Βιογραφικü
ΓεννÞθηκε στην ΕλÝα της ΚÜτω Ιταλßας στα τÝλη του 6ου αι. π.Χ. σε περιβÜλλον επηρεασμÝνο απü τις απüψεις των Πυθαγüρα και ΞενοφÜνη. Θεωρεßται η πλÝον πρωτüτυπη μορφÞ της προσωκρατικÞς σκÝψης. Σ' αντßθεση με τους ºωνες φυσιολüγους δεν αναζητÜ την ενüτητα του κüσμου σε μια φυσικÞ ουσßα, αλλÜ στην ßδια την "οντüτητα" των πραγμÜτων που μας περιβÜλλουν, στο "εßναι" üλων των üντων κι üλων των πραγμÜτων. ΕνδιαφÝρθηκε για τη διÜδοση των φιλοσοφικþν του ιδεþν και συγκÝντρωσε γýρω του μαθητÝς. Οι μεταγενÝστεροι αναφÝρονται συχνÜ στην ελεατικÞ σχολÞ, εννοþντας κυρßως αυτüν, τον νεüτερο συμπολßτη του ΖÞνωνα και τον ΜÝλισσο απü τη ΣÜμο. Η σχÝση üμως με τους μαθητÝς του εßναι σχÝση διανοητικÞς συγγÝνειας, δεν θυμßζει σε τßποτε την ιεραρχικÞ οργÜνωση της πυθαγüρειας αδελφüτητας.
Ο Παρμενßδης ο ΕλεÜτης Þτανε προ-Σωκρατικüς φιλüσοφος ιδρυτÞς της ΕλεατικÞς ΣχολÞς και θεωρεßται ο πατÝρας της μεταφυσικÞς. Οι διδασκαλßες κι οι συνεισφορÝς του Ýχουν ανακατασκευαστεß απü τμÞματα του κýριου Ýργου του ΣχετικÜ Με Τη Φýση. ΕπιπλÝον, επηρÝασε τη σκÝψη του ΠλÜτωνα και του ΑριστοτÝλη. Πßστευε üτι το κßνημα, η αλλαγÞ και η ποικιλßα των υπαρχüντων πρÜξεων Þταν μüνο κÜτι εμφανÝς και üτι υπÞρχε μüνο μια αιþνια πραγματικüτητα "Το Ον". Πρüκειται για την αρχÞ üτι "üλα εßναι Ýνα". Δεν υπÜρχουν αξιüπιστα αρχεßα που να μαρτυροýν τη μÝρα που γεννÞθηκε, αν και πιστεýεται üτι γεννÞθηκε γýρω στο 515 π.Χ. ΥπÜρχουν Üλλες ερμηνεßες που δεßχνουν üτι γεννÞθηκε μÜλλον γýρω στο Ýτος 540 π.Χ.. ΑυτÜ τα δεδομÝνα σχετßζονται Üμεσα με την ημερομηνßα ßδρυσης της ΕλÝας, επειδÞ οι ημερομηνßες που σχετßζονται με αυτοýς τους αρχαßους χαρακτÞρες συνδÝονταν με τη σειρÜ τους με κεßνες της δημιουργßας πüλεων. ¼σον αφορÜ ειδικüτερα την ΕλÝα, πιστεýεται üτι η πüλη αυτÞ ιδρýθηκε μεταξý των ετþν 540 και 530 π.Χ.. ¼πως και να 'χει γεννÞθηκε στην ΕλÝα, μÝρος που βρßσκεται στην ακτÞ της Καμπανßας, νüτια της σημερινÞς Ιταλßας..
Εßναι γνωστü üτι η οικογÝνειÜ του Þταν πλοýσια και üτι ζοýσε σε προνομιακÞ κατÜσταση. ΚÜποια αρχεßα δεßχνουν üτι ο πατÝρας του Þταν Pires. Τα μÝλη της οικογÝνειÜς του κατεßχαν θÝσεις ευγενεßας, Ýτσι απü νεαρÞ ηλικßα συνδÝονταν με διÜφορες πτυχÝς του πολιτικοý πεδßου που αποτελοýσαν το πλαßσιο τους. ΥπÞρξε μαθητÞς του ΞενοφÜνη, Ýνα φιλüσοφο που θεωρεßται στην ιστορßα σαν ο 1ος φιλüσοφος για να εξετÜσει το μυστÞριο του Θεοý και το νüημÜ του, για το λüγο αυτü θεωρεßται 1ος θεολüγος στην ιστορßα. Ως μαθητÞς του ΞενοφÜνη, Þταν σε Üμεση επαφÞ με τη διοßκηση των πολιτικþν καταστÜσεων στην ΕλÝα, ακüμα πρüτεινε νομοθετικÝς ρυθμßσεις, αλλαγÝς και προτÜσεις.
ΚατÝληξε να υποβÜλει συγκεκριμÝνες προτÜσεις στον τομÝα της νομοθεσßας στην Ýδρα του ΕλÝα, ακüμη κι ορισμÝνες πηγÝς δεßχνουνε πως Þταν αυτüς που Ýγραψε τους νüμους αυτÞς της πüλης. Αυτü Ýχει νüημα επειδÞ ερχüταν απü μια ισχυρÞ μ' επιρροÞ οικογÝνεια, οπüτε θα μποροýσε να Ýχει πρüσβαση σε αυτÝς τις θÝσεις εξουσßας. Σýντομα οι κÜτοικοι βλÝπανε με καλü μÜτι τις προτÜσεις του, γιατß θεωροýσανε πως Þταν αυτüς που 'χε δημιουργÞσει αυτÞ την ατμüσφαιρα της αφθονßας, της ευημερßας και την αρμονßα που υπÞρχε εκεßνη την εποχÞ στη πüλη τους. Το üραμÜ του απü αυτÞ την Üποψη εßχε Ýνα τüσο θετικü αντßκτυπο στους πολßτες, που δþσανε üνομα σ' αυτü: "Η ΠαρμενιδιακÞ ΖωÞ", που συνδÝεται με τον τρüπο ζωÞς του. ΑυτÞ η ιδÝα Ýγινε Ýνα ιδανικü που Þθελαν να φτÜσουν οι πολßτες της ΕλÝας.
ΠαρÜ τις üχι πολý ακριβεßς σχετικÜ με αυτü, ωρισμÝνες πληροφορßες δεßχνουν üτι μπορεß να Þταν μαθητÞς του Αναξßμανδρου στη Μßλητο. ¸λληνας γεωγρÜφος και φιλüσοφος που Þταν αντικαταστÜτης του ΘαλÞ κι ακολουθοýσανε μαζß τις διδασκαλßες του. Επßσης, εßναι πιθανüν να ακολοýθησε τη διδασκαλßα του Αμινßα, ενüς Πυθαγορεßου. ΥπÜρχουν ακüμη και πληροφορßες που πιστοποιοýν üτι Ýχτισε Ýνα θυσιαστÞριο γι' αυτüν, üταν πÝθανε. Ο ¸λληνας φιλüσοφος εßχε επßσης μαθητÝς, μεταξý των οποßων ο ΕμπεδοκλÞς κι ο Αγκριζεντας ο Ýνας φιλüσοφος κι ο Üλλος γιατρüς, αλλÜ κι ο ΖÞνων, που Þτανε λßγο μικρüτερος του κι εßχε γεννηθεß και στην ΕλÝα. Με τον ΖÞνωνα, ταξßδεψαν στην ΑθÞνα üταν Þταν 65 ετþν κι υπÜρχουνε στοιχεßα πως εκεß τον Üκουσε να μιλÜει ο ΣωκρÜτης. Σýμφωνα με τον ιστορικü Πλοýταρχο, ο πολιτικüς ΠερικλÞς πÞγαινε συνεχþς στα μαθÞματÜ του κι ενδιαφερüτανε πολý για τις διδασκαλßες του. ΕκτιμÜται πως ο Παρμενßδης πÝθανε το Ýτος 440 π.Χ..
Η φιλοσοφßα του εßχε μια αρκετÜ λογικÞ προσÝγγιση, που τον Ýκανε Ýναν απü τους πρþτους που χρησιμοποιÞσανε τη λογικÞ στις προσεγγßσεις του. ¸νας απü τους κýριους πυλþνες σκÝψης του εßναι üτι η πραγματικÞ ýπαρξη θα μποροýσε να γßνει αντιληπτÞ μüνο μÝσω λογικÞς κι üχι μÝσω αισθÞσεων. ΔηλαδÞ, μüνο η αληθινÞ γνþση θα μποροýσε να προσεγγιστεß με αποτελεσματικü κι ειλικρινÞ τρüπο μÝσω της λογικÞς κι üχι μÝσω αισθÞσεων. ΧÜρη σε αυτÞ τη σýλληψη θεωρεßται πως Þταν φιλüσοφος που δημιοýργησε τον ιδεαλισμü που πρüτεινε ο ΠλÜτωνας. Σýμφωνα με αυτüν, το ον εßναι μüνιμο και μοναδικü. Αυτüς ο φιλüσοφος υποδεικνýει üτι η εσωτερικÞ αντßφαση εμποδßζει τη κατευθυνüμενη σκÝψη προς την αναζÞτηση της ýπαρξης. Η σκÝψη του εßναι πως υπÜρχουνε δýο τρüποι επßτευξης της γνþσης. ο τρüπος της αλÞθειας, που ονομÜζεται αλÞθεια κι ο τρüπος της γνþμης, που ονομÜζεται δüξα. Δηλþνει üτι ο μüνος τρüπος για την επßτευξη της γνþσης εßναι μÝσω του 1ου τρüπου και δεßχνει πως ο 2ος εßναι γεμÜτος αντιφÜσεις και γνþση που δεν εßναι πραγματικÞ, αλλÜ μüνο φαινομενικÞ. Ο τρüπος της γνþμης Ýχει την αφετηρßα του στην ýπαρξη της μη ýπαρξης. δηλαδÞ, σε στοιχεßα που δεν εßναι πραγματικÜ, δεν εßναι αληθινÜ, που δεν υπÜρχουν. Σýμφωνα με τον Παρμενßδη, η πορεßα της Üποψης συνεπÜγεται την αποδοχÞ της μη ýπαρξης, πρÜγμα που θεωρεßται Üτοπον.
Απü την Üλλη, ο τρüπος της αλÞθειας προσπαθεß συνεχþς να αναφÝρεται στην ýπαρξη, να την ονομÜζει και να της δßνει üλη την απαραßτητη σημασßα. Εξ αιτßας αυτοý, ο Παρμενßδης δεßχνει πως αυτüς εßναι ο μüνος τρüπος προσÝγγισης της πραγματικÞς γνþσης. Τüτε, ο φιλüσοφος ορßζει üτι η σκÝψη κι η πραγματικüτητα πρÝπει να συνυπÜρχουν αρμονικÜ, χωρßς καμßα αντßφαση κι αντßρρηση. ΠρÝπει επßσης να εξεταστοýν μüνον οι αντιλÞψεις που βασßζονται σε λüγους, που μας επιτρÝπουν να προσεγγßσουμε τη γνþση με πιο παραγωγικü τρüπο. ¸δειξε πως üταν οι αντιλÞψεις ανταποκρßνονται στις αισθÞσεις, θα εßναι δυνατÞ μüνο η επßτευξη αποσταθεροποιητικþν στοιχεßων, διüτι αυτÝς μüνον αντανακλοýν Ýνα περιβÜλλον που αλλÜζει διαρκþς. ¸τσι, η πραγματικüτητα που εμφανßζεται ως αποτÝλεσμα της αντßληψης μÝσα απü τις αισθÞσεις δεν υπÜρχει πραγματικÜ, εßναι μια ψευδαßσθηση. Εßναι απλþς μια εμφÜνιση της πραγματικüτητας, αλλÜ δεν εßναι η πραγματικüτητα αυτÞ.
ΑναφÝρει επßσης πως η Ýννοια της ýπαρξης συνδÝεται αναγκαστικÜ με την Ýννοια της αιωνιüτητας. Το επιχεßρημα γι' αυτü εßναι πως αν μετατραπεß σε κÜτι Üλλο, τüτε δεν εßναι πλÝον, Ýτσι þστε γßνεται Ýνα μη-ον κι αυτü εßναι Üτοπον. ¸τσι η ýπαρξη δεν μεταβÜλλεται Þ μετασχηματßζεται με κανÝνα τρüπο, αλλÜ απλþς εßναι πÜντα η ßδια σ' üλη την Ýκταση. ¼σον αφορÜ τη γÝννηση της ýπαρξης, διαπιστþνει μ'αυτü το γεγονüς, üτι δεν θα μποροýσε να δημιουργηθεß, επειδÞ σημαßνει üτι Þταν μια εποχÞ που δεν υπÞρχε κι αν κÜτι δεν υπÜρχει, δεν εßναι. Αντßθετα, πιστεýει πως εßναι αιþνια διαχρονικü, Ýχοντας χαρακτÞρα που δεν μπορεß να γεννηθεß Þ να πεθÜνει, γιατß αυτü θα σÞμαινε üτι θα Þταν. Ομοßως, η ýπαρξη εßναι αδιαßρετη. Γι' αυτü τον φιλüσοφο, ο διαχωρισμüς υποδηλþνει την ýπαρξη κενþν. δηλαδÞ, της μη ýπαρξης. ΕπομÝνως, εßναι αδýνατο να διαιρεßται η ýπαρξη, αλλÜ πρÝπει να θεωρεßται μια ενιαßα μονÜδα. Για να εξηγÞσει αυτÞ την Ýννοια, ορßζει üτι εßναι μια σφαßρα, που üλοι οι χþροι Ýχουν το ßδιο μÝγεθος και τα ßδια συστατικÜ στοιχεßα. Στη συνÝχεια, μπορεß να θεωρηθεß ως κÜτι που δεν μπορεß να χωριστεß κι αυτü εßναι ßσο με τον εαυτü του σε üλες τις περιοχÝς του. ¸να Üλλο σημαντικü στοιχεßο αυτÞς της σφαßρας εßναι ο περιορισμüς της. ΑναφÝρει üτι υπÜρχουν üρια που περιλαμβÜνει ον, ως αποτÝλεσμα της Ýννοιας üτι η ευημερßα δεν υπüκειται σε αλλαγÝς και μετασχηματισμοýς, αλλÜ αντιστοιχεß σε μια μονÜδα.
Για πολλÜ χρüνια, οι ¸λληνες φιλüσοφοι εßχαν προβληματιστεß για τη προÝλευση üλων των πραγμÜτων κι αυτü το αρχικü στοιχεßο ονομÜστηκε ΑρχÞ. ΚÜθε φιλüσοφος συνδÝει αυτÞ την αρχÞ με συγκεκριμÝνο στοιχεßο: για μερικοýς Þταν Ýνας μüνο ενεργοποιητÞς και γι' Üλλους Þταν μια συνÜρτηση στοιχεßων. Για τον Παρμενßδη η ýπαρξη δεν Þταν Ýνα εξωτερικü στοιχεßο, αλλÜ η ßδια ικανüτητα να εßναι, να υπÜρχει κι Þταν Ýνα κοινü χαρακτηριστικü üλων των üντων. ΑυτÞ η προσÝγγιση Þταν καινοφανÞς, δεδομÝνου üτι οι Üλλες ερμηνεßες της αρχιτεκτονικÞς υποτÜχθηκαν σε εξωτερικÜ στοιχεßα, που προÝρχονταν απü τη φýση. Αντßθετα, αυτü που πρüτεινε Þταν να εντοπßσει αυτÞ την προÝλευση των πραγμÜτων, που εßναι η ßδια σε üλα τα üντα, απü μια πολý πιο ορθολογικÞ Üποψη, αφÞνοντας κατÜ μÝρος το παραδοσιακü νατουραλιστικü üραμα εκεßνης της εποχÞς. Τüτε Ýδειξε üτι üλα üσα υπÜρχουν εßναι. Απü την Üλλη πλευρÜ, αυτü που δεν υπÜρχει (üπως το σκοτÜδι Þ η σιωπÞ) δεν εßναι. ¸τσι ü,τι υπÜρχει εßναι αιþνιο κι ανεξÜντλητο και δεν μπορεß να προÝλθει απü τη μη ýπαρξη, βασικÜ επειδÞ δεν υπÜρχει. Το γεγονüς της ýπαρξης σημαßνει üτι üλες οι μονÜδες της ýπαρξης εßναι ßσες. Ισχυρßστηκε üτι μüνο η μη ýπαρξη μπορεß να εßναι διαφορετικÞ μεταξý τους, διüτι εßναι αυτü που δημιουργεß ασυνÝχεια και διακοπÝς μÝσα στον εαυτü της. ¼ντας, δεν μπορεß να δημιουργÞσει αυτÝς τις ασυνÝχειες, γιατß τüτε θα γßνει μη-ýπαρξη. ΕπιπλÝον διαπßστωσε πως η ýπαρξη, ουσιαστικÜ, δεν μπορεß να μετακινηθεß Þ να αλλÜξει, διüτι Ýτσι θα Þταν η μη ýπαρξη. ΕπομÝνως, αυτüς ο φιλüσοφος θεωρεß üτι το ον εßναι αμετÜβλητο.
Μεταξý των συμβολþν του Þταν κι η ανÜπτυξη της σχολÞς. Εκεß εμπλÝκεται σε μια φιλοσοφικÞ δραστηριüτητα που επεδßωκε να δþσει αιτßες που θα εξηγοýσαν τον τρüπο με τον οποßο η οντüτητα καταλογολογÞθηκε απü τις ιδÝες αυτÞς της σχολÞς. Ενþ μερικοß συγγραφεßς ισχυρßζονται πως Þταν ο ιδρυτÞς της ΕλεατικÞς σχολÞς, Üλλοι υποστηρßζουν üτι ο ΞενοφÜνης Þταν ο αληθινüς ιδρυτÞς. Ωστüσο, υπÜρχει συναßνεση üτι ο Παρμενßδης εßναι ο πιο αντιπροσωπευτικüς φιλüσοφος του εν λüγω σχολεßου. Μεταξý των συμβολþν του, μποροýν να θεωρηθοýν οι κριτικÝς του στον ΗρÜκλειτο, που εξÝφρασαν τις αρχÝς του μετασχηματισμοý κι Ýδειξαν üτι δεν υπÞρχε ακßνητο που παρÝμενε το ßδιο. Σýμφωνα με τον ßδιο, ο ΗρÜκλειτος Ýκανε τα πÜντα αδýνατα üταν εßπε üτι τα πÜντα ρει και τßποτα δεν παρÝμεινε. ΑυτÞ η συζÞτηση μεταξý των προΣωκρατικþν υπÞρξε απü τους πυλþνες της εξÝλιξης της φιλοσοφßας και πολλοß συγγραφεßς εξακολουθοýν να εργÜζονται σε αυτÝς τις ιδÝες.
Το μüνο γνωστü Ýργο του Þτανε το φιλοσοφικü του ποßημα με τßτλο "ΣχετικÜ με τη φýση" Σε αυτü το ποßημα ασχολεßται με διÜφορα θÝματα üπως η ýπαρξη, η αλÞθεια, η προÝλευση των θεþν κι η ßδια η φýση. Η μεγαλýτερη καινοτομßα του ποιÞματος Þταν η μεθοδολογßα της επιχειρηματολογßας της που ανÝπτυξε με αυστηρüτητα. Στο επιχεßρημÜ του, Ýκανε μια συζÞτηση για αρχÝς που Ýθεσαν συγκεκριμÝνα αξιþματα και συνÝχισαν τις επιπτþσεις τους. ΓραμμÝνο σε δακτυλικü 6μετρο, απ' üπου ευτυχþς διασþθηκαν τα πιο σημαντικÜ μÝρη. Στο ποßημα Ýνας νÝος (ο ßδιος ο Παρμενßδης) διηγεßται τη μýησÞ του στη φιλοσοφßα απü μια θεÜ, που αναλαμβÜνει να τον κρατÞσει μακρυÜ απü τις κοινÝς αντιλÞψεις των ανθρþπων, "üπου αληθινÞ εμπιστοσýνη δεν υπÜρχει", και να τον οδηγÞσει στην "ατρüμητη καρδιÜ της ολοστρüγγυλης αλÞθειας".
Οι δýο μεγÜλοι φιλüσοφοι της εποχÞς, ο ΗρÜκλειτος κι ο Παρμενßδης, θα υποδεßξουν μια Üλλη προσÝγγιση. ΣυνÞθως θεωροýμε üτι εκπροσωποýν αντßθετους πüλους στη φιλοσοφßα: ο ΗρÜκλειτος εßναι ο φιλüσοφος της αÝναης αλλαγÞς κι ο Παρμενßδης της απüλυτης ακινησßας. Κι üμως η αφετηρßα της σκÝψης τους εßναι κοινÞ. Και για τους 2 η φιλοσοφßα εßναι Üρνηση του κοινοý νου. Στις διαδεδομÝνες πεποιθÞσεις των ανθρþπων, στις θρησκευτικÝς τους πρακτικÝς, ακüμη και στις απλÝς εικüνες που σχηματßζουν για τον κüσμο, δεν υπÜρχει η παραμικρÞ δüση αλÞθειας. Ο φιλüσοφος δεν θα κολακÝψει ποτÝ το πλÞθος, δεν θα επιδιþξει να το προσεταιριστεß. Για να το αποσπÜσει απü τις βεβαιüτητÝς του δεν θα διστÜσει να κατακρßνει ανοιχτÜ τις συνÞθειες, τις αξßες και τις αντιλÞψεις του. Η φιλοσοφßα εßναι μια εντελþς νÝα μορφÞ γνþσης, η οποßα διεκδικεß ευθαρσþς την πρωτοτυπßα και την αυτονομßα της. Δεν συνδÝεται με τη θρησκευτικÞ πρακτικÞ, δεν χρωστÜ τßποτε στην ποιητικÞ παρÜδοση και στην αρχαßα σοφßα οýτε αποτελεß συνÝχεια της ιωνικÞς ιστορßας. Ο φιλüσοφος θα διαχωρßσει τη θÝση του απü κÜθε μορφÞ παλαιüτερης γνþσης, θα αποκαθηλþσει τους δασκÜλους των προηγοýμενων γενεþν.
Ο ΗρÜκλειτος κι ο Παρμενßδης θα παρουσιαστοýν ως θεματοφýλακες μιας αλÞθειας που τους ξεπερνÜ. Ο φιλüσοφος εßχε τη τýχη Þ το χÜρισμα να του αποκαλυφθεß κÜποια στιγμÞ η αλÞθεια και τþρα ανÝλαβε την αποστολÞ να τη μεταδþσει και στους Üλλους. "Μην ακοýσετε εμÝνα αλλÜ τον Λüγο" εßναι η συμβουλÞ του ΗρÜκλειτου. Ο Παρμενßδης αφηγεßται τη φιλοσοφικÞ του μýηση απü μια θεÜ που του αποκÜλυψε üτι η μüνη αληθινÞ γνþση εßναι η γνþση του ¼ντος. Λüγος κι Ον με τη φιλοσοφßα κατακτοýν βÞμα το βÞμα το βασικü τους λεξιλüγιο.
Στο Ýργο του αναπτýσσει ιδÝες κοντÜ στον υλισμü κι Ýχουν ενθαρρýνει την ανÜπτυξη αυτοý του ρεýματος σκÝψης. Οι σκÝψεις του για τη κßνηση και τη μονιμüτητα του üντος κατατÜσσονται απü ορισμÝνους ως ιδÝες του υλισμοý. Αυτü βασßζεται στο γεγονüς üτι αυτÝς οι ιδÝες αρνοýνται Ýναν απατηλü κüσμο αλλαγÞς και κßνησης κι επικεντρþνονται στο υλικü, το υπÜρχον και το ακßνητο. Μερικοß φιλüσοφοι Ýχουνε βασßσει το Ýργο τους σ' αυτü που θεωροýν üτι εßναι η Üρνηση του λογικοý κüσμου απü τον Παρμενßδη. ΑυτÞ η σκÝψη Ýχει οδηγÞσει στην ανÜπτυξη ιδεαλιστικÞς φιλοσοφßας, αν κι αυτÞ η Üρνηση δεν εκφρÜζεται κυριολεκτικÜ στο Ýργο του. ΔιÜφορες ερμηνεßες του τρüπου που Ýγραψε το ποßημÜ του Περß Φýσης ισχυρßζονται πως üχι μüνον αρνÞθηκε την ýπαρξη κενοý ως φυσικü κενü, αλλÜ αρνÞθηκε την ýπαρξη του λογικοý κüσμου ως τÝτοιου.
Στα χρüνια του Παρμενßδη ο φιλüσοφος εßναι ακüμη ελεýθερος να εκφραστεß μÝσα απü το εßδος του λüγου που ο ßδιος θεωρεß πρüσφορο. Η φιλοσοφικÞ πραγματεßα σε πεζü λüγο, üπως τη γνωρßζουμε σÞμερα, θα καθιερωθεß μüνο μετÜ τον ΑριστοτÝλη. Το γεγονüς λοιπüν üτι ο Παρμενßδης επιλÝγει τον ποιητικü λüγο, την ßδια στιγμÞ που ο ΗρÜκλειτος εκφρÜζεται με χρησμοýς κι οι Πυθαγüρειοι αποφεýγουν τη γραφÞ, Ýχει σημασßα.
Το ποßημα χωρßζεται σε 3 μÝρη. Στο εκτενÝς προοßμιο, σε καθαρÜ επικÞ γλþσσα, περιγρÜφεται η ανÜβαση του νÝου προς τις πýλες της ΗμÝρας και της Νýκτας, üπου θα συναντÞσει τη θεÜ. Το 2ο και κýριο μÝρος του ποιÞματος εßναι ο λüγος της θεÜς για τη φýση της αλÞθειας. Το 2ο και πιο αινιγματικü, απ' üπου Ýχουνε σωθεß λßγα αποσπÜσματα, θα πρÝπει να Þταν μÜλλον μια ανÜπλαση κοσμολογικþν αντιλÞψεων που θυμßζουν προγενÝστερους φιλοσüφους. Στο ποßημÜ του παρουσιÜζεται üτι Ýρχεται με Üμαξα απü τον ουρανü και συνομιλεß, αναπτýσσοντας τις φιλοσοφικÝς του απüψεις, üχι με θνητü αλλÜ με μια θεÜ. Αποδßδει με τον τρüπο αυτü τη πνευματικÞ δýναμη των απüψεων του.
ΕκθÝτει τη φιλοσοφßα του σ' Ýμμετρο λüγο (δακτυλικü εξÜμετρο), επιθυμþντας πιθανþς να τη παρουσιÜσει ως αποτÝλεσμα Θεßας ΑποκÜλυψης. Στο προοßμιο του ποιÞματoς περιγρÜφεται το ταξßδι του ποιητÞ πÜνω σ' Üρμα, καθοδηγοýμενο απü τις Κüρες του ¹λιου σε μιαν ανþνυμη ΘεÜ. Ακολουθεß η ΑλÞθεια, στην οποßα μιλÜ η ΘεÜ επιχειρþντας μια προσÝγγιση της καρδιÜς της αλÞθειας.
"...αλλÜ ωστüσο θα μÜθεις και τοýτο, πως τα δοκοýντα θα Ýπρεπε να εßναι απολýτως δεκτÜ, üλα δεκτÜ στο σýνολü τους ως üντα".
ΠαρουσιÜζοντας τα φαινüμενα ως üντα, εισÜγεται στο ποßημα το εßναι και γεννιÝται κεßνος ο κλÜδος της φιλοσοφßας που ονομÜζεται Οντολογßα, δηλαδÞ λüγος περß του "üντος", περß του "εßναι". Σ' αντßθεση με τους ºωνες, δε ρωτÜ για το "τι" των üντων, αλλÜ στρÝφει τη προσοχÞ μας στο "εßναι". Σ' Ýν Üλλο απüσπασμα αντιδιαστÝλλει το "εßναι", την ýπαρξη των üντων, με το "μηδÝν" και το απορρßπτει, μη αποδεχüμενος τη σýλληψη του απüλυτου μηδενüς ως αντßθετου στο εßναι. Παρüλο που αναφÝρει αρχικÜ τις δυο οδοýς του εßναι και του μηδενüς ως τις μüνες που μποροýν να νοηθοýν, σπεýδει να υπογραμμßσει πως η οδüς του "εßναι" εßναι η μüνη αληθινÞ κι üτι μüνο το "εßναι" μπορεß ν' αποτελÝσει αυθεντικü αντικεßμενο της νüησης. Η νüηση εδþ δεν εξαρτÜται βÝβαια απü τις αισθÞσεις, αλλÜ εισδýει στη βαθýτερη ουσßα των πραγμÜτων. ¢σχετα απü τη μεταβολÞ των εξωτερικþν πραγμÜτων το εßναι, που αφορÜ αδιακρßτως κÜθε ον, αποτελεß μοναδικü αντικεßμενο της ΑλÞθειας, η οποßα δεν αρνεßται τον Κüσμο και τη πολλαπλüτητα, τη κßνηση και τη πολυμορφßα, αλλÜ υπογραμμßζει την ενüτητα και συνÝχεια που τον διÝπει, αν φυσικÜ τον δοýμε γεμÜτο απü το "εßναι".
Στο 2ο τμÞμα του ποιητικοý του Ýργου, η ΘεÜ επικρßνει τους ανθρþπους που διχοτομοýν τον κüσμο επηρεασμÝνοι απü τις αισθÞσεις τους, κατατÜσσοντας τα üντα στις δýο αλληλοαποκλειüμενες και αντßθετες μορφÝς του φωτüς και της νýκτας. Κατüπιν η ΘεÜ παραθÝτει τη γÝνεση και τη παροýσα κατÜσταση του κüσμου, üπως προκýπτει απü την ανÜμιξη του φωτüς και της νýκτας, παραθÝτοντας ουσιαστικÜ τη κοσμογονßα και την κοσμολογßα του φιλüσοφου. ¸χουμε, λοιπüν, για πρþτη φορÜ την ανÜπτυξη ενüς δυιστικοý φιλοσοφικοý συστÞματος, αντßθετου με το μονιστικü Ιωνικü σýστημα της μßας αρχÞς του κüσμου. Ο Παρμενßδης χρησιμοποιεß δýο ισüτιμες αρχÝς-μορφÝς, που με τη συνεργασßα τους και την ανÜμειξÞ τους δημιουργοýν τον κüσμο και τον διÝπουν.
Η γλþσσα του Ýπους δεν εßναι απλþς υποβλητικÞ, εßναι η γλþσσα της παιδεßας και της θρησκεßας των ΕλλÞνων, η γλþσσα μÝσα απü την οποßα οι ¸λληνες Ýχουν εμπεδþσει τη κοινÞ τους καταγωγÞ και τις κοινÝς τους αξßες. Ο Παρμενßδης εντÜσσει τον εαυτü του στην παρÜδοση του ¼μηρου και του Ησßοδου. Φιλοδοξεß μÝσα απü την καθιερωμÝνη οδü να μεταδþσει Ýνα νÝο μÞνυμα παιδεßας: ο φιλοσοφικüς λüγος μπορεß να αντικαταστÞσει τον μýθο. Τη θÝση της Μοýσας του ποιητÞ παßρνει τþρα η θεÜ του Παρμενßδη. Ο λüγος της εßναι υποβλητικüς και δογματικüς, εßναι η ßδια η αποκÜλυψη μιας μοναδικÞς ΑλÞθειας. Εßναι üμως ταυτοχρüνως Ýνας λüγος συνεκτικüς και αποδεικτικüς, Ýνας λüγος που μπορεß να γßνει κατανοητüς μüνο αν αφυπνιστεß η λογικÞ ικανüτητα και το κριτικü πνεýμα του αποδÝκτη. ΑυτÞ εßναι Üλλωστε κι η συμβουλÞ της στον νεαρü Παρμενßδη.
Οι αρχαßοι δεν εκτιμοýσαν ιδιαßτερα τα ποιητικÜ χαρßσματÜ του. Τον θεωροýσαν μεγÜλο φιλüσοφο αλλÜ μÝτριο ποιητÞ. Οι αφηρημÝνες Ýννοιες κι οι αποδεικτικοß συλλογισμοß της Παρμενßδειας φιλοσοφßας ασφυκτιοýν μÝσα στο περßβλημα της επικÞς ποßησης. Η φιλοσοφßα Ýπρεπε να βρει τον δικü της τρüπο Ýκφρασης. Η θεωρßα του, εßναι διÜχυτη απü αμφιβολßα, κατÜ πüσον οι αισθÞσεις μποροýν να μας δþσουν την αντικειμενικÞ αλÞθεια. Ακüμα κι ο ΗρÜκλειτος αναρωτιüταν για την αντικειμενικüτητα της ΛογικÞς. Τις φιλοσοφικÝς του ιδÝες και τις προσπÜθειÝς του να ερμηνεýσει τον κüσμο εκθÝτει στο φιλοσοφικü ποßημÜ του Περß φýσεως απ' üπου σþθηκαν μüνον αποσπÜσματα.
Ο μονισμüς της ΑλÞθειας κι ο δυισμüς της Δüξας δε βρßσκονται σ' αντßθεση, αλλÜ αλληλοσυμπληρþνονται και συνδÝονται στενÜ. Η ΑλÞθεια ασχολεßται με το αμετÜβλητο εßναι, ενþ η Δüξα με το κοσμικü γßγνεσθαι. ΑνÜμεσα στα δýο τμÞματα το τμÞμα της ΑλÞθειας Þταν εκεßνο που επηρÝασε την εξÝλιξη της ελληνικÞς φιλοσοφßας περισσüτερο απ' οποιοδÞποτε Üλλο προσωκρατικü κεßμενο. Η επßδρασÞ του εßναι εμφανÞς τüσο στους μεταγενÝστερους προσωκρατικοýς üσο και στο Ýργο του ΠλÜτωνα και του ΑριστοτÝλη.
Στο διÜλογο Παρμενßδης του ΠλÜτωνα, που γρÜφτηκε σχεδüν ταυτüχρονα με τον διÜλογο Θεαßτητος , ο ΠλÜτωνας παρουσιÜζει Ýνα διανοητικü παιχνßδι αντιπαρÜθεσης ανÜμεσα στον νεαρü κι Üπειρο ακüμη στη τυπικÞ λογικÞ, ΣωκρÜτη και τους εκπροσþπους της ΕλεατικÞς σχολÞς, δηλαδÞ τον μεγÜλο Παρμενßδη και τον μαθητÞ του ΖÞνωνα. Ο ΖÞνων, Þταν κι εßναι γνωστüς απü την ικανüτητÜ του να εκμαιεýει παρÜδοξα απü εσωτερικÜ συνεπεßς θεωρßες. Στον Παρμενßδη ο νεαρüς ΣωκρÜτης παρουσιÜζει τη θεωρßα του των "Ιδεþν" και της "ΜÝθεξης" των Ιδεþν με τον αισθητü κüσμο. Οι ΕλεÜτες Παρμενßδης και ΖÞνων, Üριστοι τεχνικοß γνþστες της λογικÞς παραγωγÞς απü προκεßμενες, προσπαθοýν να εκμηδενßσουν τη θεωρßα του, αλλÜ κυρßως αντιτßθενται στη "ΜÝθεξη" των Ιδεþν με τον αισθητü κüσμο και λιγüτερο σ' αυτÞ καθ' εαυτÞ την Ýννοια των Ιδεþν.
ΕντυπωσιÜζονται üμως απü την διανοητικÞ δýναμη του ΣωκρÜτη και απü την ικανüτητÜ του να συλλÜβει μια θεωρßα üπως αυτÞ. Για τους ΕλεÜτες , üμως, η μÝθεξις αισθητþν αντικειμÝνων και του κüσμου των Ιδεþν απÝδιδε ýπαρξη, Ýστω κι υποβαθμισμÝνη, στον υλικü κüσμο, μÝσω της αλληλεπßδρασης και της συμμετοχÞς σ αυτüν του κüσμου των Ιδεþν. Αυτü Þταν αντßθετο με την "üλονÞ ουδÝν" διδασκαλßα της ΕλεατικÞς σχολÞς αλλÜ κι Ýδινε λýση στο θÝμα της επικοινωνßας του κüσμου των Ιδεþν και της ΘεúκÞς υπüστασης με τον αισθητü και φθαρτü κüσμο των θνητþν. Η "ΜÝθεξις" γινüταν το üχημα μιας πολý ολοκληρωμÝνης "αντßπαλης" Θεωρßας. Ο ΖÞνων, δεßχνει στον ΣωκρÜτη πως η θεωρßα του παρÜγει παρÜδοξα κι αντιφÜσεις. ¼μως, στο 2ο μÝρος του διαλüγου üπου ο ΠλÜτων βÜζει τους ΕλεÜτες να εξετÜσουν με τα ßδια κριτÞρια και τη δικÞ τους μονιστικÞ θεωρßα, φαßνεται üτι κι εδþ, παραβιÜζεται η αρχÞ της μη αντßφασης. Η κατÜληξη εßναι προφανÞς για τον ΠλÜτωνα, 2500 χρüνια πριν τον Godel: ακüμα κι Üριστα δομημÝνα και εσωτερικÜ συνεπÞ συστÞματα αδυνατοýν να δικαιολογÞσουν συνεπþς κÜθε τους πτυχÞ: εμπßπτουν σε αντιφÜσεις.
========================
Περß Φýσης
Ι
Οι φορÜδες που με φÝρνουν üσο φτÜνει η επιθυμßα,
με Ýπεμπαν, αφοý μ' Ýβαλαν στην πλοýσια σε γνþση οδü
της θεÜς, που μüνη φÝρνει παντοý τον σοφü Üνδρα.
Εκεß πÜνω φερüμουν, γιατß εκεß με μετÝφεραν οι πολυÜριθμες φορÜδες
Ýλκοντας το Üρμα και κüρες Ýδειχναν το δρüμο.
Κι ο Üξονας στις χνüες Ýβγαζε Þχο σφυριχτü,
φλεγüμενος: διπλοß τον Ýβιαζαν δινοýμενοι
τροχοß κι απü τις δýο πλευρÝς, καθþς βιαστικÜ Ýπεμπαν
του ¹λιου οι κüρες, Ýχοντας αφÞσει τα δþματα της Νýχτας
προς το φþς, Ýχοντας βγÜλει με τα χÝρια τους απ' το κεφÜλι τις καλýπτρες.
Εκεß εßναι οι πýλες των δρüμων της Νýχτας και της ΗμÝρας,
που ανþφλι τις περιβÜλλει και κατþφλι πÝτρινο,
κι αυτÝς, αιθÝριες, με θυρüφυλλα κλεßνουν μεγÜλα,
τα ταιριαστÜ κλειδιÜ τους κατÝχει η Δßκη η πολýποινη.
Σ' αυτÞν μιλþντας οι κüρες με λüγια μαλακÜ,
την Ýπεισαν επιτÞδεια, γρÞγορα τις πýλες
να τους ξεμανταλþσει. Και τοýτες αναπετþντας
Üνοιξαν χÜσμ' αχανÝς, στρÝφοντας των θυρüφυλλων
Ýναν-Ýναν τους πολýχαλκους Üξονες μες στους σωλÞνες,
τους με περüνες και καρφιÜ συναρμοσμÝνους. Εκεß λοιπüν ανÜμεσÜ τους
ευθεßα στο δρüμο οδÞγησαν οι κüρες Üρμα κι Üλογα.
Κι η θεÜ με καλοδÝχτηκε και το δικü μου χÝρι
με το δεξß της πÞρε, και με τα λüγια τοýτα με προσφþνησε:
-"ΝÝε, σýντροφε αθανÜτων ηνιüχων,
που φτÜνεις στο σπßτι μας με τις φορÜδες που σε φÝρνουν,
Χαßρε! Γιατß δεν σε οδÞγησε μοßρα κακÞ να πÜρεις
τοýτην την οδü, που Ýξω απü πÜτημα ανθρþπου βρßσκεται,
αλλÜ ΘÝμις και Δßκη. Εßναι ανÜγκη τα πÜντα να μÜθεις:
της πειστικÞς/ολοστρüγγυλης αλÞθειας την Üτρεμη καρδιÜ,
μα και τις δüξες των ανθρþπων, üπου δεν εßναι πιστÞ αληθινÞ.
Αλλ' ωστüσο θα μÜθεις και τοýτο, πως τα δοκοýντα
θα 'πρεπε να γßνονται απολýτως αποδεκτÜ: üλα στο σýνολü τους ως üντα.
ΙΙ
¸λα λοιπüν, εγþ θα πω -κι εσý φρüντισε το λüγο που θ' ακοýσεις-
ποιÝς μüνες οδοß αναζÞτησης πρÝπει να νοηθοýν:
Η μßα, πως εßναι και πως αδýνατο να μην εßναι,
της πειθοýς εßναι ο δρüμος, γιατß ακολουθεß την αλÞθεια.
Η Üλλη, πως δεν εßναι και πως ανÜγκη να μην εßναι,
αυτÞ σου λÝω εßναι μια στρÜτα δßχως καθüλου γνþση,
γιατß οýτε να γνωρßσεις το Μη-Ον θα μποροýσες -πρÜγμα ανÝφικτο-
οýτε να το εκφρÜσεις.
ΙΙΙ
...γιατß Νοεßν κι Εßναι εßναι το αυτü.
IV
ΑλλÜ δες με το νου üμοια τα απüντα: βÝβαια γι' αυτüν παρüντα,
γιατß (ο νοýς ) δεν θ' αποκüψει Εüν απ' τη συνÝχεια του με Εüν,
οýτε καθþς αυτü με τÜξη παντοý με κÜθε τρüπο διασκορπßζεται,
οýτε καθþς συντßθεται.
V
Το ßδιο εßναι για μÝνα,
απ' üπου κι αν αρχßσω: γιατß εκεß θα επιστρÝψω και πÜλι.
VI
ΑνÜγκη να λÝγεται και να νοεßται üτι το Εüν εßναι. Γιατß το Εßναι εßναι,
το ΜηδÝν üμως δεν εßναι. ΑυτÜ σε διατÜζω να καταλÜβεις.
Και πρþτα θα σε οδηγÞσω(;) απü τοýτην την οδü της αναζÞτησης,
μετÜ üμως απü εκεßνην που πÜνω της Üνθρωποι δßχως καθüλου γνþση
πλανþνται, δικÝφαλοι. Γιατß αμηχανßα στα στÞθη τους
οδηγεß τον πλανημÝνο νου. Κι αυτοß περιφÝρονται,
κουφοß συνÜμα και τυφλοß, σαστισμÝνοι, Üκριτα φýλα,
για τους οποßους Εßναι και Μη-Εßναι το αυτü σημαßνουν
κι üχι το αυτü και στα πÜντα αντßστροφος υπÜρχει δρüμος.
VII, VIII
Γιατß ποτÝ δεν θα επιβληθεß τοýτο: Μη-¼ντα να εßναι.
Συ üμως κρÜτα το νοý σου μακριÜ απü τοýτην την οδü της αναζÞτησης,
κι οýτε η πολýπειρη συνÞθεια να σε σπρþξει στην (Üλλη) οδü,
να περιφÝρεις το Üσκοπο μÜτι και την πολýβουη ακοÞ
και την γλþσσα, αλλÜ κρßνε με το λüγο τον πολýμαχο Ýλεγχο
που εγþ σου εξÝθεσα.
Μüνος λοιπüν ο λüγος για την οδü
απομÝνει: πως εßναι. Και πÜνω της υπÜρχουν σÞματα
πÜμπολλα: πως το Εüν αγÝννητο εßναι και ανþλεθρο,
ολüκληρο και μονογενÝς κι ατρεμÝς και τÝλειο.
Οýτε Þταν κÜποτε οýτε θα εßναι, γιατß τþρα εßναι üλο μαζß,
Ýνα, συνεχÝς. Γιατß ποια γÝννα θ' αναζητοýσες γι' αυτü;
Προς τα ποý κι απο ποý ν' αυξÞθηκε; Οýτε απü το Μη-Ον θα σ' αφÞσω
να πεßς Þ να νοÞσεις, γιατß Üφατο εßναι κι αδιανüητο
το üτι δεν εßναι. Και ποιÜ ανÜγκη θα το 'σπρωχνε
αργüτερα Þ νωρßτερα να γεννηθεß, απ' το ΜηδÝν προερχüμενο;
ΑνÜγκη λοιπüν Þ εντελþς να εßναι, Þ να μην εßναι (διüλου).
Οýτε απü το Μη-Ον θ' αφÞσει ποτÝ της πßστεως η ισχýς
να προστεθεß κÜτι στο Εüν. Κι Ýτσι οýτε να γßνει
οýτε να χαθεß το Üφησε η Δßκη, τα δεσμÜ χαλαρþνοντας,
αλλÜ το συγκρατεß. Κι η κρßση γι' αυτÜ συνßσταται σε τοýτο:
εßναι Þ δεν εßναι. ¸χει λοιπüν κριθεß, καθþς εßναι ανÜγκη,
αδιανüητη κι ανþνυμη τη μια ν' αφÞνουμε, γιατß δεν εßναι
οδüς αληθÞς. Η Üλλη üμως -üτι εßναι- να εßναι αληθινÞ.
Πως ως Εüν θα Þταν (μüνο) αργüτερα; Και πþς γεννιüταν;
Γιατß αν γεννÞθηκε, δεν εßναι, οýτε κι αν μÝλλει κÜποτε να εßναι.
¸τσι Ýσβησε η γÝνεση κι ο üλεθρος ανÞκουστος.
Οýτε διαιρετü εßναι (το Εüν), γιατß ολüκληρο εßναι üμοιο.
οýτε κÜπου κÜπως περισσüτερο, που θα το εμπüδιζε να συνÝχει,
οýτε κÜπως λιγüτερο, αλλÜ το παν εßναι γεμÜτο απü Εüν.
Γι αυτü και το παν εßναι συνεχÝς . Γιατß Εüν πρüσκειται σε Εüν.
Κι ακßνητο στα üρια δεσμþν μεγÜλων,
Üναρχο εßναι κι Üπαυστο, αφοý γÝνεση κι üλεθρος
μακριÜ πολý εκδιþχθηκαν: τα απüδιωξε η πßστη η αληθινÞ.
ºδιο και μÝνοντας στον ßδιο τüπο, κεßται καθ' αυτü
κι Ýτσι εκεß θα παραμεßνει στÝρεο. Γιατß κραταιÜ ανÜγκη
στα δεσμÜ το κρατÜ του ορßου που το περικλεßει.
Γι' αυτü δεν επιτρÝπεται ατελÝς να εßναι το Εüν:
δεν εßναι ελλιπÝς, ενþ αν Þταν, üλα θα του Ýλειπαν.
Αφοý üμως Ýσχατο υπÜρχει üριο, ολοκληρωμÝνο εßναι
απü παντοý, üμοιο με σχÞμα σφαßρας ολοστρüγγυλης,
απü τη μÝση παντοý ισοδýναμο: εδþ κÜπως περισσüτερο
κι εκεß κÜπως λιγüτερο δεν μπορεß να εßναι.
Γιατß οýτε το Μη-Ον -που θα το εμπüδιζε να φτÜσει
στο üμοιο του- εßναι, οýτε Εüν θα μποροýσε να εßναι
εδþ περισσüτερο, εκεß λιγüτερο απü Εüν, αφοý ολüκληρο εßναι απρüσβλητο.
Απü παντοý λοιπüν ßσο προς εαυτü, üμοια κεßται στα üριÜ του.
Νοεßν κι (Εßναι ως) εκεßνο, χÜριν/λüγω του οποßου εßναι το νüημα, εßναι το αυτü.
Γιατß χωρßς το Εüν (üπως ειπþθηκε)
δεν θα βρεßς το Νοεßν, οýτε αν οχρüνος εßναι Þ θα εßναι
κÜτι Üλλο απ' το το Εüν, αφοý η μοιρα το 'δεσε,
ολüκληρο κι ακßνητο να εßναι. Σ' αυτü αναφÝρονται τα ονüματα üλων
üσα οι Üνθρωποι Ýθεσαν, πιστεýοντας üτι εßναι αληθινÜ:
γÝνεση κι üλεθρος, εßναι κι üχι,
κι αλλαγÞ τüπου και χρþματος φωτεινοý μεταβολÞ.
Εδþ σου σταματþ τον πιστü λüγο και τη σκÝψη
για την αλÞθεια. Δüξες απü εδþ και πÝρα ανθρþπινες
μÜθαινε, των λüγων μου ακοýγοντας τον κüσμο τον απατηλü:
Γιατß Ýθεσαν με τις γνþμες τους μορφÝς δýο να ονομÜζουν,
που η μια τους (δÞθεν) πρÝπει να μην εßναι εδþ εßναι που Ýχουν πλανηθεß.
Κι αντιθετικÜ χþρισαν ανÜλογα με την üψη και σÞματα Ýθεσαν
χωριστÜ το Ýν´απü το Üλλο: εδþ της φλüγας πυρ αιθÝριο,
Þπιο και πανÜλαφρο, παντοý το αυτü με τον εαυτü του,
üχι üμως και με το Üλλο. Κι εκεßνο πÜλι καθ' εαυτü,
την αντßθετη νýχτα την αδαÞ, πυκνÞ και βαριÜ μορφÞ.
¼λον τοýτο τον φανερü και ταιριαστü διÜκοσμο εγþ σου εκθÝτω,
þστε ποτÝ ανθρþπου γνþμη να μη σε ξεπερÜσει.
IX
Αφοý λοιπüν τα πÜντα φþς και νýχτα ονομÜστηκαν,
κι üσα αντιστοιχοýν στις δυνÜμεις τους στο κÜθε τι αποδüθηκαν,
üλα γεμÜτα εßναι απü φως και νýχτα Üφαντη συνÜμα
ßσα και τα δýο, γιατß το ΜηδÝν σε κανÝνα τους δεν ενυπÜρχει.
Χ
Την αιθÝρια φýση θα γνωρßσεις κι üλα στον αιθÝρα
τα σÞματα, και της καθαρÞς λαμπρÞς του Þλιου
λαμπÜδα τ' αüρατα Ýργα κι απü ποý προÞλθαν.
Και της στρογγυλομÜτας σελÞνης τα περιφερüμενα Ýργα θα μÜθεις
και τη φýση της και τον ουρανü θα γνωρßσεις τον περιβÜλλοντα,
απü ποý γεννÞθηκε και πþς η ανÜγκη τον οδÞγησε και τον Ýδεσε
Τα πÝρατα των Üστρων να κρατÜει.
ΧΙ
Πþς γÞ κι Þλιος και σελÞνη
κι ο αιθÝρας ο κοινüς και ο ουρÜνιος γαλαξßας κι ο ¼λυμπος
ο Ýσχατος κι η θερμÞ δýναμη των Üστρων ορμÞθηκαν
να γßνουν
ΧΙΙ
Για με νýχτα, αντß οι στενüτερες (στεφÜνες) με Üκρατο πυρ γÝμιζαν,
κι οι επüμενες με νýχτα, ανÜμεσÜ τους üμως κομμÜτι φλüγας χýνεται.
γιατß παντοý Üρχει γÝννας στυγερÞς και μßξης,
αρσενικü στο θηλυκü.
ΧΙΙΙ
πρþτιστο απ' üλους τους θεοýς (αυτÞ) τον ¸ρωτα επινüησε...
ΧΙV
νυχτüφωτο ξÝνο φþς πλανþμενο γýρω απ' τη γη...
XV
ΠÜντα προσβλÝποντας προς τις ακτßνες του Þλιου...
XVI
¼πως κÜθε φορÜ Ýχει κανεßς το μεßγμα των πολυπλÜνητων μελþν του,
Ýτσι παρßσταται κι ο νοýς στους ανθρþπους. Γιατß (ο νοýς) το αυτü
εßναι με ü,τι η φýση των ανθρþπινων μελþν φρονεß,
σε üλους και στον καθÝνα ξεχωριστÜ: το υπερÝχον εßναι το νüημα.
ΧVII
στα δεξιÜ τ' αγüρια, στ' αριστερÜ τα κορßτσια...
ΧΙΧ
¸τσι λοιπüν Ýγιναν τοýτα κατÜ τη δüξα κι εßναι τþρα,
κι ýστερα θα τελειþσουν αφοý τραφοýν.
Σε τοýτα üνομα Ýθεσαν οι Üνθρωποι σημαδιακü για το καθÝνα...
---------------------------------------------------------------------------
απüσπασμα απü τη μετÜφραση του κýριου ΣωτÞρη Γλυκοφρýδη στο βιβλßο του Το Φως του Παρμενßδη Εκδüσεις ΕκÜτη!
"Περß Φýσηος" Παρμενßδη του ΕλεÜτη
Οι θηλυκοß μου ßπποι με μετÝφεραν ως τα πÝρατα της επιθυμßας,
üταν οδηγþντας με οι δαιμüνιες θεÝς μ’ Ýβαλαν στην περßφημη οδü,
που φÝρνει τα φþτα που θεωροýν οι συγκεντρþσεις των ανθρþπων.
αυτÞ βρισκüμουν. Τα πολý Ýφρονα Üλογα που Ýφεραν το Üρμα
κÜλπαζαν, ορßζοντας το διÜβα τους οι κυβερνÞτες κüρες.
Ο δε Üξων μÝσα στον αχü αναδýει Þχο üμοιο του σουραυλιοý
καθþς κατακαιγüταν (υποφÝροντας απü τους ξÝφρενους στροβιλισμοýς
περß τα δυο του Üκρα), üταν Ýσπευσαν για τη μεταφορÜ μου
οι κüρες του ¹λιου, οι οποßες αφοý Ýφυγαν απü τα δþματα της νýχτας
σε φως, εßχαν στα χÝρια τις καλýπτρες της μορφÞς τους.
Εκεß βρßσκονται οι πýλες της ζωÞς, της Νýχτας και της ΗμÝρας,
που Ýχουν κοινü υπÝρθυρο και ßδιο μαρμÜρινο κατþφλι
και οι αυτÝς πÝτρες οι αιθÝριες περιβÜλλουν τις μεγÜλες θýρες
αυτþν η Δßκη η πολýπονος Ýχει τα ανÜλογα διπλÜ κλειδιÜ.
Προς αυτÞν αποτÜθηκαν με σεβασμü οι κüρες, μιλþντας Þπια -γλυκÜ.
Την Ýπεισαν με συγκεκριμÝνες λÝξεις επακριβεßς, να βγÜλει Üμεσα και
πλÞρως το βαλανωτü-φιδßσιο κλεßστρο των θυρþν. Τα δε θυρüφυλλα
τερÜστιο χÜσμα Ýκαναν, καθþς μετακινÞθηκαν τα πολýχαλκα
αξüνια και με αμοιβαßο συριγμü οι περüνες των αρθρþσεων
Ýστρεψαν στα δαχτυλßδια και μÝσω του ανοßγματος αυτοý
οι κüρες γοργÜ στον αμαξωτü δρüμο πÝρασαν Üλογα και Üρμα.
Και η θεÜ με υποδÝχτηκε αγνÜ, παßρνοντας δε τρυφερÜ στο χÝρι της
το δεξß μου χÝρι, αυτÜ τα λüγια τα λαμπρÜ εßπε, προσαγορεýοντας με.
Ω νεαρÝ σýντροφε των αθανÜτων που κρατοýν της ζωÞς τα γκÝμια,
εσý που Þλθες ως το χþρο μου εδþ απü ικανÜ Üλογα φερμÝνος,
χαßρε, επειδÞ δεν σε þθησε μοßρα κακÞ να εισÝλθεις σε αυτü το δρüμο
(που για τα ανθρþπινα üντα τελειωμü δεν Ýχει), αλλÜ η θεßα τÜξη
και το δßκαιο. ΠρÝπει δε να σε πληροφορÞσω για üλα,
τüσο για της σφαιρικÞς ΑλÞθειας μου την Üτρεμη καρδιÜ
üσο και για τις γνþμες των θνητþν, üπου δεν υπÜρχει πßστη αληθÞς.
ΑλλÜ θα καταλÜβεις και αυτÜ θα μÜθεις, üτι οι υπÜρχουσες θεωρÞσεις
πρÝπει να εξετÜζονται καλÜ, περνþντας πÜντοτε απü κüσκινο τα πÜντα.
¸λα, λοιπüν, εγþ θα σου εξηγþ, εσý στα λüγια μου αναλογßσου,
αφοý ακοýσεις ποιες εßναι οι μüνες δισυπüστατες οδοß της νüησης.
Η μεν μια üτι αυτü που εßναι «εßναι» και δεν υπÜρχει το δεν εßναι,
εßναι της Πειθοýς το πλαßσιο (διüτι εκεß πατÜει γερÜ η αλÞθεια),
η δε Üλλη üτι «δεν εßναι» και ανÜγκη εßναι το εßναι να μην υπÜρχει,
αυτÞ την οδü στη φρÜζω εντελþς, λÝγοντÜς σου üτι εßναι αδιÜβατη
διüτι οýτε θα μποροýσες να γνωρßσεις το μη υπαρκτü ον (δεν εßναι
κατορθωτü) οýτε να το εκφρÜσεις.
Διüτι σκÝψη και ýπαρξη εßναι το ßδιο πρÜγμα.
Πρüσεξε üμως, και τα απüμακρα του νου εßναι με σιγουριÜ παρüντα
διüτι (ο νους) δεν θα διασπÜσει το ον απü τη συνεκτικÞ δομÞ του
διασπεßροντÜς το εδþ κι εκεß ολοκληρωτικÜ κατÜ την κοσμικÞ τÜξη
κι επανασυνθÝτοντÜς το.
Για μÝνα εßναι αδιÜφορο,
απü ποý θα ξεκινÞσω γιατß στο ßδιο σημεßο θα φθÜσω πÜλι.
ΠρÝπει το ον να εßναι ο λüγος και η νüηση διüτι εκεß υπÜρχει «εßναι»,
ενþ στο μηδÝν δεν υπÜρχει ´ εγþ αυτÜ στα αποκαλþ υπερ-νοητÜ.
Σε απομακρýνω üμως Ýτσι απ’ αυτÞν εδþ την πρþτη οδü της Ýρευνας,
ýστερα δε και απü εκεßνη, στην οποßα οι θνητοß, μη γνωρßζοντας κÜτι,
διαμορφþνονται, δßγνωμοι ´ διüτι η αμηχανßα που υπÜρχει στα στÞθη τους
ευθýνεται για το μπερδεμÝνο τους μυαλü αυτοß αυτοπροσδιορßζονται,
κουφοß μαζß και τυφλοß, κατασαστισμÝνοι, σýνολα χωρßς κριτικÞ σκÝψη,
στα οποßα αυτü που υπÜρχει και δεν εßναι, το νομßζουν Üλλοτε το Ýνα
και Üλλοτε το Üλλο, στα πÜντα δε παλινδρομεß το πλαßσιο της ζωÞς τους.
Διüτι ουδÝποτε ο τρüπος αυτüς θα καθορßσει τα μη υπÜρχοντα
αλλÜ εσý απü αυτÞ τη δισυπüστατη διαδρομÞ απομÜκρυνε το νου σου
οýτε επßσης η συνÞθεια να σε εξαναγκÜζει σε αυτüν εδþ το δρüμο της
οριακÞς προσπÜθειας, να Ýχεις Üσκοπο το βλÝμμα και την καλÞ ακοÞ σου
και τη γλþσσα, να κÜνεις üμως με τη λογικÞ σου μια ευρýτερη εκτßμηση
στα ειπωμÝνα απü εμÝνα γιατß μüνο με τα λüγια δεν μπορεßς να φτÜσεις
σε αυτü που üντως εßναι στην πορεßα πÜντως της διαδρομÞς υπÜρχουν
πÜρα πολλÝς ενδεßξεις, üτι το ενυπÜρχον ον εßναι...
