ÐåæÜ

Ðïßçóç-Ìýèéá

Ï Dali & Åãþ

ÈÝáôñï-ÄéÜëïãïé

Äïêßìéá

Ó÷üëéá-Áñèñá

ËáïãñáöéêÜ

ÅíäéáöÝñïíôåò

ÊëáóóéêÜ

Áñ÷áßá Åëë Ãñáìì

ÄéáóêÝäáóç

ÐéíáêïèÞêç

ÅéêáóôéêÜ

Ðáãê. ÈÝáôñï

Ðëçñ-Ó÷ïë-Åðéêïéí.

Öáíôáóôéêü

Åñ. Ëïãïôå÷íßá

Ãëõðô./Áñ÷éô.

ÊëáóóéêÜ ÉÉ

 
 

Áñ÷áßá Åëë Ãñáìì 

Hadrianus Publius Aelius Traianus: ÁõôïêñÜôïñáò Óå ¼ëá Ôïõ



     Αυτü το Üρθρο βγÞκε... üχι δεν θα το Ýλεγα κατÜ λÜθος, απλÜ χωρßς να το 'χω σε προτεραιüτητα, για την ακρßβεια δεν το εßχα σκεφτεß καν, αλλÜ ετοιμÜζοντας τους δημιουργοýς των επιγραμμÜτων, Ýπεσα πÜνω του κι εντυπωσιÜστηκα. ΔεδομÝνου πως εßχα αρκετÜ στοιχεßα και πολλÜ ακüμα εýρισκα, σκÝφτηκα πως δεν του αρμüζει Ýνα βιογραφικü τηλεγρÜφημα, üπως συνÞθως στÞνω στους Üλλους δημιουργοýς -χωρßς να τους υποτιμþ, κÜθε Üλλο, απλÜ βρßσκω ελαχιστüτατα- παρÜ Ýνα πλÞρες θαυμÜσιο αφιÝρωμα κι Ýνα διÜλειμμα απü το τερÜστιο πüνημα με τα επιγρÜμματα, τις ανθολογßες και τους δημιουργοýς των. ΠρÜγματι Üξιζε ο κüπος και το ξεχωριστü για κεßνον που τüσα Ýκαμε και τüσο καλüς και φιλειρηνιστÞς Þταν. Κλεßνοντας το πρüλογο, θα δηλþσω πως απü τα των επιγραμμÜτων, Ýχουνε μπει στο νου μου 3-4 ακüμα τÝτοια κομμÜτια... Απολαýστε λοιπüν üσο κι εγþ... ΠÜτροκλος

                           Βιογραφικü

     
Ο Πüπλιος Αßλιος Τραúανüς Αδριανüς (Publius Aelius Traianus Hadrianus, 24 ΓενÜρη 76 μ.Χ.-10 Ιουλßου 138 μ.Χ.), Þτανε Ρωμαßος αυτοκρÜτωρ το 117–138 μ.Χ., καθþς επßσης στωικüς κι επικοýρειος φιλüσοφος. Εßναι ο 3ος απü τους λεγüμενους ΠÝντε Καλοýς ΑυτοκρÜτορες. Η βασιλεßα του εßχε διστακτικü ξεκßνημα, Ýνδοξη περßοδο ακμÞς και τραγικüν επßλογο.
     Παρüλο που σýμφωνα με μεταγενÝστερη παρÜδοση γεννÞθηκε στην ΙτÜλικα, πüλη στην επαρχßα Hispania Baetica (η νοτιüτερη ρωμαúκÞ επαρχßα στην ΙβηρικÞ Χερσüνησο, που περιλαμβÜνει τη σýγχρονη Ισπανßα και Πορτογαλßα), ο ßδιος αναφÝρει στη σÞμερα χαμÝνη αυτοβιογραφßα του πως γεννÞθηκε στη Ρþμη στις 24 Ιανουαρßου 76, απü οικογÝνεια με ιταλικÝς ρßζες, που διÝμενε στην Ισπανßα για πολλÝς γενεÝς. Ωστüσο, ßσως αυτü να Þταν κÜποιος πολιτικüς ελιγμüς εκ μÝρους του, þστε να αποδεßξει πως Þταν Ρωμαßος απü κÜθε Üποψη.
     ΠατÝρας του Þταν ο Ρωμαßος απü την Ισπανßα, Πüπλιος Αßλιος Αδριανüς ¢φερ, που ως συγκλητικüς της πραιτωρικÞς βαθμßδας περνοýσε πολý απü τον καιρü του στη Ρþμη. Οι πρüγονοß του κατÜγονταν απü την Αδρßα, το σýγχρονο ¢τρι, μßα αρχαßα πüλη στο Πικηνüν της Ιταλßας. Ωστüσο η οικογÝνεια εγκαταστÜθηκε στην ΙτÜλικα λßγο μετÜ την ßδρυσÞ της απü το Σκιπßωνα τον Αφρικανü. Ο ¢φερ Þταν εξÜδελφος απ’ τη πλευρÜ του πατÝρα του με το μÝλλοντα αυτοκρÜτορα Τραúανü.
     ΜητÝρα του Þταν η Δομßτια Παυλßνα απü τις ΓÜδες (το ΚÜδιξ). ¹τανε κüρη διακεκριμÝνης οικογÝνειας Ρωμαßων απü την Ισπανßα. ΜοναδικÞ αδερφÞ του Αδριανοý Þταν η Αιλßα Δομßτια Παυλßνα. Οι γονεßς τους πÝθαναν το 85/86 üταν ο Þταν μüλις 9 ετþν κι Ýτσι πÝρασε στη κηδεμονßα του Τραúανοý και του Πüπλιου Ακιλßου Αττιανοý. ¸λαβε μüρφωση σε διÜφορα πεδßα, üπως üλοι οι νεαροß αριστοκρÜτες της εποχÞς του. ΜÜλιστα του Üρεσε τüσο πολý να μελετÜ την ελληνικÞ λογοτεχνßα που τον αποκαλοýσαν Graeculus (¸λληνÜκι, Γραικýλο).



     Ο Αδριανüς επισκÝφτηκε και πÜλι την ΙτÜλικα στα 14 και κατετÜγη στο στρατü, αλλÜ ανακλÞθηκε απü τον Τραúανü που απü ‘κεß κι Ýπειτα ανÝλαβε τη διαπαιδαγþγησÞ του. Δεν επÝστρεψε ποτÝ πια εκεß αν κι αργüτερα η πüλη ανακηρýχθηκε colonia προς τιμÞ του. Η 1η του στρατιωτικÞ θÝση Þτανε χιλßαρχος (tribunus militum) στη λεγεþνα Legio II Adiutrix. Αργüτερα, πÞρε μετÜθεση για την Legio I Minervia στη Γερμανßα. ¼ταν ο ΝÝρβας πÝθανε το 98, Ýσπευσε να ενημερþσει προσωπικÜ τον Τραúανü. Αργüτερα Ýγινε λεγÜτος μιας λεγεþνας στην ¢νω Παννονßα και κατüπιν κυβερνÞτης της επαρχßας αυτÞς. ΥπÞρξεν επßσης Üρχων της ΑθÞνας για κÜποιο σýντομο διÜστημα, üπου κι ονομÜστηκε Αθηναßος πολßτης.
     Συμμετεßχε ενεργÜ στους πολÝμους εναντßον των Δακþν (ως λεγÜτος της Legio V Macedonica) και πιθανολογεßται πως ο Τραúανüς τον αντÜμειψε για τις επιτυχßες του. ΕπειδÞ κατÜ τα χρüνια που βρισκüτανε στο θρüνο δεν διεξÞχθησαν πüλεμοι, οι στρατιωτικÝς αρετÝς του Αδριανοý δεν μποροýν να προσδιοριστοýν σÞμερα με ακρßβεια, ωστüσο το γνÞσιο ενδιαφÝρον του κι οι γνþσεις του για τον στρατü, καθþς κι η ικανüτητα που Ýδειξε στον τομÝα της διοßκησης, καταδεικνýουνε πιθανü ταλÝντο στη στρατηγικÞ.
     Συνüδεψε τον Τραúανü στην εκστρατεßα του ενÜντια στη Παρθßα ως μÝλος τους επιτελεßου του. Οýτε κατÜ τη διÜρκεια της αρχικÞς νικηφüρου φÜσης, οýτε στη 2η φÜση του πολÝμου, üταν η επανÜσταση εξαπλþθηκε στη Μεσοποταμßα, ο Αδριανüς Ýκανε κÜτι αξιοσημεßωτο. Εντοýτοις, üταν ο κυβερνÞτης της Συρßας Ýπρεπε να αποσταλεß στη Δακßα που εßχανε ξεσπÜσει νÝες φασαρßες, ονομÜστηκε αντικαταστÜτης του, λαμβÜνοντας αυτüνομη διοικητικÞ εξουσßα. Ο Τραúανüς, σοβαρÜ Üρρωστος κεßνη τη στιγμÞ, αποφÜσισε να επιστρÝψει στην Ρþμη, ενþ ο Αδριανüς Ýμεινε στη Συρßα για να προστατεýσει τις ρωμαúκÝς κατακτÞσεις.
     ¸φτασε μÝχρι τον Σελινοýντα πριν αρρωστÞσει τüσο þστε να μη μπορεß να συνεχßσει το ταξßδι του. Αν κι ο Αδριανüς ßσως Þταν η προφανÞς επιλογÞ για τη διαδοχÞ, δεν εßχε ποτÝ υιοθετηθεß απü τον αυτοκρÜτορα. Η επßσημη εκδοχÞ Þταν üτι, ενþ ο Τραúανüς κειτüταν ετοιμοθÜνατος, με τη σýζυγü του Πομπηßα Πλωτßνα να τονε φροντßζει, κατονüμασε διÜδοχü του τον Αδριανü. Οι φÞμες της εποχÞς θÝλουνε τη Πλωτßνα θερμÞ υποστηρßκτρια του Αδριανοý κι εκεßνον να της χρωστÜ την Üνοδü του στο θρüνο. Ωστüσο το θÝμα παραμÝνει σκοτεινü μÝχρι σÞμερα. ΓοργÜ εξασφÜλισε την υποστÞριξη των λεγεþνων -Ýνας πιθανüς ανταγωνιστÞς, ο Λεýκιος ΚιÝτος, αποπÝμφθηκεν Üμεσα. Η αποδοχÞ της ΣυγκλÞτου ακολοýθησε üταν παρουσιαστÞκανε πιθανþς πλαστÜ Ýγγραφα υιοθεσßας απü τον Τραúανü (αν κι Þταν υπü τη κηδεμονßα του). Η φÞμη για πλαστογρÜφηση εγγρÜφου Þταν ελÜσσονος σημασßας -η νομιμüτητα του Αδριανοý προÝκυψε απü την Ýγκριση της ΣυγκλÞτου και των στρατευμÜτων της Συρßας.
     Παρüλο που του αναγνωρßζονται μεγÜλες ικανüτητες στρατιωτικÝς και διοικητικÝς, και παρüλο που τον Ýχει υιοθετÞσει ο Τραúανüς, üμως διστÜζει να τον χρßσει διÜδοχü του φοβοýμενος τις κÜπως φιλειρηνικÝς διαθÝσεις που διαβλÝπει σ’ αυτüν. Ο ξαφνικüς θÜνατος üμως του Τραúανοý κι η μεσολÜβηση της αυτοκρÜτειρας Πλωτßνας- κυκλοφüρησαν φÞμες για πλαστÞ διαθÞκη που εκμαßευσε η Πλωτßνα απü τον Üντρα της πριν ξεψυχßσει- χρßζουν τον Αδριανü ΑυτοκρÜτορα, υποσκελßζοντας Ýτσι τους ανταγωνιστÝς του και σþζοντας την αυτοκρατορßα απü Ýναν πιθανü εμφýλιο πüλεμο.

     Ο Αδριανüς δεν πÞγε αμÝσως στη Ρþμη -Þταν απασχολημÝνος με την αποκατÜσταση της τÜξης στην ΑνατολÞ και με τη κατÜπνιξη της επανÜστασης των Ιουδαßων που ξÝσπασε κατÜ τη διÜρκεια της θητεßας του Τραúανοý. Κατüπιν πÞγε να εξασφαλßσει τα σýνορα στο Δοýναβη. Ο Αττιανüς, ο πρþην προστÜτης του, ορßστηκε τοποτηρητÞς του θρüνου κι ανακÜλυψε σκευωρßα που εμπλÝκονταν 4 σημαντικοß συγκλητικοß, ανÜμεσÜ τους κι ο Λεýκιος ΚιÝτος και ζÞτησε απü τη Σýγκλητο το θÜνατü τους. Δεν τÝθηκε θÝμα δßκης, συνελÞφθησαν κι εκτελÝστηκαν. ΕπειδÞ απουσßαζε κεßνη την εποχÞ, μπüρεσε να υποστηρßξει πως ο Αττιανüς Ýδρασε με δικÞ του πρωτοβουλßα.
     ΠαρÜ τις ικανüτητÝς του στη στρατιωτικÞ διοßκηση, η βασιλεßα του χαρακτηρßστηκε απü την απουσßα μεγÜλων πολεμικþν συγκροýσεων, μ’ εξαßρεση το 2ο πüλεμο ανÜμεσα στους Ιουδαßους και τους Ρωμαßους. ΕγκατÝλειψε τις κατακτÞσεις του Τραúανοý στη Μεσοποταμßα, αποφασßζοντας πως Þταν αδýνατο να διαφυλαχθοýνε. Παραλßγο να ξεσπÜσει πüλεμος με τη Παρθßα, γýρω στο 121, αλλ’ η απειλÞ αποφεýχθηκε üταν διαπραγματεýτηκε μ’ επιτυχßα συνθÞκη ειρÞνης.
     Η 1η περιοδεßα του ξεκßνησε το 121 και στüχευε αρχικÜ στο να καλýψει τα νþτα του þστε ν’ αποκτÞσει την ελευθερßα ν’ ασχοληθεß με τους πολιτιστικοýς του στüχους. Ταξßδεψε βüρεια, με κατεýθυνση τη Γερμανßα κι επüπτευσε τα σýνορα Δοýναβη-ΡÞνου, καταβÜλλοντας χρÞματα για την ενßσχυση των αμυντικþν Ýργων. Ωστüσο Þτανε ταξßδι στα üρια της Αυτοκρατορßας που αποτÝλεσε ßσως τη πιο χαρακτηριστικÞ του επßσκεψη. Μαθαßνοντας για μια πρüσφατη επανÜσταση, διÝσχισε τη θÜλασσα με προορισμü τη Βρετανßα. Πριν την ÜφιξÞ του εκεß, εßχε ξεσπÜσει μεγÜλη επανÜσταση που κρÜτησε περßπου 2 Ýτη (119-121). To 122 ξεκßνησε η ανÝγερση του περßφημου Τεßχους του Αδριανοý.




     ΚατασκευÜστηκε κυρßως για να προστατÝψει την επαρχßα της Βρετανßας, εμποδßζοντας μελλοντικÝς επιδρομÝς μικρÞς κλßμακας κι ανεπιθýμητη μετανÜστευση απ’ τη βüρεια χþρα της Καληδονßας (η σημερινÞ Σκωτßα). Τη Καληδονßα κατοικοýσαν φυλÝς γνωστÝς στους Ρωμαßους ως Καληδüνιοι. Ο Αδριανüς συνειδητοποßησε πως οι τελευταßοι θ’ αρνοýνταν να συνυπÜρξουν με τους Ρωμαßους. Επßσης γνþριζεν üτι παρüλο που η Καληδονßα Þτανε πολýτιμη, το δýσκολο Ýδαφος και τα υψßπεδα θα κÜνανε πολυδÜπανη τη κατÜκτησÞ της. ΑποφÜσισε να κτßσει τεßχος. Αντßθετα με τις οχυρþσεις στη Γερμανßα, που χτßστηκαν απü ξýλινους πασσÜλους, η Ýλλειψη ξýλου στη περιοχÞ εßχεν αποτÝλεσμα πÝτρινη κατασκευÞ. Τα ερεßπια αυτοý του τεßχους μÝχρι σÞμερα εκτεßνονται σε πολλÜ χιλιüμετρα και φÝρουν ακüμη το üνομÜ του. Απü πολλÝς απüψεις αντανακλοýνε την αποφασιστικüτητÜ του να βελτιþσει και ν’ αναδομÞσει την Αυτοκρατορßα στο εσωτερικü της και να μη προχωρÞσει σε νÝους πολÝμους και κατακτÞσεις.
     Υπü τις οδηγßες του ανηγÝρθη στην Υüρκη Ýνα ιερü προς τιμÞν της Βρετανßας, τιμþντας τη σα θεüτητα και κüπηκαν νομßσματα που παρουσßαζαν γυναικεßα μορφÞ ως προσωποποßηση της Βρετανßας, με την επιγραφÞ BRITANNIA. ΜÝχρι το τÝλος του 122, ολοκλÞρωσε τη περιοδεßα του στη Βρετανßα κι Ýφυγε απü κεß χωρßς να επιστρÝψει ποτÝ. Δεν εßδε συνεπþς ποτÝ τελειωμÝνο το τεßχος που φÝρει το üνομÜ του.

     Η ειρηνιστικÞ πολιτικÞ ενδυναμþθηκε με την ανÝγερση μüνιμων αμυντικþν Ýργων στα σýνορα της αυτοκρατορßας. Το πιο γνωστü εßναι το ογκþδες Τεßχος του Αδριανοý στη ΜεγÜλη Βρετανßα. Τα σýνορα στο Δοýναβη και το ΡÞνο ενδυναμþθηκαν με μια σειρÜ ξýλινων κυρßως οχυρþσεων, παρατηρητηρßων κι οχυρþν, με τα τελευταßα να διευκολýνουν ιδιαιτÝρως την επικοινωνßα και τη τοπικÞν ασφÜλεια. Παρüμοια τεßχη, πλßθινα αυτÞ τη φορÜ, Ýκτισε κατÜ μÞκος κρßσιμων διαβÜσεων στη Βüρεια ΑφρικÞ (Μαυριτανßα), με μÞκος πολλþν δεκÜδων χιλιομÝτρων το καθÝνα. Για να κρατÜ ψηλÜ το ηθικü των στρατιωτþν και να μη μÝνουν αδρανεßς, ο Αδριανüς üρισε να γßνονται συχνÜ γυμνÜσια και μÜλιστα επÝβλεπε ο ßδιος τις διÜφορες στρατιÝς. Παρüλο που τα νομßσματα που Ýκοψε απεικονßζουνε τüσο πολεμικÝς üσο κι ειρηνικÝς σκηνÝς, η πολιτικÞ του Αδριανοý Þταν η επιβολÞ της ειρÞνης με τη δýναμη, ακüμη και την απειλÞ.
     Το 123, κατÝφθασε στη Μαυριτανßα üπου οδÞγησε προσωπικÜ μιαν εκστρατεßα εναντßον τοπικþν επαναστατþν. Ωστüσο αυτÞ η επßσκεψη Ýμελλε να εßναι σýντομη, καθþς Ýφτασαν αναφορÝς üτι η Παρθßα προετοιμαζüτανε πÜλι για πüλεμο. ¸τσι κινÞθηκε γρÞγορα στα ανατολικÜ. Ταξιδεýοντας εßναι γνωστü πως κÜποια στιγμÞ Ýκανε στÜση στη ΚυρÞνη και προσÝφερε χρÞματα για τη στρατιωτικÞ εκπαßδευση νÝων αριστοκρατικÞς καταγωγÞς. Η ΚυρÞνη εßχεν Þδη επωφεληθεß απ’ τη γενναιοδωρßα του αυτοκρÜτορα το 119, üταν εßχε λÜβει πüρους για την ανοικοδüμηση των δημüσιων κτιρßων που ‘χανε καταστραφεß κατÜ τη διÜρκεια της πρüσφατης ιουδαúκÞς επανÜστασης.

     Αυτü το μεγÜλο üνειρο, η κατÜκτηση των περιοχþν απ’ τις οποßες περνοýσε ο δρüμος του μεταξιοý και του εμπορßου με την Ασßα και τις οποßες Ýλεγχαν οι Εβραßοι και ¢ραβες και τις οποßες επιχεßρησε να κατακτÞσει κι ο ΜÝγας ΑλÝξανδρος εßχε καταντÞσει για τη Ρþμη " η μεγÜλη περιπÝτεια της Ασßας» λüγω του δýσκολου της κατÜκτησης και της διατÞρησης των περιοχþν αυτþν. Στο φιλüδοξο αυτü σχÝδιο της Αυτοκρατορßας τüλμησε να δþσει τÝλος ο Αδριανüς, ως αυτοκρÜτορας πια, συνÜπτοντας ειρÞνη με τους ΠÜρθους.
     ¼ταν αφßχθη στον ΕυφρÜτη, Ýλυσε το πρüβλημα μÝσω διακανονισμοý με τον βασιλιÜ των ΠÜρθων, Χοσρüη Α'. Κατüπιν Ýσπευσε να ελÝγξει την ρωμαúκÞ Üμυνα προτοý αναχωρÞσει για τη Δýση κατÜ μÞκος της ακτÞς του Ευξεßνου Πüντου. Ο Αδριανüς θεωρεßται επßσης ιδρυτÞς της Αδριανοýπολης. Πιθανþς πÝρασε το χειμþνα στη ΝικομÞδεια, τη πρωτεýουσα της Βιθυνßας. Καθþς η ΝικομÞδεια εßχε χτυπηθεß απü σεισμü μüλις λßγο καιρü πριν την επßσκεψÞ του, ο Αδριανüς στÜθηκε γενναιüδωρος παρÝχοντας ποσÜ για Ýργα ανοικοδüμησης. Εßναι κÜτι παραπÜνω απü πιθανü να επισκÝφτηκε τη Κλαυδιοýπολη, üπου και γνþρισε τον üμορφο Αντßνοο, Ýνα νεαρü αγüρι που 'μελλε να γßνει εραστÞς του. ΑνÝπτυξε πολυσυζητημÝνη ερωτικÞ σχÝση κι οι πηγÝς δεν αναφÝρουνε τßποτα για το χρüνο της συνÜντησÞς τους, αλλÜ υπÜρχουν απεικονßσεις του Αντινüου που τον παρουσιÜζουν ως νÝο Üνδρα περßπου εßκοσι ετþν. Καθþς αυτÝς χρονολογοýνται λßγον καιρü πριν τον θÜνατο του Αντινüου απü πνιγμü το 130, εßναι πιθανüτερο να Þταν τüτε 13 Þ 14 ετþν. Εßναι επßσης πιθανü ο Αντßνοος να εστÜλη στην Ρþμη για να εκπαιδευτεß ως ακüλουθος του αυτοκρÜτορα και σταδιακÜ να Ýγινε ο ευνοοýμενüς του. Ο ÝρωτÜς τους πÝρασε στην Ιστορßα, μια σχÝση ρομαντικÞ, σφοδρÞ και τραγικÞ.
     ΜετÜ τη γνωριμßα του με τον Αντßνοο, ο Αδριανüς ταξßδεψε κατÜ μÞκος της Ανατολßας. Η διαδρομÞ που ακολοýθησε δεν εßναι εξακριβωμÝνη. ΔιÜφορα περιστατικÜ περιγρÜφονται απü τις πηγÝς, üπως η ßδρυση μιας πüλης στη Μυσßα, μετÜ απü το επιτυχÝς κυνÞγι ενüς κÜπρου. ΚÜποιοι ιστορικοß αμφισβητοýν το γεγονüς αυτü. Την εποχÞ αυτÞ, γßνονται σχÝδια για την ανοικοδüμηση ενüς ναοý στη ΜικρÜ Ασßα, που θα αφιερωνüταν στον Τραúανü και τον Αδριανü και θα κατασκευαζüταν απü εκθαμβωτικü λευκü μÜρμαρο.

     Το απüγειο της περιοδεßας αυτÞς Þταν ο προορισμüς που ο φιλÝλληνας Αδριανüς πρÝπει να 'χε απ' την αρχÞ στο μυαλü του, η ΕλλÜδα. ¸φτασε το φθινüπωρο του 124 εγκαßρως για τη συμμετοχÞ του στα Ελευσßνια ΜυστÞρια. ΚατÜ παρÜδοση, σε κÜποιο στÜδιο της τελετÞς οι νεοφþτιστοι Ýπρεπε να φÝρουν üπλα, αλλÜ αυτü αποφεýχθηκε, για την ασφÜλεια του αυτοκρÜτορα που βρισκüταν ανÜμεσÜ τους. ΜετÜ απü αßτηση των Αθηναßων πραγματοποßησε αναθεþρηση του συντÜγματüς τους. ΕπιπροσθÝτως, δημιουργÞθηκε μια νÝα φυλÞ που Ýλαβε το üνομÜ του.
     ΚατÜ τη διÜρκεια του χειμþνα περιüδευσε στην Πελοπüννησο. Η ακριβÞς διαδρομÞ παραμÝνει ασαφÞς, ωστüσο ο Παυσανßας αναφÝρει διÜφορα σημÜδια, üπως οι ναοß που Ýχτισε ο αυτοκρÜτορας και το ÜγαλμÜ του που κατασκεýασαν οι ευγνþμονες κÜτοικοι της Επιδαýρου ευχαριστþντας τον για ευεργεσßες. ¹ταν ιδιαßτερα γενναιüδωρος με τη Μαντßνεια, γεγονüς που ενισχýει την Üποψη πως ο Αντßνοος Þταν Þδη εραστÞς του Αδριανοý, καθþς υπÞρχε ισχυρüς δεσμüς ανÜμεσα στη Μαντßνεια και την πατρßδα του Αντινüου, την Βιθυνßα.
     ΜÝχρι τον ΜÜρτη του 125, ο Αδριανüς εßχε φθÜσει στην ΑθÞνα üπου και πρωτοστÜτησε στα Διονýσια. Τα οικοδομικÜ Ýργα του Αδριανοý στην ΑθÞνα Þταν αξιοσημεßωτα. Φρüντισε για την αποπερÜτωση του Ναοý του Ολυμπßου Διüς, που κτιζüταν επß 5 αιþνες και ξεκßνησε την ανοικοδüμηση πολλþν δημüσιων κτιρßων, ανÜμεσα στα οποßα και Ýνα υδραγωγεßο. Η Πýλη του Αδριανοý κι η ΒιβλιοθÞκη του Αδριανοý σþζονται ακüμη σÞμερα. ΚατÜ τη διÜρκεια της επßσκεψÞς του στην ΕλλÜδα το 125, προσπÜθησε να δημιουργÞσει Ýνα εßδος περιφερειακÞς βουλÞς για να ενþσει üλες τις ημιαυτüνομες πρþην πüλεις-κρÜτη σ’ üλη την ΕλλÜδα και την Ιωνßα. Η βουλÞ αυτÞ, γνωστÞ ως ΠανελλÞνιον, απÝτυχε παρÜ τις Ýντονες προσπÜθειες να υπÜρξει συνεργασßα ανÜμεσα στους ¸λληνες.



     ΕπιστρÝφοντας στην Ιταλßα, ο Αδριανüς Ýκανε μια στÜση στην Σικελßα. Νομßσματα τον τιμοýν ως ανορθωτÞ του νησιοý, αν και δεν υπÜρχουν στοιχεßα του τß Ýκανε για να κερδßσει αυτüν τον τßτλο. Πßσω στην Ρþμη στÜθηκε εφικτü να δει ο ßδιος ολοκληρωμÝνες τις εργασßες στο ΠÜνθεον. Επßσης εßχε ολοκληρωθεß και η βßλλα του Αδριανοý στο Tibur (σÞμ.Τßβολι), Ýνα ευχÜριστο θÝρετρο στους Λüφους της Σαβßνας, για üταν δεν θα Üντεχε την διαμονÞ στην πüλη. Στις αρχÝς του ΜÜρτη 127 ο Αδριανüς ξεκßνησε νÝα περιοδεßα κατÜ μÞκος της Ιταλßας. Και πÜλι οι ιστορικοß εßναι σε θÝση να συνθÝσουν τη διαδρομÞ που ακολοýθησε περισσüτερο απü τις δωρεÝς που Ýκανε σε διÜφορα μÝρη παρÜ απü τις ιστορικÝς πηγÝς. Για παρÜδειγμα, εκεßνη την χρονιÜ επανÝφερε την λατρεßα της θεüτητας της γης Κοýπρα στην πüλη Κοýπρα Μαρßτιμα. ΚÜποια στιγμÞ που δεν εßναι προσδιορßσιμη, συνÝβαλε στα Ýργα αποξÞρανσης της λßμνης Φουτσßνο. Λιγüτερο ευπρüσδεκτη στÜθηκε η ιδÝα του να διαιρÝσει την Ιταλßα σε 4 περιοχÝς υπü αυτοκρατορικοýς λεγÜτους. Η πρωτοβουλßα αυτÞ δεν Ýτυχε αποδοχÞς και δεν επιβßωσε για πολý καιρü μετÜ τον θÜνατο του Αδριανοý.

     ΑυτÞ περßπου την εποχÞ ο Αδριανüς αρρþστησε. Η φýση της ασθÝνειÜς του δεν εßναι γνωστÞ, δεν εμπüδισε πÜντως την αναχþρησÞ του την Üνοιξη του 128 με προορισμü την ΑφρικÞ. Η ÜφιξÞ του συνοδεýτηκε με τον καλü οιωνü του τερματισμοý μιας περιüδου ξηρασßας. Μαζß με τις συνηθισμÝνες του ευεργεσßες και δωρεÝς βρÞκε χρüνο να επιθεωρÞσει τα στρατεýματα, ενþ ο λüγος που εκφþνησε επιβιþνει μÝχρι τις μÝρες μας. Ο Αδριανüς επÝστρεψε στην Ιταλßα το καλοκαßρι του 128, αλλÜ η παραμονÞ του Þταν σýντομη προτοý ξεκινÞσει μια νÝα 3Þ περιοδεßα. Το ΣεπτÝμβρη του 128 παρÝστη και πÜλι στα Ελευσßνια ΜυστÞρια. ΑυτÞ τη φορÜ η περιοδεßα του στην ΕλλÜδα πρÝπει να επικεντρþθηκε στην ΑθÞνα και τη ΣπÜρτη. ¼ Αδριανüς εßχε στον νου του μßα ελληνικÞ αναβßωση μÝσω ΔελφικÞς Αμφικτυονßας, αλλÜ αποφÜσισε πλÝον κÜτι πολý πιο μεγαλεπÞβολο. Το νÝο του ΠανελλÞνιον επρüκειτο να εßναι Ýνα συμβοýλιο που θα Ýφερνε κοντÜ τις ελληνικÝς πüλεις üπου και να βρßσκονταν γεωγραφικÜ. Το μÝρος συνÜντησης θα Þταν ο νÝος ναüς του Διüς στην ΑθÞνα. ¸χοντας θÝσει σε κßνηση τις προετοιμασßες - το να αποφασιστεß ποιας πüλης το αßτημα να αναγνωριστεß ως ελληνικÞ θα ‘παιρνε απü μüνο του πολý χρüνο- αναχþρησε για την ¸φεσο.
     Τον Οκτþβρη του 130 κι ενþ ο Αδριανüς κι ο περßγυρüς του Ýπλεαν στο Νεßλο, ο Αντßνοος πνßγηκε για Üγνωστους λüγους, αν και προτÜθηκαν üλες οι εκδοχÝς: ατýχημα, αυτοκτονßα, φüνος Þ θρησκευτικÞ θυσßα. Ο αυτοκρÜτορας πüνεσε βαθýτατα. ΔιÝταξε να θεοποιηθεß ο Αντßνοος, Ýδωσε σε πüλεις το üνομÜ του, Ýκοψε μετÜλλια με την μορφÞ του και αγÜλματÜ του κατασκευÜστηκαν σε üλα τα μÝρη της αυτοκρατορßας. Προς τιμÞν του ανεγÝρθηκαν ναοß στην Βιθυνßα, την Μαντßνεια στην Αρκαδßα, και στην ΑθÞνα, ενþ οργανþθηκαν και εορτÝς για να τον τιμÞσουν. Η πüλη της Αντινοοπüλεως Þ Αντινüη ιδρýθηκε στα ερεßπια της ΜπÝσα, üπου και πÝθανε. ¹ταν αυτοκτονßα Þ Þταν δολοφονßα;

Ο Αντßνοος
                                   
Ο Αντßνοος υπü ΦαρνÝζε

     Οι κινÞσεις του Αδριανοý μετÜ την ßδρυση της Αντινοοπüλεως στις 30 Οκτþβρη 130 εßναι ασαφεßς. Εßτε επÝστρεψε στη Ρþμη, εßτε üχι, πÝρασε τον χειμþνα του 131-132 στην ΑθÞνα και πιθανþς παρÝμεινε στην ΕλλÜδα Þ και ανατολικüτερα εξαιτßας νÝας επανÜστασης των Ιουδαßων που ξÝσπασε το 132. ΕπιγραφÝς καθιστοýν σαφÝς πως τÝθηκε ο ßδιος επß κεφαλÞς του στρατοý στο πεδßο της μÜχης το 133, κατüπιν επÝστρεψε στη Ρþμη, ßσως την ßδια χρονιÜ και σχεδüν σßγουρα (κρßνοντας και πÜλι απü επιγραφÝς) περνþντας απü το Ιλλυρικü.
     Το 130 επßσης, επισκÝφθηκε τα ερεßπια της ΙερουσαλÞμ, που Üφησε πßσω του ο 1ος Ρωμαιο-Ιουδαúκüς πüλεμος του 66-73. ΥποσχÝθηκε ν’ ανοικοδομÞσει τη πüλη, αλλÜ σχεδßαζε να τη κÜνει παγανιστικÞ μητρüπολη, που θα ονüμαζε Αιλßα Καπιτωλßνα. ¸νας νÝος παγανιστικüς ναüς πÜνω στα ερεßπια του 2ου Ναοý της ΙερουσαλÞμ επρüκειτο ν’ αφιερωθεß στο Δßα (Γιοýπιτερ). ΕπιπροσθÝτως, απαγüρευσε τη περιτομÞ, που την Ýβλεπε ως Ýνθερμος φιλÝλλην που Þταν, ως ακρωτηριασμü. Ρωμαúκü νüμισμα με την επιγραφÞ Αιλßα Καπιτωλßνα (Aelia Capitolina) κüπηκε το 132.
     Η στÜση αυτÞ του Αδριανοý πυροδüτησε νÝα μεγÜλη επανÜσταση (132- 135), υπü τον Μπαρ Κüκχμπα και τον Ακßμπα μπεν Τζüζεφ. Κατüπιν αυτοý, ο Αδριανüς κÜλεσε τον στρατηγü του ΣÝξτο Ιοýλιο ΣεβÞρο απü τη Βρετανßα και σþματα στρατοý κατÝφθασαν ακüμη κι απü το Δοýναβη. Οι απþλειες των Ρωμαßων Þτανε βαρýτατες και πιστεýεται üτι μια ολüκληρη λεγεþνα, η XXII Deiotariana καταστρÜφηκε. Οι απþλειες Þτανε τüσο μεγÜλες þστε ο Αδριανüς στην αναφορÜ του προς τη Σýγκλητο παρÝλειψε τη καθιερωμÝνη φρÜση «Εγþ και οι λεγεþνες εßμαστε καλÜ». Εντοýτοις οι δυνÜμεις του Αδριανοý τελικÜ καταπνßξανε την επανÜσταση. Σýμφωνα με το Δßωνα ΚÜσσιο, κατÜ τη διÜρκεια του πολÝμου 580.000 Ιουδαßοι χÜσανε τη ζωÞ τους, 50 οχυρωμÝνες πüλεις και 985 χωριÜ καταστρÜφηκαν ολοσχερþς.
     ΜετÜ τη λÞξη του πολÝμου, συνÝχισε τις θρησκευτικÝς διþξεις κατÜ των Ιουδαßων, σýμφωνα με το Βαβυλωνιακü Ταλμοýδ. ΑποπειρÜθηκε να ξεριζþσει τον Ιουδαúσμü, που τον Ýβλεπε ως την αιτßα συνεχþν επαναστÜσεων, κÞρυξε εκτüς νüμου τη ΤορÜ, το εβραúκü ημερολüγιο κι εκτÝλεσε Ιουδαßους λüγιους. Ο ιερüς πÜπυρος κÜηκε τελετουργικÜ στο ¼ρος του Ναοý. Στο πρþην σκευοφυλÜκιο του Ναοý εγκατÝστησε 2 αγÜλματα, του Δßα και δικü του. Στη προσπÜθεια να διαγρÜψει κÜθε ανÜμνηση της Ιουδαßας, αφαßρεσε το üνομÜ της απ’ το χÜρτη και το αντικατÝστησε με το Συρßα Παλαιστßνα, απü τους Φιλισταßους, αρχÝγονους εχθροýς των Ιουδαßων. Επανßδρυσε την ΙερουσαλÞμ υπü τη μορφÞ ρωμαúκÞς παγανιστικÞς πüλης, με το üνομα Αιλßα Καπιτωλßνα (Aelia Capitolina) κι απαγüρευσε στους Εβραßους να εισÝρχονται σε αυτÞν.
     ΠÝρασε τα τελευταßα χρüνια της ζωÞς του στη Ρþμη. Το 136, αφιÝρωσε Ýναν νÝο ναü, το Ναü της Αφροδßτης και της Ρþμης, στο μÝρος üπου βρßσκεται ο Χρυσüς Οßκος του ΝÝρωνα. Η ¸παυλη του Αδριανοý στη Ρþμη κτßστηκε απü το 118 ως το 134. Βρßσκεται σε απüσταση 30 χιλιομÝτρων απü την Ρþμη, 5 χιλιüμετρα απü το Τßβολι του ΛÜτιου. ¹ταν το καλοκαιρινü ανÜκτορο του ΑυτοκρÜτορα. Εßχε οικοδομικÞ Ýκταση 120 εκταρßων, στην οποßα ο Αδριανüς εßχε κατασκευÜσει μινιατοýρες φημισμÝνων κτηρßων και εγκαταστÜσεων üπως τις εßχε δει στα ταξßδια του, στην ΕλλÜδα και στην Αßγυπτο. Θεωρεßται το εκτενÝστερο και σπουδαιüτερο Ρωμαúκü ανÜκτορο üλων των εποχþν, ανÜλογο με το μεταγενÝστερο ΠαλÜτι των Βερσαλλιþν.



     Περßπου αυτÞ την εποχÞ, και υποφÝροντας απü προβλÞματα υγεßας, Üρχισε να τον απασχολεß το ζÞτημα της διαδοχÞς. Το 136 υιοθÝτησε Ýναν απü τους υπÜτους αυτοý του Ýτους, τον Λεýκιο Κεúüνιο Κüμμοδο, που Ýλαβε το üνομα Λεýκιος Αßλιος Καßσαρ. ¹ταν ταυτüχρονα προγονüς και γαμπρüς του ΓÜιου Αβßδιου Νιγρßνου, ενüς απü τους τÝσσερις Üντρες που εκτελÝστηκαν στα 118, ωστüσο και ο ßδιος εßχε εýθραυστη υγεßα. ΛαμβÜνοντας το αξßωμα του χιλιÜρχου και την διοßκηση της Παννονßας, ο Αßλιος Καßσαρ εξελÝγη ξανÜ ýπατος για το Ýτος 137, αλλÜ πÝθανε την 1η Ιανουαρßου 138.
     ΜετÜ τον θÜνατο του Αελßου, ο Αδριανüς υιοθÝτησε τον Τßτο ΑυρÞλιο Φοýλβο Βοúüνιο ¢ρριο Αντωνßνο (μÝλλοντα αυτοκρÜτορα Αντωνßνο Πßο), που εßχε υπηρετÞσει ως Ýνας απü του τÝσσερις αυτοκρατορικοýς λεγÜτους της Ιταλßας και σε Üλλες διοικητικÝς θÝσεις στην Ασßα. Στις 25 Φεβρουαρßου 139 ο Αντωνßνος Ýλαβε το αξßωμα και την εξουσßα του χιλιÜρχου. Επßσης, για να εξασφαλßσει το μÝλλον της δυναστεßας, ο Αδριανüς απαßτησε απü τον Αντωνßνο να υιοθετÞσει τüσο τον Λεýκιο Κεúüνιο Κüμμοδο (γιο του αποθανüντος Αßλιου Καßσαρα), üσο και τον ΜÜρκο ¢ννιο ΒÝρο (τον μελλοντικü αυτοκρÜτορα ΜÜρκο ΑυρÞλιο), εγγονü του ισχυροý συγκλητικοý που Ýφερε το ßδιο üνομα και που υπÞρξε στενüς φßλος του Αδριανοý. Ο ¢ννιος εßχε Þδη αρραβωνιαστεß την κüρη του Αßλιου Καßσαρα, την Κεúονßα Φαβßα.
     ¼σον αφορÜ την επιλογÞ διαδüχου, μετÜ απü πολλοýς δισταγμοýς, ορßζει τον ευνοοýμενο του Λοýκιο, τον οποßο ο Αντßνοος μÜλλον δεν συμπαθοýσε. Ο Λοýκιος Þτανε Ρωμαßος πατρßκιος εßχε παντρευτεß κüρη συγκλητικοý, εßχε αποκτÞσει μαζß της 3 παιδιÜ üμως με την Üσωτη ζωÞ που Ýκανε, δυστυχþς αρρþστησε και πÝθανε σε ηλικßα μüνο 26 ετþν! Ο Αδριανüς τüτε επιλÝγει ως Üμεσο διÜδοχο του, τον ευσεβÞ και καλοσυνÜτο συγκλητικü Αντωνßνο κι ως δεýτερο χρονολογικÜ διÜδοχο του το 17χρονο μακρινü συγγενÞ του ΜÜρκο ΑυρÞλιο, στον οποßο διÝκρινε πνευματικÜ και ψυχικÜ χαρßσματα και στον οποßο ο Αντωνßνος θα παρÝδιδε την εξουσßα αργüτερα.
     Οι αρχαßες πηγÝς παρουσιÜζουν τα τελευταßα χρüνια του Αδριανοý ως μια περßοδο διαμÜχης και δυστυχßας. Η υιοθεσßα του Αßλιου Καßσαρα αποδεßχτηκε μη δημοφιλÞς. Ο γαμπρüς του Αδριανοý, Λεýκιος Ιοýλιος Οýρσος Σερβιανüς, αν και πολý ηλικιωμÝνος, Þταν απü την αρχÞ της βασιλεßας του αυτοκρÜτορα υποψÞφιος για τον θρüνο. Ο εγγονüς του, Φοýσκος, πιστεýεται πως συνωμüτησε να πÜρει ο ßδιος τον θρüνο και εßναι πιθανü το 137 να αποπειρÜθηκε πραξικüπημα στο οποßο συμμετεßχε και ο παπποýς του. ¼ποια και να εßναι η αλÞθεια, ο Αδριανüς τους καταδßκασε σε θÜνατο. Σýμφωνα με διηγÞσεις, ο Σερβιανüς πριν το θÜνατü του τονε καταρÜστηκε «να αποζητÜ τον θÜνατο αλλÜ να μη μπορεß να πεθÜνει». Η προσευχÞ εκπληρþθηκε. Ο Αδριανüς υπÝφερε απü την τελευταßα παρατεταμÝνη του ασθÝνεια και απετρÜπη πολλÝς φορÝς απü απü την αυτοκτονßα. Σýμφωνα με την Historia Augusta λßγο πριν αναπαυθεß συνÝθεσε το ακüλουθο ποßημα:


Animula, vagula, blandula
Hospes comesque corporis
Quae nunc abibis in loca
Pallidula, rigida, nudula,
Nec, ut soles, dabis iocos...

Α! συ πλανεýτρα, διαβατÜρικη ψυχοýλα μου,
μες στο κορμß μου ταßρι κι αγαποýλα μου,
σýντομα θα κινÞσεις γι' Üλλους σκοτεινοýς
τüπους, και ομιχλþδεις και ψυχροýς.
Και τÝλος πια τ' αστεßα οýλα μου.

     ¢ρρωστος πια, περιμÝνοντας το θÜνατο, αρχßζει να γρÜφει τα απομνημονεýματα του απευθυνüμενος στο ΜÜρκο ΑυρÞλιο, το νεαρü διÜδοχü του θÝτοντας το σκοπü της συγγραφÞς του. ΓρÜφει μεταξý Üλλων «ο γραπτüς λüγος μ’ Ýμαθε να ακοýω την ανθρþπινη φωνÞ…σου προσφÝρω μια αφÞγηση απαλλαγμÝνη απü προμελετημÝνες ιδÝες…φτιαγμÝνη απü την εμπειρßα ενüς μüνο ανθρþπου, üπως εγþ… Βασßζομαι πÜνω σ’ αυτÞν την επιθεþρηση των γεγονüτων για να προσδιοριστþ, να κριθþ ßσως Þ να γνωρßσω καλýτερα τον εαυτü μου προτοý πεθÜνω…Τρßα μÝσα Ýχω για να αποτιμÞσω την ανθρþπινη ýπαρξη: τη μελÝτη του εαυτοý μου, την παρατÞρηση των Üλλων και τα βιβλßα…Απü αυτÝς τις μεθüδους, η πιο δýσκολη, επικßνδυνη και λογικÞ εßναι η παρατÞρηση του εαυτοý μου».
     Τη τελευταßα περßοδü του ως αυτοκρÜτορας, τη ζει τον περισσüτερο καιρü αποτραβηγμÝνος στην πανÝμορφη Ýπαυλη του «ΑδριÜνα», στο σημερινü Τßβολη, Ýξω απ’ Ρþμη. ΑυτÜ που τον απασχολοýν πολý τþρα εßναι το πþς θα απαλýνει την ασθÝνεια που τον ταλαιπωρεß και η επιλογÞ διαδüχου του, δια μÝσου του θεσμοý της υιοθεσßας, αφοý ο ßδιος δεν εßχε αποκτÞσει παιδιÜ. Η υδροπεκßα καρδιÜς, απü την οποßα πÜσχει, του προκαλεß πρηξßματα στα Üκρα και δυσφορßα στο αναπνευστικü, που τον κÜνουνε δυσκßνητο, βαρýθυμο, γι’ αυτü αναγκÜζεται να διοικεß απü την Ýπαυλη του, μες στο πÜρκο της οποßας Ýχει κτßσει δικαστÞριο κι Üλλα δημüσια κτÞρια.
     Ο Αδριανüς Üφησε τη τελευταßα του πνοÞ 10η Ιουλßου, στη ρωμαúκÞ του βßλλα στις ΒαÀες σε ηλικßα 62 ετþν. Εντοýτοις, ο Üνθρωπος που πÝρασε τüσο μεγÜλο μÝρος της ζωÞς του ταξιδεýοντας δεν εßχε φθÜσει ακüμη στο τÝλος του ταξιδιοý του. Κηδευτηκε αρχικÜ στους ΠουτÝολι (σημ. Pozzuoli), κοντÜ στις ΒαÀες, σε Ýνα κτÞμα που κÜποτε ανÞκε στον ΚικÝρωνα. Λßγο αργüτερα, τα λεßψανÜ του μεταφÝρθηκαν στη Ρþμη και θÜφτηκαν στους ΚÞπους της Δομιτßας, κοντÜ στο ημιτελÝς μαυσωλεßο του. ΜετÜ την ολοκλÞρωση του Μαυσωλεßου του Αδριανοý (το σημερινü ΚαστÝλ Σαντ' ¢ντζελο) στη Ρþμη το 139 απü τον διÜδοχü του, Αντωνßνο Πßο, το σþμα του αποτεφρþθηκε και οι στÜχτες του τοποθετÞθηκαν εκεß μαζß με της συζýγου του, της Βßμπια Σαμπßνα και του πρþτου απü τους υιοθετημÝνους γιους του, Λεýκιου Αßλιου. Ο Αντωνßνος τον θεοποßησε το 139 και του αφιÝρωσε Ýνα ναü στο Πεδßο του ¢ρεως.



     Η ζωÞ του σαν αυτοκρÜτορα της αχανοýς ΡωμαúκÞς Αυτοκρατορßας επß 21 χρüνια (117μΧ-138μΧ). ΠεριλαμβÜνει την εξωτερικÞ του πολιτικÞ, που σημαδεýτηκε απ’ την αλλαγÞ της επεκτατικÞς, επιθετικÞς πολιτικÞς των Ρωμαßων -που κυριαρχοýσε για 2 αιþνες περßπου- σε αμυντικÞ κι ειρηνικÞ. Συνεχßζει με την εσωτερικÞ του πολιτικÞ, η οποßα χαρακτηρßζεται απü την προσπÜθεια του Αδριανοý να μπει τÜξη σ’ üλους τους τομεßς διοßκησης. Στα οικονομικÜ περικüπτονται περιττÝς δαπÜνες κι οργανþνεται καλýτερα η γεωργßα και το εμπüριο. Κτßζονται πολλÜ δημüσια Ýργα, δρüμοι, γεφýρια, υδραγωγεßα, που συμβÜλλουν στην ανÜπτυξη της οικονομßας. Ακüμα και το κτßσιμο της πüλης Αντινüης στην ΕρυθρÜ θÜλασσα σκοπü εßχε να τονþσει το εμπüριο με τις Ινδßες. Στη νομοθεσßα αναθεωρεßται μÝρος του ισχýοντος δικαßου για να περιοριστεß η πολυ-νομßα κι η ασÜφεια των νüμων, που προκαλοýσαν σýγχυση στην εφαρμογÞ τους. Προσπαθεß να επιβÜλει περισσüτερη κοινωνικÞ δικαιοσýνη βελτιþνοντας τη θÝση της γυναßκας, των δοýλων και των φτωχþν.
     Τα ταξßδια του Αδριανοý στις διÜφορες κτÞσεις της Αυτοκρατορßας του. Απü τα 21 χρüνια που κυβÝρνησε, τα 14 χρüνια τα Ýζησε εκτüς Ρþμης συμμετÝχοντας σε εκστρατεßες, πολÝμους, επιθεωρÞσεις, ταξßδια αναψυχÞς. ΑγαπημÝνοι τüποι Þταν η ΕλλÜδα, κυρßως η ΑθÞνα, η Αντιüχεια, η ΝικομÞδεια της Βιθυνßας, οι αρχαιολογικοß τüποι της Αιγýπτου και γενικÜ τον γοÞτευαν οι τüποι για τη φυσικÞ ομορφιÜ τους, το κλßμα αλλÜ περισσüτερο κι ως τüποι πολιτισμοý κι ελληνικÞς παιδεßας.
     Τüτε επεκτÜθηκε η ΡωμαúκÞ ΑθÞνα, πολλÜ μνημεßα της οποßας σþζονται ακüμα και σÞμερα για να μας θυμßζουν το σýντομο αλλÜ δημιουργικü πÝρασμα του Αδριανοý απü την πüλη των Αθηνþν. Αυτüς επÝλεξε να επεκτεßνει την πüλη προς το ποταμü Ιλισü σε μια περιοχÞ ειδυλλιακÞ για το κατÜφυτο περιβÜλλον της, κι αποπερÜτωσε το ναü του Ολυμπßου Διüς, που τα απομεινÜρια της ομορφιÜς του εκφρÜζουνε σÞμερα οι 15 σωζüμενοι απü τους 104, κομψοß και πανýψηλοι κßονες του! Η σωζüμενη επßσης μÝχρι σÞμερα Πýλη του Αδριανοý -üπως ονομÜζεται κι üπως δηλþνει η επιγραφÞ πÜνω σ’ αυτÞ- οριοθετεß απü τη μια πλευρÜ την (κλασσικÞ) πüλη του ΘησÝα προς την Ακρüπολη κι απ' την Üλλη τη (ρωμαúκÞ) πüλη του Αδριανοý προς τον Ιλισσü. Στην ΑθÞνα λοιπüν του 2ου αιþνα μ.Χ, ο Αδριανüς ευτýχησε να Ýχει Ýναν ευρý κýκλο φßλων -τον πÜμπλουτο Αττικü με το γιο του Ηρþδη, τον ιστορικü Αρριανü, το ρÞτορα ΠολÝμωνα, το φιλüσοφο Χαβρßα, το στωúκü φιλüσοφο ΕυφρÜτη, ο οποßος μÜλιστα ζÞτησε την Üδεια του για να αυτοκτονÞσει(!) κι ηθοποιοýς της ΑττικÞς κωμωδßας. Ζþντας λοιπüν σ’ αυτü το πνευματικü περιβÜλλον πλοýτισε την ΑθÞνα με πολλÜ μνημεßα, üπως τη ΒιβλιοθÞκη στη ΡωμαúκÞ ΑγορÜ, ΑδριÜνειο υδραγωγεßο που λειτουργοýσε ως το 19ο αιþνα. Το Ωδεßο κÜτω απü την Ακρüπολη, το γνωστü Ηρþδειο κτßστηκε απü το φßλο του Ηρþδη γιο του Αττικοý. ¼λα αυτÜ συνετÝλεσαν þστε στην ΑθÞνα να ζÞσει μια απ’ τις πιο ευτυχισμÝνες περιüδους της ζωÞς του.

     Το πιο λυρικü τμÞμα του Ýργου κι αφιερþνεται στην ιδιωτικÞ ζωÞ του Αδριανοý και κýρια στη σχÝση του με το νεαρü ευνοοýμενο του, τον Αντßνοο, τον οποßο Ýχασε σε ηλικßα 20 ετþν, μÜλλον απü πνιγμü, ενþ βρισκüντουσαν στην Αßγυπτο. Η συμβατικÞ σχÝση του Αδριανοý με τη σýζυγο του Σαβßνη, οι ανÜλαφρες αγÜπες του -üπως τις αποκαλεß- με Ρωμαßες πατρικßες, ο κýκλος των νεαρþν ευνοουμÝνων που περιÝβαλλε τον αυτοκρÜτορα, üλα αυτÜ ζωντανεýουν τα ερωτικÜ Þθη της εποχÞς, Ýστω για την Üρχουσα τÜξη της Ρþμης. ΑυτÞ η ελευθεριÜζουσα συμπεριφορÜ δεν εμπüδισε τον Αδριανü να θρηνÞσει και να πενθÞσει το θÜνατο του üμορφου Αντßνοου, προς τιμÞ του οποßου Ýκτισε την πüλη Αντινüη στην Αßγυπτο, στις ακτÝς της ΕρυθρÜς ΘÜλασσας, Ýκοψε νομßσματα με τη μορφÞ του και καθιÝρωσε γιορτÝς για να θυμοýνται üλοι το üμορφο αγüρι απü τη Βιθυνßα της ΜικρÜς Ασßας, μετÜ το θÜνατο του οποßου ο Αδριανüς Ýπεσε σε βαριÜ θλßψη.
     Στο ερωτικü πÜθος του Αδριανοý και την απýθμενη θλßψη του για το χαμü του αγαπημÝνου Αντßνοου, ο ποιητÞς βρßσκει Üλλη μια "μÜσκα" που του επιτρÝπει να ξεδιπλþσει μια ακüμα πτυχÞ της ανεξερεýνητης ψυχÞς του που μÜχεται ενÜντια στη ματαιüτητα του εφÞμερου πÜθους και στο φüβο του θανÜτου. Η μÜσκα αυτÞ του προσφÝρεται στη μορφÞ του Ρωμαßου ΑυτοκρÜτορα και στο φλογερü πÜθος του τελευταßου για τον ωραßο Ýφηβο που "πνßγηκε στο Νεßλο" Þ, σýμφωνα με Üλλη εκδοχÞ, που αυτοκτüνησε αυτοθυσιαζüμενος για να δþσουν οι θεοß μακροζωßα στον γενναιüδωρο ευεργÝτη του. Ο θÜνατος του νÝου, ξαφνικüς, αδικαιολüγητος, και παρÜλογος, προκαλεß απýθμενη οδýνη και υπαρξιακÞ αγωνßα στον αυτοκρÜτορα, που γυρεýει παρηγοριÜ στη θεοποßηση του νÝου. 6 χρüνια αργüτερα, ο Αδριανüς θα πÜρει δηλητÞριο και θα βÜλει τÝλος στη ζωÞ του.
     ΠεριγρÜφεται συχνÜ ως ο πιο πολýπλευρος απü τους Ρωμαßους αυτοκρÜτορες. Του Üρεσε να επιδεικνýει τις γνþσεις του σ’ üλα τα πνευματικÜ και καλλιτεχνικÜ πεδßα. ΠÜνω απ’ üλα, υπÞρξε προστÜτης των τεχνþν: η Βßλλα του Αδριανοý στο Τßβολι Þτανε το εξοχüτερο ρωμαúκü παρÜδειγμα αλεξανδρινοý κÞπου, που αναβßωνε Ýν ιερü τοπßο, χαμÝνο σÞμερα σε μεγÜλο μÝρος εξαιτßας της καταστροφÞς των ερειπßων απü τον ΚαρδινÜλιο ντ’ ¸στε που αφαßρεσε μεγÜλο μÝρος των μαρμÜρων για να χτßσει τη Βßλλα ντ' ¸στε. Στη Ρþμη, το ΠÜνθεον, αρχικÜ χτισμÝνο απü τον Αγρßππα και κατεστραμμÝνο απü φωτιÜ το 80, χτßστηκε εκ νÝου, με τη θολωτÞ μορφÞ που βλÝπουμε μÝχρι σÞμερα. Εßναι απü τα πλÝον διατηρημÝνα αρχαßα ρωμαúκÜ κτßρια κι επηρÝασε σημαντικÜ πολλοýς απü τους μεγÜλους αρχιτÝκτονες της ΙταλικÞς ΑναγÝννησης και του Μπαρüκ.




     Πριν καν αρχßσει η περßοδος της βασιλεßας του, Ýδειχνε μεγÜλο ενδιαφÝρον για την αρχιτεκτονικÞ αλλ’, απ’ ü,τι φαßνεται, οι ενθουσιþδεις του προσπÜθειες δε τυγχÜνανε πÜντα καλýτερης κριτικÞς. Για παρÜδειγμα, ο Απολλüδωρος της Δαμασκοý, διÜσημος αρχιτÝκτων του Φüρουμ του Τραúανοý, απÝρριψε τα σχÝδιÜ του. ¼ταν ο Τραúανüς, προκÜτοχος του Αδριανοý, συμβουλεýτηκε τον Απολλüδωρο για κÜποιο πρüβλημα σχετικü με την αρχιτεκτονικÞ, ο Αδριανüς διÝκοψε για να συμβουλÝψει κÜτι, πρÜγμα που Ýκανε τον Απολλüδωρο ν’ απαντÞσει: Ξεκουμπßσου και ζωγρÜφιζε τις κολοκýθες σου. Δεν Ýχεις ιδÝα γι’ αυτÜ τα θÝματα. Κολοκýθες εννοοýσε τους θüλους που 'χε σχεδιÜσει ο Αδριανüς, üπως το Σεραπεßο στη βßλλα του. ΛÝγεται üτι μüλις διαδÝχτηκε τον Τραúανü στον αυτοκρατορικü θρüνο, εξüρισε τον Απολλüδωρο και τελικÜ τονε θανÜτωσε. Εßναι πολý πιθανüν η ιστορßα αυτÞ να κατασκευÜστηκε αργüτερα για να δυσφημßσει το χαρακτÞρα του, καθþς ο Αδριανüς, παρüλο που ‘τανε πολý δημοφιλÞς στην αυτοκρατορßα, δε θαυμαζüταν ανεξαιρÝτως απ’ üλους, οýτε κατÜ τη διÜρκεια της ζωÞς του οýτε αργüτερα.


               
Το Μαυσωλεßο του σÞμερα εßναι το ΚαστÝλ Σαντ' ¢ντζελο

     ΧÜρη στον Ανδριανü και στην ιστορßα του μπορεßς να εξερευνÞσεις πολλοýς διαφορετικοýς τομεßς που σχετßζονται με τον αρχαßο κüσμο. Εκτüς απü μεγÜλος ταξιδευτÞς, υπÞρξε και μεγÜλος προστÜτης των τεχνþν και της λογοτεχνßας. Ενδιαφερüταν για τη φιλοσοφßα, τη ζωγραφικÞ, την ποßηση, τη μουσικÞ και τη γεωμετρßα. Επßσης, Ýδειξε ιδιαßτερο ενδιαφÝρον για την αρχιτεκτονικÞ και κüσμησε τις πüλεις της αυτοκρατορßας του με üλων των ειδþν τα κτßρια. ΠολλÜ μουσεßα ανÜ τον κüσμο σÞμερα εκθÝτουν τουλÜχιστον Ýνα αριστοýργημα της περιüδου του Αδριανοý Þ ανÜθεσης του ßδιου του Αδριανοý. Η βßλα του στο Τßβολι εßναι Ýνα τερÜστιο, ανοιχτü μουσεßο εκπληκτικÞς ρωμαúκÞς αρχιτεκτονικÞς, γεμÜτο με αναπαραγωγÝς σε πλÞρη κλßμακα των αγαπημÝνων του μνημεßων απü την ΕλλÜδα και την Αßγυπτο. Την περßοδο της βασιλεßας του Αδριανοý οι πüλεις ανÜ τη ρωμαúκÞ αυτοκρατορßα Üνθισαν. ΠολλÜ εßναι τα αξιοπρüσεκτα απü τα μοναδικÜ Ýργα τÝχνης και τα λαμπρÜ κτßρια που ανÝγειρε Þ σχεδßασε ο ßδιος. Τα ßχνη του Τεßχους του Αδριανοý συνθÝτουν Ýνα μαγευτικü ταξßδι που σου προσφÝρει μια μοναδικÞ εσωτερικÞ ανασκüπηση μιας γοητευτικÞς περιüδου της αρχαßας ιστορßας, üπως επßσης σου δημιουργεß Ýναν τερÜστιο σεβασμü για τους στρατιþτες που μηχανεýτηκαν κι Ýχτισαν τα τεßχη. Το Τεßχος του Αδριανοý κατÝχει ξεχωριστÞ θÝση στο πολιτιστικü τοπßο του ΗνωμÝνου Βασιλεßου. Το τεßχος του Αδριανοý, χτßστηκε μεταξý 122-127 μ.Χ. στην ΜεγÜλη Βρετανßα, στα εκατü χιλιüμετρα απü τη θÜλασσα της Ιρλανδßας μÝχρι την Βüρεια ΘÜλασσα και προστÜτευε απü τις επιδρομÝς για τρεις αιþνες τα βüρεια σýνορα της ρωμαúκÞς αυτοκρατορßας.
     Οι ευεργεσßες του Αδριανοý στην ΕλλÜδα Þταν πολλÝς και πολλþν ειδþν. ΚατÜφερε να βÜλει τον εαυτü του στην καρδιÜ του ελληνικοý κüσμου, της ιστορßας του και του πολιτισμοý του και νομßζω üτι πÝτυχε να ενþσει τους Ρωμαßους με τους  ¸λληνες. Δεν Ýχετε παρÜ να κοιτÜξετε τις αναρßθμητες επιγραφÝς, τις αφιερþσεις και τα δημüσια Ýγγραφα που υπÜρχουν ανÜ την ελληνικÞ επικρÜτεια για να διαπιστþσετε την ευγνωμοσýνη που οι Üνθρωποι εκφρÜζουν στον ευεργÝτη τους. Επßσης, εßναι εκπληκτικü üτι τοποθÝτησαν ÜγαλμÜ του, σýμφωνα με τον Παυσανßα, μÝσα στον Παρθενþνα, κÜτι που επιβεβαιþνει ακüμα περισσüτερο την εξαιρετικÞς σημασßας παρουσßα του Αδριανοý στην κλασικÞ ΑθÞνα. ¼λα αυτÜ εßναι επιτεýγματα που δεν μπορεßς παρÜ να θαυμÜσεις. Η Πýλη του Αδριανοý εßναι ΡωμαúκÞ αψßδα. Δßνει πρüσβαση στο Ναü του Ολυμπßου Διüς και κτßστηκε προς τιμÞ του Αδριανοý στα πλαßσια της διαμονÞς του στην ΑθÞνα το Ýτος 131μ.Χ και για τα πολεοδομικÜ Ýργα που Ýκανε και διεýρυνε την ΑθÞνα. Η Πýλη εßναι κορινθιακοý ρυθμοý, ενþ καινοτομεß αρχιτεκτονικÜ διüτι συνδυÜζει την ΡωμαúκÞ αψßδα με το Ελληνικü αÝτωμα. Μαζß με τους ΑÝρηδες και το μνημεßο του ΛυσικρÜτη Þταν Ýνα απü τα αξιοθÝατα των Αθηνþν στην αρχαιüτητα. Η βιβλιοθÞκη του Αδριανοý κτßστηκε γýρω στο 132 μ.Χ. απü τον αυτοκρÜτορα Αδριανü. ΚαταστρÜφηκε απü τους Ερουλους (267 μ.Χ.) και στη συνÝχεια ενσωματþθηκε στο υστερορρωμαúκü τεßχος. ΕπισκευÜσθηκε απü τον Ρωμαßο Ýπαρχο Ερκοýλιο (412 μ.Χ.). Τον 5ο αιþνα μ.Χ. στο μÝσον της αυλÞς κτßσθηκε το τετρÜκογχο κτÞριο παλαιοχριστιανικÞς εκκλησßας. Αφοý αυτü καταστρÜφηκε στη συνÝχεια κτßσθηκαν μια τρßκλιτη βασιλικÞ (7ος αιþνας μ.Χ.) και μια μονüκλιτη (11ος αιþνας).



      Ο Αδριανüς πραγματοποßησε 5 επισκÝψεις στην ΑθÞνα, απü τις οποßες τις 3 ως Αθηναßος πολßτης με μεγÜλη διÜρκεια παραμονÞς, ενþ και πριν βασιλÝψει εßχε περιβληθεß το αξßωμα του επþνυμου Üρχοντος, που Ýλαβε για 2η φορÜ κι ως αυτοκρÜτορας το 135 μ.Χ. ΦιλοτιμÞθηκε να λαμπρýνει και να επεκτεßνει την κÜτω πüλη της ΑθÞνας με νÝα πολυτελÝστατα Ýργα, üπως Ναüς της ¹ρας και του ΠανελλÞνιου Δßα, κοινü ιερü üλων των θεþν, γυμνÜσιο και μεγαλοπρεπÞς στοÜ με βιβλιοθÞκη στην ΑγορÜ ΠαρÜλληλα νοτιοανατολικÜ της Ακρüπολης, στις üχθες του Ιλισοý, με αφετηρßα τη γνωστÞ Πýλη του Αδριανοý, ανÝγειρε καινοýργια πüλη, που την ονüμασε Αδριανοýπολη (σε αντιδιαστολÞ με την αρχαßα ΑθÞνα του ΘησÝα). ΜÝγιστο καλλþπισμα της νÝας πüλης Þταν ο Ναüς του Ολυμπßου Διüς, üπου διÝπρεπε Ýνα χρυσελεφÜντινο Üγαλμα του θεοý, του οποßου τα θεμÝλια εßχε θÝσει ο Πεισßστρατος 650 χρüνια νωρßτερα. Τιμþντας τον οι Αθηναßοι δημιοýργησαν νÝα φυλÞ που την ονüμασαν Αδριανßδα και τον απεκÜλεσαν Ολýμπιο, ΣωτÞρα και Κτßστη σε πολλÝς επιγραφÝς. Ο Αδριανüς üμως ευεργÝτησε και Üλλες πüλεις της ΕλλÜδας, üπως τα ΜÝγαρα, üπου Ýχτισε ναü του Απüλλωνος, η Κüρινθος, üπου κατασκεýασε λουτρÜ και κρÞνες, η Μαντßνεια, üπου ßδρυσε ναü του Ποσειδþνος, οι πολεις της Φωκßδας ¢βαι και ΥÜμπολις, üπου Ýχτισε ναü του Απüλλωνος, ενþ διαπλÜτυνε και τη δýσβατη οδü απü τα ΜÝγαρα μÝχρι την Κüρινθο, þστε να μποροýν να διÝρχονται δýο αντßθετα κινοýμενα Üρματα.
     ¸γραψε ποßηση λατινικÜ κι ελληνικÜ. Θεωρεßται πως συνÝγραψε και 3-4 επιγρÜμματα. Τα αποδιδüμενα επιγρÜμματα της ΠΑ εßναι τα VI 332, VΙΙ 674, ΙΧ 387 (αποδιδüμενο και στο Γερμανικü) και το ΙΧ 402. 2 απ' αυτÜ βρßσκονται και στη ΠλΑν. Σþζεται το ποßημα που 'γραψε στα λατινικÜ την þρα του θανÜτου του. Επßσης συνÝγραψε την αυτοβιογραφßα του, εργασßα üχι και τüσο μεγÜλη σ' Ýκταση Þ αποκαλυπτικüτητα, αλλÜ με στüχο να ξεκαθαρßσει διÜφορες φÞμες και να εξηγÞσει διÜφορες πρÜξεις του. Το Ýργο αυτü δεν Ýχει διασωθεß αλλ’ απ’ ü,τι φαßνεται χρησιμοποιÞθηκε απü συγγραφÝα ,εßτε τον ΜÜριο ΜÜξιμο εßτε κÜποιον Üλλο,σα βÜση για το βßο του στο Ýργο Historia Augusta. ¢λλη προσφορÜ του στη τÝχνη Þταν η γενειÜδα. Τα πορτραßτα των αυτοκρατüρων μÝχρι τüτε τους παρουσιÜζανε ξυρισμÝνους, ιδεατÝς απεικονßσεις ΕλλÞνων αθλητþν. Ο Αδριανüς εßχε γενειÜδα üπως δεßχνουν üλα του τα πορτρÝτα. Οι διÜδοχοß του αυτοκρÜτορες θ’ απεικονßζονταν με γενειÜδες για πÜνω απü 1,5 αιþνα. Μα το καλü Þτανε πως ΕλληνολÜτρες, σε βαθμü που μποροýν να θεωροýνται πλÞρως εξελληνισμÝνοι, Þταν κι οι επüμενοι δýο αυτοκρÜτορες, Αντωνßνος (138-161) και ΜÜρκος ΑυρÞλιος (161-180), χÜρη στην υποστÞριξη των οποßων φαßνεται üτι αρκετÝς ελληνικÝς πüλεις προÜχθηκαν σε ακμÞ, απολαμβÜνοντας ελευθερßα και αυτονομßα και διανýοντας περßοδο οικονομικÞς ευμÜρειας, που χαρακτηρßζεται απü την ýπαρξη σε üλες γυμνασßων, κρηνþν, στοþν, ναþν, τεχνουργεßων και σχολþν. Κι αυτü Üνετα θα το αποδþσουμε στη διδαχÞ κι επßδραση του προκατüχου των. ΤÝλος να πω πως ο Αδριανüς εκτιμοýσε τον Αντßμαχο και τη "ΘηβαÀδα" του πιüτερο κι απü τη ποßηση του ΟμÞρου. 
     Ο λυρισμüς του Ýργου επßσης δεν εßναι κραυγαλÝος αλλÜ συγκαλυμμÝνος κι αποκαλýπτεται σιγÜ-σιγÜ ξαφνιÜζοντας τον αναγνþστη, που διαβÜζει αργÜ και προσεκτικÜ, αλλιþς προσπερνιÝται χωρßς να γßνει αντιληπτüς. Ο Αδριανüς συγκινεßται πολý απü την ομορφιÜ της φýσης, του τοπßου, αλλÜ κι απ’ την τÝχνη, που δημιουργεß ο Üνθρωπος για τον Üνθρωπο εßτε πρüκειται για ποßηση, εßτε γι’ αγÜλματα ακüμα και για επιστημονικÜ και τεχνολογικÜ Ýργα. Ακüμα συγκινεßται πολý απ’ την ομορφιÜ του νεανικοý, εφηβικοý κορμιοý, απ’ την ευγÝνεια και τη γενναιοδωρßα της ψυχÞς, απ’ τον ανθρþπινο πüνο απ’ üπου κι αν προÝρχεται. ΓρÜφει "και τι Üλλο εßναι η ηδονÞ απü μια στιγμÞ παρÜφορης προσοχÞς που παραχωροýμε στο κορμß μας;" και σε Üλλο σημεßο "η σÜρκα αυτü το üργανο το φτιαγμÝνο απü μυς, αßμα κι επιδερμßδα, αυτü το Üλικο σýννεφο που Ýχει γι' αστραπÞ του την ψυχÞ". Ο λυρισμüς εκφρÜζεται συνÞθως με συνεχÞ ασýνδετα σχÞματα που κρατοýν την ανÜσα του αναγνþστη μÝχρι να ολοκληρωθοýν Þ με λßγες παρομοιþσεις, μεταφορÝς, εικüνες που ξεπηδοýν μÝσα απü σýντομες περιγραφÝς, ικανÝς üμως να ξυπνÞσουν το λυρισμü στη ψυχÞ του αναγνþστη.
     Ο Αδριανüς Þταν ουμανιστÞς και βαθýτατα φιλÝλληνας σ’ üλα του τα γοýστα. Αγαποýσε τις διδαχÝς των φιλοσüφων ΕπικτÞτου, Ηλιοδþρου και Φαβωρßνου και γενικÜ θεωρεßται επικοýρειος, üπως κι ορισμÝνοι απ’ τους φßλους του. Φρüντισε για τις κοινωνικÝς ανÜγκες του ρωμαúκοý λαοý. Μεßωσε αν και δε κατÜργησε τη δουλεßα, εξανθρþπισε το νομικü κþδικα κι απαγüρευσε τα βασανιστÞρια. ¸κτισε βιβλιοθÞκες, υδραγωγεßα, λουτρÜ και θÝατρα. Θεωρεßται απü πολλοýς ιστορικοýς σοφüς και δßκαιος: ο Σßλλερ τον αποκαλεß πρþτο υπηρÝτη της Αυτοκρατορßας, ενþ ο ¸ντουαρντ Γκßμπον θαýμαζε την ευρεßα κι ενεργÞ του ευφυÀα, καθþς και τη δικαιοσýνη και μετριοπÜθεια που τονε χαρακτÞριζαν.
      ¸κανε μεγÜλα ταξßδια, επιθεωρþντας και βελτιþνοντας τη πολεμικÞ ετοιμüτητα των λεγεþνων που στρατοπÝδευαν σε κÜθε επαρχßα. Ακüμη και πριν την Üνοδü του στο θρüνο, εßχε ταξιδÝψει στο εξωτερικü με το ρωμαúκü στρατü, αποκτþντας μεγÜλη πεßρα. ΠÝρασε κÜτι παραπÜνω απ’ το μισü της βασιλεßας του εκτüς της ΙταλικÞς ΧερσονÞσου. ¢λλοι αυτοκρÜτορες Üφηναν τη Ρþμη μüνο για να πραγματοποιÞσουνε πολεμικÝς εκστρατεßες, επιστρÝφοντας μüλις οι πüλεμοι τελεßωναν. ¸νας προγενÝστερος αυτοκρÜτορας, ο ΝÝρων, κÜποτε ταξßδεψε στην ΕλλÜδα κι επικρßθηκε για τρυφηλüτητα. Ο Αδριανüς, αντßθετα, ταξßδευε θεωρþντας το σημαντικü κομμÜτι των διοικητικþν του καθηκüντων, επιδιþκοντας να αισθανθοýν οι υπÞκοοß του μÝλη μιας συμπολιτεßας πολιτισμÝνων λαþν που θ’ απολαμβÜνανε κοινü ελληνικü πολιτισμü. Αυτü το ξεκαθÜρισε στη Σýγκλητο και στο ρωμαúκü λαü. ΣτÜθηκε εφικτü να το κÜνει επειδÞ στην Ρþμη εßχε πιστüν υποστηρικτÞ ανÜμεσα στα υψηλüτερα κλιμÜκια της ρωμαúκÞς κοινωνßας, Ýνα βετερÜνο στρατιωτικü που ονομαζüταν ΜÜρκιος Τοýρβος. Επßσης, υπÜρχουν ενδεßξεις σε κÜποιες ιστορικÝς πηγÝς πως στρατολüγησε μυστικÞ αστυνομßα, τους frumentarii, για ν’ ασκεß Ýλεγχο κι επιρροÞ σε περßπτωση που κÜτι δεν πÞγαινε καλÜ ενþ απουσßαζε στα ταξßδια του.
     Οι επισκÝψεις του σε διÜφορες περιοχÝς συνοδεýτηκαν απü δωρεÝς που περιελÜμβαναν οδηγßες για την ανÝγερση δημüσιων κτιρßων. ¹τανε γεμÜτος θÝληση να ενδυναμþσει την αυτοκρατορßα εκ των Ýσω βελτιþνοντας τις υποδομÝς, αντß να κατακτÜ και να εκμηδενßζει εξωτερικοýς εχθροýς. Η προσÞλωσÞ του στα ελληνικÜ ιδεþδη ενδυνÜμωναν τις απüψεις του: üπως πολλοß αυτοκρÜτορες πριν απü αυτüν, οι επιθυμßες του γßνονταν αποδεκτÝς σχεδüν πÜντα. Στα ταξßδια τονε συνüδευε πλÞθος αυλικþν, ανÜμεσÜ τους διοικητικοß υπÜλληλοι και κατÜ πÜσα πιθανüτηταν αρχιτÝκτονες κι οικοδüμοι. Ως αποτÝλεσμα η επßσκεψÞ του σε μßα χþρα σÞμαινε μεγÜλο οικονομικü βÜρος για τον τüπο. Αν κι η ÜφιξÞ του εßχε σαν επακüλουθο παροχÞ διÜφορων ευεργεσιþν εßναι πιθανüν αυτοß που επωμßζονταν τα Ýξοδα συντÞρησης της αποστολÞς να ‘τανε διαφορετικÞς τÜξης απ’ αυτοýς που καρπþνονταν τα οφÝλη. Για παρÜδειγμα, üταν επισκÝφτηκε την Αßγυπτο ζητÞθηκαν μεγÜλες ποσüτητες προμηθειþν, βÜρος που επωμßστηκαν οι απλοß αγρüτες και που ‘φερε σε κÜποιο βαθμü, πεßνα και δυσκολßες.
     Η στÜση του Αδριανοý απÝναντι στο θÜνατο; Η αυτοκτονßα -που ως λýση προβλημÜτων προβαλλüταν απü στωúκοýς φιλüσοφους της εποχÞς- απασχüλησε και τον Αδριανü αλλÜ τελικÜ την αρνÞθηκε ως δειλßα (;), μη θÝλοντας ν’ αμαυρþσει τη προσωπικüτητα του και την υστεροφημßα του. Στον απολογισμü ζωÞς που κÜνει, πριν πεθÜνει, μετρÜ η κληρονομιÜ που αφÞνει πßσω του για τις μελλοντικÝς γενιÝς μÝσα απ’ το κυβερνητικü του Ýργο κι αισθÜνεται σχετικÜ ικανοποιημÝνος απ’ τον τρüπο που δαπÜνησε τη σýντομη ζωÞ του.
     Ο στοχασμüς εßναι Ýντονος μες στο Ýργο αλλÜ üχι ευδιÜκριτος Üμεσα. ¹ταν Üτομο που 'χε διαμορφωθεß με την ελληνικÞ παιδεßα και δεν αφÞνεται Ýρμαιο των γεγονüτων και των πρÜξεων του αλλÜ στοχÜζεται πÜνω σ’ αυτÜ και προσπαθεß να επεμβαßνει καθορßζοντας τα, üσο μπορεß, διüτι το απρüβλεπτο της τýχης καιροφυλακτεß και ανατρÝπει μερικÝς φορÝς τους σχεδιασμοýς του. ΓρÜφει σ' Ýνα σημεßο "η ηθικÞ εßναι μια ιδιωτικÞ συμφωνßα. Η αξιοπρÝπεια εßναι μια δημüσια υπüθεση".
     Αυτü που διαπερνÜ üλο το Ýργο εßναι η πολιτικÞ του σκÝψη. ΒλÝποντας αγριüτητες του Σαρματικοý πολÝμου, γρÜφει «ο ρωμαúκüς στρατüς Ýσφαζε τους (βαρβÜρους) αιχμαλþτους γιατß δεν μποροýσαν να τους προωθÞσουν στα σκλαβοπÜζαρα της Ρþμης και της Ασßας, ενþ οι εχθροß μας,(βÜρβαροι) Ýκαιγαν ζωντανοýς τους αιχμαλþτους τους […] Λυπüμουνα κεßνους τους νεκροýς που θα μποροýσε να εßχε αφομοιþσει η Ρþμη και να χρησιμοποιοýνταν μια μÝρα σα σýμμαχοι εναντßον ορδþν πιο Üγριων ακüμα […] Γýρισα στη Ρþμη γεμÜτος τιμÝς. ΑλλÜ εßχα γερÜσει». Και στη συνÝχεια τεκμηριþνοντας την αλλαγÞ της πολιτικÞς του απü επεκτατικÞ σε φιλειρηνικÞ γρÜφει «Να βρεθεß κÜποιος να εναντιωθεß στην πολιτικÞ των κατακτÞσεων […] Αυτοß οι μακροχρüνιοι πüλεμοι εξαντλοýσαν τα αποθÝματα μιας χþρας (της Ιταλßας) …σε Üντρες. ¼σοι δεν πÝθαιναν…τους τοποθετοýσαν με το ζüρι στις νÝες κτÞσεις. Ακüμα και στην επαρχßα το σýστημα στρατολüγησης (απü ντüπιους) προκαλοýσε αταξßα σ’ üλους τους οικονομικοýς κλÜδους […]
     Επßσης το βÜρβαρο χρυσÜφι που εßχεν ανασýρει απü τη κοßτη του Δοýναβη, οι 500.000 βþλοι χρυσοý του βασιλιÜ ΔεκÝβαλου φτÜσανε ßσα-ßσα για τις γενναιοδωρßες (του Τραúανοý) προς τον (ρωμαúκü) üχλο, για τις στρατιωτικÝς δωρεÝς (προς τους αξιωματοýχους), μια παρÜλογη χλιδÞ των αγþνων και για τα πρþτα Ýξοδα της μεγÜλης περιπÝτειας της Ασßας (εκστρατεßα εναντßον ΠÜρθων) Τοýτα τα βÜρβαρα πλοýτη, παρουσιÜζανε μια πλαστÞ εικüνα της πραγματικÞς οικονομικÞς κατÜστασης. ¼,τι ερχüταν απü τον πüλεμο, ξαναγυρνοýσε στον πüλεμο.[…] Δεν εßχα την αφÝλεια να πιστεýω üτι θα Þταν πÜντα στο χÝρι μας ν’ αποφεýγουμε üλους τους πολÝμους. ΑλλÜ δεν τους Þθελα παρÜ μüνο αμυντικοýς. Ονειρευüμουνα μια στρατιÜ ειδικÜ εκπαιδευμÝνη για να διατηρεß την τÜξη στα σýνορα και να παßζει εκπολιτιστικü ρüλο στις επαφÝς του με τους βαρβÜρους των περιοχþν αυτþν. Η üποια μεγαλýτερη επÝκταση της απÝραντης αυτοκρατορßας…τελικÜ θα μας σκüτωνε».
     Το üραμα του Αδριανοý για την ΕιρÞνη Þταν μια παγκüσμια ειρÞνη, βασισμÝνη στις αξßες του Ανθρωπισμοý, της Ελευθερßας και της Ευτυχßας του ανθρþπου. Επεδßωκε ειρÞνη üχι μüνο με τους βαρβÜρους στα σýνορα της αυτοκρατορßας αλλÜ και μεταξý των λαþν στο εσωτερικü της αυτοκρατορßας. «οι αιþνια ασυμβßβαστοι ¸λληνες και Εβραßοι» τον προβληματßζουν πολý. «η τÜξη στα σýνορα δεν Ýχει καμιÜ αξßα, αν δεν Ýπειθα τοýτον τον εβραßο παλιατζÞ κι αυτüν τον Ýλληνα μπακÜλη να ζÞσουν ειρηνικÜ πλÜι πλÜι». Δεν μποροýσε üμως ν’ αρνηθεß και τους αμυντικοýς πολÝμους, üταν χρειαζüντουσαν, για να διατηρηθεß η εδαφικÞ ακεραιüτητα της ΡωμαúκÞς επικρÜτειας. Η εδραßωση της ΕιρÞνης «Þταν ο στüχος μου, üχι üμως και το εßδωλο μου» Ýλεγε.
     Ακüμα θαυμÜζει τον ελληνικü πολιτισμü για «το σπÝρμα των ιδεþν με το οποßο γονιμοποßησε τον κüσμο» αλλÜ αισθÜνεται κι υπερÞφανος για το ρωμαúκü πολιτισμü κι αναγνωρßζει ομοιüτητες και διαφορÝς τους κι ελπßζει üτι η κληρονομιÜ της Ρþμης στην ανθρωπüτητα θα εßναι εξßσου σπουδαßα με την προσφορÜ των ΕλλÞνων για τη δημιουργßα ενüς κüσμου, πιο ελεýθερου, πιο ανθρþπινου, πιο ευτυχισμÝνου. ΓρÜφει «θα Þθελα να απüφευγα τη στιγμÞ, που οι βÜρβαροι απ´ το εξωτερικü κι οι δοýλοι απ’ το εσωτερικü θα χιμÞξουν πÜνω σ’ αυτüν τον κüσμο( της ΡωμαúκÞς αυτοκρατορßας) που τους ζητÜει να τον σÝβονται Þ να τον υπηρετοýν αλλÜ που τα οφÝλη του δεν εßναι γι αυτοýς.[…]ΕπιμÝνω: το πιο απüκληρο απü τα πλÜσματα ο δοýλος, που καθαρßζει βρωμιÝς της πüλης, κι ο λιμασμÝνος βÜρβαρος, που τριγυρßζει τα σýνορα, πρÝπει να Ýχουν συμφÝρον να δουν τη Ρþμη να διαρκεß»!
     Ελπßζει να υπÜρξει Ýνας κüσμος καλýτερος στο μακρινü μÝλλον, που ο ηρωισμüς θα Ýχει αποκτÞσει καινοýργιο νüημα «üταν θα Ýχουμε ελαφρþσει τις Üχρηστες δουλεßες, τις δυστυχßες (του ανθρþπου) που δεν εßναι απαραßτητες, θα υπÜρχει πÜντα για να κρατÜ την ηρωικÞ αρετÞ του ανθρþπου, η μακρÜ σειρÜ των πραγματικþν δεινþν του ανθρþπου, ο θÜνατος, τα γηρατειÜ, οι αρρþστιες δßχως γιατρειÜ, ο Ýρωτας δßχως ανταπüκριση, η προδομÝνη φιλßα, η μετριüτητα μιας ζωÞς λιγüτερο πλατειÜς απ’ τα σχÝδια μας και περισσüτερο μουντÞς απ’ τα üνειρα μας, üλες οι δυστυχßες που οφεßλονται στη θεúκÞ φýση των πραγμÜτων»!!

     ΘÝλω να κλεßσω αυτü το πολý ενδιαφÝρον και συναρπαστικüν Üρθρο, με Ýνα ποßημα που συνÝθεσε ο ΦερνÜντο Πεσσüα, για τον Ýρωτα Αδριανοý-Αντßνοου, με τßτλο τ' üνομα του 2ου κι εßναι μüνον Ýν απüσπασμα:

                       Αντßνοος

¸τσι συνÝχιζε, σαν εραστÞς που περιμÝνει,
απü τüπο σε τüπο μ αμφιβολßα στο ταραγμÝνο νου του.
Πüτε Þταν η ελπßδα του Ýνας σκοπüς μεγÜλος
που 'τρεφε τη θÝλησÞ του για ζωÞ, πüτ' Ýνιωθε τυφλüς
μπροστÜ στην ορατÞ, θολÞ, ακαθüριστη επιθυμßα.

¼ταν ο θÜνατος κι ο Ýρωτας συναντιþνται
τι νιþθουμε δεν ξÝρουμε!

¼ταν ο θÜνατος τον Ýρωτα αποτρÝπει
δεν ξÝρουμε τι ξÝρουμε.

Πüτε η αμφιβολßα του ελπßζει,
πüτε η ελπßδα του αμφιβÜλλει.

Πüτε, αυτü που ονειρεýτηκε η επιθυμßα του,
το νüημα του ονεßρου αψηφÜ

και σε βαρýθυμο κενü παγþνει.
ΜετÜ οι θεοß ξανÜδωσαν ζωÞ
στη σβησμÝνη της αγÜπης λÜμψη.


"Ο θÜνατüς σου μου 'χει δþσει μεγαλýτερη ηδονÞ
μανιασμÝνο πÜθος σαρκικü για αιþνια ζωÞ.
Τη μοßρα την αυτοκρατορικÞ μου εμπιστεýομαι
πως οι υπÝρτατοι θεοß που αυτοκρÜτορα με κÜναν,
θα στÝρξουν να μη μου στερÞσουν μια πιο γνÞσια ζωÞ.

Η επιθυμßα μου εßναι να ζεις
για πÜντα και να μÝνεις

μια παρουσßα σαρκικÞ
στη φßλτατÞ τους χþρα,

την üμορφη, αν üχι ωραιüτερη, αφοý εκεß
τßποτα τις πεθυμιÝς μας δε βρωμßζει
οýτε πονÜ η καρδιÜ μας μ' αλλαγÝς
και χρüνο και αγþνα".


ΦερνÜντο Πεσσüα (για τον Ýρωτα Αδριανοý-Αντßνοου απüσπασμα)

 

 

Web Design: Granma - Web Hosting: Greek Servers