Theophanes The Greek (1330-1410) Gothic Style

                                                        Βιογραφικό

     Ο Θεοφάνης ο Έλληνας (ρωσικά Феофан Грек) ήτανe Βυζαντινός ζωγράφος του ύστερου Μεσαίωνα που μεγαλούργησε ως αγιογράφος. Aπό τους μεγάλους ιδιοφυείς καλλιτέχνες που δούλεψε πολύ στο Βυζάντιο μα δε μας σώζεται η δουλειά του από 'κει. Όλα όσα ξέρουμε για κείνον και για τη δουλειά του, προέρχονται και μόνον από τη Ρωσία, όπου πέρασε σίγουρα πάνω από 30 έτη. και πιο συγκεκριμένα, στη Φεουδαλική Δημοκρατία Νόβγκοροντ και τη Μοσχοβία. Γεννήθηκε στη Πόλη μάλλον κι όσο για το πότε, υπολογίζεται γύρω στα 1330 πάνω-κάτω, και πέθανε περίπου στις αρχές του επόμενου αιώνα -γύρω στο 1410. Πολλά από τα έργα του θεωρούνται θεμελιακά για τη ρωσική αγιογραφία, ενώ μεταξύ άλλων μαθητής του υπήρξε ο σπουδαίος Αντρέι Ρουμπλιόφ.



     Ενώ η γενέτειρά του βίωνε τη φάση της οριστικής αποσύνθεσης λόγω της οθωμανικής περικύκλωσης, ο ανατολικός σλαβικός κόσμος βρισκότανε σε ανάκαμψη, απεξαρτώμενος από τους Μογγόλους της Χρυσής Ορδής που τον δυνάστευαν για 1,5 αι.. Έτσι στα 30 του μετανάστευσε στο ακμάζον Νόβγκοροντ (τη μόνη μεγάλη ρωσική πόλη που δεν είχε κατακτηθεί ποτέ από τους Μογγόλους) κι 25 έτη μετά στη Μόσχα. Εξαιρετικά σπουδαγμένος, εκπαιδεύμενος και μ' αδιαμφισβήτητο ταλέντο, μετέφερε στη Ρωσία, ακέρια κομμάτια της Βυζαντινής κουλτούρας. Σε κάποιο γράμμα της εποχής, ένας ρώσος καλόγερος λέει, πως εντυπωσιάστηκε καθώς τον είδε να δουλεύει, καθώς δεν αντέγραφε το μοντέλο, αλλά ζωγράφιζε από μνήμης. Ο ίδιος αναφέρει επίσης πως είχε εξίσου εντυπωσιαστεί από την "υψηλή σκέψη" του.
     Η τεχνοτροπία του θεωρείται απαράμιλλη σ' έκφραση κι οι σύγχρονοί του τον περιέγραφαν με θαυμασμό ως «ζωγράφο με σκούπα», αναφερόμενοι στην ικανότητά του να δημιουργεί τοιχογραφίες πολύ μεγάλου μεγέθους, καθώς κι ως «ευρυμαθή της φιλοσοφίας» λόγω της βαθιάς μόρφωσής του. Γνωρίζουμε πως είχε διακοσμήσει κι αγιογραφήσει περισσότερες από 40 εκκλησιές, σε Πόλη, Χαλκηδόνα, Γκαλάτ, Κάφα (Φαιοδοσία) και Ρωσία. Η 1η του δουλειά στη Ρωσία, καταγράφεται το 1378. Αυτή η δουλειά βρίσκεται στο Ναό Του Σωτήρος, στην οδό Ιλύιν. Πολλές απ' τις τοιχογραφίες σώζονται μέχρι σήμερα, με κυριότερες στους ναούς της Μεταμόρφωσης Σωτήρος (Νόβγκοροντ), της Θείας Γέννησης, της Κοίμησης της Θεοτόκου και του Ευαγγελισμού (Κρεμλίνο Μόσχας). Εκτός από διακοσμήσεις ναών ζωγράφιζε κι εικόνες, όμως η σύγχρονη έρευνα εκφράζει αμφιβολίες για τα εάν είναι πραγματικά ο δημιουργός όλων των εικόνων που του αποδίδονται ή κάποιοι μεταγενέστεροι προσέθεσαν την υπογραφή του αργότερα, ώστε να ανεβάσουν την αξία τους.
     Η ζωγραφική του ήτανε φιλοσοφική μίξη χρωμάτων και σ' αυτό είναι μακράν ο πρώτος, ακόμα κι από μελλοντικούς καλλιτέχνες. Τούτο οφείλεται στ' ότι ενιωθε κοντά με τον Κύριο και τον καθοδηγούσε ο φόβος κι η φρίκη, μη τάχα δε καταφέρει ν' αρθεί στο ύψος των περιστάσεων. Σημαντικότερη πηγή πληροφοριών για το βίο του αποτελεί ένα αντίγραφο αποσπασμάτων επιστολής του αγιογράφου Επιφάνιου του Σοφού, προς τον ηγούμενο του μοναστηριού του Σωτήρος Κύριλλου, που χρονολογείται το 17ο αι.. Από κει πληροφορούμαστε πως ο Θεοφάνης ήταν ελληνικής καταγωγής και πως πριν την άφιξή του στη Μόσχα εργάστηκε σε αρκετές πόλεις, όπως τη Πόλη, τη Κριμαία, το Νόβγκοροντ και τη Γαλάτεια, ζωγραφίζοντας σε περισσότερες από 40 πέτρινες εκκλησίες. Στην επιστολή περιγράφεται ως φημισμένος σοφός και φιλόσοφος, καθώς κι ως ο κορυφαίος αγιογράφος μεταξύ όλων.
     Δημιούργησε έναν δραματικό κόσμο, αισθήσεων και πνευματισμού. Κι άλλοι καλλιτέχνες του Νόβγκοροντ θέλησαν να τον μιμηθούν στο στυλ, μα απέτυχαν. Έπειτα η κουλτούρα της περιοχής ήτανε πολύ μακριά απ' αυτή του Βυζαντίου. Μετά το 1378, εργάστηκε λίγο στο Νόβγκοροντ, μα δε σώζεται καμμιά δουλειά του από κείνη τη περίοδο. Το 1390, απροσδόκητα, εργάζεται στη Μόσχα και φιλοτεχνεί πάρα πολλά frescoes. Συνεργάστηκε μάλιστα και με διάφορους κατα καιρούς ντόπιους καλλιτέχνες κι ίσως και γι' αυτό, τεχνική, δομές και μορφή, είν' αρκετά διαφοροποιημένα.
     Οι πίνακες που παρατίθενται κάτω, είναι είτε σε ναούς στη Ρωσία, (Μόσχα, Νόβγκοροντ), είτε στη Γκαλερί Τρετιάκοφ, στη Μόσχα.

====================
 










                                                    Fresco



                                 Παρθένος



                            Παρθένος & Βρέφος



                                           Μεταμόρφωση Σωτήρος



                Μέγας Βασίλειος



                                     Ενταφιασμός



                      'Αγιος Παύλος



                                             Αγία Τριάδα