Βιογραφικü
O ΑπελλÞς υπÞρξεν απ’ τους σημαντικüτερους ¸λληνες ζωγρÜφους της αρχαιüτητας που Üκμασε κατÜ τη πρþιμη ΕλληνιστικÞ περßοδο. Αρχαßες πηγÝς αναφÝρουνε πως καταγüταν απü τη Κω Þ την ¸φεσσο, ωστüσο θεωρεßται πιθανüτερο πως γεννÞθηκε στην αρχαßα ιωνικÞ πüλη Κολοφþνα, βüρεια της ΕφÝσσου. Οι περισσüτερες πληροφορßες για τη ζωÞ και το Ýργο του αντλοýνται απü το 35ο βιβλßο της ΦυσικÞς Ιστορßας (Naturalis Historia) του Πλßνιου του Πρεσβýτερου (23-79 μ.Χ.), σýμφωνα με τον οποßο, βρÝθηκε στην ακμÞ του κατÜ τη περßοδο της 112ης ΟλυμπιÜδας (332-329 π.Χ.). Η συνεργασßα του με τον Πτολεμαßο Α' της Αιγýπτου υποδηλþνει πως υπÞρξε ενεργüς τουλÜχιστον μÝχρι το 305 π.Χ., üταν ο Πτολεμαßος ανακηρýχθηκε βασιλιÜς.
ΓεννÞθηκε περß το 370 π.Χ. Þτανε γιος του ΠυθÝα κι υπÞρξεν αρχικÜ μαθητÞς του Εφüρου του ΕφÝσιου κι αργüτερα του Παμφßλου απü τη Σικυþνα, αν και σýμφωνα με τον Πλοýταρχο διÝθετεν Þδη σημαντικÞ φÞμη πριν φοιτÞσει στη Σικυþνεια ΣχολÞ. Εκεß ανÝλαβε μαζß με τον ΜελÜνθιο μßα σημαντικÞ παραγγελßα για τoν τýραννο Αρßστρατο. Στη Σικυþνα τονε βρÞκε ο Μ. ΑλÝξανδρος και μαζß με το Λýσιππο τους πÞρε στη μακεδονικÞ βασιλικÞ αυλÞ. Σημειþνεται üτι ο ΑπελλÞς τον ακολοýθησε στην εκστρατεßα του στην Ασßα μÝχρι την ¸φεσσο. ΕργÜστηκε ως ζωγρÜφος στο περιβÜλλον του Φιλßππου Β' και του Μ. ΑλεξÜνδρου, φιλοτεχνþντας αρκετÝς προσωπογραφßες τους. ¼πως αναφÝρει ο Πλßνιος, ο Μ. ΑλÝξανδρος εκτιμοýσε ιδιαßτερα τις ικανüτητες του, τüσον þστε να ‘ναι ο μοναδικüς ζωγρÜφος που επιτρεπüταν να φιλοτεχνεß πορτραßτα του. Στη πραγματικüτητα, κατεßχεν επßσης μεγÜλη ευγÝνεια ηθþν, που τον Ýκανε πιο ευχÜριστο και για τον Μ. ΑλÝξανδρο, ο οποßος τ επισκεπτüτανε συχνÜ στο στοýντιü του -γιατß ο ΑλÝξανδρος εßχεν Þδη δημοσιεýσει διÜταγμα που απαγüρευε σε κÜθε Üλλο καλλιτÝχνη να ζωγραφßσει το πορτραßτο του-, αλλÜ εκεß μιλοýσε πολý για ζωγραφικÞ χωρßς καμßα πραγματικÞ γνþση της κι ο ΑπελλÞς τονε συμβοýλευεν ευγενικÜ να ρßξει τους τüνους για το θÝμα, λÝγοντας üτι τα αγüρια που ασχολοýνται με την Üλεση των χρωμÜτων εκεß γελοýσανε μαζß του! Τüση δýναμη ασκοýσε πÜνω σ’ Ýνα τÝτοιο βασιλιÜ, που κατÜ τ’ Üλλα Þταν οξýθυμος.
ΠαρÜ το γεγονüς πως δε διασþζεται κανÝν Ýργο του, αρκετÝς πληροφορßες για παραγγελßες που ανÝλαβε στη διÜρκεια της σταδιοδρομßας του και πßνακες που φιλοτÝχνησε, αντλοýνται απü ιστορικÝς πηγÝς. Η Αναδυüμενη Αφροδßτη συγκαταλÝγεται στις κορυφαßες δημιουργßες του, για την οποßα πιθανþς χρησιμοποßησε ως μοντÝλο την παλλακßδα του Μ. ΑλεξÜνδρου, ΠανκÜσπη (γνωστÞ κι ως ΚαμπÜσπη) Þ την ερωμÝνη του ΠραξιτÝλη, Φρýνη. Ο ΣτρÜβων γρÜφει üτι ο ΑπελλÞς εμπνεýσθηκε το θÝμα του πßνακα üταν εßδε την περßφημη εταßρα Φρýνη να λοýζεται στην Ελευσßνα. Ο πßνακας αφιερþθηκε στο Ναü του Ασκληπιοý στη Κω.Το Ýργο μεταφÝρθηκε στη Ρþμη üπου αφιερþθηκε απü τον Οκταβιανü Αýγουστο στο ναü του Ιοýλιου Καßσαρα, ωστüσο αργüτερα καταστρÜφηκε, ενþ κατÜ τη περßοδο της αυτοκρατορßας του ΝÝρωνα ο Δωρüθεος φιλοτÝχνησε Ýν αντßγραφü του. Ο ΑπελλÞς εßχε ξεκινÞσει να φιλοτεχνεß μßα 2η εκδοχÞ του ßδιου θÝματος, ωστüσο Ýμεινε ημιτελÞς εξαιτßας του θανÜτου του.
¼τσν Þτανε στη μακεδονικÞ αυλÞ ζωγρÜφισε την ερωμÝνη του ΑλεξÜνδρου, ΚαμπÜσπη την οποßα üμως ερωτεýτηκε. Η ΚαμπÜσπη Þ ΠανκÜστη στην ΑττικÞ διÜλεκτο, εμφανßζεται σε 5 κýριες πηγÝς για τη ζωÞ του ΑλεξÜνδρου. Τα ß η του θρýλου της ανÜγονται πßσω στους Ρωμαßους συγγραφεßς , στους Πλßνιο (ΦυσικÞ Ιστορßα), Λουκιανü κι Αιλιανü. ΑναφÝρουνε πως η ΚαμπÜσπη Þταν επιφανÞς πολßτης της ΛÜρισας στη Θεσσαλßα. ( Γιατß επßσης Ý υμε και τη ΜικρασιατικÞ ΛÜρισα στη περιοχÞ της ΤρωÜδος, αλλÜ τ' üνομα μÜλλον σιγουρεýει τη θεσσαλικÞ της καταγωγÞ). Ο δε Αιλιανüς αναφÝρει πως απ’ αυτÞ ξεκßνησε για το νεαρü ΑλÝξανδρο, η μýηση στον Ýρωτα. Ο πßνακας λοιπüν που Ýφτιαξε, εντυπωσßασε τüσο τον ΑλÝξανδρο þστε αργüτερα του τη παραχþρησε. Η ιστορßα üπως μας τη διηγεßται ο Πλßνιος, συνοπτικÜ:
ΚαμπÜσπη Þ ΠανκÜστη στην ΑττικÞ διÜλεκτο, Þταν ερωμÝνη του Μ. ΑλεξÜνδρου και μßα εξÝχουσα πολßτης της ΛÜρισας. ¹τανε ζωγραφισμÝνη ως πρüτυπο απü τον ΑπελλÞ, που 'χε φÞμη στην Αρχαιüτητα ως ο μεγαλýτερος üλων των ζωγρÜφων. ΒλÝποντας την ομορφιÜ της δοσμÝνη στο γυμνü πορτραßτο, ο ΑλÝξανδρος Ýνιωσε πως ο καλλιτÝχνης, üχι μüνο την εκτιμοýσε, αλλÜ και τη λÜτρευε πιüτερο απ’ ü,τι ο ßδιος κι Ýτσι κρÜτησε το πορτραßτο, αλλÜ Ýδωσε τη ΚαμπÜσπη στον ΑπελλÞ".
Ο βιογρÜφος του, Robin Lane Fox περιγρÜφει αυτü το… κληροδüτημα ως τη πιο γενναιüδωρη δωρεÜ οποιουδÞποτε προστÜτη. Ο ΑπελλÞς χρησιμοποιÞσεν επßσης τη ΚαμπÜσπη ως πρüτυπο για τη 2η εκδοχÞ της ΑναδυομÝνης Αφροδßτης, κι η εικüνα της περιγρÜφεται σαν «το στßψιμο στα μαλλιÜ της κι η πτþση των σταγüνων του νεροý εßναι που σχηματßζουνε διαφανÝς ασημÝνιο πÝπλο γýρω απü τη μορφÞ της».
ΠαραθÝτω την Üνω φωτογραφßα, αντßγραφο του πßνακα της ΑναδυομÝνης και τη κÜτω αντßγραφο της ημιτελοýς 2η; προσπÜθειÜς του, με μοντÝλο τη ΚαμπÜσπη. Και πιο κÜτω ακüμα η ΚαμπÜσπη σε αντßγραφο γλυπτü κι ακüμα πιο κÜτω η ΚαμπÜσπη Ýτσι ως ενÝπνευσε τον Γκüντγουαρντ.
Θεωρεßται üτι εßναι απü Ýνα βωμü, με την Αφροδßτη αναδυüμενη μες απü τη θÜλασσα, οι διÜφανες πτυχþσεις του υγροý ενδýματος κολλÜνε στο σþμα της. ¸νας καλλιτεχνικüς χαρακτηρισμüς των Ýργων του ΑπελλÞ που Ýγινε πρüτυπο στη τÝχνη.
ΦημισμÝνο Ýργο του εßναι επßσης η Η Συκοφαντßα (Þ ΔιαβολÞ), για το οποßο αντλοýμε πληροφορßες απü τη πραγματεßα τοý Λουκιανοý Περὶ τοῦ μὴ ῥᾳδßως πιστεýειν διαβολῆ (πως δεν θα πιστεýετε εýκολα τη συκοφαντßα). ΑφορμÞ για την ολοκλÞρωση του αλληγορικοý αυτοý Ýργου υπÞρξε, κατÜ το Λουκιανü, ο φθüνος του Αντßφιλου, ο οποßος διÝβαλε τον ΑπελλÞ στον Πτολεμαßο Α', διαρρÝοντας μßα συκοφαντßα περß συμμετοχÞς του σε δολοπλοκßα με στüχο την ανατροπÞ του βασιλιÜ. Η ιστορßα αναφÝρεται στον ζωγρÜφο Αντßφιλο που ενοχλεßτο γιατß ο Μακεδüνας βασιλιÜς της Αιγýπτου Πτολεμαßος Α’ ο ΛÜγου Ýδειχνε ιδιαßτερη εκτßμηση στον ΑπελλÞ παρÜ σε αυτüν. Για το λüγο αυτü, τονε συκοφÜντησε στο βασιλιÜ üτι δÞθεν συμμετεßχε στη συνωμοσßα του Ýπαρχου της Τýρου Θεοδüτα εναντßον του. Ο Πτολεμαßος εξοργßστηκε κατÜ του ΑπελλÞ αλλÜ üταν αργüτερα Ýμαθε την αλÞθεια ντρÜπηκε, δþρισε στον ΑπελλÞ 100 τÜλαντα και του Ýδωσε τον Αντßφιλο σα δοýλο.
Η σýνθεση απεικüνιζε τη Συκοφαντßα ως üμορφη γυναικεßα μορφÞ, κρατþντας μßα καιüμενη δÜδα στο αριστερü της χÝρι και πλησιÜζοντας Ýναν Üνδρα με υπερμεγÝθη αυτιÜ, περιτριγυρισμÝνο απü την ¢γνοια και την Υπüληψη, με οδηγü Ýναν Üνδρα που συμβüλιζε το Φθüνο. Τη Συκοφαντßα πλαισßωναν 2 ακüμα γυναικεßες μορφÝς, η ΕπιβουλÞ κι η ΑπÜτη, ενþ απü πßσω τους ακολουθοýσε η δακρυσμÝνη ΜετÜνοια που ανÝμενε την Ýλευση της ΑλÞθειας. H περιγραφÞ του Ýργου, üπως δßνεται απü τον Λουκιανü, ενÝπνευσε τον ΣÜντρο ΜποτιτσÝλλι (βλ πιο κÜτω φωτü) για τη δημιουργßα του αλληγορικοý πßνακα Η Συκοφαντßα του ΑπελλÞ (1494/95, Ουφßτσι). Στις πιο γνωστÝς συνθÝσεις του, περιλαμβÜνεται επßσης μßα προσωπογραφßα του μονüφθαλμου βασιλιÜ Αντßγονου, την οποßα φιλοτÝχνησε απεικονßζοντας μüνο τα 3/4 τοý προσþπου του -κατÜ τον Πλßνιο υπÞρξεν ο 1ος που απεικüνισε με τÝτοιο τρüπο μßα προσωπογραφßα- þστε να μη διακρßνεται η ιδιαιτερüτητÜ του.
Ιδοý πως περιγρÜφει τον πßνακα ο Λουκιανüς:
«Στα δε ξιÜ κÜθεται κÜποιος Üνδρας με πολý μεγÜλα αυτιÜ, σχεδüν üμοια με αυτÜ του Μßδα, προτεßνοντας το χÝρι στη Συκοφαντßα ενþ ακüμα στÝκεται μακριÜ της. Γýρω του στÝκονται δýο γυναßκες, η ¢γνοια, νομßζω κι η Δοξασßα. Απü την Üλλη μεριÜ πλησιÜζει η Συκοφαντßα, γυναßκα υπερβολικÜ üμορφη, γεμÜτη θÝρμη κι ερεθισμü, σαν να δεßχνει τη λýσσα και την οργÞ, κρατþντας στο αριστερü χÝρι αναμμÝνη δÜδα και με το Üλλο χÝρι σÝρνοντας απü τα μαλλιÜ Ýνα νεαρü που τεντþνει τα χÝρια στον ουρανü και καλεß για μÜρτυρες τους θεοýς. Προηγεßται Üνδρας κÜτωχρος κι Üσχημος, με διαπεραστικÞ ματιÜ, που μοιÜζει να Ýχει γßνει σκελετüς απü μακρüχρονη ασθÝνεια. Θα μποροýσε κÜποιος να νομßσει üτι αυτüς εßναι ο Φθüνος (ζÞλεια). Επιπρüσθετα, τη Συκοφαντßα ακολουθοýν κι Üλλες δýο γυναßκες που την ενθαρρýνουν τη ντýνουν και τη στολßζουν. Η μßα εßναι η ΕπιβουλÞ κι η Üλλη η ΑπÜτη. ΜετÜ ακολουθοýσε κÜποια γυναßκα με εμφÜνιση εντελþς πÝνθιμη, ντυμÝνη στα μαýρα αληθινÜ ρÜκος. ΑυτÞ λεγüταν, νομßζω, ΜετÜνοια. ΑυτÞ, λοιπüν, στρεφüταν προς τα πßσω με δÜκρυα και γεμÜτη ντροπÞ Ýριχνε λοξÝς ματιÝς στην ΑλÞθεια που πλησßαζε».
¢λλο σπουδαßο Ýργο του εßναι: Ο ΑλÝξανδρος Κεραυνοφüρος στο ναü της ΑρτÝμιδος στην ¸φεσσο για τον οποßο αμεßφθηκε με το υπÝρογκο ποσü των 20 χρυσþν ταλÜντων (Πλßνιος, βιβλßο 35, παρ. 92). Ο Πλοýταρχος στο Περß ΑλεξÜνδρου Τýχης Þ ΑρετÞς, λÝγει πως “εκ των ΑλεξÜνδρων ο μεν του Φιλßππου υπÞρξεν ανßκητος, ο δε του Απελλοý αμßμητος”. Ο ßδιος συγγραφÝας λÝει, επßσης, για τον ßδιο πßνακα, üτι Ýδωσε το χρþμα του δÝρματος του ΑλεξÜνδρου φαιüτερο, ενþ το πρüσωπο και το στÞθος εßχανε καταπληκτικÞ ερυθρωπÞ λευκüτητα.
¸γινε αναφορÜ παραπÜνω για την υπÝροχη Φρýνη και πως εμπνεýστηκαν και φιλοτÝχνησαν αυτÞν, ΠραξιτÝλης κι ΑπελλÞς.Τþρα θα δοýμε σε τι χÝρια κατÝληξαν τα συγκεκριμÝνα Ýργα τÝχνης και ποια Þταν η τýχη τους. Η ολüγυμνη Αφροδßτη (με μοντÝλο τη πανÝμορφη Φρýνη), κατασκευασμÝνη απü υπÝροχο μÜρμαρο της ΠÜρου, τοποθετÞθηκε στον ναü της Αφροδßτης της Κνßδου, στη μÝση ενüς ιεροý Üλσους κι οι Κνßδιοι το αγÜπησανε τüσον þστε κüψαν νομßσματα με την üψη του και χÜραξαν αναρßθμητους σφραγιδüλιθους. Κι üταν κÜποτε καταχρεþθηκαν απü υπÝρογκο δημüσιο χρÝος και προσφÝρθηκε ο βασιλÝας ΝικομÞδης της Βιθυνßας να το εξοφλÞσει, με αντÜλλαγμα το περßφημο Üγαλμα, οι Κνßδιοι αρνÞθηκαν και προτßμησαν να δουλÝψουν για χρüνια, σκληρÜ, παρÜ να στερηθοýνε την Αφροδßτη τους!!! ΧÜρη στην αφοσßωση των Κνιδßων, το Üγαλμα Ýμεινε στη θÝση του μÝχρι τις αρχÝς του 5ου μ. Χ. αι., οπüτε ο αυτοκρÜτορας Θεοδüσιος, το πÞρε στη Πüλη.
ΣυγκριτικÜ η Αναδυüμενη Αφροδßτη του ΑπελλÞ εßχε καλýτερη τýχη. ΑρχικÜ την αγüρασαν οι Κþοι και τη τοποθÝτησαν στο περßφημο Ασκληπιεßο του νησιοý τους. 4 σχεδüν αιþνες αργüτερα, οι καταχρεωμÝνοι Κþες, πληρþσανε τους οφειλüμενους φüρους στο δημüσιο ταμεßο της Ρþμης με τον πßνακα του ΑπελλÞ. Τη χÜρη τους την Ýκανε ο ßδιος ο Αýγουστος, που σαν üλους τους Ρωμαßους, εßχεν ιδιαßτερην αδυναμßα στα ελληνικÜ αριστουργÞματα και τοποθÝτησε τον πßνακα στον ναü του «θεοý» Ιουλßου Καßσαρα. Δυστυχþς τα Ýργα της ζωγραφικÞς δεν Ýχουνε τη μακροβιüτητα των Ýργων της γλυπτικÞς. ΜÝσα σε 400 Ýτη τα χρþματα εßχαν αρχßσει να αλλοιþνονται. Ο Αýγουστος κÜλεσε ζωγρÜφους ¸λληνες φυσικÜ, να τον επιδιορθþσουν αλλÜ κανεßς δεν τüλμησε να βÜλει τα πινÝλα του εκεß üπου Üγγιξαν οι χρωστÞρες του ΑπελλÞ. ΜερικÝς 10ετßες αργüτερα, ο φιλüτεχνος φιλÝλλην αλλÜ και παλαβοýτσικος ΝÝρων, λιγüτερο βÜρβαρος απü τον Αýγουστο κι απροσδοκÞτως, κατÜλαβε το ηθικü δßλημμα των ζωγρÜφων. ΣεβÜστηκε τον πßνακα και σκÝφτηκε κÜτι καλλßτερο απü τη συντÞρηση. ΖÞτησε απü τον ζωγρÜφο Δωρüθεο να τον αντιγρÜψει. Ο Δωρüθεος εκτÝλεσε τη παραγγελßα φιλüτιμα. Το πρωτüτυπο καταστρÜφηκε αλλÜ το αντßγραφο του σþθηκε στη Ρþμη. Αργüτερα κατÜ τον σκοτεινü μεσαßωνα, ο πßνακας παρÝμεινε στο Βατικανü και κÜποιος Üλλος ζωγρÜφος αντÝγραψε το αντßγραφο του Δωρüθεου, ενþ κατÜ την ΑναγÝννηση κι ιδιαßτερα στην εποχÞ της λεγüμενης Αντιμεταρρýθμισης, η εξαßρετη σýνθεση του ΑπελλÞ, Ýστω και σε αντßγραφο, ενÝπνευσε τη πασßγνωστη σÞμερα Αναδυüμενη Αφροδßτη του ΜποτιτσÝλι αλλÜ κι Üλλων ζωγρÜφων της εποχÞς που Ýνιωσαν την ανÜγκη να στραφοýνε προς την Αρχαßα ΕλλÜδα για ν' αποτινÜξουν απü πÜνω τους τ' απÜνθρωπα σκοτÜδια του δεσπüζοντος Μεσαßωνα.
ΣχετικÜ με τις ικανüτητÝς του στη ζωγραφικÞ, ο Πλßνιος υποστÞριξε πως ο ΑπελλÞς υπÞρξεν ανþτερος απü τους ζωγρÜφους που διαδÝχτηκε κι απü κεßνους που υπÞρξανε συνεχιστÝς του. ΑνÝφερε χαρακτηριστικÜ πως οι προσωπογραφßες του Þτανε τüσον αληθοφανεßς, þστε Ýνας μετωποσκüπος μποροýσε να προβλÝψει την ηλικßα του εικονιζüμενου προσþπου, καθþς και να πραγματοποιÞσει προβλÝψεις για το μÝλλον του. ΚατÜ τον Κοúντιλιανü, διακρßθηκε στην «ευφυÀα και τη χÜρη», ενþ οι περισσüτερες ιστορικÝς πηγÝς σχολιÜζουνε τη τεχνικÞ του αναφερüμενες στη κομψüτητα και στην οικονομßα των Ýργων του, επισημαßνοντας την ικανüτητÜ του να εγκαταλεßπει Ýναν πßνακα τη κατÜλληλη χρονικÞ στιγμÞ, χωρßς να υπερβÜλει με τη προσθÞκη περιττþν λεπτομερειþν (τερÜστιο πρÜγμα αυτü κι απαιτεß τελικÜ μεγαλýτερη τÝχνη, ßσως). Οι εφευρÝσεις του στη τÝχνη της ζωγραφικÞς Þτανε χρÞσιμες για üλους τους Üλλους ζωγρÜφους και πολý μετÝπειτα απü την εποχÞ του, αλλÜ υπÞρχε Ýνα στοιχεßο που κανεßς δεν Þταν σε θÝση να μιμηθεß ¼ταν τ εßωνε τα Ýργα του συνÞθιζε να τα καλýπτει απü πÜνω με Ýνα μαýρο βερνßκι με τüση λεπτüτ α που Þταν σχεδüν αüρατο και δυσδιÜκριτη η ßδια παρουσßα του , ενþ η αντανÜκλαση του γεννοýσε μια λÜμψη üλα τα χρþματα και τα προφýλασσε απü τη κüνη και τη βρωμιÜ, Þταν ορατü το βερνßκι αυτü μüνο σ üποιον το κοßταζε απü κοντÜ, αλλÜ και λειτουργοýσε με πολý α ιβÞ υπολογ μü του φþτος, τσι þστε η λÜμψη των χρωμÜτων «δεν θ πρÝπει να προσβÜλλει το θÝαμα» üταν οι Üνθρωποι παρατηροýσαν το Ýργο, Þταν σαν να το κοιτÜζανε σαν μÝσα απü γυαλß Ýτσι þστε το ßδιο το Ýργο απü απüσταση μπορεß να αποδþσει αüρατα τη λαμπρüτητα των χρωμÜτων τα οποßα Þταν πÜρα πολý φωτεινÜ.
ΣυνÞθειÜ του Þταν, üταν τÝλειωνε Ýργο να το τοποθετεß σε υπαßθρια Ýκθεση κι Üκουγε την Üποψη των περαστικþν κι ο ßδιος στεκüτανε κρυμμÝνος πßσω απü την εικüνα κι Üκουγε τι Ýχουν να παρατηρÞσουν για üποια σφÜλματα, βαθμολογþντας το κοινü ως πιο παρατηρητικüς κριτικüς απü τον ßδιο του τον εαυτü. ΛÝγεται üτι βρÝθηκε σφÜλμα απü Ýνα τσαγκÜρη, διüτι σε κÜποιο πßνακα, στα σανδÜλια ενüς ατüμου εßχε φτιÜξει τα σημεßα των βρüχων πÜρα πολý μικρÜ και την επüμενη μÝρα ο ßδιος ο τσαγκÜρης ως κριτικ Þτανε τüσο περÞφανος για τη διüρθωση απü τον καλλιτÝχνη, του σφÜλματος που υπÝδειξε κι üτι αυ ς βρÞκε σφÜλμα με το πüδι, αλλÜ ο ΑπελλÞς με αγανÜκτηση τονε κοßταξε, βγÞκε πßσω απ' τη διορθωμÝνη εικüνα και τον επÝπληξε, λÝγοντας üτι Ýνας τσαγκÜρης στη κριτικÞ του δεν πρÝπει να υπερβαßνει το σανδÜλι (στο μπüι) -παρατÞρηση που Ýχει επßσης περÜσει σα παροιμßα κι Ýχει Ýρθει σε μας στα λατινικÜ:
Ne Sutor ultra crepidam!
Ο ΑπελλÞς Ýγινε διÜσημος για τον πλοýτο των χρωμÜτων του. Χρησιμοποιοýσε κυρßως 4 χρþματα (μαýρο, λευκü, κßτρινο και κüκκινο) σχεδιÜζοντας με απλÝς γραμμÝς. Εßχεν ανακαλýψει μεθüδους παρασκευÞς χρωμÜτων απü ποικιλßα διαφüρων ουσιþν που ακüμα και σÞμερα μας εßναι Üγνωστες. Χρησιμοποιοýσε Ýνα τρüπο βαφÞς που κανεßς Üλλος δεν μπüρεσε να τον μιμηθεß. Επαινεßται δε απü üλους η ειλικρßνεια του καλλιτÝχνη, ο οποßος Ýλεγε üτι υπολεßπεται του Μελανθßου κατÜ τη διÜταξη, του δε Ασκληπιüδωρου κατÜ τη συμμετρßα και το μÝτρο, για το οποßο τον θαýμαζε. ΑναφÝρεται επßσης ως καινοτüμος στον τομÝα της τεχνικÞς, Ýχοντας επινοÞσει μßα ειδικÞ μÝθοδο προετοιμασßας, -το attramentum (=υγρü σα βερνßκι, που χρησιμοποιεßται για γυÜλισμα και σταθεροποßηση επιφανειþν και μπορεß να κατασκευαστεß με διÜφορες πρþτες ýλες, εν προκειμÝνω üμως ο ΑπελλÞς χρησιμοποιοýσε το ελεφαντüδοντο, πρÜγμα που δεν Ýχει γßνει ακüμα κατορθωτü ως τις μÝρες μας) üπως αποκαλεßται απü τον Πλßνιο-, της μßξης των ουσιþν των χρωμÜτων απü ελεφαντüδοντο (Πλßνιος, βιβλßο 35, παρ. 25). Η χρÞση του βοηθοýσε στη διατÞρηση και προστασßα των Ýργων, ενþ παρÜλληλα επιδροýσε πιθανþς και στην Üμβλυνση των χρωμÜτων.
Για το attramentum που λÝγαμε πιο πÜνω
Τα Ýργα του διαθÝτουνε συνδυασμü ΔωρικÞς ακρßβειας με ΙωνικÞ κομψüτητα. Κýριο χαρακτηριστικü της τÝχνης του Þταν η λεπτüτητα των χαρακτηριστικþν γραμμþν του, η αληθοφÜνεια των χρωμÜτων του, η Üμετρη χÜρη, η καλλονÞ, η εκφραστικüτητα των μορφþν του κι η αποφυγÞ κÜθε υπερβολÞς και στο σχÝδιο και στα χρþματα. ΕκτιμÜται üτι πρþτος αυτüς ζωγρÜφισε αλληγορικÝς εικüνες και προσωποποιÞσεις ιδεþν üπως η βροντÞ, η Üγνοια, η υπüληψη, ο φθüνος, η διαβολÞ, η αλÞθεια. Ο Πßνδαρος Ýγραφε πως ο ΑπελλÞς «μεßλιχα» εργÜζεται για τους θνητοýς κι αυτü το απÝδιδε στη παιδικÞ αριστοκρατικÞ του αγωγÞ, τη βαθειÜ μουσικÞ του παιδεßα, την Ýμφυτη ευγÝνεια και τη χÜρη που εßναι δþρο των Θεþν. Τα Ýργα του Ýχουν εμπνεýσει καλλιτÝχνες της ιτ ικÞς ΑναγÝννησης που θα τον μιμηθοýν üπως ο Bott elli που πßστευε üτι Þταν μετενσÜρκωσÞ του, στο ßδιο μÝτρο, üπως η ΑναγÝννηση Þταν αναβßωση του αξιþν αρχαßου κüσμου. ΠαρακÜτω, παραθÝτω μια φωτογραφßα ενüς πßνακα του ΤιÝπολο με τßτλο Ο Μ. ΑλÝξανδρος & ΚαμπÜσπη στο στοýντιο του ΑπελλÞ σα χαρακτηριστικü παρÜδειγμα, αλλÜ δεν Þταν ο μüνος, που ενεπνεýσθη εξ αυτοý. Αντßθετα μια αναζÞτηση στο διαδßκτυο θα γεμßσει την οθüνη με συναφÞ ευρÞματα.
Ο ΑπελλÞς φαßνεται πως πÝθανε το 305 π.Χ. μÜλλον στη Κω.