχαν οι κωδικοποιÞσεις βυζαντινþν φιλολüγων της ΜακεδονικÞς ΑναγÝννησης. Στα τÝλη του 9ου αι., ο πρωθιερÝας (πρωτοπρεσβýτερος) της αυτοκρατορικÞς ΑυλÞς της Πολης, Κωνσταντßνος ΚεφαλÜς, συνÝθεσε το κýριο σþμα της Ανθολογßας, βασιζüμενος στους στεφÜνους της αρχαιüτητας και στα μετÝπειτα επιγρÜμματα üπως αυτÜ του Παýλου ΣιλεντιÜριου και του Αγαθßα. Στο Ýργο αυτü βοηθÞθηκε απü τον μÜγιστρο Γρηγüριο απü τη ΚÜμψα, που ‘χε φÝρει πολλÜ επιτýμβια επιγρÜμματα κι Üλλες Ýμμετρες επιγραφÝς απü την ΕλλÜδα και τη ΜικρÜ Ασßα (αυτÜ πÝρασαν στη συλλογÞ του ως ανþνυμα). Αυτü καθαυτü το χειρüγραφο Ýχει χαθεß, μπορεß üμως να ανασυντεθεß απü την υπÜρχουσα μορφÞ της ΠΑ, επειδÞ γýρω στα 980, Ýνας ανþνυμος συντÜκτης το αντÝγραψε εμπλουτßζοντÜς το με τα βιβλßα που σÞμερα αριθμοýνται ως Ι, ΙΙ, III, VIII, XIII. Στο ßδιο πρüσωπο αποδßδεται κι η θεματικÞ κατÜταξη των ποιημÜτων.
     Ο ΜÜξιμος Πλανοýδης, ιερωμÝνος κι αυτüς συνÝθεσε την Ανθολογßα του το 1299. Περιεßχε 2.400 επιγρÜμματα με 15.000 στßχους, στηριζüμενος στην Ανθολογßα ΚεφαλÜ, απü την οποßα üμως παρÝλειψε Þ διασκεýασε üσα θεωροýσε Üσεμνα. Ωστüσο πρüσθεσε 388 επιγρÜμματα που δεν περιλαμβÜνονται στην ΑΚ, αν κι Ýχει υποστηριχθεß πως αυτÜ τα ποιÞματα προÝρχονται απü χαμÝνα χειρüγραφα του ΚεφαλÜ. Κι η δικÞ του κατÜταξη Þταν θεματικÞ, διαφορετικÞ üμως απü αυτÞ της προηγοýμενης ανθολογßας.
     Το χειρüγραφο της ΠΑ αποτελεßται απü 709 σελßδες. Το τμÞμα που βρßσκεται σÞμερα στη ΒιβλιοθÞκη ΧαúδελβÝργης (MS Pal. gr. 23) αποτελεßται απü τις σελßδες 1-614 και τ’ Üλλο που βρßσκεται στην ΕθνικÞ ΒιβλιοθÞκη Παρισιοý (Par. Suppl. gr. 384) αποτελεßται απü τις σελßδες 615-709 (94 σελßδες).
     Το χειρüγραφο γρÜφτηκε απü 4 γραφεßς γýρω στα 980 κι Ýνα μÝρος του ελÝγχθηκε απü διορθωτÞ και σχολιÜστηκε απü λημματιστÞ.

     Οι γραφεßς Þταν οι εξÞς:

   γραφÝας Α:    σελßδες 4-9.384.8

   γραφÝας J:    σελßδες 9.348.9-9.563 -πιθανþς ο Κωνσταντßνος ο Ρüδιος.

   γραφÝας Β:   σελßδες 9.564-11.66.3

  γραφÝας Β2: σελßδες 11.66.4-11.118.1

   γραφÝας Β:   σελßδες 11.118.1-13.31

    
O γραφÝας J Ýκανε διορθþσεις στο κεßμενο του γραφÝα Α και τÝλος Ýνας διορθωτÞς C (Corrector) Ýκανε πολλÝς διορθþσεις στο κεßμενο και του Α και του J.


     Το χειρüγραφο της ΠΑ ανακαλýφθηκε το 1606, αλλÜ το 1554, ο Ερρßκος ΣτÝφανος (Henri Estienne) (με τη λατινο-ελληνικÞ εκδοχÞ Enricus Stephanus) προχþρησε στην εκτýπωσÞ του 1ου του βιβλßου Ανακρεüντια, με μια σειρÜ ποιημÜτων που θεωροýσε üτι ανÞκανε στον ΑνακρÝοντα, απü χειρüγραφο που βρÞκε λßγα χρüνια πριν στη ΛουβÝν (Louvain) του σημερινοý Βελγßου. Εκ των υστÝρων φÜνηκε üτι τα ποιÞματα αυτÜ δεν εßχανε καμιÜ διαφορÜ απü κεßνα που βρεθÞκανε στο χειρüγραφο της ΠΑ και θεωρεßται πως εκεß ο ΕστιÝν εßχε βρει το Παλατινü χειρüγραφο, που Üγνωστο πþς, κατÝληξε στη συνÝχεια στη ΠαλατινÞ ΒιβλιοθÞκη ΧαúδελβÝργης.
     ΜÝχρι το 1606 Þτανε γνωστÞ μüνον η Ανθολογßα Πλανοýδη, που ‘χε γραφτεß το 1299 κι εκτυπωθεß το 1494. Το 1606 ο νÝος τüτε ΣαλμÜσιος (Claude de Saumaise) ανακÜλυψε το χειρüγραφο στη ΧαúδελβÝργη (Þτανε τüτε πρωτεýουσα της γερμανικÞς ηγεμονßας του ΚÜτω ΠαλατινÜτου· απü εδþ Ýγινε γνωστÞ Ýτσι.). Το 1623 ο Μαξιμιλιανüς της Βαυαρßας χÜρισε üλο το χειρüγραφο στον ΠÜπα Γρηγüριο ΙΕ´, ενþ το 1797 ο ΝαπολÝων αξßωσε να δοθεß το χειρüγραφο στην ΕθνικÞ ΒιβλιοθÞκη Παρισιοý. ΜετÜ τη πτþση του, το 1815, οι Γερμανοß ζητÞσανε το χειρüγραφο αλλÜ επιστρÜφηκε μüνο το μεγαλýτερο μÝρος του, ο Παλατινüς Κþδικας 23 (ΧαúδελβÝργη, Codex Palatinus 23), που περιλÜμβανε τα πρþτα 13 βιβλßα της. ¸να τμÞμα του (Parisinus Suppl. Gr. 384), με τα 2 τελευταßα βιβλßα, Ýμεινε στο Παρßσι.
     Το παλατινü χειρüγραφο του 980 (Palatinus 23 & Parisinus Suppl. Gr. 384) χωρßζεται σε 15 βιβλßα, για τα οποßα Ýχει καθιερωθεß λατινικÞ αρßθμηση.
     Πριν απü την Ýναρξη του 1ου βιβλßου υπÜρχουν επιγρÜμματα που ‘χουνε καταγραφεß στις 1ες σελßδες που ‘τανε κενÝς, κÜποια Üλλα στις τελευταßες και κÜποια ενδιÜμεσα που δε θεωροýνται μÝρος της ΠΑ, αλλÜ συνÞθως αναφÝρονται ως μια απü τις Syllogae minores, τις μικρüτερες δηλαδÞ συλλογÝς που ‘χουνε διασωθεß, με το üνομα Sylloge Σπ (ΣυλλογÞ Σπ). Τα επιγρÜμματα αυτÜ εßναι 58 σε αριθμü κι εßναι ßδια με κÜποια απ’ αυτÜ της ΕυφημιανÞς ΣυλλογÞς.

   Το βιβλßο Ι περιÝχει 123 χριστιανικÜ επιγρÜμματα.

   Το βιβλßο ΙΙ περιÝχει εκφρÜσεις δηλ. περιγραφÝς των αγαλμÜτων που βρßσκονταν στο δημüσιο γυμναστÞριο του Ζευξßππου στη Πüλη. Η “¸κφρασις” αυτÞ γρÜφτηκε απü το Χριστüδωρο κι Ýχει 416 δακτυλικοýς 6μετρους στßχους, το γυμναστÞριο καταστρÜφηκε απü φωτιÜ λßγον καιρü μετÜ τη σýνθεση του ποιÞματος.

   Το βιβλßο ΙΙΙ Ýχει 19 επιγρÜμματα, τα ΚυζικηνÜ, που 'τανε γραμμÝνα στο ναü της Απολλωνßδας στη Κýζικο.

   Το βιβλßο IV περιÝχει τα προοßμια των ΣτεφÜνων, του ΜελÝαγρου και του Φιλßππου και του Κýκλου του Αγαθßα, καθþς κι ακüμη 2 ποιÞματα του τελευταßου.

   Το βιβλßο V περιÝχει 310 ερωτικÜ επιγρÜμματα απ’ üλες τις συλλογÝς. ΠολλÜ απ’ αυτÜ εßναι αληθινÜ αριστουργÞματα σε αßσθημα κι ýφος.

   Το βιβλßο VI περιÝχει 358 αναθηματικÜ επιγρÜμματα. Εßναι αυτÜ που γρÜφτηκαν (Þ υποτßθεται üτι γραφτÞκανε) για να συνοδεýσουν τα αφιερþματα γνωστþν ιστορικþν προσþπων (Παυσανßας, ΛαÀς κ.α.) Þ απλþν ανθρþπων, κυνηγþν, ψαρÜδων, γεωργþν κ.α.

   Το βιβλßο VII, απü τα καλýτερα, περιÝχει 748 επιτýμβια επιγρÜμματα, πραγματικÜ Þ φανταστικÜ, σε τÜφους γνωστþν κι αγνþστων προσþπων.

   Το βιβλßο VIIΙ περιÝχει 254 επιγρÜμματα του Γρηγορßου Ναζιανζηνοý.

   Το βιβλßο IX Ýχει 827 επιγρÜμματα επιδεικτικÜ, με διÜφορα θÝματα.

   Το βιβλßο X Ýχει 126 επιγρÜμματα προτρεπτικÜ, φιλοσοφικοý κι ηθικοý περιεχομÝνου.

   Το βιβλßο XI περιÝχει 442 επιγρÜμματα, απü τα οποßα τα πρþτα 64 εßναι συμποτικÜ και τα υπüλοιπα σκωπτικÜ.

   Το βιβλßο XII εßναι η Μοýσα ΠαιδικÞ του ΣτρÜτωνα (258 επιγρÜμματα).

   Το βιβλßο XIII περιÝχει 31 επιγρÜμματα üλα με μÝτρο διÜφορο απü το ελεγειακü 2στιχο.

   Το βιβλßο XIV Ýχει 150 προβλÞματα, χρησμοýς κι αινßγματα..

   Το βιβλßο XV περιÝχει 51 σýμμικτα, δηλαδÞ διαφüρων θεμÜτων.

     Τα 3 τελευταßα βιβλßα με τις χριστιανικÝς παρεμβολÝς, τα τεχνοπαßγνια του XV βιβλßου, τα προβλÞματα, αινßγματα κ.τ.λ. υστεροýν κι αυτÜ σε λογοτεχνικÞ αξßα.
     Σε εκδüσεις της ΕΑ, μετÜ τα 15 βιβλßα της ΠΑ, παρουσιÜζεται ως βιβλßο XVI, κεφÜλαιο με τα 388 επιγρÜμματα της Ανθολογßας Πλανοýδη που δεν περιλαμβÜνονται στο χειρüγραφο της ΠΑ.
     Η ΠΑ αποτελεßται απü περßπου 3.700 ποιÞματα με πÜνω απü 23.000 στßχους συνολικÜ. Η ÝκτασÞ τους ποικßλλει. Το πιο μακρý επßγραμμα Ýχει 76 στßχους (Ι 10). ΥπÜρχουν μερικÜ που ‘χουνε πÜνω απü 20 στßχους και μερικÜ μονüστιχα, αλλÜ τα περισσüτερα Ýχουν 2-12 στßχους. Το μÝτρο των ποιημÜτων της ΠΑ εßναι το ελεγειακü 2στιχο, δηλ. ο δακτυλικüς 6μετρος που απαντÜται και στα ομηρικÜ Ýπη, συναρμοσμÝνος με τον δακτυλικü 6μετρο σε Ýνα εßδος στροφÞς. ΥπÜρχουν βÝβαια κÜποιες εξαιρÝσεις αλλÜ το ελεγειακü 2στιχο κυριαρχεß.
     Η ΠΑ εßναι χþρος που ως Ýχει λεχθεß, «αριστουργÞματα συντρßβουν αριστουργÞματα» και που πρωταγωνιστοýν ελÜσσονες κι Üγνωστοι, στους πολλοýς, ποιητÝς ελληνιστικÞς και πρωτοβυζαντινÞς εποχÞς, üπως οι Καλλßμαχος, ¹ριννα, Ανýτη, ΑσκληπιÜδης, Λεωνßδας Ταραντßνος, Διοσκορßδης, Αντßπατρος Σιδþνιος, ΜελÝαγρος, Κριναγüρας, Φßλιππος Θεσσαλονικεýς, ΜÜρκος ΑργεντÜριος, ΠαλλαδÜς, Ρουφßνος, Φιλüδημος, Αγαθßας, Παýλος ΣιλεντιÜριος. ΠεριÝχει βÝβαια και λαμπρÜ ονüματα, üπως οι ¼μηρος, Αßσωπος, Πυθαγüρας, Πιττακüς, Αλκαßος, Αρχßλοχος, Μßμνερμος, Σαπφþ, Κλεüβουλος Ρüδιος, ΑνακρÝων αλλÜ τα επιγρÜμματÜ τους κι ελÜχιστα εßναι και ψευδεπßγραφα τα περισσüτερα. Το ßδιο ισχýει και γι’ Üλλους σημαντικοýς ποιητÝς και συγγραφεßς üπως οι Σιμωνßδης Κεßος (αν κι εßναι ο πατÝρας του επιτýμβιου επιγρÜμματος), Αισχýλος, Βακχυλßδης, ΕμπεδοκλÞς, Ευριπßδης, Θουκυδßδης, ΠλÜτων (που εξüρισε τους ποιητÝς απü τη Πολιτεßα του), ΜÝνανδρος, Θεüκριτος και Λουκιανüς και που οπωσδÞποτε η παρουσßα τους στην Ανθολογßα δεν μπορεß να σταθεß δßπλα στην Üλλη τους πνευματικÞ παραγωγÞ (θα γραφτοýνε στοιχεßα για Δημιουργοýς επιγραμμÜτων σε προσεχÝς Üρθρο).
     ΚατÜ τον Αριστüξενο ΣκιαδÜ η Ανθολογßα «αποτελεß θησαυρü ανεκτßμητης αξßας για τη κλασσικÞ φιλολογßα». Ο ¢ρης Δικταßος μιλÜ για «το εκπληκτικü θαýμα...που φωτßζει την ελληνικÞ μοßρα μας απü τα προομηρικÜ ως τα μÝσα βυζαντινÜ χρüνια». ΠολλÜ απ’ τα επιγρÜμματα εßναι μικρÜ αριστουργÞματα, αληθινÜ Ýργα τÝχνης που συμπυκνþνουν με αξιοθαýμαστη βραχýτητα υψηλü νüημα, ομορφιÜ σπÜνιας ευαισθησßας Þ το χαρακτηριστικÜ αστραποβüλο πνεýμα. Ο ΒÜλτερ ΚρÜντς λÝει üτι πολλÜ απ’ τα επιτÜφια επιγρÜμματα της ελληνιστικÞς εποχÞς «Ýχουν ομορφιÜ ξεχωριστÞ». Κι αν υπÜρχουν μερικοß που θεωροýν üτι η βραχýτητα ενüς Ýργου τÝχνης αφαιρεß την αξßα του, υπÜρχουν Üλλοι που πιστεýουν πως μ’ üσο λιτüτερα κατορθþσει ο καλλιτÝχνης να δþσει τελικÜ την εντýπωση που θÝλει, τüσο πιο πετυχημÝνος εßναι. ΚατÜ τον ΠαλαμÜ οι ποιητÝς της Ανθολογßας κατüρθωσαν να κÜνουν «Ýνα 4στιχο κι Ýνα 2στιχο επßγραμμα… να αξßζη ολüκληρο ποßημα». ¼μοια εγκωμιαστικοß οι λüγιοι ΚÜρλ ¼τφριντ Μßλερ (Karl Otfried Muller) κι ¢λμπιν ΛÝσκι (Albin Lesky).
     ΟπωσδÞποτε Ýχει και τα ελαττþματÜ της. ΑνÜμεσα στα τüσα ποιÞματα δεν Þταν δυνατüν να μην να Ýχουν εισχωρÞσει και μερικÜ που η ποιüτητÜ τους υστερεß. Εßναι ορισμÝνα χωρßς αξιüλογο νüημα Þ ποιητικÞ πνοÞ, Üλλα που εßναι απλÜ στιχουργικÜ παιχνßδια (τεχνοπαßγνια, ακροστιχßδες, στßχοι με τα 24 γρÜμματα της αλφαβÞτου κλπ). ΥπÜρχουνε τÝλος τα πορνικÜ κι αθυρüστομα του ΧΙI βιβλßου, αν και δε λεßπει απü αυτÜ το πÜθος και το πνεýμα. ΤÝλος υπÜρχουν αρκετÜ επιγρÜμματα λßγο Þ πολý üμοια στο περιεχüμενο, ακüμα και στη διατýπωση. Η ομοιüτητα αυτÞ κÜνει πολý προβληματικÞ την αξιολüγηση των ποιητþν τους. ΒÝβαια η Ýμπνευση θα πρÝπει ν’ αποδοθεß στον αρχαιüτερο ποιητÞ αλλÜ, με την αβεβαιüτητα που υπÜρχει ως προς τη πατρüτητα πολλþν ποιημÜτων και τα βιογραφικÜ των ποιητþν, τα πρÜγματα περιπλÝκονται κÜπως. ΠολλÜ επιγρÜμματα δεν ανÞκουν, αναμφßβολα, στους ποιητÝς που αποδßδονται, Üλλων αμφισβητεßται η πατρüτητα Þ προτεßνονται Üλλοι ποιητÝς απ’ αυτοýς που αναγρÜφει το κεßμενο.
     Η 1η σημαντικÞ Ýκδοση ποιημÜτων της ΠΑ Ýγινε απü τον ΡÜισκε (Reiske), που εξÝδωσε σημαντικü μÝρος της το 1754 με εξαßρεση ποιÞματα που του φÜνηκαν υπερβολικÜ τολμηρÜ. Η 1η πλÞρης Ýκδοση των ποιημÜτων της ΠΑ μαζß με ποιÞματα απ’ Üλλες πηγÝς Ýγινε απü τον Ρßτσαρντ Μπρουνκ (Richard Brunck) μεταξý 1772 -76 σε 3 τüμους με τßτλο Analecta veterum poetarum Graecorum  (ΑνÜλεκτα αρχαßων ελλÞνων ποιητþν). ΚατÝταξε τα ποιÞματα απü το Παλατινü χειρüγραφο και τις Üλλες πηγÝς ανÜ ποιητÞ παρουσιÜζοντας 1η φορÜ τüσο πλÞρη εικüνα των ΕλλÞνων ποιητþν. ΠαρακÜτω φαßνονται οι τρεις τüμοι:

   Analecta veterum poetarum Graecorum, Tom. I, ed. Richard Franz Philipp Brunck, Argentorati, Typis Ioannis Henrici HEITZ Academiae Typographi, 1772[σημ. 1] (506 σελßδες).

   Analecta veterum poetarum Graecorum, Tom. II, ed. Richard Franz Philipp Brunck, Argentorati, Typis Ioannis Henrici HEITZ Academiae Typographi, 1773[
σημ. 2] (529 σελßδες).

   Analecta veterum poetarum Graecorum, Tom. III, ed. Richard Franz Philipp Brunck, Argentorati, Typis Ioannis Henrici HEITZ Academiae Typographi, 1776 (319
σελßδες).

    
20 περßπου χρüνια μετÜ, στα 1794-14, ο Φρßντριχ ΓιÜκομπς (Friedrich Jacobs) συμπλÞρωσε τη δουλειÜ του Μπρουνκ με 13 τüμους. Σ’ αυτü, στους 1ους 4 τüμους, ξανατýπωσε (με επιμÝλεια) τα ποιÞματα του Analecta veterum poetarum Graecorum ακολουθþντας κατÜ γρÜμμα την Ýκδοση του Μπρουνκ (με αναφορÜ σε κÜθε σελßδα των βιβλßων του). Ο τßτλος των 4 αυτþν 1ων βιβλßων Þταν Anthologia graeca sive Poetarum graecorum lusus (ΕλληνικÞ ανθολογßα Þ Ýργα ελλÞνων ποιητþν). Ο 5ος τüμος Þτανε τα ΕυρετÞρια (κÜτι που ‘λειπε στα πριν) κι απü τον 6ο μÝχρι τον 13ο τα Animadversiones In Epigrammata Anthologiae Graecae Secundum Ordinem Analectorum Brunckii (ΠαρατηρÞσεις στα ΕπιγρÜμματα της ΕλληνικÞς Ανθολογßας Σýμφωνα με τη ΔιÜταξη των ΑναλÝκτων του Μπρουνκ), σημαντικüτατο Ýργο στο üπου ανÜλυσε κÜθε επßγραμμα και σýγκρινε τις διÜφορες εκδüσεις του (απ’ τη ΠαλατινÞ και την Ανθολογßα Πλανοýδη, Þ τις Üλλες πηγÝς).

     Στα 1813-17, ο ΓιÜκομπς εξÝδωσε την ΕΑ, ακολουθþντας τη κατÜταξη του χειρογρÜφου της ΠΑ με 2 προσθÞκες : των 388 επιγραμμÜτων του Πλανοýδη που δε βρßσκονται κει (Anthologiae Planudeae epigrammata quae in Codice Palatino non reperiuntur) και 391 επιγραμμÜτων απ’ Üλλες πηγÝς (Appendix epigrammatum apud scriptores veteres et in marmoribus servatorum). Στις εκδüσεις αυτÝς χρησιμοποßησε το Apographum Gothanum, το απüγραφο (αντßγραφο) της ΒιβλιοθÞκης ¸ρνεστ Β', Δοýκα του Gotha, Ýνα πιστü χειρüγραφο αντßγραφο που Ýφτιαξε ο ΣπαλÝττι (Spaletti) απü το πρωτüτυπο üταν αυτü Þτανε στη ΒιβλιοθÞκη Βατικανοý και που εßχε αγορÜσει το 1776. Η Ýκδοση του ΓιÜκομπς, που περιÝχει üχι μüνο τα επιγρÜμματα με τη σειρÜ του πρωτοτýπου, αλλÜ και τις σημειþσεις στα περιθþρια του Παλατινοý χειρογρÜφου εßναι διαθÝσιμη στο διαδßκτυο.
     Η 1η Ýκδοση στην οποßα συνδυÜστηκαν τα χειρüγραφα της παλατινÞς βιβλιοθÞκης κι αυτü του Παρισιοý Ýγινε το 1911 απü τον C. Preisedanz στο Leiden. ΠροσιτÝς σÞμερα εκδüσεις εßναι, μεταξý Üλλων, αυτÞ της Loeb Classical Library με πεζÞ αγγλικÞ μετÜφραση του ΠÜτον, του ΜπÝκμπι (Beckby) με γερμανικÞ μετÜφραση, κριτικü σημεßωμα και σχüλια και των εκδüσεων Les Belles Lettres με πεζÞ γαλλικÞ μετÜφραση, εκτενÞ εισαγωγÞ, Üφθονα σχüλια και κριτικü υπüμνημα.
     Πολλοß ασχολÞθηκαν με κριτικÝς εργασßες για τη ΠΑ. ΠλÞρης βιβλιογραφßα υπÜρχει στις εκδüσεις του ΜπÝκμπι και της Les Belles Lettres (ΕισαγωγÞ, σελ. LXX κ.ε.). Εδþ αναφÝρονται οι μεταφρασμÝνες στα ελληνικÜ γενικÝς περß αρχαßας ελληνικÞς λογοτεχνßας μελÝτες των Καρλ ¼τφριντ Μßλερ, Βßλχελμ Φον Κριστ (Wilhelm von Christ), ΒÜλτερ Κραντς, ¢λμπιν ΛÝσκι καθþς κι οι ελληνικÝς του Κωνσταντßνου ΤρυπÜνη κι üσες προλογßσανε τις μεταφρÜσεις που ακολοýθησαν.
     Η ΠΑ αλλÜ κι η Πλαν. γρÜφτηκαν με βÜση την ΑΚ. Η σýγκρισÞ τους δεßχνει üτι η ΠΑ εßναι πολý πιο ακριβÞς στην αντιγραφÞ των κειμÝνων, ενþ στην Üλλη, ο Πλανοýδης εκτüς απü αρκετÜ λÜθη, εßχε συμπληρþσει Þ μεταβÜλλει κÜποια επιγρÜμματα. Φαßνεται πως αντÝγραψε και τη μορφÞ της ΑΚ, ενþ εßχε ταξινομÞσει τα επιγρÜμματα με πολý διαφορετικü τρüπο, ανÜ θÝμα. ΕπιπλÝον, δεν την εßχεν αντιγρÜψει üλη αλλ' Üφησε σημαντικü αριθμü επιγραμμÜτων: Η Πλαν. Ýχει 2.400 ενþ η Üλλη 3.700. Παρüλα αυτÜ, 388 απ' αυτÜ που αναφÝρονται στη Πλαν. δεν υπÜρχουν στην Üλλη. Τα επιγρÜμματα αυτÜ στη συνÝχεια καταγρÜφηκαν ως το 16ο βιβλßο των εκδüσεων της ΕλληνικÞς Ανθολογßας, αναφερüμενο ως Appendix Planudea. ΜετÜ την ανακÜλυψη και δημοσßευση των επιγραμμÜτων του Παλατινοý χειρογρÜφου, η Πλανοýδεια δεν Ýχει πια την αξßα που 'χε και χρησιμεýει μüνο σα βοÞθημα.
     ¹δη οι Λατßνοι ποιητÝς Αυσüνιος και ΜαρτιÜλης εßχαν μεταφρÜσει Ýμμετρα μερικÜ επιγρÜμματα της ΠΑ. Ο Οýγκο Γκρüτιους μετÝφρασε την Ανθολογßα Πλανοýδη (1630-31). ΠροηγουμÝνως λατινικÝς μεταφρÜσεις της ΑΠλαν κÜναν ο Παýλος Μανοýτιος, ο Eilhard Lubin (ΧαúδελβÝργη 1604) κ.Ü. ΛατινικÞ μετÜφραση εκπüνησαν επßσης οι Boissonade, Bothe, και J. Lapaume στην Ýκδοση Dubner-Gougny. ΠαραπÜνω αναφÝρθηκε η γερμανικÞ μετÜφραση του ΜπÝκμπι.
     ΜερικÝς απü τις νεüτερες γαλλικÝς μεταφρÜσεις εßναι οι πεζÝς των Εκδüσεων Les Belles Lettres (βλ. και στην περß εκδüσεων παρÜγραφο) απü τους Waltz, Desrousseaux, Surry κ.Ü. καθþς κι η Ýμμετρη των βιβλßων XIII-XV, στην ßδια Ýκδοση, του F. Buffiere.
     ΙταλικÝς μεταφρÜσεις υπÜρχουν αυτÝς του Μπροýνο Λαβανßνι (Bruno Lavagnini), του Μπινιüνε (Bignone) και του Σαλβατüρε Κουασιμüντο (Salvatore Quasimodo).
     Στα ΑγγλικÜ τη μετÝφρασε üλη ο ΠÜτον (πεζÞ μετÜφραση), στην Ýκδοση της Loeb. Απü τις νεüτερες Ýμμετρες αγγλικÝς μεταφρÜσεις, μποροýν να μνημονευτοýν αυτÝς των Ρ. ΣκÝλτον (R. Skelton) κι η συλλογικÞ παρουσßαση του 1973 με πρωτεργÜτη τον Πßτερ ΤζÝι (Peter Jay).
     Απü τις ελληνικÝς μεταφρÜσεις, αυτοτελεßς εργασßες Þ καταλαμβÜνουσες αξιüλογη Ýκταση ανÜμεσα σε γενικüτερη μεταφραστικÞ προσπÜθεια, εßναι του Σßμου ΜενÜρδου, Γιþργου ΘÝμελη, Ηλßα ΚυζηρÜκου, ΓιÜννη ΔÜλλα, ¢ρη Δικταßου, 33 επιγρÜμματα του Καλλßμαχου, ΛευτÝρη Νεγρεπüντη, Κοýλη ΑλÝπη, Νßκου Σφυρüερα, Νßκου Παναγιþτου, Επßσης στο περιοδικü ΠνευματικÞ Κýπρος 1965-66, 1968-69, 1969-70. Βασßλη ΛαζανÜ, Γιþργου ΙωÜννου. ΔημοσιευμÝνες σε περιοδικÜ Þ περιλαμβανüμενες σε γενικüτερο Ýργο τους, μικρÞς üμως Ýκτασης, εßναι οι μεταφρÜσεις που εξεπüνησαν ο ΙωÜννης ΠολÝμης, Κωνσταντßνος Σκüκκος, Ηλßας Βουτιερßδης, Ε.Π. ΦωτιÜδης, Θεüδωρος Ξýδης, ΠαναγÞς ΛεκατσÜς, ΤÜκης ΜπαρλÜς, ΤÝλλος ¢γρας, Κþστας Καιροφýλλας, Θρασýβουλος Σταýρου, Εýδοξος ΤσολÜκης, ΑλÝκος ΚωστÜκης, ΛÝων Κουκοýλας, Συμεþν ΚουρÞτης, Γ.Γ.Παπαγεωργßου, Σπýρος Παναγιωτüπουλος, Λεωνßδας Πολυδεýκης, ΘανÜσης Παπαθανασüπουλος, Ντßνος Χριστιανüπουλος. ΑναφÝρεται επßσης η πεζÞ μετÜφραση του ΑντρÝα ΛεντÜκη κι αυτÞ του ΟδυσσÝα Ελýτη των επιγραμμÜτων του Κριναγüρα.
     Η ΠΑ Üσκησε μεγÜλη επßδραση στη Δýση, αρχßζοντας απü τον ΠροπÝρτιο και φτÜνοντας στον ¸ζρα ΠÜουντ. Ιδιαßτερα χαρακτηριστικÞ εßναι η περßπτωση του Αμερικανοý ποιητÞ ¸ντγκαρ Λι ΜÜστερς (Edgar Lee Masters), που το 1915 εξÝδωσε την περßφημη Spoon River Anthology που περιλαμβÜνει 244 επιτÜφια ποιÞματα, καταφανþς εμπνευσμÝνα απü αυτÞν.

                          Η ΕλληνικÞ Ανθολογßα

     ΕλληνικÞ Ανθολογßα ονομÜζεται απü τους σýγχρονους μελετητÝς το σþμα πÜνω απü 6.000 (Þ κατ' Üλλους 4.000 Þ 4.063 Þ 4.500), περßπου επιγραμμÜτων και ποιημÜτων αρχαßων ΕλλÞνων και βυζαντινþν ποιητþν απü τον 7ο π.Χ. μÝχρι τον 10ο Þ και το 12ο Þ τον 13ο αι., που δημοσιεýθηκε αρχικÜ στο τÝλος του 16ου. Το κυριüτερο μÝρος της ΕΑ αποτελεßται απü υλικü που αντλÞθηκε κυρßως απü 2 χειρüγραφα, τη ΠαλατινÞ και τη Πλανοýδεια.
     Σýμφωνα μ’ Ýνα διαφορετικü ορισμü, αποτελεßται απü το σýνολο των ποιημÜτων του Παλατινοý χειρογρÜφου και της Πλαν., δηλαδÞ αποτελεßται απü τα 3700 ποιÞματα της ΠΑ και απü τα 400 περßπου ποιÞματα της Üλλης που δεν περιÝχει η 1η, δηλαδÞ περßπου 4100 επιγρÜμματα/ποιÞματα και τα 15 βιβλßα του Παλατινοý χειρογρÜφου μ’ ακüμη το 16ο, το Πλανοýδειο παρÜρτημα. ¸τσι εξηγοýνται οι αναφορÝς σε «4.000 περßπου», «πÜνω απü 4.000» Þ 4.063. Εναλλακτικοß τρüποι αναφορÜς στην ΕΑ üταν αυτÞ θεωρεßται üτι περιÝχει μüνο ποιÞματα απü τη ΠΑ και τη Πλαν. εßναι «ΠαλατινÞ Þ ΕλληνικÞ Ανθολογßα» (μ’ εναλλαγÝς στις λÝξεις του τßτλου σε κÜθε πιθανü συνδυασμü.
     ΥπÜρχει επßσης εναλλακτικüς ορισμüς, απü κÜποιες πηγÝς üτι ο üρος ΕΑ εßναι λßγο ως πολý ισοδýναμος με τον üρο ΠΑ. Σημειþνεται üτι αυτüς ο ορισμüς Ýρχεται σε αντßθεση και με τους 2 ορισμοýς που αναφÝρονται παραπÜνω και δε συμφωνεß και με τον αριθμü επιγραμμÜτων που διαθÝτουν οι 2 τους.
     Σε συμπληρωματικü -üχι εναλλακτικü- (και πιο αυστηρü) ορισμü, ΕΑ (Þ σε μετÜφραση Anthologia Graeca, Greek Anthology κλπ) εßναι το üνομα δημοσιευμÝνων βιβλßων που Ýχουν εκδοθεß απü το 1494 μÝχρι και σÞμερα με μεταβαλλüμενο περιεχüμενο Ελληνικþν επιγραμμÜτων, το οποßο üμως βασßζεται σε μεγÜλο βαθμü στη χαμÝνη ΑΚ.



     Στο κεßμενο που ακολουθεß, ο üρος δε χρησιμοποιεßται απλÜ με κÜποιον απü τους παραπÜνω ορισμοýς, αλλÜ εξηγεßται αναλυτικÜ για τις διÜφορες Ýννοιες που εßχε σε κÜθε χρονικÞ περßοδο.
     Ο üρος ΕλληνικÞ Ανθολογßα εßχε διαφορετικÝς Ýννοιες διαχρονικÜ απü τüτε που Üρχισε να χρησιμοποιεßται (14ος αι.) μÝχρι σÞμερα. ΠαρακÜτω αναφÝρονται οι διÜφορες χρÞσεις του üρου.
     Το üνομα (λατ. Anthologia Graeca) χρησιμοποιÞθηκε 1η φορÜ το 1494 απü τον Ιανü ΛÜσκαρη ως τ’ üνομα του τυπωμÝνου βιβλßου της Πλανοýδειας. ΜÝχρι το 1606, Ýτσι ονομαζüταν αποκλειστικÜ η αυτÞ σαν η μüνη διαθÝσιμη μÝχρι τüτε ΕλληνικÞ Ανθολογßα. Με την ανακÜλυψη του χειρογρÜφου της ΠΑ, Üρχισαν εκδüσεις της και πÜλι με γενικü τßτλο Anthologia Graeca. ΜετÜ το 1606 λοιπüν, αυτü τ’ üνομα Þτανε σε χρÞση και για τις 2.
     ΣταδιακÜ, απ’ τα τÝλη του 18ου μÝχρι τα τÝλη του 19ου αι. οι μελετητÝς Üρχισαν να δημοσιεýουν Ανθολογßες που συνδýαζαν και τη μια και την Üλλη χωρßς αλλαγÝς.απλÜ πρüσθεταν και τα του Πλαν. που δεν υπÞρχανε στη ΠΑ, σα Πλανοýδειο ΠαρÜρτημα (Appendix Planudea), συνÞθως δε Üρχισε να προστßθεται και νÝο υλικü. Κι αυτÝς εßχανε την ßδια ονομασßα Anthologia Graeca. Την ßδια περßοδο üμως εßχαν εκδοθεß και σημαντικÜ Ýργα üπως η Ýκδοση απü τον Ιερþνυμο Ντε Μπος της ΠλΑν, στα ελληνικÜ με μετÜφραση στα λατινικÜ του Γκρüτιους με τον ßδιο αρχικü της τßτλο. ΑποτÝλεσμα Þταν üτι τη περßοδο αυτÞ η ΕΑ Üρχισε να διαφοροποιεßται και να μη σημαßνει αποκλειστικÜ οýτε τη μια, οýτε την Üλλη, αλλÜ Ýργα με πιο πολλÜ επιγρÜμματα-ποιÞματα (ενþ η χρÞση της συνÝχιζε και για τις Üλλες 2). Χαρακτηριστικü παρÜδειγμα εßναι η σημαντικüτατη Ýκδοση του Jacobs του 1813-1817 με τßτλο Anthologia Graeca ad fidem codicis olim Palatini, nunc Parisini, ex apographo Gothano edita (ΕλληνικÞ Ανθολογßα, πιστü αντßγραφο του Παλατινοý κþδικα, νυν Παρισινοý, απü το απüγραφο {της βιβλιοθÞκης} του Γκüθα), που περιεßχε üχι μüνο τα επιγρÜμματα της Πλαν που δε βρισκüταν στη ΠΑ αλλÜ κι Üλλα.
     Ο J.D. Chopin, γρÜφει 17 χρüνια αργüτερα, το 1854:

   «Η ΕΑ, σýμφωνα με τη τελευταßα εργασßα του Jacobs, περιλαμβÜνει τρßα χωριστÜ μÝρη: 1ον. τα 15 βιβλßα ... που την ονομÜζουν ΠαλατινÞ..., 2ον. Ýνα βιβλßο... που περιÝχει 388 ποιÞματα που παραλÞφθηκαν απü τον ΚεφαλÜ αλλÜ μας δüθηκαν απü τον Πλανοýδη... και 3ον. Ýνα παρÜρτημα στο οποßο ο Jacobs συγκÝντρωσε 400 επιγρÜμματα απü γνωστοýς συγγραφεßς Þ που εßχαν συλλεχθεß απü μνημεßα».

     Η ΕΑ λοιπüν στην ευρýτερÞ της Ýννοια περιÝχει κι Üλλα μικρÜ ποιÞματα απü Üλλες πηγÝς που πιθανüν να υπÞρχανε στις συλλογÝς του ΜελεÜγρου, του Φιλßππου Þ του Αγαθßα Þ που θα μποροýσαν να τα ‘χανε συμπεριλÜβει.



     Απü τον 20ον αι. και μÝχρι σÞμερα, οι περισσüτεροι μελετητÝς διαχωρßζουνε τη χρÞση του ονüματος στη γενικüτερη περιγραφÞ των ελληνικþν επιγραμμÜτων ως ΕΑ, που βασßζεται σε μεγÜλο ποσοστü (3700 επιγρÜμματα) στη ΠΑ, σε μικρüτερο (400 περßπου επιγρÜμματα) στη Πλαν. κι αριθμü Üλλων απü διαφορετικÝς πηγÝς, φθÜνοντας σε 4000-6.000. ΑναφÝρεται επßσης üτι το βιβλßο του ΚÜμερον (Cameron) με τßτλο The Greek anthology : from Meleager to Planudes (Η ΕλληνικÞ Ανθολογßα: Απü τον ΜελÝαγρο μÝχρι τον Πλανοýδη) που εκδüθηκε το 1993 περιλαμβÜνει üχι μüνο τις κýριες συλλογÝς της ΠΑ και της Πλαν., με τις περιεχüμενες σ’ αυτÝς συλλογÝς, αλλÜ και τις Syllogae minores, το Appendix Barberino-Vaticana, τον Λαυρεντιανü κþδικα ΧΧΧΙΙ. 16, τη ΠαρισινÞ ΣυλλογÞ (Sylloge Parisina), την ΕυφημιανÞ ΣυλλογÞ, την Σπ, τη Σοýδα, τον Arethas Codex του ΑρÝθα αλλÜ κι οι ΠÜπυροι της Οξυρρýγχου κι Üλλοι κþδικες. Αντßστοιχα, σ’ ελληνικÞ εγκυκλοπαßδεια, στο λÞμμα «Ανθολογßες» κÜτω απü τον τßτλο «ΕλληνικÝς Ανθολογßες» καταγρÜφονται ο ΣτÝφανος του ΜελεÜγρου, ο ΣτÝφανος του Φιλßππου, Üλλες συλλογÝς, η Πλαν., η ΠΑ, αλλÜ κι η ΕυφημιανÞ ΣυλλογÞ κι η sylloge Parisina. Στο παρελθüν (πχ. στο Dictionary of Greek and Roman Antiquities του W. Smith του 1867) τ‘ üνομα «ΕλληνικÞ Ανθολογßα» χρησιμοποιÞθηκε για να περιγρÜψει και τη Πλαν. αλλÜ και τη ΠΑ. Ακüμη και σÞμερα σε κÜποιες περιπτþσεις η ΕΑ αναφÝρεται κι ως ΠΑ.
     Στην ΕΑ περιλαμβÜνονται επιγρÜμματα και ποιÞματα που διασþθηκαν σε δυο συλλογÝς της ΒυζαντινÞς ΕποχÞς, τη ΠΑ (του 10ου αι. πιθανüτατα) με 3.700 επιγρÜμματα και τη ΠλΑν (του 14ου αι.) με 2.400 επιγρÜμματα. Τα περισσüτερα απ’ αυτÜ βρßσκονται και στις 2, αλλÜ η ΠΑ Ýχει αρκετü υλικü που δε βρισκüτανε στην Üλλη, ενþ απü την Üλλη, μικρüτερος αριθμüς επιγραμμÜτων δε βρισκüτανε στη 1η.. Εκτüς απ’ αυτÜ περιλαμβÜνονται και 400 περßπου χριστιανικÜ απü τη βυζαντινÞ περßοδο. ΕπιπλÝον εμπλουτßστηκε με υλικü απ’ Üλλες πηγÝς με αποτÝλεσμα να περιÝχει üχι μüνο υλικü απü τις δυο αυτÝς, αλλÜ κι απü επιγρÜμματα που βρÝθηκαν στα Ýργα αρχαßων ΕλλÞνων ιστορικþν, βιογρÜφων και διαφüρων συγγραφÝων.
     ΣυνÞθως δημοσιεýονται τα 15 βιβλßα της ΠΑ, στη συνÝχεια ως 16ο τα 397 επιγρÜμματα της ΠλΑν. που δεν υπÜρχουνε κει. ΕπειδÞ απü τη ΠΑ λεßπει ολüκληρο σχεδüν το Δ' βιβλßο της ΠλΑν., που περιεßχε τα επιγρÜμματα αυτÜ, ενþ ελÜχιστα επιγρÜμματα λεßπουν απü τ’ Üλλα βιβλßα της, ο ΠÜτον (Paton) υποθÝτει πως Ýνα ολüκληρο βιβλßο του ΚεφαλÜ χÜθηκε (δεν Þταν διαθÝσιμο στους αντιγραφεßς της) κι üτι το Δ’ βιβλßο του Πλαν. εßναι αντßγραφü του.
     ΠαρακÜτω παρατßθενται οι εκδüσεις της ΕΑ, ανÜ τα χρüνια.

     Το 1864 εκδüθηκε σε 3 τüμους η Epigrammatum Anthologia Palatina cum Planudeis et Appendice Nova απü τον Dübner. Η Ýκδοση αυτÞ περιÝχει ποιÞματα /επιγρÜμματα απü τη ΠΑ, τη Πλαν, αλλÜ κι απü Üλλες πηγÝς (απü βιβλßα και μÜρμαρα - ex libris et marmoribus):

   * Epigrammatum Anthologia Palatina cum Planudeis et Appendice Nova, epigrammatum veterum ex libris et marmoribus ductorum annotatione, Vol. I, Friedrich Dübner, εκδ. Firmin-Didot, Paris, 1864

   * Epigrammatum Anthologia Palatina cum Planudeis et appendice nova vol. II, Friedrich Dübner, εκδ. Firmin-Didot, Paris.

   * Epigrammatum Anthologia Palatina cum Planudeis et Appendice Nova Epigrammatum Veterum ex Libris el Marmoribus Ductorum vol. ΙΙΙ, E. Cougny, (Firmin-Didot), Paris, 1890)

     ΣημαντικÞ Ýκδοση Þταν επßσης η Anthologia Graeca epigrammatum Palatina cum Planudea του Hugo Stadtmüller που εκδüθηκε σε 3 τüμους (1894, 1899, 1906) στη Λειψßα, με μετÜφραση στα λατινικÜ:

   * Anthologia graeca, epigrammatum Palatina cum Planudea: Volumen primum: Palatinae libr. I-VI (Planudeae libr. V-VII), Hugo Stadtmüller, Leipzig : Teubner. 1894. (ΕλληνικÞ Ανθολογßα επιγραμμÜτων ΠαλατινÞ και Πλανοýδειος, πρþτος τüμος: ΠαλατινÞ Ανθολογßα Βιβλßα 1-4, Ανθολογßα του Πλανοýδη Βιβλßα 5-7), (εισαγωγÞ LXI σελßδες, κεßμενο 419 σελßδες)

   * Anthologia Graeca epigrammatum Palatina cum Planudea, Volum. II Pars Prior. Palatinae Librum VII Planudeae L. III Continens, Hugo Stadtmüller, Εκδ. Teubner, Lipsiae, 1899. (ΕλληνικÞ Ανθολογßα επιγραμμÜτων ΠαλατινÞ και Πλανοýδειος, Τüμος 2, Πρþτο μÝρος: ΠαλατινÞ Βιβλßο 7, Πλανοýδειος Βιβλßο 3) (εισαγωγÞ XCII σελßδες, κεßμενο 524 σελßδες)

   * Anthologia Graeca epigrammatum Palatina cum Planudea, Volume 3, Pars Prior, Palatinae libri IX epp. 1–563, Planudeae Libr. I continens, Hugo Stadtmüller, in aedibus B. G. Teubneri, 1906. (ΕλληνικÞ Ανθολογßα επιγραμμÜτων ΠαλατινÞ και Πλανοýδειος, Τüμος 3, Πρþτο μÝρος: περιÝχει ΠαλατινÞς Βιβλßο 9, επιγρÜμματα 1-563, Πλανουδεßου Βιβλßο 1) (εισαγωγÞ vi σελßδες, κεßμενο 584 σελßδες)

     Μια Ýκδοση της ΕΑ, με μετÜφραση στα αγγλικÜ εßναι η Ýκδοση The Greek anthology του W. R. Paton, σε 5 τüμους που τυπþθηκε μεταξý του 1916 και του 1918 απü τη σειρÜ The Loeb Classical Library, κÜποιες εκδüσεις της οποßας εßναι ελεýθερα διαθÝσιμες στο διαδßκτυο. Η Ýκδοση αυτÞ περιÝχει ποιÞματα /επιγρÜμματα μüνο απü τις ΠΑ και Πλαν.:

   * The Greek anthology with an English translation, vol. I by W. R. Paton, published by W. Heinemann (London), G.P. Putnam's sons (New York) 1916 (Ýκδοση 1927) (περιÝχει τα βιβλßα I–VI της ΕλληνικÞς Ανθολογßας).

   * The Greek anthology with an English translation, vol. II by W. R. Paton, Published by W. Heinemann (London), G.P. Putnam's sons (New York) 1917 (Ýκδοση 1919) (περιÝχει τα βιβλßα VII–VIII της ΕλληνικÞς Ανθολογßας)

   * The Greek anthology with an English translation, vol. III by W. R. Paton, Published by W. Heinemann (London), G.P. Putnam's sons (New York) 1915 (Ýκδοση 1925) (περιÝχει το βιβλßο IX της ΕλληνικÞς Ανθολογßας)

   * The Greek anthology with an English translation, vol. VI by W. R. Paton, Published by W. Heinemann (London), G.P. Putnam's sons (New York) 1918 (περιÝχει τα βιβλßα X–XII της ΕλληνικÞς Ανθολογßας)

   * The Greek anthology with an English translation, vol. V by W. R. Paton, Published by W. Heinemann (London), G.P. Putnam's sons (New York) 1918 (περιÝχει τα βιβλßα XIII–XVI της ΕλληνικÞς Ανθολογßας)

     ΣημαντικÞ Ýκδοση του 20ου αι, εßναι κι η ελληνο-γερμανικÞ Ýκδοση της ΕΑ του ΜπÝκμπι (Hermann Beckby) 1957-1958 σε 4 τüμους:

   * Anthologia Graeca, griechisch - deutsch. Buch I-VI, Christl. Epigramme, Liebesgedichte, Weih-Inschriften, Τüμος 1, Hermann Beckby, Εκδ. Heimeran, 1957 (δεýτερη Ýκδοση 1965)

   * Anthologia Graeca, griechisch - deutsch. Buch VII-VIII, Grabinschriften, Τüμος 2, Hermann Beckby, Εκδ. Heimeran, Muenchen, 1957 (δεýτερη Ýκδοση 1965)

   * Anthologia Graeca, griechisch - deutsch, Buch IX - XI: Scherz-, Spott- und Trinkepigramme, Τüμος 3, Hermann Beckby, Εκδ. Heimeran, 1958, (δεýτερη Ýκδοση 1968)

   * Anthologia Graeca, griechisch - deutsch. Buch XII - XVI : mit Namen- und Sachverzeichnis und anderen vollständigen Registern, Τüμος 4, Hermann Beckby, Εκδ. Heimeran, 1958 (δεýτερη Ýκδοση 1965)

     Ακüμη μια απü τις εκδüσεις της ΕΑ εßναι η Ýκδοση των Belles Lettres με τßτλο Anthologie grecque την οποßα Üρχισε ο ΠιÝρ Βαλτς το 1928, ο οποßος επιμελÞθηκε 8 απü τους 13 τüμους κι ολοκληρþθηκε το 2011. Η Ýκδοση αυτÞ περιÝχει ποιÞματα /επιγρÜμματα μüνο απü τις ΠΑ & Πλαν.:

   * Anthologie grecque. Première partie, Anthologie palatine. Tome I, Livres I-IV, texte établi et traduit par Pierre Waltz, Les Belles Lettres (Paris), 1928

   * Anthologie grecque. Première partie, Anthologie palatine. Tome II, Livre V, texte établi et traduit par Pierre Waltz; en collaboration avec Jean Guillon, Les Belles Lettres (Paris), 1928

   * Anthologie grecque. Première partie, Anthologie palatine. Tome III, Livre VI, texte établi et traduit par Pierre Waltz, Les Belles Lettres (Paris), 1931

   * Anthologie grecque. Première partie, Anthologie palatine. Tome IV, Livre VII, epigr. 1-363, texte établi par Pierre Waltz; traduit par Alexandre-Marie Desrousseaux, Alphonse Dain, P. Th. Camelot, Edouard des Places, Les Belles Lettres (Paris), 1938

   * Anthologie grecque. Première partie, Anthologie palatine. Tome V, Livre VII, epigr. 364-748, texte établi par Pierre Waltz ; traduit par Pierre Waltz, M. Dumitrescu, H Le Maître, G Soury, Edouard des Places, Les Belles Lettres (Paris), 1941

   * Anthologie grecque. Première partie, Anthologie palatine. Tome VI, Livre VIII, texte établi et traduit par Pierre Waltz, 2e éd., Les Belles Lettres (Paris), 1960

   * Anthologie grecque. Première partie, Anthologie palatine. Tome VII, Livre IX, épigr. 1-358, texte établi par Pierre Waltz ; traduit par Guy Soury, Les Belles Lettres (Paris), 1957

   * Anthologie grecque. Première partie, Anthologie palatine. Tome VIII, Livre IX, épigr. 359-827, texte établi et traduit par Pierre Waltz et Guy Soury ; avec le concours de Jean Irigoin et Pierre Laurens, Les Belles Lettres (Paris), 1974

   * Anthologie grecque. Première partie, Anthologie palatine. Tome IX, Livre X, Jean Irigoin, Francesca Maltomini, Pierre Laurens, Les Belles Lettres (Paris), 2011

   * Anthologie grecque. Première partie, Anthologie palatine. Tome X, Livre XI, Texte établi et traduit par Robert Aubreton, Les Belles Lettres (Paris), 1972

   * Anthologie grecque. Première partie, Anthologie palatine. Tome XI, Livre XII, Texte établi et traduit par Robert Aubreton ; avec le concours de par Félix Buffière et Jean Irigoin, Les Belles Lettres (Paris), 1994

   * Anthologie grecque. Première partie, Anthologie palatine. Tome XII, Livres XIII-XV, Texte établi et traduit par Félix Buffière, Les Belles Lettres (Paris), 1970

   * Anthologie grecque. Deuxième partie, Anthologie de Planude. Tome XIII, Robert Aubreton, Félix Buffière, Les Belles Lettres (Paris), 1980

   (Στις επανεκδüσεις 2002-2003 η Ýνδειξη Premier και Deuxième partie απουσιÜζει απü το εξþφυλλο).

     Εδþ κλεßνει κι αυτü το κεφÜλαιο και δε μÝνει παρÜ να μνημονÝψουμε και τα Αρχαßα ΕπιιγρÜμματα Κýπρου σε επüμενο Üρθρο.

---------------------------------------------

 ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ 1ου Μ¸ΡΟΥΣ  Η συνÝχεια με δημιουργοýς ως 4ο αι. μ.Χ. ΕΔΩ!

 

 

Web Design: Granma - Web Hosting: Greek Servers