Βιογραφικό
Ο Joseph Étienne Frédéric Mistral (Ζοζέφ Ετιέν Φρεντερίκ Μιστράλ) ήτανε Γάλλος συγγραφέας και λεξικογράφος της προβηγκιακής μορφής της γλώσσας. Έλαβε το Βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας το 1904 σε αναγνώριση της φρέσκιας πρωτοτυπίας και της αληθινής έμπνευσης της ποιητικής του παραγωγής, η οποία αντικατοπτρίζει πιστά το φυσικό τοπίο και το εγγενές πνεύμα του λαού του και, επιπλέον, το σημαντικό έργο του ως φιλόλογος της Προβηγκίας. Ο Mistral ήταν ιδρυτικό μέλος της Félibrige και μέλος της Académie de Marseille.
Το όνομά του στη μητρική του γλώσσα ήτανε Frederi Mistral (Mistrau) σύμφωνα με την ορθογραφία Mistralian, ή Frederic Mistral (ή Mistrau) σύμφωνα με τη κλασσική ορθογραφία.
Η φήμη του Mistral οφειλόταν εν μέρει στον Alphonse de Lamartine, ο οποίος τραγούδησε τους επαίνους του στην 40η έκδοση του περιοδικού του Cours familier de littérature, μετά τη δημοσίευση του μεγάλου ποιήματος του Mistral Mirèio. Ο Alphonse Daudet, με τον οποίο διατήρησε μια μακρά φιλία, τον εγκωμίασε στο "Poet Mistral", μία από τις ιστορίες της συλλογής του Γράμματα από τον ανεμόμυλο μου (Lettres de mon moulin).
Ο Mistral γεννήθηκε 8 Σεπτέμβρη 1830 στο Maillane στο διαμέρισμα Bouches-du-Rhône στη νότια Γαλλία. Οι γονείς του ήτανε πλούσιοι γαιοκτήμονες. Ο πατέρας του, François Mistral, ήταν από το Saint-Rémy-de-Provence. Μητέρα του ήταν η Αδελαΐδα Πουλινέ. Ήδη από το 1471, ο πρόγονος του πατέρα του, Mermet Mistral, ζούσε στο Maillane. Μέχρι το 1588, η οικογένεια Mistral έζησε στο Saint-Rémy-de-Provence.
Στον Mistral δόθηκε το όνομα της Προβηγκίας "Frederi, στη μνήμη ενός φτωχού μικρού ανθρώπου που, την εποχή που οι γονείς μου φλέρταραν, έκανε γλυκά τα θελήματα αγάπης τους κι ο οποίος πέθανε λίγο αργότερα από ηλίαση". Ο Mistral δεν ξεκίνησε το σχολείο μέχρι την ηλικία των 9 ετών και γρήγορα άρχισε να παίζει truant, οδηγώντας τους γονείς του να τον στείλουν σε ένα οικοτροφείο στο Saint-Michel-de-Frigolet, που διευθύνεται από έναν Monsieur Donnat.
Αφού έλαβε το πτυχίο του στη Νιμ, ο Mistral σπούδασε νομικά στην Aix-en-Provence από το 1848 ως το 1851. Έγινε υπέρμαχος της ανεξαρτησίας της Προβηγκίας κι ιδιαίτερα για την αποκατάσταση της πρώτης λογοτεχνικής γλώσσας της πολιτισμένης Ευρώπης: της Προβηγκίας. Είχε μελετήσει την ιστορία της Προβηγκίας κατά τη διάρκεια της παραμονής του στην Aix-en-Provence. Χειραφετημένος από τον πατέρα του, ο Mistral αποφάσισε: "να αυξήσει, να αναβιώσει στη Προβηγκία το αίσθημα της φυλής ...· να κινηθεί αυτή η αναγέννηση με την αποκατάσταση της φυσικής κι ιστορικής γλώσσας της χώρας [...]· να αποκαταστήσει τη μόδα στη Προβηγκία με την πνοή και τη φλόγα της θεϊκής ποίησης". Για τον Mistral, η λέξη φυλή δηλώνει ανθρώπους που συνδέονται με τη γλώσσα, ριζωμένοι σε μια χώρα και σε μια ιστορία.
Για τις δια βίου προσπάθειές του να αποκαταστήσει τη γλώσσα της Προβηγκίας, ο Μιστράλ ήταν ένας από τους αποδέκτες του Βραβείου Νόμπελ Λογοτεχνίας του 1904, αφού προτάθηκε από δύο καθηγητές του Σουηδικού Πανεπιστημίου Ουψάλα. Ο άλλος νικητής εκείνη τη χρονιά, ο José Echegaray, τιμήθηκε για τα ισπανικά δράματά του. Μοιράστηκαν το χρηματικό έπαθλο εξίσου. Ο Mistral αφιέρωσε το μισό του στη δημιουργία του Μουσείου στην Αρλ, γνωστό στους ντόπιους ως Museon Arlaten. Το μουσείο θεωρείται η σημαντικότερη συλλογή λαϊκής τέχνης της Προβηγκίας, παρουσιάζοντας έπιπλα, φορεσιές, κεραμικά, εργαλεία και γεωργικά εργαλεία. Επιπλέον, ο Mistral τιμήθηκε με τη Légion d'honneur. Αυτό ήταν ένα πολύ ασυνήθιστο περιστατικό, δεδομένου ότι συνήθως απονέμεται μόνο για αξιοσημείωτα επιτεύγματα σε εθνικό επίπεδο, ενώ ο Mistral ήτανε μοναδικά Προβηγκιανός στο έργο και το επίτευγμά του.
Το 1876, ο Mistral παντρεύτηκε μια γυναίκα από τη Βουργουνδία, τη Marie-Louise Rivière (1857-1943) στον καθεδρικό ναό της Ντιζόν (Cathédrale Saint-Bénigne de Dijon). Δεν είχανε παιδιά. Ο Mistral πέθανε στις 25 Μάρτη 1914 στο Maillane, το ίδιο χωριό όπου γεννήθηκε.
Ο Mistral ένωσε τις δυνάμεις του με έναν από τους δασκάλους του, τον Joseph Roumanille, και πέντε άλλους ποιητές της Προβηγκίας και στις 21 Μάη 1854, ίδρυσαν το Félibrige, έναν λογοτεχνικό και πολιτιστικό σύλλογο, ο οποίος κατέστησε δυνατή τη προώθηση της οξιτανικής γλώσσας. Υπό την αιγίδα της Αγίας Εστέλ, το κίνημα καλωσόρισε επίσης Καταλανούς ποιητές από την Ισπανία, που εκδιώχθηκαν από την Ισαβέλλα Β'. Οι επτά ιδρυτές της οργάνωσης ήταν (για να χρησιμοποιήσουμε τα ονόματα της Προβηγκίας): Jóusè Roumaniho, Frederi Mistral, Teodor Aubanel, Ansèume Matiéu, Jan Brunet, Anfos Tavan και Paul Giera. Félibrige υπάρχει μέχρι σήμερα, ένας από τους λίγους εναπομείναντες πολιτιστικούς οργανισμούς σε 32 διαμερίσματα της Langue d'Oc.
Ο Mistral προσπάθησε να αποκαταστήσει τη γλώσσα της Προβηγκίας, μεταφέροντάς την στις υψηλότερες κορυφές της επικής ποίησης. Επαναπροσδιόρισε τη γλώσσα στη καθαρότερη μορφή της δημιουργώντας ένα λεξικό και μεταγράφοντας τα τραγούδια των τροβαδούρων, οι οποίοι μιλούσανε τη γλώσσα στην αρχική της μορφή. Ο Mistral είναι ο συγγραφέας του Lou Tresor dóu Félibrige (1878-1886), το οποίο μέχρι σήμερα παραμένει το πιο ολοκληρωμένο λεξικό της οξιτανικής γλώσσας κι ένα από τα πιο αξιόπιστα, χάρη στην ακρίβεια των ορισμών του. Είναι ένα δίγλωσσο λεξικό, οξιτανικά-γαλλικά, σε δύο μεγάλους τόμους, με όλες τις διαλέκτους του oc, συμπεριλαμβανομένης της Προβηγκίας. Ο Mistral οφείλει στον François Vidal το έργο της στοιχειοθεσίας και της αναθεώρησης αυτού του λεξικού.
Το σημαντικότερο έργο του Mistral είναι το Mirèio (Mireille), που δημοσιεύθηκε το 1859, μετά από οκτώ χρόνια προσπαθειών. Το Mirèio, ένα μακρύ ποίημα στη Προβηγκία που αποτελείται από δώδεκα τραγούδια, αφηγείται την ματαιωμένη αγάπη του Vincent και της Mireille, δύο νέων ανθρώπων της Προβηγκίας με διαφορετικό κοινωνικό υπόβαθρο. Το όνομα Mireille (Mirèio στη Προβηγκία) είναι ένα διπλό της λέξης meraviho που σημαίνει θαύμα. Ο Mistral χρησιμοποίησε την ευκαιρία όχι μόνο για να προωθήσει τη γλώσσα του, αλλά και για να μοιραστεί τον πολιτισμό μιας περιοχής. Μεταξύ άλλων ιστοριών, λέει για το Saintes-Maries-de-la-Mer, όπου σύμφωνα με το μύθο ο δράκος Tarasque εκδιώχθηκε και για τη διάσημη κι αρχαία Αφροδίτη της Αρλ. Προλόγισε το ποίημα με μια σύντομη ειδοποίηση σχετικά με τη προφορά της Προβηγκίας.
Το ποίημα λέει πώς οι γονείς της Mireille επιθυμούν να παντρευτεί έναν γαιοκτήμονα της Προβηγκίας, αλλά ερωτεύεται ένα φτωχό καλαθοποιό που ονομάζεται Vincent, ο οποίος την αγαπά επίσης. Αφού απορρίπτει τρεις πλούσιους μνηστήρες, μια απελπισμένη Mireille, οδηγούμενη από την άρνηση των γονιών της να την αφήσουν να παντρευτεί τον Vincent, τρέχει στο Saintes-Maries-de-la-Mer για να προσευχηθεί στους προστάτες της Προβηγκίας να αλλάξουν γνώμη για τους γονείς της. Έχοντας ξεχάσει να φέρει ένα καπέλο, πέφτει θύμα της ζέστης, πεθαίνοντας στην αγκαλιά του Βίνσεντ κάτω από το βλέμμα των γονιών της.
Ο Mistral αφιέρωσε το βιβλίο του στον Alphonse de Lamartine ως εξής:
Προς Lamartine:
Σε σένα, αφιερώνω τη Mireille: Είναι η καρδιά μου κι η ψυχή μου. Είναι το λουλούδι των χρόνων μου. Είναι ένα τσαμπί σταφύλια από το La Crau, φύλλα κι όλα, προσφορά ενός χωρικού.
Ο Λαμαρτίνος έγραψε με ενθουσιασμό:
Θα σας πω καλά νέα σήμερα! Ένας μεγάλος επικός ποιητής γεννιέται... Ένας αληθινός ομηρικός ποιητής στην εποχή μας. ... Ναι, το επικό σας ποίημα είναι ένα αριστούργημα. ... Το άρωμα του βιβλίου σου δεν θα εξατμιστεί σε χίλια χρόνια.
Το Mirèio μεταφράστηκε σε περίπου δεκαπέντε ευρωπαϊκές γλώσσες, συμπεριλαμβανομένων των γαλλικών από τον ίδιο τον Mistral. Το 1863, ο Charles Gounod το έκανε όπερα, Mireille.
ΡΗΤΑ:
* Κι αν είναι να πεθάνωμε για την Ελλάδα, θεία είναι ή δάφνη. Μια φορά κανείς πεθαίνει!
* Όταν ο Καλός Κύριος αρχίζει να αμφιβάλλει για τον κόσμο, θυμάται ότι δημιούργησε τη Προβηγκία.
* Το Aioli (κομψή Μεσογειακή σάλτσα σκόρδου) συνοψίζει τη θερμότητα, τη δύναμη και τη χαρά του ήλιου της Προβηγκίας, αλλά έχει κι άλλη αρετή: διώχνει τις μύγες.
* Το Aioli μεθάει απαλά, γεμίζει το σώμα με ζεστασιά και τη ψυχή με ενθουσιασμός. Στην ουσία του συγκεντρώνει τη δύναμη, την ευθυμία της Προβηγκίας: τον ήλιο.
ΕΡΓΑ:
Mirèio (1859)
Calendau (1867)
Lis Isclo d'or (1875) μέρος I, μέρος II
Nerto, διήγημα (1884)
La Rèino Jano, δράμα (1890)
Lou Pouèmo dóu Rose (1897)
Moun espelido, Memòri e Raconte (Mes mémoires) (1906)
Discours e dicho (1906)
La Genèsi, traducho en prouvençau (1910)
Lis óulivado (1912)
Lou Tresor dóu Felibrige ou Dictionnaire provençal-français embrassant les divers dialectes de la langue d'oc moderne (1878–1886)
Proso d'Armana (μετά θάνατον) (1926, 1927, 1930)
Κουπέ Σάντο (1867)
========================
La Coupo Santo (Το Ιερό Κύπελλο), πλήρως La Cansoun de la Coupo (Το τραγούδι του Κυπέλλου) στο πρωτότυπο σύγχρονο (ή Mistralian) πρότυπο Provençal (σε κλασικό κανόνα, La Copa Santa στο πλήρες Lo Cant de la Copa Santa (Το τραγούδι του Ιερού Κυπέλλου) ή La Cançon de la Copa (Το τραγούδι του Κυπέλλου)) θεωρείται ο ύμνος της ευγένειας. Τραγουδιέται στη Προβηγκία, μία από τις έξι οξιτανικές διαλέκτους.
Αναφέρεται σε ένα ασημένιο δισκοπότηρο που οι Καταλανοί ευγενείς πρόσφεραν στους ομολόγους τους της Προβηγκίας στις 30 Ιουλίου 1867 κατά τη διάρκεια ενός συμποσίου που πραγματοποιήθηκε στην Αβινιόν για να τους ευχαριστήσουν που έκρυψαν τον Victor Balaguer, ένα ποιητή από τη Βαρκελώνη που είχε ζητήσει πολιτικό άσυλο από την Ισπανία. Το κύπελλο φτιάχτηκε από τον Guillaume Fulconis και τον αργυροχόο Jarry.
Το κύπελλο παραδοσιακά ανατίθεται στον capolièr, ο οποίος προεδρεύει στους Ευγενείς. Παρουσιάζεται κάθε χρόνο στο ετήσιο συνέδριο της εταιρείας, που ονομάζεται la Santa Estèla. Το συμπόσιο κλείνει επίσημα όταν τραγουδιέται το Copa Santa. Γράφτηκε αρχικά από τον Frédéric Mistral για να τιμήσει τον αδελφικό δεσμό που ενώνει τα οξιτανικά και καταλανικά έθνη κι η μουσική πάρθηκε από ένα χριστουγεννιάτικο κάλαντο από το Friar Serapion: Guilhaume, Tòni, Pèire. Είναι ένας από τους πιο γνωστούς ύμνους της Οξιτανίας μαζί με το Se Canta και το De cap tà l'immortèla. Το κοινό υποτίθεται ότι πρέπει να σηκωθεί για τον τελευταίο στίχο.
Ο Mistral περιέγραψε το κύπελλο με αυτά τα λόγια στο L'Armana prouvençau:
Πρόκειται για ένα φλιτζάνι παλαιού σχήματος, που υποστηρίζεται από φοίνικα. Ενάντια στον φοίνικα, όρθιοι και αντικριστές, δύο απαλά ειδώλια που απεικονίζουν την Καταλονία και την Προβηγκία ως αδελφές. Η Προβηγκία τυλίγει το δεξί της χέρι γύρω από το λαιμό της φίλης της, ως ένδειξη φιλίας. Η Καταλονία κρατά το δεξί της χέρι στην καρδιά της και φαίνεται να την ευχαριστεί.
Στο κάτω μέρος κάθε ειδωλίου, ντυμένοι με λατινικό τρόπο και με τα στήθη τους γυμνά, βρίσκονται τα αντίστοιχα οικόσημα τους σε έναν θυρεό.
Γύρω από το κύπελλο και έξω από αυτό, γραμμένο σε μια πλεξούδα συνυφασμένη με δάφνες, μπορούν να διαβαστούν οι ακόλουθες λέξεις (στα καταλανικά):
"Αναμνηστικό που προσφέρθηκε από τους Καταλανούς Πατρίκιους στους Provençal Félibres για τη φιλοξενία που δόθηκε στον Καταλανό ποιητή Victor Balaguer, 1867".
Και στο βάθρο μπορούν να βρεθούν αυτές οι άλλες λεπτώς χαραγμένες επιγραφές:
Λένε ότι είναι νεκρό, αλλά για μένα, είναι ακόμα ζωντανό. V. Balaguer
Αχ! Μακάρι να μπορούσαν να με ακούσουν! Αχ! Μακάρι να με ακολουθούσαν! Φ. Mistral
La Cansoun de la Coupo
Προβηγκιακοί,
αυτό είναι το κύπελλο
που μας 'δωσανε Καταλανοί
Ας πιούμε με τη σειρά
Το κρασί απ' τους αμπελώνες μας
Ιερό ποτήρι
Και ξεχειλίζει
Είθε να χύσετε άφθονο
να χύσετε ρυάκια
Ο ενθουσιασμός
Κι η ενέργεια των ισχυρών
Ενός παλιού περήφανου λαού
Μπορεί να 'μαστε τελευταίοι
Και αν πέσει το σέβας
Έτσι θα πέσει
και το έθνος μας
Μιας φυλής που βλασταίνει ξανά
Μπορεί να 'μαστε οι πρώτοι βλαστοί
να 'μαστε απ' τη πατρίδα μας
Οι πυλώνες κι οι ηγέτες
Είθε να μας γεμίσετε ελπίδες
Και τα όνειρα της νεολαίας
Του παρελθόντος τις αναμνήσεις
Και τη πίστη στο επόμενο έτος
Είθε να μας χύσετε τη γνώση
της αλήθειας και της ομορφιάς
Και τις άλλες απολαύσεις
που αψηφούν τον τάφο
Είθε να μας ποτίσετε με ποίηση
Να τραγουδήσουμε όλα όσα ζούνε
Γιατί αυτή είναι αμβροσία
Π' αλλάζει τον άνθρωπο σε θεό
Για τη δόξα της γης
Εσείς οι σύμμαχοί μας επιτέλους
Καταλανοί από μακρυά,
ω αδελφοί
Ας κοινωνήσουμε μαζί
Η αγάπη του Βικεντίου
Στον Francis Jammes
Λέει: Σ' αγαπώ· δεν τρώω, δεν πίνω...
Μιρέγια, ιδέ το χόρτο εκείνο
που το ζυγώνουν τα κύματα τώρα.
Φυτρώνει στα ρηχά νερά,
δυο μόνο ανθάκια έχει μικρά
κι είναι, Μιρέγια, μια χαρά.
Όμως αν έρθει της αγάπης η ώρα,
το ένα το λούλουδο μονάχο
θα πάει κοντά σε κάποιο βράχο
τα πέταλα στον ήλιο για ν' απλώσει.
Και βλέποντας το έτσι λαμπρό,
τ' άλλο λουλούδι ερωτικό
κάνει ν' ανέβει απ' το βυθό,
ένα φιλί στο ταίρι του να δώσει.
Πάνου στο βράχο για να φτάσει
και στην αγάπη, ώσπου να σπάσει
το τρυφερό κλωνάρι του τεντώνει,
κι όταν ελεύτερο βρεθεί,
νεκρό κι ωραίο θε να συρθεί,
τ' άλλο για να 'βρει. Ένα φιλί,
Μιρέγια, κι ας πεθάνω! Είμαστε μόνοι.
μτφρ.: Κώστας Καρυωτάκης
Ο Ελληνικός Ύμνος
Με την αυγή και η θάλασσα μενεξεδένια
λάμπει, και με το φως τα πάντα ξανανιώνουν.
Νά η άνοιξη γυρίζει, νά το χελιδόνι
στον Παρθενώνα ξαναχτίζει τη φωλιά του!
Πανίερη Αθηνά, τίναξε το πουλί σου
στ’ αμπέλια μας απάνου τα σαρακωμένα.
Κι αν πρέπει να πεθάνουμε για την Ελλάδα,
θεία είν’ η δάφνη! Μια φορά κανείς πεθαίνει.
Αγάλια αγάλια αποχρυσώνεται το κύμα,
νά η άνοιξη γυρίζει, μα στα κορφοβούνια
του Προμηθέα τα σπλάχνα σκίζοντας ένα όρνιο
μεγάλο, ασάλευτο ξανοίγεται μακριάθε·
για να διώξεις το μαύρο γύπα που σε τρώει,
αρμάτωσέ μας, νέε νησιώτη, το καράβι.
Κι αν πρέπει να πεθάνουμε για την Ελλάδα,
θεία είν’ η δάφνη! Μια φορά κανείς πεθαίνει.
Τ’ ανάκρασμα τ’ ακούτε της αρχαίας Πυθίας;
«Νίκη στων ημιθέων τ’ αγγόνια!» Από την Ίδη
ώς στης Νικαίας τ’ ακρογιάλια ξανανθίζουν
αιώνιες οι ελιές. Με τ’ άρματα στα χέρια
εμπρός! Τα ύψη των βουνών ας τ’ ανεβούμε,
τους σαλαμίνικους αντίλαλους ξυπνώντας!
Αν πρέπει να πεθάνουμε για την Ελλάδα,
θεία είν’ η δάφνη! Μια φορά κανείς πεθαίνει.
Κι έλα, ετοιμάστε τα λευκά φορέματά σας,
αρραβωνιαστικιές, για να στεφανωθείτε
στο γυρισμό τους ακριβούς σας· μες στο λόγγο
γι’ αυτούς που σας γλιτώσανε κόφτε τη δάφνη.
Αγνάντια στη σκυφτή και ντροπιασμένη Ευρώπη,
ας πιούμε ξέχειλη τη δόξα, παλικάρια.
Κι αν πρέπει να πεθάνουμε για την Ελλάδα,
θεία είν’ η δάφνη! Μια φορά κανείς πεθαίνει.
Ό,τι έγινε μπορεί να ξαναγίνει, αδέρφια!
Στων πυρωμένων τούτων βράχων τη λαμπράδα
με σάρκα θεία μπόρεσ’ ο άνθρωπος να ντύσει
το φωτερότερο κι απ’ όλα τα όνειρά του.
Κι η χριστιανή ψυχή βουβή εκεί πέρα θα είναι;
Κι εμείς ενός κορμού ξερόκλαδα εκεί πέρα;
Κι αν πρέπει να πεθάνουμε για την Ελλάδα,
θεία είν’ η δάφνη! Μια φορά κανείς πεθαίνει.
Το Μαραθώνιο πεζοδρόμο ακολουθώντας
κι αν πέσουμε, το χρέος μας έχουμε κάμει!
Και με το αίμα του προγόνου μας Λεωνίδα
το αίμα μας, θριάμβων αίμα, ταιριασμένο,
θα πορφυρώσει τον καρπό τον κοραλλένιο
και το σταφύλι το κρεμάμενο στο κλήμα.
Κι αν πρέπει να πεθάνουμε για την Ελλάδα,
θεία είν’ η δάφνη! Μια φορά κανείς πεθαίνει.
Της ιστορίας μάς φέγγουν τρεις χιλιάδες χρόνια.
Ορθοί! Και πρόβαλε από τώρα το παλάτι
στον τόπο εκεί που λύθηκαν τα κακά μάγια,
κι ο Φοίνικας ξαναγεννιέται από τη στάχτη.
Στις αμμουδιές της Μέκκας διώξε το, ήλιε,
το μισοφέγγαρο μακριά απ’ τον ουρανό μας…
Αν πρέπει να πεθάνουμε για την Ελλάδα,
θεία είν’ η δάφνη! Μια φορά κανείς πεθαίνει.
1896
μτφρ.: Κωστής Παλαμάς
