ÐåæÜ

Ðïßçóç-Ìýèéá

Ï Dali & Åãþ

ÈÝáôñï-ÄéÜëïãïé

Äïêßìéá

Ó÷üëéá-Áñèñá

ËáïãñáöéêÜ

ÅíäéáöÝñïíôåò

ÊëáóóéêÜ

Áñ÷áßá Åëë Ãñáìì

ÄéáóêÝäáóç

ÐéíáêïèÞêç

ÅéêáóôéêÜ

Ðáãê. ÈÝáôñï

Ðëçñ-Ó÷ïë-Åðéêïéí.

Öáíôáóôéêü

Åñ. Ëïãïôå÷íßá

Ãëõðô./Áñ÷éô.

ÊëáóóéêÜ ÉÉ

 
 

Áñ÷áßá Åëë Ãñáìì 

ÄéïãÝíçò, ÅìðåäïêëÞò, ºùí, ËéâÜíéïò, ÎåíïöÜíçò, Óéìùíßäçò, ÓôñÜâùí: Áñ÷áßïé Åðéãñáììáôïðïéïß êé ü÷é ìüíï!

                                          ΕισαγωγÞ

     Σε αυτü το Üρθρο, λÝω να βÜλω μερικοýς ξεχωριστοýς δημιουργοýς, που δεν πÜνε με την αρÜδα και θα 'ναι κρßμα να κρυφτοýνε μες στο σωρü με τους Üλλους. ¢λλωστε γι' αυτοýς Ýχω πολý περισσüτερα στοιχεßα κι Ýκαστος εξ αυτþν υπÞρξεν Ýντονα και σε κÜτι Üλλο (γνωστüν εννοþ) πλην των επιγραμμÜτων.  ΔιογÝνης ο ΛαÝρτιος Ýφτιαξε Ýνα σπουδαßο ευρετÞριο κÜτι σαν τη σημερινÞ Βικιπαßδεια, και πÜρα πολλÜ οφεßλουμε σε αυτüν. Ο ºων ο Χßος υπÞρξε τραγωδüς εφÜμμιλος του Αισχýλου, λÝνε μÜλιστα πως τον εßχε κερδßσει στους τραγικοýς αγþνες. Ο ΕμπεδοκλÞς Ýζησε κι Ýδρασε σε πÜρα πολλοýς τομεßς. Ο ΛιβÜνιος υπÞρξεν απü τους κορυφαßους σοφιστÝς. ο ΞενοφÜνης πÜλι Ýγραψε πÜμπολλα Ýργα, πÝραν των επιγραμμÜτων του και τÝλος ο Σιμωνßδης ο Κεßος... τß να πω γι' αυτüν τον Üνθρωπο; Δεßτε μüνοι σας παρακÜτω και πιο αναλυτικÜ, Ýναν-Ýναν κι ελπßζω να το απολαýσετε, üσο κι εγþ üσο το 'στηνα.  
Π.Χ.


==========================

 
                                         ΔιογÝνης ο ΛαÝρτιος


     Ο ΔιογÝνης ο ΛαÝρτιος (3ος αι. μ.Χ.) Þταν ιστοριογρÜφος της φιλοσοφßας της αρχαιüτητας, συγγραφÝας του Ýργου Βßοι φιλοσüφων και της χαμÝνης συλλογÞς επιγραμμÜτων την οποßα ονüμαζε ΠÜμμετρο. ¹ταν ελληνικÞς καταγωγÞς, γεννημÝνος μÜλλον στην πüλη ΛαÝρτη της Κιλικßας. Πιθανολογεßται πως Ýζησε στις αρχÝς του 3ου μ.Χ. αιþνα, üμως για τη ζωÞ του, την καταγωγÞ του, τη μüρφωση του, το σýνολο του Ýργου του, την προσωπικüτητα του, δεν γνωρßζουμε σχεδüν τßποτε, ενþ δεν υπÜρχουν και αντßστοιχα σοβαρÜ αποδεικτικÜ στοιχεßα, καθþς οι αρχαßοι συγγραφεßς δεν δßνουν σχετικÝς πληροφορßες. Για τον λüγο αυτü, οι ερευνητÝς δεν μποροýν παρÜ να τον αναζητÞσουν μÝσα απü το Ýργο του, απü στοιχεßα που σßγουρα εßναι αποσπασματικÜ και δýσκολο να επαληθευτοýν.
     Βεβαιüτητα δεν υπÜρχει οýτε για το üνομα του αφοý τα χειρüγραφα Üλλες φορÝς δßνουνε τ' üνομα ΔιογÝνης ΛαÝρτιος κι Üλλες ΔιογÝνης ο Λαερτιεýς. Μια εικασßα περιγρÜφει πως ßσως προÝρχεται απü κÜποιο πρüγονü του που λεγüτανε ΔιογÝνης ΛαερτιÜδης. Εξßσου δýσκολο εßναι να τοποθετηθεß με ακρßβεια το πüτε Ýζησε, αφοý το στοιχεßο που θα μποροýσε να βοηθÞσει και συνÜγεται απü την ταυτοποßηση της περιüδου της τελευταßας φιλοσοφικÞς σχολÞς που περιγρÜφει δεν εßναι ασφαλÝς, καθþς η κριτικÞ του κειμÝνου δεν Ýχει καταλÞξει αν στο Ýργο του δεν υπÜρχουν μεταγενÝστερες προσθÞκες Þ αν υπÞρξε κÜποιο σýγγραμμα το οποßο αντÝγραψε ο ΔιογÝνης ΛαÝρτιος. Τα επιχειρÞματα που τοποθετοýν τη ζωÞ του στις αρχÝς του 3ου αιþνα μ.Χ. Ýχουν να κÜνουν με την διερεýνηση της σκεπτικÞς σχολÞς στο βιβλßο Θ του Ýργου του, Ýως τον διÜδοχü του ΣÝξτο Εμπειρικü στο τÝλος του 2ου αιþνα μ.Χ., üπως επßσης με την διαπßστωση üτι δεν κÜνει λüγο για τον νεοπλατωνισμü. ΠÜντως, σýμφωνα με τα πιο ασφαλÞ üρια που θα μποροýσαν να υιοθετηθοýν, ο ΛαÝρτιος δεν Ýζησε πριν το 200 μ.Χ. και με βÜση τη μαρτυρßα του ΣτÝφανου Βυζαντßου που τον αναφÝρει ως Ýναν αρκετÜ παλαιü συγγραφÝα, μÜλλον Ýζησε πολý πριν το 500 μ.Χ. με πιθανÞ χρονολογßα για τους περισσüτερους ερευνητÝς τις αρχÝς του 3ου αι.
     Το κυριüτερο Ýργο του, που σþθηκε ολüκληρο, συνÞθως ονομÜζεται Βßοι φιλοσüφων, αλλÜ στην πραγματικüτητα Ýχει τον τßτλο: Βßοι και γνþμαι των εν φιλοσοφßα ευδοκιμησÜντων και των εκÜστη αιρÝσει αρεσκüντων εν επιτüμω συναγωγÞ. ΠεριÝχει τους βßους των αρχαßων φιλοσüφων και αποτελεßται απü 10 βιβλßα. ΚÜποιοι θεωροýν üτι το Ýργο αυτü κυκλοφüρησε την εποχÞ του Ρωμαßου αυτοκρÜτορα ΑλεξÜνδρου ΣεβÞρου (222-235 μ.Χ.). Στο προοßμιο του Ýργου του, ο συγγραφÝας αναζητÜ την καταγωγÞ της φιλοσοφßας, και αναλýει τις ανατολικÝς επιδρÜσεις στους ¸λληνες φιλοσüφους. Δßνει τον ορισμü της φιλοσοφßας και παρÜ τη μετριüτητα των κριτικþν και αξιολογικþν στοιχεßων, προσφÝρει σημαντικÝς πληροφορßες σχετικÜ με τη βιογραφßα και τη διδασκαλßα γνωστþν φιλοσüφων της αρχαιüτητας. Ο ßδιος δεν προβαßνει σε κρßσεις, γιατß δεν Þταν οπαδüς καμιÜς φιλοσοφικÞς σχολÞς οýτε εßχε λÜβει συστηματικÞ φιλοσοφικÞ παιδεßα. ¹ταν üμως φιλομαθÞς και πρÝπει να εßχε διαβÜσει τα περισσüτερα σχετικÜ φιλοσοφικÜ συγγρÜμματα, απü τα οποßα Üντλησε τερÜστιο υλικü γνþσεων. Αν κÜποιος θα Þθελε να βρει σε Ýνα μüνο αρχαßο Ýργο μια περßληψη των ελληνικþν ηθικþν συστημÜτων, αναμφισβÞτητα το Ýργο αυτü θα Þταν οι Βßοι Φιλοσüφων του ΔιογÝνη ΛαÝρτιου.
     Στη ΠΑ, στο 7ο βιβλßο της, υπÜρχουν 36 δικÜ του επιτýμβια επιγρÜμματα φιλοσüφων, παρμÝνα üλα απü τους Βßους, που ο ΔιογÝνης αναφÝρει üτι προÝρχονταν απü το Ýργο του που αποκαλοýσε ΕπιγρÜμματα Þ ΠÜμμετρο. Η ΠÜμμετρος περιεßχε επιγρÜμματα που μιλοýσαν για χαρακτηριστικÜ διασÞμων ανδρþν. Εκτüς απü τα επιγρÜμματα της ΠαμμÝτρου, στην ΠαλατινÞ Ανθολογßα βρÝθηκαν και επιγρÜμματα Üλλων τα οποßα αναφÝρονται στους Βßους του ΔιογÝνη, με την ßδια σειρÜ (7.615-619) για τους Μουσαßο, Λßνο, ΟρφÝα, Κλεüβουλο και Περßανδρο. ΚαταρχÜς, χρησιμοποßησε πρωτüτυπα στοιχεßα απü διαθÞκες, επιστολÝς (üχι πÜντα γνÞσιες) και δικαστικÜ κεßμενα. ΚατÜ δεýτερο λüγο, χρησιμοποßησε λογοτεχνικÜ στοιχεßα, üπως αναφορÝς απü κωμωδßες εναντßον φιλοσüφων και στßχους απü την ΙλιÜδα και την Οδýσσεια. ΤÝλος, Üντλησε πληροφορßες απü φιλοσοφικÝς πηγÝς, üπως επιμÝρους συγγραφÝς για τους φιλοσüφους, τις αιρÝσεις τους, τους καταλüγους μελþν και ηγετþν τους Þ δοξογραφικÝς συλλογÝς που περιεßχαν τα ουσιþδη σημεßα της διδασκαλßας κÜθε αιρÝσεως. Η Ýκθεση της αρχαßας φιλοσοφßας, που επιχεßρησε ο ΔιογÝνης ΛαÝρτιος, παρÜ τα συστηματικÜ και τα Üλλα ελαττþματÜ της, αποτελεß πολýτιμη πηγÞ για τον σýγχρονο ιστορικü τÞς φιλοσοφßας, που μπορεß να φτÜσει σε μια σχετικÜ πιστÞ εικüνα της πραγματικüτητας üταν ελÝγξει τα δεδομÝνα αυτÜ και τα συνδυÜσει με Üλλες συναφεßς πληροφορßες. Το Ýργο του περιÝχει συνολικÜ τα παρακÜτω βιβλßα:

Βιβλßο Α: ΘαλÞς, Σüλων, Χßλων, Πιττακüς, Βßας, Κλεüβουλος, Περßανδρος, ΑνÜχαρσις, Μýσων, Επιμενßδης, Φερεκýδης
Βιβλßο Β: Αναξßμανδρος, ΑναξιμÝνης, Αναξαγüρας, ΑρχÝλαος, ΣωκρÜτης, Ξενοφþν, Αισχßνης, Αρßστιππος ο Κυρηναßος, Φαßδων, Ευκλεßδης, Στßλπων, Κρßτων, Σßμων, Γλαýκων, Σιμμßας, ΚÝβης, ΜενÝδημος
Βιβλßο Γ: ΠλÜτων
Βιβλßο Δ: Σπεýσιππος, ΞενοκρÜτης, ΠολÝμων (σχολÜρχης), ΚρÜτης ο Αθηναßος, ΚρÜντωρ, Αρκεσßλαος, Βßων, Λακýδης, ΚαρνεÜδης, Κλειτüμαχος
Βιβλßο Ε: ΑριστοτÝλης, Θεüφραστος, ΣτρÜτων, Λýκων, ΔημÞτριος, Ηρακλεßδης
Βιβλßο Στ: ΑντισθÝνης, ΔιογÝνης, Μüνιμος, Ονησßκριτος, ΚρÜτης, ΜητροκλÞς, Ιππαρχßα, ΜÝνιππος, ΜενÝδημος
Βιβλßο Ζ: ΖÞνων, Αρßστων, ¹ριλλος, Διονýσιος, ΚλεÜνθης, Σφαßρος, Χρýσιππος
Βιβλßο Η: Πυθαγüρας, ΕμπεδοκλÞς, Επßχαρμος, Αρχýτας, Αλκμαßων, ºππασος, Φιλüλαος, Εýδοξος
Βιβλßο Θ: ΗρÜκλειτος, ΞενοφÜνης, Παρμενßδης, ΜÝλισσος, ΖÞνων ΕλεÜτης, Λεýκιππος, Δημüκριτος, Πρωταγüρας, ΔιογÝνης ο ΑπολλωνιÜτης, ΑνÜξαρχος, Πýρρων, Τßμων
Βιβλßο Ι: Επßκουρος


==========================


                               ΕμπεδοκλÞς ο Ακραγαντινüς

     Ο ΕμπεδοκλÞς ο Ακραγαντινüς (495 π.Χ. - 435 π.Χ.) Þταν αρχαßος ¸λληνας πυθαγüρειος φιλüσοφος, Ýνας απü τους σπουδαιüτερους αντιπροσþπους της προσωκρατικÞς ελληνικÞς φιλοσοφßας, φυσικüς, μηχανικüς, εφευρÝτης, ιατρüς, μουσικüς και ποιητÞς. ΓεννÞθηκε στον ΑκρÜγαντα, δεýτερη, ως προς τον πλοýτο και την δýναμη, πüλη της Σικελßας στην ΚÜτω Ιταλßα. Αξßζει να αναφερθεß üτι εßναι ο μüνος γηγενÞς πολßτης μιας δωρικÞς πολιτεßας που Ýπαιξε μεγÜλο ρüλο στην ιστορßα της φιλοσοφßας. Η σýγχρονη κοινωνßα της πüλης που γεννÞθηκε τον τιμÜ ονομÜζοντας Porto Empedocle το τεχνητü λιμÜνι του üρμου του ΑκρÜγαντα.

     Η καταγωγÞ του ανÜγεται σε αρχοντικÞ και επιφανÞ οικογÝνεια. ¹ταν εγγονüς του ΕμπεδοκλÞ ο οποßος στÝφθηκε ολυμπιονßκης στο ιππικü αγþνισμα του κÝλη το 496 π.Χ., στην ßδια διοργÜνωση με τον γιü του -και θεßο του φιλοσüφου ΕμπεδοκλÞ- τον Εξαßνετο ο οποßος Ýγινε ολυμπιονßκης της πÜλης. Ο πατÝρας του ΕμπεδοκλÞ του φιλοσüφου Þταν ο ΜÝτων Þ Αρχßνομος, που κατεßχε υψηλü αξßωμα στη διακυβÝρνηση του τüπου του. ΜÜλιστα, üπως υποθÝτουν οι ειδικοß, το δεýτερο απü τα παραδιδüμενα ονüματα του πατÝρα του ΕμπεδοκλÞ δεν εßναι κýριο αλλÜ προσηγορικü του δημοσßου λειτουργÞματüς του. Ο ΜÝτων, πρωταγωνιστÞς στις πολιτικÝς διαμÜχες του τüπου το 470 π.Χ,. συνÝργησε στην κατÜλυση της αριστοκρατικÞς τυραννßας του Θρασυδαßου, που εßχε διαδεχθεß τον πατÝρα του ΘÞρωνα.
     Ο ΕμπεδοκλÞς συνεχßζει και συμπληρþνει το Ýργο των προγüνων του. ¼ταν η μερßδα των ολιγαρχικþν φÜνηκε να επανακτÜ την ισχý της, επιτßθεται εναντßον της, κÞρυκας και προστÜτης των δικαιωμÜτων του λαοý. Επανιδρýει την δημοκρατßα. ΛÝγεται μÜλιστα üτι του προσÝφεραν το βασιλικü στÝμμα, αλλÜ το απÝρριψε με περιφρüνηση. Με αυτÞν του την χειρονομßα θυμßζει μια ανÜλογη χειρονομßα του εφÜμιλλου με αυτüν στη φιλοσοφßα ΗρÜκλειτου. Ο βßος του εßναι γεμÜτος με απüκρυφες ιστορßες και θαýματα που αγγßζουν τα üρια του μýθου. Στο πρüσωπο του οι Ακραγαντßνοι δεν Ýβλεπαν μüνο Ýναν μεγÜλο φιλüσοφο αλλÜ και Ýναν Üξιο πολιτικü, ιατρü, μÜντη, μÜγο και ποιητÞ. Ο ποιητÞς ΚωστÞς ΠαλαμÜς αναφÝρει γι' αυτüν üτι εμφανιζüταν παντοý και ασκοýσε την περßφημη χÜρη του, δραστÞριος πολιτικüς, τολμηρüς φιλüσοφος, χρυσüστομος ρÞτορας, μεγαλεπÞβολος μηχανικüς, πανεπιστÞμων ερευνητÞς, γιατρüς, θεüσοφος, μÜγος, κýριος üλων των ειδþν του λüγου, ευρετÞς της ρητορικÞς, üπως τον αποκαλεß ο ΑριστοτÝλης, ραψωδüς, υμνωδüς, üπως ο ßδιος αποκαλεß τους ποιητÝς, ιερÝας, προφÞτης. Τονßζει üτι κατευνÜζει και διεγεßρει τους ανÝμους, üτι θεραπεýει τις ασθÝνειες και τα γηρατειÜ, üτι επαναφÝρει νεκροýς στη ζωÞ, και üτι üλοι τον τιμοýν ως θεü. ΚÜθε φορÜ που μπαßνει στις πüλεις οι Üνθρωποι τον περιστοιχßζουν και ζητοýν τη βοÞθειÜ του, του ζητοýν να θεραπεýσει κÜθε εßδους ασθÝνεια και τον προκαλοýν για προφητεßες.
     Η ζωÞ του υπÞρξε αντικεßμενο πολλþν μυθοπλασιþν και, σýμφωνα με τις δοξασßες του περß μετενσÜρκωσης, Þταν κι ο ßδιος, üπως δηλþνει, δαßμονας που Ýπεσε σε βαρý αμÜρτημα, ξÝπεσε απü τη θεúκÞ φýση του και πÝρασε διαδοχικÜ απü σþμα ζþου, φυτοý και ανθρþπου, περιπλανþμενος στο σýμπαν, προορισμÝνος üμως, αργÜ Þ γρÞγορα να ξαναπÜρει την αρχικÞ του φýση. Μεταξý των παραδüσεων που αφηγεßται ο ΔιογÝνης ΛαÝρτιος για τον θÜνατο του ΕμπεδοκλÞ (Βßοι Φιλοσüφων, Η´ 69-72), εßναι üτι αναλÞφθηκε στον ουρανü αποθεωθεßς, καθþς και üτι ρßχτηκε στον κρατÞρα της Αßτνας. Απü τα σωζüμενα αποσπÜσματα των Ýργων του ΕμπεδοκλÞ εξÜγεται üτι ο συγγραφÝας τους, εκτüς απü τη γενικÞ ΦυσικÞ, εßχε και ειδικüτερες γνþσεις Φυσιογνωσßας και ΙατρικÞς, ιδιαßτερα Φυσιολογßας, Ανατομßας και Εμβρυολογßας, και üτι Ýτσι συνδεüταν με τη μεγÜλη ιατρικÞ παρÜδοση της ΚÜτω Ιταλßας.
     Σ' Ýναν ιδιαßτερο χþρο, üπου δÝσποζαν οι ορφικÝς κι οι πυθαγüρειες διδασκαλßες, ο ΕμπεδοκλÞς δημιοýργησε τη δικÞ του φιλοσοφßα, στο περιεχüμενο της οποßας εßναι φανερÞ η επßδραση των παραπÜνω ιδεþν, καθþς και της σκÝψης των προγενεστÝρων του φιλοσüφων, ιδßως του Παρμενßδη, στου οποßου τη γλþσσα και τη σκÝψη οφεßλει πολλÜ. Εßναι πολý πιθανÞ η μαρτυρßα üτι ο ΕμπεδοκλÞς εßχε μαθητεýσει σε Πυθαγüρειους, Üποψη που ενισχýεται απü την επßδραση στον τρüπο γραφÞς του. Αναμφßβολα, κýρια φιλοδοξßα του ΕμπεδοκλÞ δεν Þταν η αναγνþριση της φιλολογικÞς ευφυÀας του, üσο η παραδοχÞ απü τους ανθρþπους, ως πραγματικÞς αποστολÞς του, της προφητικÞς και ιερατικÞς, της μυστηριακÞς, με μια λÝξη, δρÜσης του[εκκρεμεß παραπομπÞ]. Φαßνεται üτι η ζωÞ του Þταν πολý σεμνÞ και μεγαλοπρεπÞς, üτι του απονÝμονταν ýψιστες τιμÝς και κυκλοφοροýσαν διαδüσεις για εξαßρετες πρÜξεις του και θαýματα.
     Ο ΕμπεδοκλÞς εßναι το σýμβολο της ποιητικÞς μεγαλοφυÀας. Το Üριστο κριτÞριο της αξßας του ΕμπεδοκλÞ εßναι τα Ýργα του. Ο ΕμπεδοκλÞς Þταν ο τρßτος και τελευταßος φιλüσοφος μετÜ τον ΞενοφÜνη και τον Παρμενßδη, που διÜλεξε να εκθÝσει τη φιλοσοφßα του σε στßχους, και μÜλιστα σε δακτυλικü εξÜμετρο. Με δεδομÝνη αυτÞ την επιλογÞ του μÝτρου σε συνδυασμü με την ιωνικÞ διÜλεκτο στην οποßα εßναι γραμμÝνοι οι στßχοι, γßνεται κιüλας αισθητü Ýνα απü τα πιο βασικÜ χαρακτηριστικÜ της ποßησÞς του: η σχÝση με το Ýπος και συγκεκριμÝνα με τον ¼μηρο και τον Ησßοδο, των οποßων η μελÝτη επηρÝασε βαθιÜ το Ýργο του. Χρησιμοποßησε τον Ýμμετρο, πιθανþς για να προσδþσει στο Ýργο του αποκαλυπτικü κýρος. Θεωρεßται ο τελευταßος προσωκρατικüς που εκθÝτει τη διδασκαλßα του Ýμμετρα, αλλÜ και ο τελευταßος προσωκρατικüς που βρßσκεται υπü την επÞρεια της θεογονικÞς παρÜδοσης.
     Ο ΕμπεδοκλÞς Þταν δεινüς περß την φρÜσιν η δε γλωσσικÞ ÝκφρασÞ του εßναι χυμþδης, προδßδει ενθουσιαστικÞ ορμÞ και φαντασßα, παρÜγει πλÞθος νÝων ποιητικþν εικüνων και σχημÜτων, προσφÝρει Ýνα μεγÜλο αριθμü λÝξεων, που συναντοýμε για πρþτη Þ και για μοναδικÞ φορÜ στην αρχαßα Γραμματεßα («ἅπαξ εἰρημÝνα»). Στο συγγραφικü Ýργο του ΕμπεδοκλÞ αποδßδονται πολý περισσüτερα Ýργα απü αυτÜ που σþζονται. ΣυγκεκριμÝνα Ýγραψε το Περß Φýσεως (2.000 στßχοι). Απü τα σωζüμενα αποσπÜσματα, συναθροßζοντας τα σε θεματικÝς ενüτητες μας επιτρÝπεται να φανταστοýμε το περßγραμμα του Ýργου. Στο Περß Φýσεως προσπαθεß να δþσει τις βασικÝς αρχÝς της φυσικÞς φιλοσοφßας του, üπως αυτÞ εκφρÜζεται μÝσα απü την εναλλασσüμενη κυριαρχßα της Φιλßας (=Φιλüτης) και της ΔιαμÜχης (=Νεßκος) πÜνω στα τÝσσερα ριζþματα (=πυρ, αÞρ, ýδωρ, γη). Η ουσßα του σýμπαντος νοεßται απü τον ΕμπεδοκλÞ σε μια δßχως τÝλος μεταλλαγÞ καταστÜσεων απü το Ýνα στα πολλÜ και απü τα πολλÜ στο Ýνα.
     Αξιüλογη εßναι η θεωρßα για τη γÝνεση των οργανικþν üντων, η οποßα αναπτýσσεται με βασικü Üξονα την εξÝλιξη, γεγονüς που Ýκανε τον αρχαßο στοχαστÞ να θεωρεßται πρüδρομος του Δαρβßνου. Η εξελικτικÞ αυτÞ θεωρßα αποτελεßται απü τÝσσερα στÜδια: στο πρþτο η γη γεννÜ τα οργανικÜ μÝλη του σþματος των ζþων διαχωρισμÝνα, στη δεýτερη τα μεμονωμÝνα οργανικÜ μÝλη συνενþνονται σε τερατþδεις μορφÝς, στην τρßτη οι τερατþδεις μορφÝς που προÝκυψαν δεν κατορθþνουν να επιβιþσουν και παραχωροýν τη θÝση τους σε νÝους τýπους ζþων που Ýχουν την ικανüτητα να συνεχßσουν τη ζωÞ τους, στην τÝταρτη περßοδο γεννιοýνται τα οργανικÜ üντα, üχι απü τη γη αλλÜ το Ýνα απü το Üλλο.
     Το Üλλο μεγÜλο Ýργο του Ακραγαντινοý σοφοý που σþθηκε ως τις μÝρες μας Ýχει τßτλο Καθαρμοß (3.000 στßχοι), το οποßο περιÝχει τη διδασκαλßα μιας ξενüφερτης θρησκευτικÞς αßρεσης, σýμφωνα με την οποßα αυτü που λÝμε ψυχÞ του ανθρþπου εßναι μια αυθυπüστατη οντüτητα, ανεξÜρτητη απü το σþμα και üτι εξ αιτßας κÜποιου παραπτþματüς της Ýχει καταδικαστεß να κατοικεß μÝσα σε σþματα φυτþν, ζþων Þ ανθρþπων ως την τελικÞ κÜθαρσÞ της για την οριστικÞ επιστροφÞ στον τüπο της καταγωγÞς της. Οι Καθαρμοß εßναι μια Ýκθεση της αποκρυφιστικÞς ζωÞς του ΕμπεδοκλÞ ως Μýστη. Απü τα δýο αυτÜ μεγÜλα Ýργα του ΕμπεδοκλÞ οι διασωθÝντες στßχοι στο Ýργο Περß Φýσεως εßναι περßπου 350 και στο Ýργο Καθαρμοß λßγο περισσüτεροι απü 100. Γßνεται φανερü üτι ως εμÜς Ýφτασε μüνον το 16 με 20% του συνολικοý του Ýργου. Ποσοστü πολý μεγαλýτερο απ' üτι στη περßπτωση των Üλλων προσωκρατικþν φιλοσüφων.
     ΑναφÝρονται και μερικÜ ακüμα Ýργα ως δικÜ του üπως: ¸να ποßημα, που αναφερüταν στην εκστρατεßα του ΠÝρση βασιλÝα, με τßτλο ΞÝρξου διÜβασις Þ ΠερσικÜ. ¸νας ýμνος στον θεü του φωτüς, με τßτλο Προοßμιον εις Απüλλωνα. Τραγωδßαι, για τις οποßες üμως ο περιπατητικüς Ιερþνυμος μαρτυρεß πως ανÝρχονταν σε 43 και υποστηρßζει πως εßχε δει τα χειρüγραφα. Ο ΝεÜνθης ο Κυζικηνüς γνþριζε μüνον 7, ενþ ο Ηρακλεßδης αποδßδει τις τραγωδßες σε Ýναν συνονüματο του ΕμπεδοκλÞ που σýμφωνα με το ΣουÀδα, Þταν εγγονüς του φιλοσüφου. Δýο επιγρÜμματα, το Ýνα προς τον μαθητÞ του Παυσανßα, και το Üλλο προς τον Ακραγαντινü γιατρü ¢κρωνα. Πολιτικοß Λüγοι και ο Ιατρικüς λüγος που τον αποτελοýσαν 600 στßχοι.
     ¼πως συμβαßνει και με τον Παρμενßδη, ο ΕμπεδοκλÞς απορρßπτει τη γÝνεση και τη φθορÜ. Στη θÝση τους χρησιμοποιεß δýο Üλλες Ýννοιες που τις περιγρÜφει ως μεßξη (γÝννηση) και χωρισμüς (φθορÜ) «αγÝννητων στοιχεßων». ΚρατÜ το μηδÝν Ýξω απü τον κüσμο και ανÜγει την γÝννηση του κüσμου και τις κοσμικÝς μεταβολÝς σε τÝσσερις θεμελιþδεις υποστÜσεις, ισοδýναμες μεταξý τους. ΑυτÝς οι υποστÜσεις, üμοιες με το εüν του Παρμενßδη εßναι τα «ριζþματα», δηλαδÞ η γη, το νερü, η φωτιÜ και ο αÝρας. Τα ριζþματα, αντßθετα απü τα φυσικÜ στοιχεßα δεν χÜνουν την ταυτüτητÜ τους. Οι δε μεταξý τους σχÝσεις διÝπονται απü την επιδραση δýο κοσμικþν δυνÜμεων, που εßναι επßσης αγÝννητες και αιþνιες, της φιλüτητας, (Ýλξης και συνÝνωσης) και του νεßκους, (Ýχθρας διÜσπασης και διÜλυσης). Στην κοσμολογßα του περιγρÜφει το κοσμικü γßγνεσθαι ως αιþνια κυκλικÞ πορεßα. Τα δýο ορüσημα αυτÞς της κυκλικÞς πορεßας εßναι ο θεúκüς σφαßρος και η χαοτικÞ δßνη, (δßνος) και η συνολικÞ πορεßα διακρßνεται σε τÝσσερις φÜσεις.
     Στη αρχÞ επικρατεß απüλυτα η φιλüτητα και τα τÝσσερα ριζþματα βρßσκονται σε πλÞρη αρμονßα μεταξý τους, σε κατÜσταση μεßξης, στη μορφÞ του σφαßρου. Κατüπιν η εßσοδος του νεßκους στον σφαßρο οδηγεß σε διαδικασßα σταδιακÞς διÜλυσης και αποσýνθεσης. ΜÝσω μιας επεκτεινüμενης δßνης τα ριζþματα ξεχωρßζονται κι απομακρýνονται. Τα Ýμβια üντα που δημιουργοýνται σε αυτÞ τη φÜση του κοσμικοý γßγνεσθαι υπüκεινται στην αυξανüμενη επιρροÞ του νεßκους. Σε αυτÞ τη φÜση βρßσκεται ο κüσμος μας, που βαδßζει σε κατÜσταση αυξανüμενης διαμÜχης και εχθρüτητας. Ο δßνος εßναι η φÜση της πλÞρους κυριαρχßας του νεßκους, στην οποßα προκαλεßται χÜος, διÜλυση και ολοκληρωτικÞ αποσýνθεση. Εν τÝλει εισÝρχεται βαθμιαßα η φιλüτητα και ο κüσμος επιστρÝφει στη συγκρüτηση του σφαßρου. Η φιλüτητα και το νεßκος εßναι δυνÜμεις που ασκþνται πÜνω στα τÝσσερα στοιχεßα τα οποßα τα φÝρνουν σε κατÜσταση ισορροπßας.
     Στο Ýργο του Καθαρμοß ο φιλüσοφος αφηγεßται τις περιπÝτειες ενüς δαßμονα, μιας ψυχÞς δηλαδÞ που υπü την επßδραση του νεßκους υποπßπτει σε σοβαρü παρÜπτωμα και χÜνει την αρχικÞ του αγνüτητα. ΜÝσω αλλεπÜλληλων ενσαρκþσεων επιστρÝφει και πÜλι στην κατÜσταση του αθÜνατου αγαθοý δαßμονα, αφοý διαβεß üμως üλους τους κουραστικοýς δρüμους της ζωÞς.  ΕπεξεργÜστηκε μια λεπτομερÞ θεωρßα για την αßσθηση, η οποßα Üσκησε μεγÜλη επßδραση στους συγχρüνους του, αλλÜ και μεταγενÝστερους στοχαστÝς. Σýμφωνα με αυτÞ τη θεωρßα τα αντικεßμενα παρÜγουν «απορροÝς», οι οποßες μÝσω των πüρων του σþματος φθÜνουν στα αισθητÞρια üργανα, üπου και αναγνωρßζονται απü üμοιÜ τους στοιχεßα που ενυπÜρχουν μÝσα μας. Τοýτη η ιδÝα τον καθιστÜ σημαντικüτερο εκπρüσωπο της Üποψης üτι «γνωρßζουμε τα üμοια μÝσω των ομοßων». Ο ΕμπεδοκλÞς θεωρεßται και σπουδαßος φυσικüς, αφοý καθüρισε τα αßτια των εκλεßψεων, μελÝτησε την ανÜκλαση του φωτüς και τη φýση της σκιÜς. ¸ργα του εßναι τα εξÞς:

  ΞÝρξου διÜβασις, Þ ΠερσικÜ. (Ýμμετρη εξιστüρηση εκστρατεßας του ΞÝρξη). ΚατÜ παρÜδοση (Διογ. ΛαÝρτ. 8,57) το Ýργο αυτü κÜηκε απü την αδελφÞ του επειδÞ Þταν ατελεßωτο.
  Προοßμιον εις Απüλλωνα, και αυτü κÜηκε απü την αδελφÞ του Þ κüρη του, πιθανþς Þταν ýμνος που προσομοßαζε τον Απüλλωνα με τον ¹λιο.
  Τραγωδßαι. Ο Ιερþνυμος μαρτυρεß üτι εßχε δει χειρüγραφα 43 τραγωδιþν. Ο ΝεÜνθης ο Κυζικηνüς μαρτυρεß για 7. Ο Ηρακλεßδης αποδßδει τις τραγωδßες σε Ýναν συνονüματο του ΕμπεδοκλÞ που σýμφωνα με το ΣουÀδα, Þταν εγγονüς του φιλοσüφου.
  Ποιητικοß Λüγοι και Ιατρικüς λüγος. ¸ργα σε πεζü λüγο "καταλογÜδην". Περß αυτþν ουδεμßα Üλλη πληροφορßα υπÜρχει.
  Περß φýσεως των üντων. Σε δýο βιβλßα των 2000 στßχων. Απü αυτοýς Ýχουν διασωθεß μüνο 340. Το ποßημα αυτü εμιμÞθηκαν οι Λατßνοι ΛουκρÞτιος και ΒÜρρων.
  Καθαρμοß. Ποßημα εξιλαστικοý χαρακτÞρα που μοιÜζει των Ορφικþν. ΚατÜ πληροφορßα του ΔικαιÜρχου, που διÝσωσε ο ΑθÞναιος (Δειπνοσοφ.14) αυτü απαγγÝλθηκε παρουσßα του ΕμπεδοκλÞ στα "Ολýμπια" απü τον ραψωδü ΚλεομÝνη. Απü τους 1000 στßχους των "Καθαρμþν" Ýχουν διασωθεß μüνο 100.
  ΕπιγρÜμματα. ΑναφÝρονται δýο αποδιδüμενα στον ΕμπεδοκλÞ, Ýνα για τον μαθητÞ του Παυσανßα και το Üλλο για τον Ακραγαντινü γιατρü ¢κρωνα. Αμφüτερα üμως θεωροýνται ως νüθα.
  Στη ΠΑ (ΙΧ 569) σþζονται δýο ποιητικÜ αποσπÜσματÜ του.


==========================


                                               ºων ο Χßος

      Ο ºων ο Χßος (αρχ. ελλ.: Ἴων ὁ Χῖος, ~484-481 - 428 π.Χ.) Þταν αρχαßος ¸λληνας τραγικüς και διθυραμβικüς ποιητÞς της κλασσικÞς περιüδου κι Þταν Ýνας απü τους 5 τραγικοýς ποιητÝς του κανüνα της ΑθÞνας. Καταγüταν απü τη Χßο κι Þτανε γιος του ΟρθομÝνη. ΑσχολÞθηκε και μ’ Üλλα εßδη ποßησης, καθþς και με τη πεζογραφßα, γρÜφοντας στην ιωνικÞ διÜλεκτο. Οι ελληνιστικοß σχολιαστÝς τονε θεωροýσαν, μαζß με τον Αχαιü τον ΕρετριÝα και τον ΑγÜθωνα, εφÜμιλλο των 3 μεγÜλων τραγικþν ποιητþν, Αισχýλου, ΣοφοκλÞ κι Ευριπßδη. Για αιþνες η μελÝτη, σχετικÞ με το πρüσωπü του, επικεντρωνüταν στην πολυειδεßα του και τα στοιχεßα που παρεßχε σε σχÝση με τη κλασικÞ ΑθÞνα. Οι σýγχρονοι μελετητÝς εντοýτοις, εστιÜζουν επιπρüσθετα στην ιδιαßτερη ταυτüτητα του ποιητÞ, αυτÞ του κοσμοπολßτη Χßου που ‘ζησε απü κοντÜ και συμμετεßχε στο χρυσü αιþνα της αθηναúκÞς πολιτεßας.

     ¹τανε πολý περιεκτικüς συγγραφÝας και πρÜγμα σπÜνιο και πολý ασυνÞθιστο στην αρχαιüτητα, συγγραφÝας αλλÜ και ποιητÞς. ¸γραψε μια ιστορßα στη διÜλεκτο του Ηρüδοτου και σýμφωνα με τον τρüπο του, εκτüς απü το üτι προσÝδωσε πιüτερη προσοχÞ στην ιδιωτικÞ ζωÞ των διακεκριμÝνων ατüμων. Αυτü το Ýργο ßσως Þτανε το ßδιο που αναφÝρει ο Παυσανßας. ¢λλο Ýργο του φαßνεται να Þταν μια πραγματεßα για τη σýσταση των πραγμÜτων σýμφωνα με τη θεωρßα των τριÜδων και που ορισμÝνοι αρχαßοι συγγραφεßς αποδßδουν στον ΟρφÝα. ¢λλο Ýργο φαßνεται να περιεßχε εßτε μια αναφορÜ των δικþν του ταξιδιþν εßτε των επισκÝψεων μεγÜλων ανδρþν στη Χßο.
     ΚατÜ την Üποψη του Καρλ Νßμπερντινγκ, που συμφωνοýνε και νεüτεροι μελετητÝς, γεννÞθηκε μεταξý 1ου & 4ου Ýτους της 74ης ΟλυμπιÜδας, Þτοι το 484-481 π.Χ. ΑναφÝρεται κι ως γιος του Ξοýθου αντιστοιχιζüμενος Ýτσι, εκοýσια Þ ακοýσια, με τον μυθικü ºωνα, το γενÜρχη του αντιστοßχου ελληνικοý φýλου. Γýρω στο 468 π.Χ., üντας Ýφηβος, ταξßδεψε, με πιθανüτερο σκοπü να ολοκληρþσει τις ανþτερες σπουδÝς του, στην ΑθÞνα πüλη üπου διÞγαγε σημαντικü μÝρος της ενÞλικης ζωÞς του κι ανÝπτυξε φιλικÝς σχÝσεις με τον πολιτικü Κßμωνα. ΥπÞρξε δριμýς κατÞγορος του ΠερικλÞ, καθþς μεταξý των δýο υπÞρχε ερωτικÞ αντιζηλßα για κÜποια Χρυσßλλα, κüρη του ΤελÝου απ’ τη Κüρινθο, στην οποßα αναφερüτανε και σε μιαν ελεγεßα του. ΜÜλιστα κατÝκρινε την ομιλßα του ΠερικλÞ σα φλýαρη κι αρρωστημÝνη, υποστηρßζοντας üτι στις μεγαλοστομßες του περιεχüταν αλαζονεßα και περιφρüνηση των Üλλων, σε αντιδιαστολÞ με τον Κßμωνα και το μελωδικü, υγρü κι εμπνευσμÝνο ýφος του λüγου του. ΕπιπλÝον, Þτανε γνωστüς του Αισχýλου και του ΣοφοκλÞ. Με τον 1ο φÝρεται να παρακολουθοýν μαζß αγþνα πυγμαχßας στα ºσθμια το 465 π.Χ, ενþ τον 2ο τονε γνþρισε στη Χßο üταν συμμετεßχε στην αθηναúκÞ εκστρατεßα κατÜ της ΣÜμου το 440 π.Χ. Την ßδια χρονιÜ Þ την επüμενη επÝστρεψε στην ΑθÞνα, üπως φαßνεται και σ' απüσπασμα των ΥπομνημÜτων του.
     Η 1η του τραγωδßα ανÝβηκε το 452 π.Χ., χρονικü σημεßο που συμπßπτει, λßγο μετÜ το θÜνατο του Αισχýλου σα να 'πρεπε να καλυφθεß το κενü, και με την επÜνοδο του Κßμωνα στην ΑθÞνα απü την εξορßα στην οποßα οδηγÞθηκε με εξοστρακισμü. Ο M.L West διατεßνεται üτι σε κÜποια προγενÝστερη χρονικÞ στιγμÞ, κοντÜ στο 450, ο ποιητÞς ταξßδεψε με τον Κßμωνα στη ΣπÜρτη. Στην Üποψη αυτÞ προστßθεται κι αυτÞ του Guy Olding που αποδßδει Ýν ελεγειακü απüσπασμα του ποιητÞ στο βασιλιÜ της ΣπÜρτης Αρχßδαμο Β', τον οποßο ο ºων συνÜντησε κατÜ πÜσαν βεβαιüτητα. Προ της 83ης ΟλυμπιÜδας (448 π.Χ) αφιÝρωσεν Üγαλμα στην ΑθηνÜ, πρÜξη που παραπÝμπει σε νßκη. ΑναφÝρεται üτι Þρθε 3ος μετÜ τον Ευριπßδη και τον Ιüφωντα το 429 π.Χ. Οι ιστορικÝς πηγÝς μαρτυροýν üτι κÝρδισε νßκη μüνο μια φορÜ, παρÜλληλα üμως νßκησε και στους διθυραμβικοýς αγþνες της ßδιας χρονιÜς. ΑνεκδοτoλογικÜ μαρτυρεßται üτι για να γιορτÜσει τη νßκη του προσÝφερε σε üλους τους Αθηναßους απü Ýνα δοχεßο κρασß απü τη Χßο, κßνηση που υποδηλþνει τη μεγÜλη του περιουσßα.
     Απü την ΕιρÞνη του ΑριστοφÜνη συνÜγεται πως εßχε πεθÜνει πριν το 421 π.Χ., Ýτος διδασκαλßας του συγκεκριμÝνου Ýργου. Εßχε Ýνα γιο, τον ΤυδÝα, που κατÜ το Θουκυδßδη εκτελÝστηκε απ' τον ΣπαρτιÜτη διοικητÞ της Χßου το χειμþνα του 413/2 π.Χ ως αττικßζων. Στο λεξικü του Σουßδα τα δρÜματα τα οποßα συνÝγραψε υπολογßζονται Üλλοτε σε 12, σε 30 Þ σε 40. Οι κλασικοß φιλüλογοι υποστηρßζουν üτι οι αριθμοß αντικατοπτρßζουνε 4λογßες δραμÜτων, οπüτε ανÜλογα με τον τρüπο μÝτρησης εßτε συνÝγραψε 10 τετραλογßες, εßτε 40 Ýργα, εßτε 30, αν δεν λÜβει κανεßς υπüψιν τα σατιρικÜ δρÜματα. Απü το σýνολο Ýχουν σωθεß οι τßτλοι κι αποσπÜσματα 10 τραγωδιþν κι ενüς σατιρικοý δρÜματος. Τα διαθÝσιμα 75 περßπου αποσπÜσματα των δραμÜτων του δεν υπερβαßνουν ποτÝ τις 5 γραμμÝς.
     Εκτüς απü τραγωδßες Ýγραψε και κωμωδßες, γεγονüς αξιοσημεßωτο για το αρχαßο ελληνικü θÝατρο. Ο ΣχολιαστÞς του ΑριστοφÜνη αναφÝρει üτι Ýγραψε επßσης διθυρÜμβους, λυρικÜ ποιÞματα, επιγρÜμματα, ωδÝς, παιÜνες, ýμνους (¾μνος εις τον Καιρüν), σχüλια, εγκþμια, ελεγεßες, καθþς κι ιστορικÜ, φιλοσοφικÜ και ταξιδιωτικÜ κεßμενα. Απü αυτÜ Ýχουνε σωθεß μüνον αποσπÜσματα των ελεγειþν του κι εμπεριÝχονται στην ΕΑ, λυρικþν ποιημÜτων και των κειμÝνων Επιδημßαι, Χßου κτßσις και Τριαγμοß.
     Οι 2 μεγαλýτερες σ’ Ýκταση ελεγεßες του οι οποßες σþζονται Ýχουνε συμποσιακÞ θεματικÞ, μιας κι αφοροýν το κρασß και τη χαρÜ που αυτü φÝρνει. Η μßα απü αυτÝς προσφωνεß στην αρχÞ κÜποιον βασιλιÜ μνημονεýοντας παρÜλληλα το Δßα, τον ΗρακλÞ, την ΑλκμÞνη, τον ΠροκλÞ και τους απογüνους του ΠερσÝα. ΑυτÞ η ομÜδα των ονομÜτων κÜνουνε πιθανοýς αποδÝκτες της ελεγεßας τους βασιλεßς της ΣπÜρτης και του ¢ργους. Μια επιπλÝον ελεγεßα του επιδοκιμÜζει την 11χορδη λýρα, σε αντιδιαστολÞ με την 7χορδη. Ο ΔιογÝνης ΛαÝρτιος του αποδßδει Ýνα επßγραμμα για το φιλüσοφο Φερεκýδη. ¸να επιπλÝον επßγραμμα που φÝρει το üνομÜ του απευθýνεται στον Ευριπßδη.
     Οι Επιδημßες -αναφÝρεται κι υπü τον τßτλο ΥπομνÞματα-, αφοροýνε τα ταξßδια του ποιητÞ σε μÝρη τα οποßα θεωρεß οικεßα, üπως η Χßος Þ η ΑθÞνα. Το ßδιο το Ýργο προσομοιÜζει σε ταξιδιωτικü ημερολüγιο üπου σ’ ανεπιτÞδευτο ýφος παρουσιÜζονται Üτομα που γνþρισε σε συνδυασμü με πληροφορßες για γεγονüτα ανεκδοτολογικοý χαρακτÞρα. Θεωρεßται πρωτοποριακü üσον αφορÜ τη συγγραφÞ απομνημονευμÜτων και πρüδρομος των ελληνιστικþν περιηγητικþν Ýργων. Στις σýγχρονες κλασικÝς μελÝτες αποβαßνει χρÞσιμο με 2 τρüπους: Ο 1ος εßναι üτι ρßχνει φως στις ζωÝς επιφανþν Αθηναßων της κλασικÞς εποχÞς. Ο 2ος üτι δßνει πληροφορßες για τη δημιουργßα της βιογραφßας ως λογοτεχνικü εßδος.
     Στο εκτενÝστερο απüσπασμα το οποßο διÝσωσε ο ΑθÞναιος ο Ναυκρατßτης δßνεται Ýνα στιγμιüτυπο συμποσßου στη Χßο με πρωταγωνιστÞ το ΣοφοκλÞ. Σ’ αυτü ο ποιητÞς χρησιμοποιεß τÝχνασμα για να αποσπÜσει το φιλß ενüς νεαροý οινοχüου που εξυπηρετοýσε τους συνδαιτημüνες. ¼ταν το καταφÝρνει, δηλþνει πως εξασκεßται στο να ‘ναι στρατηγüς, καθþς σýμφωνα με τον ΠερικλÞ γνωρßζει να γρÜφει καλÞ ποßηση αλλÜ üχι να διευθýνει στρÜτευμα. Εντοýτοις, το στρατÞγημÜ του πÝτυχε, συνεχßζει ο τραγωδüς κι αποκομßζει τις επιδοκιμασßες των συμποσιαστþν. Ο ºων, ωστüσο, συμφωνεß με τον ΠερικλÞ στο üτι ο ΣοφοκλÞς δεν εßχε ιδιαßτερες ικανüτητες στον πüλεμο πÝρα απü αυτÝς των υπολοßπων χρηστþν Αθηναßων.
     Σ' Üλλο απüσπασμα που διασþζει ο Πλοýταρχος, κατακρßνει το ρητορικü ýφος του ΠερικλÞ, ενþ σε 3ο ιστορεß πως ο τελευταßος θεωροýσε τον εαυτü του μεγÜλο κι αξιοθαýμαστο üσον αφορÜ στην εκστρατεßα της ΣÜμου, μιας κι ο ΑγαμÝμνων χρειÜστηκε 10 χρüνια για να εκπορθÞσει μια πüλη βαρβÜρων, ενþ κεßνος μüνον 9 μÞνες για να νικÞσει τους καλýτερους κι ισχυρüτερους των Ιþνων. Τα κυριüτερα ΥπομνÞματα συμπληρþνονται απü κεßνο που περιγρÜφεται η εξωτερικÞ εμφÜνιση του Κßμωνα κι απü αυτü üπου αναφÝρεται το συμπüσιο στο οποßο συμμετεßχαν üταν ο ºων εßχεν Ýρθει 1η φορÜ στην ΑθÞνα στο σπßτι κÜποιου ΛαομÝδοντα. Σ’ αυτü το στιγμιüτυπο, üταν ο Κßμων δÝχθηκε τη φιλοφρüνηση απü τους συνδαιτυμüνες του üτι τραγουδÜ καλýτερα απ’ το ΘεμιστοκλÞ απÜντησε πως ο τελευταßος εντοýτοις Þξερε να κÜνει μια πüλη πλοýσια κι ισχυρÞ.
     Το Χßου Κτßσις εßναι αναφορÜ (αρχ. ελλ. συγγραφÞ) στην ßδρυση και τη μυθικÞ ιστορßα της Χßου, εκ της οποßας σþζονται μüνο τρßα αποσπÜσματα. Στο πρþτο απüσπασμα, το οποßο σþζει ο Παυσανßας, ο Ποσειδþν κατÝφτασε στο νησß üταν αυτü Þταν ακατοßκητο κι Ýκανε Ýναν γιο με μια νýμφη. ΕπειδÞ κατÜ τη διÜρκεια του τοκετοý Ýπεφτε χιüνι, ο θεüς ονüμασε το παιδß Χßο. Στο 2ο απüσπασμα που σþζεται απü τον Αθηναßο, γßνεται λüγος για τις παραδüσεις αραßωσης του καταναλισκüμενου οßνου. Στο τελευταßο απüσπασμα το οποßο απαντÜ στο Ýργο του Αιλιανοý, ο ºων δßνει πληροφορßες για Ýνα δρÜκο μυθικþν διαστÜσεων που υπÞρχε στο νησß σýμφωνα με μαρτυρßες των κατοßκων.
     Οι Τριαγμοß, εßναι φιλοσοφικü κεßμενο απ' τ' οποßο σþζονται ελÜχιστα αποσπÜσματα, που αναφÝρεται απü μεταγενÝστερους συγγραφεßς και στον ενικü, Τριαγμüς, καθþς κι ως Κοσμολογικüς. Η νεοελληνικÞ απüδοση του τßτλου εßναι ΤριÜδες και συμφωνεß με διασωζüμενο κεßμενο απü το λεξικü του Αρποκρατßωνα. Σ' αυτü αναφÝρεται üτι: Η αρχÞ του Ýργου μου Ýχει ως εξÞς: Τα πÜντα εßναι τρßα και τßποτα δεν εßναι περισσüτερο Þ λιγüτερο απü αυτÜ. Η αρετÞ κÜθε πρÜγματος αποτελεß τριÜδα: νüηση, ισχý και τýχη. Στο ßδιο Ýργο υποστÞριξε üτι μολονüτι η τýχη δε μοιÜζει καθüλου με τη σοφßα, δημιουργεß πολλÜκις üμοια Ýργα μ’ αυτÞ. Η χρÞση του 3 υποστηρßζει την Üποψη που θÝλει το Ýργο να διαπνÝεται απü τις ιδÝες του Πυθαγüρα υποστηρßζει ο Han Baltussen. Για τον ßδιο κλασικü μελετητÞ μπορεß να θεωρηθεß φιλüσοφος καθþς οι Τριαγμοß εντÜσσονται στη κατηγορßα των πρþιμων κοσμολογικþν θεωριþν. Εντοýτοις για τον ºωνα ο Πυθαγορισμüς Þτανε πιüτερο πηγÞ Ýμπνευσης παρÜ σχολÞ στην οποßα ανÞκε, κατÜ την ÜποψÞ του. ΕπιπλÝον, η αυθεντικüτητα του Ýργου υποστηρßζεται απü τον πρωτüτυπο για φιλοσοφικÜ Ýργα τßτλο του, που εßναι σýντονος με την επßσης πρωτüτυπη ονοματοδοσßα Üλλων Ýργων του (π.χ. ΜÝγα ΔρÜμα).
     Ο λογοτεχνικüς κριτικüς του 1ου μ.Χ αι. Λογγßνος στο Ýργο του Περß ¾ψους περιγρÜφει τις τραγωδßες του σα σημαδεμÝνες απü μικροεπιτηδεýσεις κι Ýλλειψη τüλμης και προσθÝτει üτι κανεßς λογικüς Üνθρωπος δε θα συνÝκρινε την αξßα του Οιδßποδα ΤυρÜννου με αυτÞ üλων των τραγωδιþν του ºωνα μαζß, υποδεικνýοντας την απüσταση που υπÞρχε για τους αρχαßους μεταξý των σπουδαßων τραγωδþν και των καλυτÝρων μεταγενεστÝρων τους αντιπÜλων. Εντοýτοις Üλλες ιστορικÝς μαρτυρßες παρουσιÜζουνε διαφορετικÞν εικüνα, με το Ýργο του ν’ απολαμβÜνει θαυμασμοý και να επιδÝχεται σχολιασμü απü προσωπικüτητες üπως ο Καλλßμαχος, ο Αρßσταρχος, ο Δßδυμος, ο ΕπιγÝνης, ο ΒÜτων ο Σινωπεýς κι ο Αρκεσßλαος. Η συμπερßληψÞ του στο κανüνα των τραγικþν ποιητþν απü τους αλεξανδρινοýς φιλολüγους υπογραμμßζει τη λογοτεχνικÞ του αξßα και την απÞχησÞ του τουλÜχιστον στο πλαßσιο των λογßων. Ο Καλλßμαχος για ν' υπεραμυνθεß της δικÞς του λογοτεχνικÞς παραγωγÞς σε παραπÜνω απü Ýν εßδη φÝρνει τον ºωνα ως παρÜδειγμα και πρüτυπο. Ο ΣτρÜβων μνημονεýει τ’ üνομÜ του ως εν απü τους 3 πιο διÜσημους Χßους της αρχαιüτητας, με τη 3Üδα να συμπληρþνεται απü το Θεüπομπο και το Θεüκριτο. Κι ο ΙωÜννης ο Φιλüπονος αναφÝρει πως στα πρωταρχικÜ στοιχεßα, φωτιÜ και γη, του Παρμενßδη πρüσθεσε 3ον τον αÝρα (ΙωÜννης Φιλüπονος, Σχüλια στο Περß γενÝσεως και φθορÜς του ΑριστοτÝλη, 207.18).
     Τα σωζüμενα αποσπÜσματÜ του ανÝρχονται σε 126 σε μßα απü τις πιο πρüσφατες εκδüσεις και στο σýνολü τους προÝρχονται απü το Ýργο παρÝνθετων συγγραφÝων. Η ερμηνεßα που δßνεται για τον κατακερματισμü του Ýργου του εßναι üτι, αν κι απολÜμβανε εκτßμησης στην αρχαιüτητα, απü το τÝλος της ελληνιστικÞς περιüδου και μετÜ τα Ýργα του Ýπαψαν να ‘χουν ενδιαφÝρον για τη καλλιτεχνικÞ τους αξßα καθαυτÞ, αλλÜ χρησιμοποιοýνταν για την εξαγωγÞ πραγματολογικþν στοιχεßων και δη για τη κλασικÞ ΑθÞνα.
     Η παραδοσιακÞ Üποψη του ποιητÞ ως ενüς καλüκαρδου απü τη Χßο, πολιτικÜ ουδÝτερου κι αποστασιοποιημÝνου πολßτη του ελληνικοý κüσμου κι αδιÜφορου απÝναντι στην αθηναúκÞ κυριαρχßα επß της ιδιαßτερÞς του πατρßδας, Ýχει τýχει κριτικÞς απü συγχρüνους κλασικοýς φιλολüγους. ΠροβÜλλεται η συγγραφÞ της Κτßσεως, ο περιρρÝων φιλολακωνισμüς του, η χρÞση της ιωνικÞς διαλÝκτου αντß της αττικÞς της μορφÞς, η ομηρικÞ ονοματοδοσßα των γιων του (Ýχοντας υπüψιν üτι ο ¼μηρος θεωρεßτο Χßος κατÜ μßαν εκδοχÞ), ακüμα κι η επινßκεια δωρεÜ χιþτικου κρασιοý -διÜσημου προúüντος της ιδιαßτερÞς του πατρßδας- þστε να τονιστεß το μη αφομοιωθÝν του ποιητÞ, ν’ ανιχνευτεß τυχüν λανθÜνουσα κριτικÞ κατÜ του αθηναúκοý δεσποτισμοý και ν’ αμφισβητηθεß η μÝχρι τþρα δεδομÝνη αθηνοφιλßα του.


===========================

 
                                     ΛιβÜνιος ο ΣοφιστÞς

     Ο ΛιβÜνιος (314 μ.Χ. - 392 Þ 393 μ.Χ.) Þταν ¸λληνας δÜσκαλος ρητορικÞς της σχολÞς των Σοφιστþν. ¸ßναι γνωστüς για το κλασικιστικü ýφος και για τη νοσταλγßα του για το κλασικü παρελθüν και τον παγανιστικü κüσμο που χανüταν. ΥπÞρξε ο πολυγραφüτερος συγγραφÝας της αρχαιüτητας. Εßχε πολλοýς μαθητÝς, μεταξý αυτþν ο φιλüσοφος ΑιδÝσιος, ο ΜÝγας Βασßλειος, ο ΙωÜννης ο Χρυσüστομος κι ο αυτοκρÜτωρ Ιουλιανüς.



     ΓεννÞθηκε το 314 μ.Χ. στην Αντιüχεια üπου Ýμαθε τα πρþτα του γρÜμματα κι Þρθε 1η φορÜ σ' επαφÞ με την αρχαßα ελληνικÞ γραμματεßα κοντÜ στους σοφιστÝς της πüλης Ζηνüβιο κι Ουλπιανü. Ορφανüς απü πολý νÝος, στα 11, Þταν αρκετÜ προσκολλημÝνος στη μητÝρα και γεμÜτος θαυμασμü κι ευγνωμοσýνη για τον μικρüτερο απü τους θεßους του, το ΦασγÜνιο. Στα νιÜτα του, ολοκληρωτικÜ παθιασμÝνος με τη ρητορικÞ, απωθεß κÜθε ιδÝα για γÜμο, πριν φýγει για την ΑθÞνα. Αργüτερα ακüμα, μεταξý 344-9, στη ΝικομÞδεια, αφοý Ýχει Þδη συμπληρþσει 30-35 χρüνια, αποκρßνεται στον πατÝρα μιας κοπÝλας υποψÞφιας για γÜμο πως η τÝχνη του Ýχει τη θÝση συζýγου γι’ αυτüν. Συνεπþς, üταν επιστρÝφει στην Αντιüχεια, το 354, στα 40 του χρüνια, προτßθεται να παντρευτεß τη 1η ξαδÝρφη του, κüρη του ΦασγÜνιου κι üταν αυτÞ πεθαßνει ξαφνικÜ, απελπßζεται. Απü τα γρÜμματÜ του, γνωρßζουμε üτι λßγο καιρü μετÜ το θÜνατü της αποφασßζει να κÜνει νοικοκυριü με μια γυναßκα δουλικÞς καταγωγÞς, της οποßας εξυμνεß τις αρετÝς (μετÜ το θÜνατü της) και της δßνει τελικÜ τον μοναδικü γιο του.
     Το 336 πÞγε για σπουδÝς στην ΑθÞνα και το 340 εγκαταστÜθηκε στη Πüλη, üπου παρÝμεινε για 3 μüνο χρüνια. Μεταξý 343-348 δßδαξε στη ΝικομÞδεια και κατüπιν επÝστρεψε πÜλι στη Πüλη. Το 353 εγκαταστÜθηκε οριστικÜ στη γενÝτειρÜ του Αντιüχεια, üπου παρÝμεινε μÝχρι το τÝλος της ζωÞς του διδÜσκοντας ως επßσημος σοφιστÞς της πüλης. ΕργÜστηκε ως δÜσκαλος ρητορικÞς και φιλοσοφßας επß 40 χρüνια κι εßχε τη μεγαλýτερη φÞμη στην αυτοκρατορßα. Αξßζει να σημειωθεß πως üντας λιγÜκι υποχüνδριος με την υγεßα του, εν τοýτοις δε σταμÜτησε στιγμÞ τη διδασκαλßα του, ακüμα και κλινÞρης. Η υγεßα του Þταν ανθηρÞ μÝχρι τα 20. Ωστüσο, το 334 χτυπÞθηκε απü κεραυνü κι απü κεßνη τη στιγμÞ Üρχισαν οι πονοκÝφαλοι που παραμελοýσε να φροντßσει κι εξαιτßας αυτοý Ýγιναν χρüνιοι. Αργüτερα εμφανßστηκανε πιο σοβαρÜ κροýσματα πονοκεφÜλων, που κÜποιες φορÝς κατευνÜζονταν και περιστασιακÝς αρρþστιες, συμπτþματα που γßνανε πιο σοβαρÜ απ' τη στιγμÞ που προσπαθοýσε ν' αποδεσμευθεß απü τη θÝση του στη Πüλη για να εγκατασταθεß μüνιμα στην Αντιüχεια: βßαιοι πονοκÝφαλοι και πüνοι στα νεφρÜ, με ιλßγγους. ΤελικÜ, μετÜ απü πολλÜ χτυπÞματα θανÜτων στο πλησßον περιβÜλλον του: σýζυγος, γιος, αδερφüς, και παρüλο που δε σταμÜτησε να εργÜζεται, υπÝκυψε στην απελπισßα. ¸γραψε μια τελευταßα σπαραχτικÞν επιστολÞ εξιστορþντας τις κακουχßες του, τακτοποßησε τις εκκρεμüτητÝς του κι Ýκτοτε δεν υπÜρχει κανÝνα στοιχεßο του πουθενÜ και καμμιÜ εμφÜνιση, μÞτε κÜποια διδασκαλßα. ΕικÜζεται λοιπüν πως πÝθανε το 392-393 μ.Χ. μüνος στο σπßτι του στην Αντιüχεια.
     ΣυχνÜ χαρακτηρßζεται ως μικρüς ΔημοσθÝνης, τüσο λüγω του ευρýτατου συγγραφικοý του Ýργου üσο και λüγω της τραγικÞς φυσιογνωμßας του. Ζþντας σε μια εποχÞ μεγÜλων αλλαγþν, που οδηγοýσαν ανεπιστρεπτß στην επικρÜτηση του χριστιανισμοý, Ýμεινε πεισματικÜ πιστüς στη κλασικÞ ελληνικÞ παρÜδοση, υποστηρßζοντÜς τη και με κßνδυνο της ζωÞς του. Η αντßθεσÞ του στη χριστιανικÞ-βυζαντινÞ κοσμοθεþρηση αποτελεß κορυφαßα αντßδραση της κλασικÞς αρχαιüτητας στη νÝα εποχÞ και τÜξη πραγμÜτων. Περιδιαβαßνοντας τον ιδεολογικü κüσμο του σοφιστÞ Λιβανßου, διαπιστþνει κανεßς πüσο πολυσχιδÞς προσωπικüτητα υπÞρξε. ΡÞτορας, σοφιστÞς, ιστορικüς, φιλüσοφος, παιδαγωγüς, αγωνßστηκε με πÜθος κι αφοσßωση για τα πιστεýω του. Οι θÝσεις του δεν κÜμφθηκαν, οι θεωρßες του δεν Ýφθιναν σε üλη τη διÜρκεια της ζωÞς του, στις καλÝς και δýσκολες στιγμÝς για τον ßδιο αλλÜ και την ιδεολογßα του. ΥπÞρξε μÜχιμος υπερασπιστÞς της αρχαßας κλασικÞς φιλοσοφßας και πολιτισμοý, της πατροπαρÜδοτης αρχαßας ελληνικÞς θρησκεßας, του κλασικοý παρελθüντος.
     Οι γλωσσικÝς κι υφολογικÝς του επιλογÝς δικαßως τον κατÝταξαν στους τελευταßους κλασικοýς συγγραφεßς της ¾στερης Αρχαιüτητας. ΥπÞρξε πολυγραφüτατος κι εßναι μÝσα απü το τερÜστιο πνευματικü του Ýργο που μποροýν να φωτιστοýν τα σκοτεινÜ στοιχεßα μιας περιüδου, που εßναι κÜπως Üγνωστη, δεδομÝνων των λßγων ιστορικþν πηγþν που Ýχουν σωθεß για αυτÞν.
     Η προσφορÜ του στα ελληνικÜ γρÜμματα, αν κι ουσιαστικÞ, αναγνωρßστηκε απü τους μελετητÝς αρκετÜ μεταγενÝστερα. Ο ΛιβÜνιος υπÞρξε υποστηρικτÞς της κλασικÞς αρχαιüτητας και του αρχαßου ελληνικοý πολιτισμοý. Μες απ' το Ýργο του καταδεικνýεται η αγÜπη του προς τα αρχαιοελληνικÜ γρÜμματα, την αρχαιοελληνικÞ γλþσσα, την αρχαιοελληνικÞ θρησκεßα. Σε μια εποχÞ που η ανθρωπüτητα διÜβαινε το κατþφλι του Μεσαßωνα, ο ΛιβÜνιος υπερασπßστηκε τον ελληνικü πολιτισμü και παραμÝνοντας πεισματικÜ εθνικüς, επÝλεξε τη σθεναρÞ αντιπαρÜθεση με το χριστιανικü κüσμο που Üρχισε να κυριαρχεß στην εποχÞ του, προσπαθþντας αρκετÝς φορÝς να αποκλεßσει τυχüν διαφορÝς. Η προσπÜθειÜ του να υπερασπιστεß τον αρχαιοελληνικü πολιτισμü, θρησκεßα, λüγο και πνεýμα τονε κατÝστησε συχνÜ αντßπαλο του Χριστιανισμοý. Η εργογραφßα του υπÞρξε τερÜστια, πλοýσια σε ιδÝες που διαποτßζουνε το Ýργο του κι αποκαλýπτουνε περισσüτερα στοιχεßα για το χαρακτÞρα του.
     Η ακλüνητη αγÜπη κι αφοσßωση για Ýνα παρελθüν που σταδιακÜ Ýδινε τη θÝση του στο καινοýριο συγκινεß και προκαλεß το θαυμασμü. Και σε μεγÜλη ακüμη ηλικßα, üταν το παρελθüν της κλασικÞς αρχαιüτητας, της αρχαßας ελληνικÞς θρησκεßας και πολιτισμοý Ýδυε για να παραχωρÞσει τη θÝση του στο νÝο και στη νÝα θρησκεßα, ο αγþνας του για να υπερασπιστεß τις πατροπαρÜδοτες αρχÝς κι αξßες ευαισθητοποιεß ακüμη και τον πιο δýσπιστο αναγνþστη. Ο αγþνας του γÝροντα Λιβανßου να κÜμψει την ισοπεδωτικÞ τακτικÞ της πολιτικÞς των αυτοκρατüρων σε μια εποχÞ που üλα Üλλαζαν, τον καθιστÜ Üξιο μεγÜλου θαυμασμοý. Απü την Üλλη πÜλι, η εμμονÞ του στο παλαιü, οι προσπÜθειÝς του να μην αλλÜξει τßποτε απü τα παραδεδομÝνα, εßναι κÜτι που προκαλεß κι αντιδρÜσεις, ωστüσο θα πρÝπει ßσως να αξιολογηθεß υπü το πρßσμα της ηλικßας του ρÞτορα. Η μεγÜλη του ηλικßα, οι αποκρυσταλλωμÝνες αρχÝς κι αξßες του γÝροντα πια σοφιστÞ θα 'ταν απßθανο κι ßσως αδýνατο να μεταβληθοýν με τη πÜροδο των χρüνων, ενþ το πιο φυσιολογικü θα Þταν να παγιþνονται και να ισχυροποιοýνται ακüμη πιüτερο.
     Στη ΠΑ σþζεται Ýνα επßγραμμÜ του (VII 747), επιτýμβιο του Ιουλιανοý. ¸ργα του:

 ΥπÝρ των Ελληνικþν Ναþν
 Προς Θεοδüσιον τον βασιλÝα υπÝρ των ιερþν
 Αντιοχικüς
 ¢παντα, (10τομο)


===========================


                                 ΞενοφÜνης ο Κολοφþνιος

     Ο ΞενοφÜνης ο Κολοφþνιος (570-480 π.Χ.) Þταν φιλüσοφος και ποιητÞς που γεννÞθηκε στη μικρασιατικÞ Κολοφþνα και Ýζησε σε διÜφορα μÝρη του αρχαßου ελληνικοý κüσμου. Η Ιστορßα τον θυμÜται για την κριτικÞ που Üσκησε στον θρησκευτικü ανθρωπομορφισμü, για την þθηση που Ýδωσε με τη σκÝψη του στο μονοθεúσμü και ορισμÝνες πρωτοποριακÝς ιδÝες του σε τομεßς της γνþσης. Πολλοß ýστεροι συγγραφεßς, ßσως επηρεÜστηκαν απü δýο μικροýς χαρακτηρισμοýς του ΞενοφÜνη στον ΠλÜτωνα (ΣοφιστÞς 242c-d) και τον ΑριστοτÝλη (ΜετÜ τα φυσικÜ 986b18-27), που τον προσδιüριζαν ως ιδρυτÞ της ελεατικÞς φιλοσοφßας. Στη πραγματικüτητα, η εικüνα του ΞενοφÜνη που προκýπτει απü τα εναπομεßναντα αποσπÜσματα, μας παρουσιÜζει Ýναν ταξιδευτÞ ραψωδü που αμφισβÞτησε και Üσκησε κριτικÞ στις ποιητικÝς εικüνες των θεþν και καθιÝρωσε μια νÝα σýλληψη για τη θεßα φýση. Εκτüς αυτοý, üμως, Þταν σκεπτüμενος παρατηρητÞς της ανθρþπινης φýσης και εισηγητÞς μιας ειδικÞς μορφÞς Ýρευνας (ιστορßαι), την οποßα υιοθÝτησαν οι ΜιλÞσιοι φιλüσοφοι-επιστÞμονες της εποχÞς του. Την ßδια στιγμÞ η δουλειÜ του ραψωδοý τον κÜνει κοινωνικü σýμβουλο των συμπολιτþν του, τους οποßους παρüτρυνε να σÝβονται τη θεßα φýση και να προστατεýουν την ευημερßα της πüλης τους.

     Ο ΔιογÝνης ΛαÝρτιος στο Βßοι Φιλοσüφων (Diels-Kranz, testimonium Α1) αναφÝρει üτι ΞενοφÜνης, γιος του ΔÝξιου, Þ του ΟρθομÝνη κατ’ Üλλους, γεννÞθηκε στη μικρÞ πüλη Κολοφþνα της Ιωνßας και Ýγινε γνωστüς κατÜ τη διÜρκεια της 16ης ΟλυμπιÜδας (540-537 π.Χ.). Ο ΛαÝρτιος μας αφηγεßται üτι ο ΞενοφÜνης διþχθηκε απü την πατρßδα του, üταν ο ΜÞδος εισÝβαλε στην Ιωνßα το 546/5 π.Χ. Το αποτÝλεσμα Þταν να βρεθεß στη ΚατÜνη της Σικελßας, üπου ασχολÞθηκε με τον ¼μηρο και τον Ησßοδο. Εκεß Ýγραψε τα δικÜ του Ýργα και συνÝθεσε τα δικÜ του ποιÞματα για την ßδρυση του Κολοφþνα και της ΕλÝας. ΜεταγενÝστεροι συγγραφεßς προσθÝτουν üτι «Ýθαψε τους γιους του με τα ßδια του τα χÝρια», πωλÞθηκε ως σκλÜβος, και απελευθερþθηκε σε μεγÜλη ηλικßα. Σýμφωνα με την αφÞγηση του ßδιου περιπλανÞθηκε στην ελληνικÞ γη επß 67 ολüκληρα χρüνια, ξεκινþντας απü την ηλικßα των 25. Στον Diels-Kranz υπÜρχουν 45 αποσπÜσματα της ποßησÞς του. ¸να αριθμüς απü τα «συμποτικÜ» του ποιÞματα Ýφτασε ως τις μÝρες μας χÜρη στον ΑθÞναιο, ενþ οι παρατηρÞσεις του περß της φýσης του θεßου αναφÝρονται απü τον ΚλÞμεντα, τον ΣÝξτο Εμπειρικü και απü τον Σιμπλßκιο. ¢λλα αποσπÜσματα επιβιþνουν στον ΔιογÝνη ΛαÝρτιο και τον ΑÝτιο Þ μÝσα απü το σχολιασμü χειρογρÜφων διÜφορων συγγραφÝων, ακüμη και ως λÞμματα σε πιο πρüσφατες ρητορικÝς περιλÞψεις και λεξικÜ. Οι εβδομÞντα τÝσσερις επιλογÝς, απü τις οποßες η πιο εκτενÞς εßναι η ψευδο-αριστοτελικÞ πραγματεßα Περß Μελßσσου, ΞενοφÜνους, Γοργßου συνθÝτουν τη συλλογÞ των testimonia στη δÞλωση του ΔιογÝνη ΛαÝρτιου üτι ο ΞενοφÜνης "Ýγραψε σε επικü μÝτρο, ελεγειακü και ιαμβικü". Οι αρχαßοι συγγραφεßς αναφÝρονται σε διÜφορες συνθÝσεις του, τις οποßες ονομÜζουν σιλλοýς Þ σÜτιρες. Τρεις πρüσφατες πηγÝς αποδßδουν στον ΞενοφÜνη Ýνα διδακτικü ποßημα με τßτλο Περß Φýσεως. Απüσπασμα ποιÞματος του ΞενοφÜνη σþζεται στη ΠΑ (VII 120).
     Ο ΞενοφÜνης εßναι αμφισβητßας. Αμφισβητεß τις ανθρωπομορφικÝς ιδιüτητες που αποδßδουν προγενÝστεροß του συγγραφεßς στους θεοýς. Τοýτο το κÜνει üχι γιατß επιθυμεß να δει τον κüσμο με το μÜτι του υλιστÞ, αλλÜ γιατß θεωρεß üτι η θεüτητα δεν μπορεß να Ýχει σχÝση με τις ιδιüτητες που της αποδßδουν τüσο ο ¼μηρος üσο και ο Ησßοδος. Η κριτικÞ του στη λαúκÞ θρησκεßα γρÜφτηκε μÜλλον στην ΚατÜνη και διασþθηκε στα αποσπÜσματα B11 και B12, üπου περιγρÜφονται και επικρßνονται οι ιστορßες για τους Θεοýς που αφηγοýνται οι επικοß ποιητÝς. Ο ¼μηρος και ο Ησßοδος απÝδωσαν στους θεοýς üλα εκεßνα που σχετßζονται με τις κατηγüριες και επικρßσεις μεταξý των ανθρþπων: την κλοπÞ, τη μοιχεßα και την αμοιβαßα εξαπÜτηση. (B11).

   ...τραγοýδησαν πολυÜριθμες παρÜνομες θεßες πρÜξεις: κλοπÞ, μοιχεßα κι αμοιβαßα εξαπÜτηση.

   (ὡς πλεῖστ(α) ἐφθÝγξατο θεῶν ἀθεμßστια ἔργα, κλÝπτειν μοιχεýειν τε καὶ ἀλλÞλους απατεýειν) (B12)

     Η βÜση της αμφισβÞτησης του ΞενοφÜνη για τις απüψεις των ποιητþν οφεßλεται στο γεγονüς πως θεωροýσε üτι η σκανδαλþδης συμπεριφορÜ εßναι ασυμβßβαστη με την καλοσýνη Þ η τελειüτητα που υποτßθεται üτι κατÝχει οποιαδÞποτε θεßα ýπαρξη. Στα γνωστÜ αποσπÜσματα B14,16, ο ΞενοφÜνης σχολιÜζει τη γενικÞ τÜση των ανθρþπινων üντων να αντιλαμβÜνονται τα θεßα üντα με ανθρþπινη μορφÞ: ΑλλÜ οι θνητοß υποθÝτουν πως οι θεοß γεννιοýνται, ¼τι φοροýν τα ροýχα τους και Ýχουν φωνÞ και σþμα. (B14)

   Οι Αιθßοπες λÝνε üτι οι θεοß τους εßναι μαýροι με κοντÞ μýτη Οι ΘρÜκες πως οι δικοß τους εßναι γαλανομÜτηδες και κοκκινοτρßχηδες.

   (ΑἰθßοπÝς τε <θεοὺς σφετÝρους> σιμοὺς μÝλανÜς τε ΘρῇκÝς τε γλαυκοὺς καὶ πυρροýς <φασι πÝλεσθαι>) (B16)

     Στο απüσπασμα B15 προσθÝτει και μια σατιρικÞ νüτα λÝγοντας:

   αν τα Üλογα και τα βüδια εßχαν τα χÝρια και μποροýσαν να ζωγραφßσουν οι θεοß τους θα ‘μοιαζαν πολý με Üλογα και βüδια.
   (ἀλλ' εἰ χεῖρας ἔχον βüες <ἵπποι τ'> ἠὲ λÝοντες ἢ γρÜψαι χεßρεσσι καὶ ἔργα τελεῖν ἅπερ ἄνδρες, ἵπποι μÝν θ' ἵπποισι, βüες δÝ τε βουσὶν ὁμοßας [...])

     Ο ΞενοφÜνης ýψωσε μια διαφορετικÞ φωνÞ. Και το Ýκανε Üλλοτε γελοιοποιþντας τον Πυθαγüρα και τον ισχυρισμü του πως στο γαýγισμα ενüς σκýλου αναγνþρισε την ψυχÞ ενüς πεθαμÝνου φßλου του, Üλλοτε επιτιθÝμενος στη μαντεßα και Üλλοτε αρνοýμενος τις θεúκÝς ιδιüτητες, Ýτσι üπως τις κατÝγραφαν οι προγενÝστεροι αλλÜ και οι σýγχρονοß του. Ωστüσο, εßχε τη δικÞ του -μÜλλον αφαιρετικÞ και εξευγενισμÝνη- Üποψη για τη φýση της θεüτητας.
Απü üσα γνωρßζουμε ο ΞενοφÜνης Þταν ο πρþτος ¸λληνας φιλüσοφος που Üφησε πßσω του μια σýνθετη και συστηματικÞ εν μÝρει αφÞγηση για τη φýση της θεüτητας. Στην κριτικÞ του ΟμÞρου και του Ησßοδου φαßνεται η η θÝση του απÝναντι στο γεγονüς üτι φαντÜζονται τους θεοýς με ανθρþπινη μορφÞ. Εκεß, üμως που φαßνεται ξεκÜθαρα η θÝση του, ιδιαßτερα προωθημÝνη για την εποχÞ του, εßναι ο χαρακτηρισμüς της φýσης της θεüτητας που γßνεται στα αποσπÜσματα B 23-26 και κυρßως στο B 23:

   ¸νας θεüς μÝγιστος μεταξý των θεþν και των ανθρþπων.

   Καθüλου δε μοιÜζει με τους θνητοýς στο σþμα Þ τη σκÝψη.

     Αν και τοýτη η παρατÞρηση αντιμετωπßζεται συχνÜ συχνÜ ως πρωτοποριακÞ Ýκφραση του μονοθεúσμοý, μÜλλον ο ΞενοφÜνης επεδßωξε να δþσει Ýμφαση üχι στον Ýναν Θεü αλλÜ μÜλλον τον «Ýνα» μÝγιστο Θεü, Üποψη που συναντÜμε και στην ΙλιÜδα του ΟμÞρου. Αυτüς ο Ýνας θεüς εßναι μÝγιστος ως προς την τιμÞ και τη δýναμη Το μεγαλεßο της δýναμης εξηγεß στη συνÝχεια το χαρακτηρισμü του θεßου ως διορατικοý και συνειδητοý σε üλα τα μÝρη του (παντεπüπτης), δυνÜμενου να τραντÜξει üλη τη δημιουργßα και μüνο με τη σκÝψη του και ικανοý να εκπληρþσει τα πÜντα, παρüλο που το ßδιο παραμÝνει αμετακßνητο (ο τα πÜντα πληρþν της χριστιανικÞς θρησκεßας). ΟρισμÝνοι μεταγενÝστεροι συγγραφεßς αναφÝρουν üτι ο ΞενοφÜνης ταýτισε τον «Ýνα μÝγιστο» θεü του με ολüκληρο τον φυσικü κüσμο, ο οποßος αναφÝρεται συχνÜ ως «üλο» Þ «üλα τα πρÜγματα». Τοýτο με τη σειρÜ του οδÞγησε σýγχρονους ερευνητÝς στην Üποψη üτι ο ΞενοφÜνης Þταν πανθεúστÞς. ΑλλÜ αυτÞ η ερμηνεßα των απüψεων του φιλüσοφου-ποιητÞ φαßνεται ασυμβßβαστη με τον ισχυρισμü του üτι «ο θεüς τραντÜζει üλα τα πρÜγματα» και üτι «üλα τα πρÜγματα Ýρχονται απü τη γη και στη γη καταλÞγουν τελικÜ» (εις χουν απελεýσονται). ΥπÜρχει βÝβαια και η Üποψη που λÝει üτι γενικÜ, οι παρατηρÞσεις του ΞενοφÜνη για τη φýση της θεüτητας ßσως διαβÜζονται καλýτερα ως Ýκφραση μιας παραδοσιακÞς ελληνικÞς ευσÝβειας, η οποßα αναζητÜ την τελειüτητα και τον υψηλüτερο σεβασμü για τη θεúκÞ οντüτητα.
     ¼λα αυτÜ ερμηνεýονται καλýτερα, αν λÜβουμε υπüψιν μας üτι ο ΞενοφÜνης γνþριζε καλÜ τις διδασκαλßες των ΜιλÞσιων φιλοσüφων-επιστημüνων (του ΘαλÞ, του Αναξßμανδρου και του ΑναξιμÝνη) και επεδßωξε να τις βελτιþσει. Ενþ πολλÝς απü τις λεπτομÝρειες των επιστημονικþν «απüψεþν» του παραμÝνουν σκοτεινÝς, το εýρος και η εσωτερικÞ συνοχÞ των ενδιαφερüντων του τον αναγÜγουν σε σημαντικÞ μορφÞ για την ανÜπτυξη της επιστημονικÞς θεωρßας των ιþνων φιλοσüφων. Τüσο ο Στοβαßος, üσο και ο Ολυμπιüδωρος, θεωροýν πως εßναι δικÞ του η Üποψη της γης ως αρχÞς Þ «πρþτης αρχÞς» üλων των πραγμÜτων.
     Σε αυτÞ την απüδοση ο Γαληνüς προσθÝτει και το «ýδωρ», καθþς στον ΞενοφÜνη αποδßδεται ο ορισμüς της ψυχÞς ως μεßγμα γης και νεροý. Εδþ ο φιλüσοφος ορßζει ως αρχÞ του κüσμου και ως αντανÜκλαση αυτÞς της αρχÞς μÝσα στην ανθρþπινη ψυχÞ δýο στοιχεßα που μποροýν να αναμειχθοýν σε πολλÝς διαφορετικÝς ποσüτητες, παρÜγοντας διαφορετικÝς ποιüτητες μιγμÜτων. Ο μÝγιστος θεüς του, η αντανÜκλασÞ του στην ψυχÞ του ανθρþπινου γÝνους και η φυσικÞ ýπαρξη, επßσης καμωμÝνη απü γη και νερü παρÜγουν μια τριπλÞ ενüτητα-θεüς, Üνθρωπος, φυσικüς κüσμος- Ýνα ολοκληρωμÝνο οικοδüμημα με εσωτερικÞ συνοχÞ και αλληλοσυνδÝσεις. Οι απüψεις του διαμορφþνουν Ýνα χÜρτη, Ýναν οδοδεßκτη που μπορεß να οδηγÞσει με ασφÜλεια απü το ανθρþπινο στο υπερανθρþπινο και τανÜπαλιν. Απü αυτÞ την Üποψη θεωροýμενος, ο σεβασμüς του ΞενοφÜνη δεν κατευθýνεται μüνο στη θεüτητα, αλλÜ σε üλη την εικüνα του δημιουργημÝνου κüσμου. Αυτüς εßναι ο λüγος για τον οποßο δεßχνει μεγÜλο ενδιαφÝρον για τα φαινüμενα του κüσμου, ßδια με εκεßνα που διερεýνησαν πριν απü αυτüν οι ΜιλÞσιοι φιλüσοφοι. Σε διασωζüμενα αποσπÜσματα (B 28) παρουσιÜζει μια Üποψη της φýσης και της Ýκτασης των γÞινων βαθþν. Στο B 30 προσδιορßζει τη θÜλασσα ως πηγÞ σýννεφων, αÝρα, και βροχÞς (μια πρþιμη παρατÞρηση πÜνω στον κýκλο του νεροý). Στο B 32 υπÜρχουν σχüλια για τη φýση της ºριδας (ουρÜνιο τüξο). Στο B 37 σημειþνει την παρουσßα ýδατος στις σπηλιÝς, ενþ στα B39 και 40 αναφÝρει τις «κερασιÝς» και τους «βατρÜχους». Στα A 38-45 συζητÜ τα διÜφορα αστρονομικÜ φαινüμενα, ενþ στο A 48 δεßχνει ενδιαφÝρον για τις περιοδικÝς ηφαιστειακÝς εκρÞξεις στη Σικελßα. Ο Ιππüλυτος αποδßδει στον ΞενοφÜνη (A 33) τη θεωρßα των εναλλασσüμενων περιüδων παγκüσμιας πλημμýρας και ξηρασßας που εμπνεýστηκε, τουλÜχιστον εν μÝρει, απü την ανακÜλυψη απολιθωμÜτων θαλÜσσιων οργανισμþν στην ηπειρωτικÞ γη. Üσχετα αν ταξßδεψε Þ üχι ο ßδιος στις Συρακοýσες, την ΠÜρο και τη ΜÜλτα üπου βρÝθηκαν αυτÜ τα απολιθþματα, η χρÞση των πληροφοριþν του ως βÜση για την ερμηνεßα των φαινομÝνων εισÜγει τον σημαντικü παρÜγοντα της επιτüπιας Ýρευνας.

     ΠολλÝς μαρτυρßες (testimonia) δεßχνουν το ενδιαφÝρον του φιλüσοφου για τα μετεωρολογικÜ και αστρονομικÜ φαινüμενα. Σημαντικüς θεωρεßται ο ισχυρισμüς του üτι τα σýννεφα Þ οι νεφελοειδεßς ουσßες διαδραματßζουν βασικü ρüλο σε πολλÜ φυσικÜ φαινüμενα. Σýμφωνα με τον ΔιογÝνη ΛαÝρτιο ο ΞενοφÜνης «λÝει üτι... τα σýννεφα διαμορφþνονται απü τον ατμü του Þλιου -δηλ. εßναι ατμüς που προκαλεßται απü τη θερμüτητα των ακτßνων του Þλιου- που αυξÜνονται και ανυψþνονται στον περιβÜλλοντα αÝρα» (Α1.24-5). Ο ΑÝτιος με τη σειρÜ του παραθÝτει μια παρüμοια περιγραφÞ:

   Ο ΞενοφÜνης (λÝει üτι) τα πρÜγματα στους ουρανοýς εμφανßζονται μÝσω της θερμüτητας του Þλιου ως αρχικÞ αιτßα. ¼ταν η υγρασßα αποχωρßζεται απü τη θÜλασσα, το γλυκü τμÞμα της μετατρÝπεται σε υδρονεφþσεις, δημιουργεß τα σýννεφα και ξανακυλÜ προς τα κÜτω με τη βροχüπτωση, εξαιτßας της συμπßεσης, και υγροποιεß τους ανÝμους. (ο κýκλος του νεροý).

     Το B 30 μας δßνει περßπου την ßδια Üποψη, αλλÜ με τα λüγια του ßδιου του ΞενοφÜνη:

   Η θÜλασσα εßναι η πηγÞ ýδατος και του ανÝμου, Γιατß δßχως τη μεγÜλη θÜλασσα, δε θα υπÞρχε Üνεμος ΜÞτε τα ρεýματα των ποταμþν, οýτε τα üμβρια ýδατα απü απü τον ουρανü Η μεγÜλη θÜλασσα εßναι ο γεννÞτορας των σýννεφων, των ανÝμων και των ποταμþν.

     Τα σýννεφα, λοιπüν, εßναι τα μÝσα της επιστημονικÞς ερμηνεßας. Εßναι οντüτητες ρευστÝς ανÜμεσα στη στερεÜ και την αÝρια κατÜσταση και Ýτσι μποροýν να συνδεθοýν με υγρÜ, στερεÜ και αÝρια διαφüρων ειδþν. ΔεδομÝνου μÜλιστα üτι καταλαμβÜνουν μια μεγÜλη περιοχÞ ανÜμεσα στη γη και τον ουρανü, συνδÝουν τις δýο βασικÝς ουσßες της γης και του ýδατος με πολλÜ αστρονομικÜ φαινüμενα. ¸να Üλλο σημαντικü χαρακτηριστικü γνþρισμα της νεφοκεντρικÞς προσÝγγισης του ΞενοφÜνη στην κατανüηση των φυσικþν φαινομÝνων εßναι η εφαρμογÞ αυτÞς της θεωρßας σε Ýνα σýνολο φαινομÝνων που συνδÝονται Üμεσα με παραδοσιακÝς θρησκευτικÝς πεποιθÞσεις.
     Για το ακροατÞριο του ΞενοφÜνη η αναφορÜ του ΟμÞρου (ΙλιÜδα Β 786) Þ του Ησßοδου (Θεογονßα 780) στην ºριδα, τη θεÜ αγγελιαφüρο και Ýνα σýνολο ατμοσφαιρικþν φαινομÝνων, εßναι οιωνοß Þ σημÜδια της πρüθεσης των θεßων üντων. Για τον ποιητÞ üμως εßναι απλþς Ýνα πορφυρü, πρÜσινο, κßτρινο σýννεφο. ºσως δεν εßναι δυνατüν να βροýμε στην προσωκρατικÞ φιλοσοφßα σαφÝστερη Ýκφραση του χαρακτÞρα της διανοητικÞς επανÜστασης των Ιþνων φιλοσüφων. Ο ΞενοφÜνης στερεß απü τους θεοýς την ανθρþπινη μορφÞ και την ανθρþπινη Ýνδυση. Τους τοποθετεß σε μια απüμακρη θÝση στον ουρανü και αφαιρεß απü τα φυσικÜ φαινüμενα üλα τα απομεινÜρια της θρησκευτικÞς Þ πνευματικÞς σημασßας. Η απομυθοποßηση απολογισμüς των φυσικþν φαινομÝνων εßναι το λογικü συμπλÞρωμα στον λεπτομερÞ απολογισμü του για τη θεßα φýση.
     Πολλοß μεταγενÝστεροι συγγραφεßς προσδιüρισαν τον ΞενοφÜνη ως δÜσκαλο του Παρμενßδη και ιδρυτÞ της ελεατικÞς σχολÞς των φιλοσüφων εξαιτßας της ÜποψÞς του üτι, παρÜ την πολλαπλüτητα των μορφþν, υπÜρχει Ýνα ακßνητο, αμετÜβλητο και αιþνιο «Ýνα». Τοýτη η Üποψη για τον ΞενοφÜνη εßναι στηριγμÝνη κατÜ Ýνα μεγÜλο μÝρος στην αναφορÜ του ΠλÜτωνα για την «ελεατικÞ φυλÞ μας, που ξεκινÜ απü τον ΞενοφÜνη και ακüμα νωρßτερα» (Σοφ. 242d) και την παρατÞρηση του ΑριστοτÝλη üτι «...üσον αφορÜ ολüκληρο τον κüσμο, λÝει üτι αυτüς εßναι ο θεüς" (Mετα. A5, 986b18). ¼μως, ο ΞενοφÜνης που μας μιλÜ στα επιζÞσαντα αποσπÜσματÜ του εßναι Ýνας συνδυασμüς ραψωδοý, κοινωνικοý κριτικοý, θρησκευτικοý δασκÜλου και οξυδερκοýς σπουδαστÞ της φýσης. Ο Ευριπßδης στον ΗρακλÞ (1341 ff) αποδßδει την επßθεσÞ του στις ιστορßες που λÝγονται για τους Θεοýς απü τον ¼μηρο και τον Ησßοδο. Στη "Πολιτεßα", ο ΠλÜτων αυτοπαρουσιÜζεται ως πνευματικüς κληρονüμος του ΞενοφÜνη, επικρßνοντας τις ιστορßες των ποιητþν για τους θεοýς, κι απαιτþντας μετριοπÜθεια. Η σýλληψη του ΞενοφÜνη για τον «Ýνα μÝγιστο Θεü» ενθÜρρυνε τον ΗρÜκλειτο να διατυπþσει την πßστη του σε μια διÜνοια που καθοδηγεß üλα τα πρÜγματα. ΟδÞγησε επßσης τον Αναξαγüρα στη διατýπωση της θεωρßας του νου και τον ΑριστοτÝλη στον απολογισμü του για το θεßο νου που εμπνÝει προς την κατεýθυνση της τελειüτητας.
     Αν και δεν υπÜρχει κÜποια Üμεση διασýνδεση, μποροýμε να ποýμε πως οι μεγÜλοι εκπρüσωποι της ψυχολογικÞς θεþρησης του κüσμου üπως ο Κ. Γκ. Γιουνγκ Þ ο Φρüιντ εßναι οι σýγχρονοι διÜδοχοι των παρατηρÞσεων του ΞενοφÜνη για τη γενικÞ τÜση των ανθρþπινων üντων να συλλαμβÜνουν τη θεüτητα απü την Üποψη των δικþν τους ιδιοτÞτων και ικανοτÞτων. Πολý περισσüτερο πολýτιμη, üμως, εßναι η προσφορÜ του στην πρωτοποριακÞ εξερεýνηση των üρων κÜτω απü τους οποßους τα ανθρþπινα üντα μποροýν να επιτýχουν τη γνþση της αλÞθειας. Οι ºωνες προκÜτοχοß του Üρχισαν τη μελÝτη των φαινομÝνων «επÜνω απü τους ουρανοýς και κÜτω απü τη γη». ΑλλÜ, απü üσα γνωρßζουμε μÝχρι τþρα, δεν Ýστρεψαν τα πυρÜ τους προς την κατεýθυνση των μεγÜλων ποιητþν της αρχαßας ΕλλÜδας, οýτε επιδßωξαν μÝσω των διδασκαλιþν τους να διορθþσουν Þ να βελτιþσουν τη συμπεριφορÜ των συμπολιτþν τους. Αν και πολλÝς πτυχÝς της σκÝψης του παραμÝνουν ακüμα θÝμα προς συζÞτηση και ανÜλυση, ο ΞενοφÜνης Þταν σαφþς Ýνας πολυδιÜστατος φιλüσοφος αμφισβητßας, που Üφησε το σημÜδι του σε πολλÝς πτυχÝς της μεταγενÝστερης ελληνικÞς σκÝψης.

     Η νατουραλιστικÞ αφüρμηση του ΞενοφÜνη στη σýλληψη της ιδÝας του θεοý εßναι ιδιαßτερα σημαντικÞ απü την ψυχολογικÞ Ýποψη στο γενικüτερο πρüβλημα της θρησκεßας, γιατß προβληματßζεται για την αντßληψη του ανθρþπου για το θεßο σýμφωνα με τη διαφορετικÞ κÜθε φορÜ πνευματικÞ του στÜση και εξÝλιξη. Και εδþ ανιχνεýει το ψυχολογικü στοιχεßο και το ρüλο που παßζει στη μüρφωση της παρÜστασης του θεßου χωριστÜ σε κÜθε Üνθρωπο. ΑρκÝστηκε üμως μüνο ψυχολογικÜ να ερμηνεýσει το γιατß οι Üνθρωποι δημιουργοýν τη συγκεκριμÝνη εικüνα για το θεü και δεν μας εßπε το γιατß, την αιτßα που σπρþχνει τον Üνθρωπο στην περιοχÞ της αναζÞτησης του θεßου. ¼μως με την ενοποßηση εκ μÝρους του των φαινομενικþν συνιστωσþν της θεßας φýσης υψþθηκε στη πρωτüγνωρη σýλληψη για ελληνικü χþρο στη σýλληψη του μονοθεúσμοý. Σ' αυτÞ ρüλο Ýπαιξε το φυσιοκρατικü κι ανθρωπολογικü πνεýμα του ελληνικοý στοχασμοý. Πολýτιμη πρüταση στ' αποσπÜσματÜ του, πρüταση Üρτια αισθητικÜ, τονε κατατÜσσει στους μεγÜλους χρησμωδοýς της φιλοσοφßας: "δüκος επß πÜσι τÝτυκται"(VS 21 B, 34). "για üλα Ýχουμε μüνον εικασßες". H θÝση του κολοφþνιου στοχαστÞ εßναι μια προαγγελßα της αριστοτελικÞς σýλληψης του θεßου ως του "κινοýντος ακινÞτου".


===========================


                                              Σιμωνßδης ο Κεßος

     ΓεννÞθηκε στην Ιουλßδα της ΚÝω (ΚÝα, Τζια) το 556 π. Χ. και πÝθανε σε μεγÜλη ηλικßα, το 468 π. Χ. ¸νας απü τους πιο ταλαντοýχους και πολýπλευρους ποιητÝς της Αρχαßας ΕλλÜδας. ¹τανε θεßος του Βακχυλßδη και τον περισσüτερο χρüνο της ζωÞς του τον πÝρασε στον Κραννþνα, (Þ στην Κραννþνα, κυρßαρχη πüλη της Θεσσαλßας υπü την ηγεμονßα των ΣκοπÜδων), στην ΑθÞνα, στη Θεσσαλßα, στον ΑκρÜγαντα και τις Συρακοýσες, üπου τονε βρÞκεν ο θÜνατος. Ξεχωριστü δεßγμα πνευματικοý ανθρþπου κι ευαßσθητου ποιητÞ. Με τους διθυρÜμβους του, που δε σþζονται, πÝτυχε 56 νßκες. Λüγου χÜριν, Ýπειτα απü τη μÜχη του Μαραθþνα (490 π.Χ.) νßκησε τους διασημüτερους ποιητÝς της εποχÞς του, συμπεριλαμβανομÝνου και του Αισχýλου, γρÜφοντας μια ελεγεßα υπÝρ των προμÜχων της ελευθερßας, που υμνοýσε τους Üνδρες που εßχαν πÝσει στο πεδßο της μÜχης. ΑλλÜ και στη 2η εισβολÞ των Περσþν, ο Σιμωνßδης Ýμεινε μαζß με τους Αθηναßους κι üταν διþχτηκαν, ýμνησε τα μεγÜλα πολεμικÜ κατορθþματα συνθÝτοντας μερικÜ Üσματα για τη ναυμαχßα του Αρτεμισßου κι ελεγεßες για τις νßκες της Σαλαμßνας και των Πλαταιþν κι η φÞμη του βρισκüταν στον κολοφþνα της.

     Στα ποιÞματÜ του κυριαρχεß το ορθολογικü κριτικü τÜλαντο και το βαθý συναßσθημα. Θεωρεßται επßσης ο μεγαλýτερος επιγραμματοποιüς της αρχαιüτητας. Ο "Κεßος" ασχολÞθηκε με üλα γενικÜ τα εßδη της λυρικÞς ποßησης. ¸τσι, στο ενεργητικü του διαθÝτει: ýμνους, παιÜνες, διθυρÜμβους, εγκþμια, θρÞνους, ελεγεßες, επιγρÜμματα κ.α.
     Ιδιαßτερα τα επιγρÜμματα, τα 'χεν αναγÜγει σε μÝγιστη τελειüτητα, λüγω της απλüτητÜς τους, της ασýγκριτης φραστικÞς τους συμπýκνωσης και του ýψους των περιεχομÝνων σ' αυτÜ νοημÜτων. ΕξÜλλου μετÜ τη νßκη κατÜ των Περσþν στο Μαραθþνα, Ýγραψε για τους μαραθωνομÜχους και μιαν ελεγεßα του, με την οποßα μÜλιστα πÝτυχε να νικÞσει κι αυτü τον γßγαντα Αισχýλο στο διαγωνισμü που σχετικÜ προκηρýχτηκε κι ενεργÞθηκε. Για δεýτερη δε φορÜ αναγορεýθηκε νικητÞς, σ' ανÜλογο διαγωνισμü, κατÜ το Ýτος 476 π.Χ. ¸χαιρε Üκρας εκτßμησης στον αρχαιοελληνικü χþρο και μεγÜλοι Üνδρες της εποχÞς του, üπως ο Αριστεßδης, ο ΘεμιστοκλÞς, ο Παυσανßας και πλεßστοι üσοι Üλλοι, τον τιμοýσαν με τη θερμÞ φιλßα τους. 
      ΜετÜ το θÜνατü του, στην ΑυλÞ του ΤυρÜννου των Συρακουσþν, ΙÝρωνα, που τον φιλοξενοýσε, του στÞσανε λαμπρü μνημεßο μπροστÜ στη κεντρικÞ πýλη της ΕλληνικÞς τους (τüτε) πολιτεßας.
     Ο Σιμωνßδης ο Κεßος (556 π.Χ.-469 π.Χ.) Þταν ¸λληνας λυρικüς ποιητÞς. ΓεννÞθηκε στην Ιουλßδα της νÞσου ΚÝα üπου διδÜχθηκε ποßηση και μουσικÞ και συνÝθεσε παιÜνες προς τον Απüλλωνα. ΜετακινÞθηκε στην ΑθÞνα υπü την αιγßδα του ΙππÜρχου. ΜετÜ την δολοφονßα του προστÜτη του 514 π.Χ. μετοßκησε στη Θεσσαλßα. ΜετÜ τη μÜχη του Μαραθþνα επÝστρεψε στην ΑθÞνα κι αμÝσως μετÜ πÞγε στη Σικελßα στην αυλÞ του ΙÝρωνα üπου Ýμεινε μÝχρι το θÜνατο του.
     Η ΙωνικÞ καταγωγÞ του διαφαßνεται απü την üλη προσωπικüτητα του κι απü τις μορφÝς της ποιÞσεως που καλλιÝργησε (ελεγεßες, παιÜνες, διθýραμβοι, θρÞνοι, επιγρÜμματα κ.λπ.). Πολý νÝος δßδαξε χορü στο ιερü του Απüλλωνος στη Καρθαßα της ΚÝας κι Ýγραψε επινßκεια για πολλοýς αθλητÝς των πανελληνßων αγþνων. Γýρω στα 520 π.Χ. τον κÜλεσαν στην ΑθÞνα, στην αυλÞ του Πεισιστρατεßδη ΙππÜρχου, που του Ýδωσε μεγÜλη θÝση. Εκεß Ýμεινε 7 χρüνια και γνωρßστηκε με πολλοýς ποιητÝς, üπως τον ΑνακρÝοντα, τον ΛÜσο τον ΕρμιονÝα και Üλλους. ΜετÜ τη δολοφονßα του ºππαρχου το 514 π.Χ. πÞγε στη Θεσσαλßα üπου φιλοξενÞθηκε αρχικÜ στην αυλÞ του Σκüπα στη Κραννþνα κι αργüτερα στην αυλÞ του Αλεýα στη ΛÜρισα, φιλοξενοýμενος των ΣκοπÜδων και των ΑλευÜδων. Φαßνεται üμως üτι κÜποια καταστροφÞ εξαφÜνισε την οικογÝνεια των ΣκοπÜδων κι ο Σιμωνßδης Ýγραψε για αυτοýς Ýνα θρÞνο, εßδος στο οποßο πÜντοτε διÝπρεψε (μÝρος ενüς θρÞνου εßναι και το συγκινητικüτατο "Απüσπασμα της ΔανÜης").
     Σε προχωρημÝνη ηλικßα ο Σιμωνßδης ξαναγýρισε στην ΑθÞνα, üπου, κατÜ τη διÜρκεια των περσικþν πολÝμων, Ýγινε ο υμνητÞς των Ελληνικþν νικþν.Με την ελεγεßα που Ýγραψε για να τιμÞσει τους πεσüντες του Μαραθþνα, ο Σιμωνßδης αναφÝρεται üτι νßκησε τον Αισχýλο, που εßχε πÜρει μÝρος στον σχετικü ποιητικü αγþνα.
     ¸γραψε επßσης μερικÜ Üσματα για τη ναυμαχßα του Αρτεμισßου, της Σαλαμßνας και μια ελεγεßα για τους πεσüντες στις ΠλαταιÝς. Αναμφßβολα, τα ποιÞματÜ του για τον πüλεμο εναντßον των βαρβÜρων ενßσχυσαν σημαντικÜ τον ελληνικü εθνικü πατριωτισμü.
Σýνδεση του θρÞνου με το εγκþμιο μπορεß να θεωρηθεß το ποßημÜ του για τους πεσüντες των Θερμοπυλþν.
     ΜετÜ την ΑθÞνα πÞγε στον ΑκρÜγαντα της Σικελßας και κατÝληξε στις Συρακοýσες στην αυλÞ του ΙÝρωνος. ΠÝρασε τα τελευταßα 10 χρüνια της ζωÞς του μαζß με τον τýραννο των Συρακουσþν και πÝθανε στη Σικελßα, σε προχωρημÝνη ηλικßα (89 χρονþν), περßπου το 468 π.Χ. Οι κÜτοικοι των Συρακουσþν τον εßχαν τιμÞσει πολý κι εßχαν αναγεßρει στη μνÞμη του Ýνα λαμπρü μνημεßο μπρος στις πýλες της πüλης, που σωζüτανε και πολý αργüτερα.
     Ο Σιμωνßδης υπÞρξε Ýνας εξευγενισμÝνος κι εξαιρετικÜ μορφωμÝνος Üνθρωπος κι η γνþση του κüσμου που εßχε τον βοηθοýσε να συνθÝτει Ýξυπνα τα ποιÞματÜ του. Τον κατηγοροýσαν πως επεδßωκε την εýνοια των πλουσßων και των ισχυρþν και φημιζüταν πως Þταν ο πρþτος που εßχε δεχτεß πληρωμÞ για τα ποιÞματÜ του. ΑλλÜ ακüμη κι αν Þταν αλÞθεια πως Ýγραφε συχνÜ ποßηση κατÜ παραγγελßα, και για πολý σημαντικÜ χρηματικÜ ποσÜ, ωστüσο γνþριζε με αξιοθαýμαστη λεπτüτητα να κρατÜει κÜθε μισθοφορικÞ του εργασßα μακριÜ απü τις δημιουργßες του. Δεν εßχε μüνο σπÜνια γονιμüτητα παραγωγÞς, αλλÜ κι εξαιρετικÜ ποιητικÜ χαρßσματα, που τον βοηθοýσαν να παρÜγει πραγματικÜ τÝλεια Ýργα στους πιο ποικßλους κλÜδους της λυρικÞς ποßησης, απü τη γλαφυρÞ απλüτητα του επιγρÜμματος ως τη πολýπλοκη δομÞ μιας μεγÜλης σýνθεσης.
     Ο Σιμωνßδης μπορεß να θεωρηθεß ως πρüδρομος των πνευματικþν τÜσεων που οδηγοýν στους σοφιστÝς καθþς Þταν πνεýμα εýστροφο, ελαφρÜ σκεπτικιστικü και απαισιüδοξο, με λεπτü και πνευματþδες ýφος, ελεýθερο απü μυστικιστικÝς επιδρÜσεις. Θεωρεßται ως ο πρþτος μεγÜλος ποιητÞς του επιγρÜμματος, αν και η πλουσιüτατη παραγωγÞ του καλýπτει τüσα ποιητικÜ εßδη.
     Τα πιο γνωστÜ Ýργα του υπÞρξανε τα επιγρÜμματα, απ’ τα οποßα Ýχουνε σωθεß πολλÜ, οι ελεγεßες και τα μοιρολüγια του, που τα προτιμοýσαν ακüμα κι απü εκεßνα του ΠινδÜρου. ¼πως μπορεß να δει κανεßς απü αποσπÜσματα ελεγειþν και διαφüρων ποιημÜτων που Ýχουν σωθεß, ο Σιμωνßδης δεν επιζητοýσε, üπως ο Πßνδαρος, να γοητεýσει με το μεγαλεßο των ιδεþν του, αλλÜ να συγκινÞσει με την ειλικρßνεια των αισθημÜτων του, που αναδßδουν Ýνα γνÞσιο αßσθημα αγÜπης και καλοσýνης προς τον Üνθρωπο. Η γλþσσα του εßναι μετριοπαθÞς, δωρικÞ, απαλÞ και μελωδικÞ και προσαρμüζεται θαυμÜσια στο εßδος των ποιημÜτων του. Παßρνει ως βÜση την ΟμηρικÞ, χωρßς να λεßπουν üμως κι οι νεολογισμοß.
     Εκτüς απü τα Üλλα αξιüλογα ταλÝντα του, ο Σιμωνßδης εßχε πολý δυνατÞ μνÞμη, λÝγεται μÜλιστα πως αυτüς υπÞρξε ο επινοητÞς της λεγüμενης μνημονικÞς τÝχνης. ΥπÜρχει επßσης και το Σιμωνßδιον ΜÝτρον, που σýμφωνα μ' αυτü Ýχει συνθÝσει τα μελικÜ ποιÞματÜ του.
     «Ο πολυμÞχανος ποιητÞς Σιμωνßδης Þρθε στην ΑθÞνα, επßσης υπü την προστασßα του ΙππÜρχου», αλλÜ, παραδüξως, δεν υπÜρχει κÜποιο Ýργο που να προσδιορßζει τη μακροχρüνια περßοδο σýνδεσης του με την ΑθÞνα. Εßναι δελεαστικü να υποθÝσουμε üτι οι 56 νßκες που του χÜρισαν οι διθýραμβοι του, Ýως το 476 π.Χ., εντÜσσονται στην περßοδο αυτÞ, αλλÜ στη συνÝχεια θα διαπιστþσουμε üτι δýσκολα γßνεται πειστικÞ αυτÞ η παραδοχÞ. ¸να ιδιαιτÝρως διφοροýμενο απüσπασμα περιÝγραφε τον Πεισßστρατο ως ΣειρÞνα. Η επιγραφÞ στον τÜφο της κüρης του Ιππßα, που αποδßδεται στον Σιμωνßδη, αναφÝρεται σ' αυτüν ως «επιφανÞ Üνδρα της ΕλλÜδος κατÜ την εποχÞ του» κι ανατρÝχει στον 4ο αιþνα π.Χ. (Θουκυδßδη. ΣΤ, 59.3• Αριστ. ΡητορικÞ Α', 9,1367bl7). ΜÜλλον θα εßχε γραφτεß πολý μετÜ το τÝλος της τυραννßας.
     Οι σýγχρονοι μελετητÝς προβληματßζονται για το πþς η σχÝση του Σιμωνßδη με τη τυραννßα συμβαδßζει με τη μεταγενÝστερη υπηρεσßα του υπÝρ της δημοκρατßας και του ΘεμιστοκλÞ, πλην üμως δεν υπÜρχει κανÝνα κεßμενο της αρχαιüτητας που να επικρßνει τη στÜση του ποιητÞ, που πρÝπει μÜλλον ν’ αποδοθεß στη διαβüητη φιλοχρηματßα του. Ο ΠλÜτων αναφÝρει üτι ο ºππαρχος σßγουρα τον πλÞρωνε αδρÜ. Ο επιτÜφιος επαινεß την κüρη του Ιππßα για Ýλλειψη αλαζονεßας, παρÜ το γεγονüς üτι Þταν κüρη και σýζυγος τυρÜννων (Ξενοφþν, ΙÝρων). Αν κι η παρÜδοση Þθελε τον Σιμωνßδη να συναναστρÝφεται με τυρÜννους, απü τη συναναστροφÞ του αυτÞ δεν εξελßχθηκε σε κüλακα!
     Η παρÜδοση του 5ου αι. π.Χ. αναφÝρει πως ο Σιμωνßδης διαγωνßστηκε, προφανþς στο διθýραμβο, με τον ΛÜσο τον ΕρμιονÝα. Το περιστατικü αυτü μÜς αποκαλýπτει χαρακτÞρες που δεν αναφÝρει ο ΠλÜτων. Η σχÝση του ΛÜσου με τον ºππαρχο επιβεβαιþνεται απü τον Ηρüδοτο (Ζ', 6.3). Το λεξικü τοτ Σουßδα, μÜλιστα, τοý αποδßδει την εισαγωγÞ του διθυρÜμβου. Μολονüτι δεν διευκρινßζεται αν αυτü συνÝβη στην ΑθÞνα Þ κατÜ τη περßοδο του καθεστþτος των Πεισιστρατιδþν, μποροýμε να υποθÝσουμε üτι και τα δýο Þταν ορθÜ.
     Η δυσκολßα Ýγκειται στο üτι η επιγραφÞ του ΠÜριου Χρονικοý, που βρßσκεται απü το 17ο αιþνα στο Μουσεßο Ashmolean, χρονολογεß τους πρþτους ανδρικοýς χοροýς στην ΑθÞνα το 509/8 π.Χ. Πιο βÝβαιο για τον ΛÜσο εßναι üτι ενüσω βρισκüταν στην ΑθÞνα Ýγραψε για τον Þρωα Βουζýγη, Ýναν ακüμη νομοθÝτη της αθηναúκÞς μυθολογßας. Η προσφορÜ του προς τον ºππαρχο Þταν üτι εντüπισε τον ΟνομÜκριτο, Ýνα «χρησμολüγο κι ερμηνευτÞ των χρησμþν του Μουσαßου», ο οποßος μετÝδωσε ψευδþς κÜποιον χρησμü. Τüτε «ο ºππαρχος τον εξüρισε απü την ΑθÞνα…»
     ΑσχολÞθηκε γενικÜ με üλα τα εßδη της λυρικÞς ποßησης. Στο εκπληκτικü πολýπλευρο ενεργητικü του, συνÝθεσε ελεγεßες, χορικÜ ποιÞματα, επινßκιους ýμνους, διθυρÜμβους, παιÜνες, παρθÝνεια, θρÞνους και επιγρÜμματα, εκ των οποßων Üριστα θεωροýνται αυτÜ για τους πεσüντες των Θερμοπυλþν και του Μαραθþνα.
     Για τους πεσüντες ¸λληνες αγωνιστÝς της μÜχης του Μαραθþνα γρÜφει ο μεγÜλος ποιητÞς: «ΕλλÞνων προμαχοýντες Αθηναßοι, Μαραθþνι χρυσοφüρων ΜÞδων εστüρεσαν δýναμιν».
     Επßσης κορυφαßο του επßγραμμα, για το οποßο Ýγινε γνωστüς μÝχρι της μÝρες μας, Þταν αυτü για τον ΣπαρτιÜτη βασιλιÜ Λεωνßδα και τους 300 πολεμιστÝς του, οι οποßοι Ýπεσαν στις Θερμοπýλες. ¸χει þς εξÞς: «Ὦ ξεῖν', ἀγγÝλλειν Λακεδαιμονßοις, ὅτι τῇδε κεßμεθα τοῖς κεßνων ῥÞμασι πειθüμενοι».
     Εφηýρε τον επßνικο κι εισÞγαγε τον θρÞνο στο χορικü τραγοýδι. Το λεξικü του Σουßδα αποδßδει σε αυτüν τη προσθÞκη της 8ης χορδÞς στη λýρα. Εßχε μεγÜλη φÞμη σχετικÜ με τις γνþσεις του. Προσωπικüς φßλος του ΘεμιστοκλÞ και του Παυσανßα. Η ποßησÞ του κατÜ τη διÜρκεια του πολÝμου με τους ΠÝρσες Ýδωσε μεγÜλη þθηση στην ελληνικÞ εθνικÞ συνεßδηση.

===================

ΡητÜ & ΕπιγρÜμματα

Πüλις Üνδρα διδÜσκει

Η πüλη διδÜσκει τον Üνθρωπο

ἄνδρ' ἀγαθὸν ἀλαθÝως γενÝσθαι χαλεπüν

Εßναι δýσκολο να γßνει κανεßς τÝλειος σε üλα

¼ τοι Χρüνος οξýς οδüντας και πÜντα ψÞχει και τα βιαιüτατα.

Ο Χρüνος Ýχει γερÜ δüντια κι üλα τα μασÜ, ακüμα και τα σκληρüτατα.

Ει δ' Üρα τιμÞσαι θυγÜτερ Διüς, üστις Üριστος, ΔÞμος Αθηναßων εξετÝλεσσε μüνος.

Αν σκüπευες να τιμÞσεις τον Üριστο, ΑθηνÜ, η ΑθÞνα το 'καμε απü μüνη της.

ΟυδÝ καλÜς σοφßας εστßν χÜρις ει μÞ τις Ýχει σεμνÜν υγεßαν.

Οýτε κι η σοφßα Ýχει χÜρη, αν λεßπει η καλÞ υγεßα.

Τü γÜρ γεγενημÝνον, ουκÝτ' Üρεκτον Ýσται.

¼,τι Ýγινε πια δε ξεγßνεται.

Τü δοκεßν και τÜν αλÜθειαν βιÜται.

Η εντýπωση βιÜζει και την αλÞθεια.

Τßς γÜρ αδονÜς Üτερ θνατþν
βßος ποθεινüς Þ ποßα τυραννßς;
ΤÜς Üτερ ουδÝ Θεþν 
ζηλωτüς αιþν.

ΠοιÜ ζωÞ Þ ποιÜ εξουσßα
ποθητÞ 'ναι Üνευ ηδονÞς;
Χωρßς της, δε θα ζÞλευε κανεßς

των Αιωνßων Θεþν τη Παρουσßα.

¸στι και σιγÜς εκßνδυνον γÝρας.

ΥπÜρχει και σιωπÞς ακßνδυνο βραβεßο.

Ο δ' αý θÜνατος κßχε καß τüν φυγüμαχον.

Κι αυτüν που αποφεýγει τη μÜχη, τονε βρßσκει ο ΧÜρος.

ΕλλÞνων προμαχοýντες Αθηναßοι Μαραθþνι,
χρυσοφüρων ΜÞδων εστüρεσαν δýναμιν.

Για τους ¸λληνες μαχüμενοι Αθηναßοι στο Μαραθþνα,
σýντριψαν τους πλοýσιους ΜÞδους σ' Ýνα δßκαιον αγþνα.

Ω ξειν',
αγγÝλλειν Λακεδαιμονßοις,
üτι τÞδε κεßμεθα,
τοις κεßνων ρÞμασι πειθüμενοι.

Ω! ξÝνε που περνÜς διαβÜτης,
πες στη πατρßδα τη λατρεμμÝνη
üτι βρισκüμαστε εδþ πεσμÝνοι,
πιστοß και πÜντα στο πρüσταγμÜ της.

μüνος ἅλιος ἐν οὐρανῶι.


ΜονÜχος ο Þλιος μες στον ουρανü.

ΑνÜγκα και Θεοß πεßθονται.

Στην ανÜγκη κι οι Θεοß πεßθονται.

Την μεν ζωγραφßαν ποßησιν σιωπþσαν,
την δε ποßησιν ζωγραφßαν λαλοýσαν.

Η ζωγραφικÞ εßναι ποßηση που σιωπÜ
κι η ποßηση εßναι ζωγραφικÞ που μιλÜ.

Σþσος και Σωσþ, Σþτερ, σοι τüνδε ανÝθεσαν στÝφανον.
Σþσος μεν σωθεßς, Σωσþ δε, üτι Σþσος εσþθη.

Ο Σþσος κι η Σωσþ, σου αναθÝτουν αυτü το στεφÜνι, ω ΣωτÞρα.
Ο Σþσος γιατß σþθηκε κι η Σωσþ γιατß σþθηκε ο Σþσος.


ΟυδÝν εν ανθρþποισι μÝνει χρÞμα Ýμπεδον αιεß.

ΚανÝνα πρÜγμα δεν μÝνει για πÜντα δεμÝνο με τους ανθρþπους.

Των γαρ ηλιθßων απεßρων γÝνεθλα.

¢πειρη η γενιÜ των ηλιθßων.

Νüμος εστß θεüς, Tοýτον αεß πÜντοτε τßμα.

Ο Νüμος εßναι Θεüς. Τßμα τον πÜντοτε.

     Λßγο πριν το τÝλος, Üφησα μια... "μονομαχßα" μεταξý ΤιμοκρÝοντα & Σιμωνßδη. Ο μεν σατßρισε σα φλýαρο, παρτÜκια κι επιδειξιομανÞ και του Ýκαμε Ýνα επßγραμμα, κι ο Σιμωνßδης δεν απÜντησε μα üταν πÝθανε ο ΤιμοκρÝων του Ýβαλε Ýνα επιτýμβιο επßγραμμα. Πιο κÜτω παραθÝτω και τα δυο με σειρÜ εμφανßσεως.


                     ΤιμοκρÝων

Κηßα με προσÞλθε φλυαρßα ουκ εθÝλοντα
ουκ εθÝλοντÜ με προσÞλθε Κηßα φλυαρßα.

Δßχως αιτßα μ' Ýπιασε της ΤζιÜς πολυλογßα
πολυλογßα μ' Ýπιασε της ΤζιÜς, δßχως αιτßα.

                    Σιμωνßδης

Πολλὰ πιὼν καὶ πολλὰ φαγὼν καὶ πολλὰ κÜκ᾿ εἰπὼν
ἀνθρþπους κεῖμαι ΤιμοκρÝων ῾Ρüδιος.

Αφοý Þπια κι Ýφαγα πολλÜ κι αδßκων και δικαßων
τα ´χωσα. Τþρα 'δþ πÝρα κεßτομαι Ρüδιος ΤιμοκρÝων.

             ΠοιÞματα

  (απüσπ. ΔανÜη)

Σε σκαλιστü κιβοýρι εντüς, μες στη πνοÞ τ' ανÝμου
και των κυμÜτων μες στην Üγρια ταραχÞ,
με μÜγουλα η ΔανÜη υγρÜ και φüβο στη ψυχÞ
το βρÝφος Ýσφιγγε και του 'πε:  -Γιε μου,
τι πüνον Ýχω! μüν' εσý γλυκÜ-γλυκÜ ανασαßνεις,
βυζασταροýδι ποý 'σαι, μου 'κανες νανÜ
μες στ' Üχαρο χρυσüκαρφο κιβοýρι της καημÝνης,
στην Üλαμπη την νýκτα, μες στα σκοτεινÜ.
Για των ανÝμων την ριπÞν εσÝνα δεν σε νοιÜζει,
που πÜνω απ' τα μαλλÜκια σου ολοÝνα και σφυρÜ,
κι ουδÝ το προσωπÜκι σου η Üλμη το πειρÜζει,
γλυκογερμÝνο σε στρωσßδια πορφυρÜ.
AλÞθεια, αν απ' τη θýελλα, μικρü μου, εßχες δειλιÜσει,
και στα δικÜ μου λüγια θα 'βαζες αυτß.
Kοιμοý λοιπüν, μωρü μου! μα … κι η θÜλασσ' ας πλαγιÜσει
κι η ÜμετρÞ μας συφορÜ ας αναπαυτεß.
KÜποια απü σÝναν αλλαγÞ, φως, ¾ψιστε, ας προβÜλλει
παρηγοριÜ απü σε, Kρονßδη μου, ας φανεß,
κι αν τýχει κι εßπα θαρρετü κανÝνα λüγο πÜλι
Þ κι Üδικο, συχþρα με, τη δüλια ορφανÞ!

*
Εφüσον εßσαι Üνθρωπος μη πεις,
τι τÜχα αýριο, σου μÝλλει γßνει,
μÞτε κι αν ευτυχÞ κÜποιον ιδεßς,
δε ξÝρεις καν πüσο θα μεßνει.
Διüτι το Üλλαγμα εßναι πολý γοργü
κι απü το πÞδο της μυγüς πιο ξαφνικü.

Η δýναμÞ μας, των θνητþνε, λιγοστÞ
και κÜθε μας φροντßδα δεν αξßζει.
Λýπη στη' στη λýπη, εßν' η λßγη μας ζωÞ.
Kι ο αναπüφευκτος ο ΧÜροντας κρεμÜται,
πÜνω απü üλους μας ßδια, περιπλανÜται,
γιατß üλοι μας, καλοß-κακοß,
ßσο μοιρÜδι παßρνουμ' απü κει.

*
ΥπÜρχει λüγος που η ΑρετÞ

κατοικεß σ' απÜτητους γκρεμοýς
και πÜντα, πÜντ' ακολουθεß
αγνüτητας τις Þρεμες οδοýς.
Δε τηνε βλÝπουνε θνητοß πολλοß,
εξüν üσοι κοπιÜσουνε γι' αυτÞ,
λυþνωντας σ' αυτü, τα σωθικÜ τους
και με πολýν ιδρþ θα φτÜσουν
στις αντρειÜς το πιο ψηλü σκαλß.

ΕνÜρετος και Üριστος πÜντα του ξεχωρßζει
ποιü το καλü, ποιü το κακü
κι αν κÜποιος τον κατηγορεß
και γýρω ψÝμματα κι ασχÞμιες, αν σκορπßζει,
με üλ' αυτÜ δεν τον αγγßζει,
οýτε λερþνει το χρυσü,
πÜντα στο τÝλος η αλÞθεια επικρατεß.

Σε λßγους μüνον Ýδωσε ο Θεüς
την ΑρετÞ ως το τÝλος της ζωÞς
και δεν εßν' εýκολο καλüς
να μεßνεις γιατß σε πιÝζει δις:
το κÝρδος Þ της δüλιας Αφροδßτης
ο οßστρος, μÝγας πολυνßκης,
üπου χωρßς να θÝλεις κýπτεις..

Σε πιÝζουν δυστυχþς επßσης
Üσβεστες Ýχθρες και τα μßση.
Κι αν κÜποιος δεν μπορεß
τον τßμιο δρüμο να βαδßσει
μüνο και πÜντα στη ζωÞ,
τουλÜχιστον üσο μπορεß
ας προσπαθεß...

Δε φοβÜται γÞρας και χÜρο.
Tη νüσο δε νογÜ, σαν υγιÞς.
¼σοι Ýτσι, δεν Ýχουν μυαλü
και δε ξÝρουν πως λßγο μονÜχα
κρατÜ η νιüτη, η χαρÜ της ζωÞς.
ΑλλÜ συ που το ξÝρεις αυτü
και πλησιÜζεις στο τÝλος σου τÜχα
τüλμα και δßνε και με χαρÜ σου
σ' üλους τους Üλλους απ' τ' αγαθÜ σου.
-----------

Της Αφροδßτης
που σ' Ýκανε με τον ¢ρη 
Üθλιο παιδß της
και δολιομÞχανο.
-----------


ΑμÝτρητο σμÜρι πετοýσε
απ' το κεφÜλι της πÜνω
üσο θεσπÝσια τραγουδοýσε
κι απü τη θÜλασσα
τη γαλανÞ κι Üγρια,

πηδÜγαν Ýξω και τα ψÜρια.


===========================


                                             
ΣτρÜβων

     Ο ΣτρÜβων (64 π.Χ. - 24 μ.Χ.) Þταν ¸λληνας γεωγρÜφος, φιλüσοφος κι ιστορικüς. Ειδικüτερα, ως γεωγρÜφος, συγκαταλÝγεται στους διασημüτερους της αρχαιüτητας. ΓεννÞθηκε απü πλοýσια οικογÝνεια το 63 Þ το 64 π.Χ. στην ΑμÜσεια του Πüντου, üπου και πÝθανε, σε ηλικßα 90 περßπου ετþν (λßγο μετÜ το 23 μ.Χ.). Η ΑμÜσεια πλÝον ανÞκει στη σημερινÞ Τουρκßα, ωστüσο τη περßοδο που γεννÞθηκε ο ΣτρÜβων, η περιοχÞ αυτÞ εßχε μüλις ενσωματωθεß στη ΡωμαúκÞ Αυτοκρατορßα.



     ΑπÝκτησε μüρφωση εξειδικευμÝνη κι εκλεκτÞ απü μεγÜλους δασκÜλους της εποχÞς του και μελÝτησε τα γραπτÜ διÜφορων γεωγρÜφων και φιλοσüφων της αρχαιüτητας, αρχικÜ στην περιοχÞ του κι αργüτερα στη Ρþμη. Ταξßδεψε αρκετÜ, μεταξý Üλλων στην Αßγυπτο και την Αιθιοπßα. Σ’ ü,τι αφορÜ στις φιλοσοφικÝς του πεποιθÞσεις, Þταν οπαδüς του στωικισμοý, ενþ στη πολιτικÞ Þταν υπÝρμαχος του ρωμαúκοý ιμπεριαλισμοý. Στο διÜστημα των ταξιδιþν του φρüντισε να συλλÝξει üλο το απαιτοýμενο υλικü, το οποßο τον βοÞθησε αργüτερα στη συγγραφÞ ιστορικþν και γεωγραφικþν Ýργων.
      Τα δýο μεγαλýτερα Ýργα του εßναι τα ΙστορικÜ υπομνÞματα και τα περßφημα ΓεωγραφικÜ του. Τα ΙστορικÜ υπομνÞματα αποτελοýνται απü 47 βιβλßα γραμμÝνα σε πÜπυρο, τα περισσüτερα εκ των οποßων χÜθηκαν, με αποτÝλεσμα τα σωζüμενα αποσπÜσματα (που σÞμερα βρßσκονται στην κατοχÞ του πανεπιστημßου του ΜιλÜνου) να μην επιτρÝπουνε τον σχηματισμü ακριβοýς εικüνας του üλου Ýργου.



     Το Ýργο του ΓεωγραφικÜ, που αποτελεßται απü 17 βιβλßα, ευτυχþς σþζεται ακÝραιο και σε Üριστη κατÜσταση, χαρßζοντας τη φÞμη και τη δüξα του στους κατοπινοýς αιþνες. Πρüκειται για Ýνα περιληπτικü μεν, αλλÜ σαφÝστατο και μεθοδικü σýγγραμμα, üχι απλÜ και μüνο χρÞσιμο, αλλÜ και πραγματικÜ πολýτιμο σε ü,τι αφορÜ στην πληροφüρηση για τα πρÜγματα της εποχÞς του, καθþς παρουσιÜζει την περιγραφικÞ ιστορßα ανθρþπων και πüλεων απü διαφορετικÝς περιοχÝς του τüτε γνωστοý κüσμου. Το Ýργο αυτü του ΣτρÜβωνα εßναι, θα μποροýσε να λεχθεß, ο πιο ακριβÞς και ποιοτικüς Παγκüσμιος Γεωγραφικüς ¢τλας της εποχÞς του. Δεν υπÜρχουν πληροφορßες για το ακριβÝς χρονοδιÜγραμμα της συγγραφÞς του Ýργου του, ωστüσο αναφορÝς στα κεßμενÜ του τοποθετοýν την ολοκλÞρωση των Γεωγραφικþν στο διÜστημα κατÜ το οποßο τα ηνßα της ΡωμαúκÞς Αυτοκρατορßας εßχε ο ΤιβÝριος.



     Θεωρεßται ο 2ος παγκüσμιος τÝτοιος Üτλαντας που εκπονÞθηκε στην ιστορßα μετÜ απü το συνþνυμο σýγγραμμα του ΕρατοσθÝνη, που δεν Ýχει σωθεß, πλην üμως αποτÝλεσε τον οδηγü αυτοý του συγγρÜμματος. Στο κεßμενο οι πληροφορßες και περιγραφÝς ακολουθÜνε τη σειρÜ των ταξιδιþν που επιχεßρησε ο ßδιος κι üχι τη γεωγραφικÞ σειρÜ των τüπων, γι´ αυτü και σε κÜποια βιβλßα επαναλαμβÜνονται γεωγραφικÝς περιοχÝς με διαφορετικÝς üμως αναφορÝς.

ΥΠΟΘΕΣΙΣ ΤΩΝ ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΩΝ ΚΕΦΑΛΑΙΑ

αʹ Ὅτι οὐκ ἐκτὸς φιλοσοφßας ἡ γεωγραφικὴ πραγματεßα. ὅτι καὶ Ὅμηρος αὐτῆι πανταχοῦ τῶν ἐπῶν φαßνεται χρþμενος. ὅτι οἱ πρüτερον αὐτῆι χρησÜμενοι ἐλλιπῶς ἢ ἀναρθρþτως ἢ ἐσφαλμÝνως ἢ ψευδῶς ἢ τοῖς αὐτοῖς ἀσυμφþνως εἰρÞκασιν. ἔλεγχοι καὶ ἀποδεßξεις τοῦ εἰκüτως αὐτὸν οὕτω κρßνειν. κεφαλαιþδεις λüγοι πÜσης οἰκουμÝνης συντüμως ὑποτυποῦντες τὴν διÜθεσιν. πßστις εἰκüτων καὶ τεκμηρßων βεβαßων τοῦ κατὰ μÝρη τὴν γῆν καὶ τὴν θÜλασσαν ἐνηλλÜχθαι καὶ εἰς ἀλλÞλας μετατεθῆναι.

βʹ Ἐν τῶι δευτÝρωι κατὰ λÝξιν προβαλλüμενος τὰ ἘρατοσθÝνους διαιτᾶι καὶ διελÝγχει ὅσα μὴ ὀρθῶς εἴρηται ἢ διÞιρηται ἢ διαγÝγραπται· καὶ ἹππÜρχου δὲ τῶν πολλῶν μιμνÞσκεται ἐπιλαμβανüμενος. καὶ ἐπὶ τÝλει ἔκθεσις σýντομος καὶ τρüπον τινα σýνοψις τῆς ὅλης πραγματεßας͵ τοῦτ᾽ ἔστι τῆς γεωγραφικῆς ἱστορßας.

γʹ Εν τω τρßτω την Ιβηρßαν και τα μÝρη αυτÞς, Ýνθεν μεν τα απü του Ιεροý ακρωτηρßου μÝχρι Στηλþν, και τα απü τοýτου πÜλιν μÝχρι Νερßου, εν οις και η Λυσιτανßα. Ýνθεν δε τα απü Στηλþν μÝχρι της ΠυρÞνης. μεθ' α και τας παρακειμÝνας τη Ιβηρßα νÞσους, τας τε εντüς Στηλþν, Πιτυοýσσας και Γυμνησßας, και τα εκτüς Στηλþν ΓÜδειρα.

δʹ Ἐν τῶι τετÜρτωι τὰ περὶ Γαλλßαν καὶ Ἰβηρßαν καὶ ὅσα διεßργουσιν αἱ Ἄλπεις τῆς Ἰταλßας ἔνδον͵ ἐν οἷς καὶ Βρεττανßα καὶ τῶν ὠκεανιτßδων νÞσων τινÝς͵ ὅσαι καὶ δοκοῦσιν οἰκεῖσθαι͵ καὶ βαρβÜρων χþραν καὶ ἔθνη παροικοῦντα τοῦ Ἴστρου πÝραν.

εʹ Ἐν τῶι πÝμπτωι τὰ περὶ Ἰταλßαν ἀπὸ τῆς ὑπωρεßας τῶν Ἄλπεων μÝχρι τοῦ Σικελικοῦ πορθμοῦ καὶ Ταραντßνου κüλπου καὶ τοῦ ΠοσειδωνιÜτου͵ ἐς οἷς Βενετßα͵ Λιγουρßα͵ Πικηνüν͵ Τουσκßα͵ Ρþμη͵ Καμπανßα͵ Λευκανßα͵ Ἀπουλßα͵ καὶ ὅσαι νῆσοι τῆι ταýτηι θαλÜσσηι παρÜκεινται ἀπὸ Γενουσῶν μÝχρι Σικελßας.

ςʹ Ἐν τῶι ἕκτωι τὰ ἐφεξῆς τῆς Ἰταλßας καὶ τὰ ἐντὸς τοῦ Ἀδρßα μÝχρι Μακεδονßας͵ ἐν οἷς Ἀπουλßα Καλαβρßα καὶ ὅσα κατὰ τὸν Ἰüνιον κüλπον ἅμα ταῖς παρακειμÝναις νÞσοις ἀπὸ Σικελßας ἕως τῶν Κεραυνßων͵ κἀκ τοῦ ἄλλου μÝρους ἕως Καρχηδüνος καὶ τῶν ταýτηι παρακειμÝνων νησιδßων.

ζʹ Ἐν τῶι ἑβδüμωι λÝγει τῆς Εὐρþπης τὰ λειπüμενα μÝρη· ἔστι δὲ τὰ πρὸς ἕω πÝραν τοῦ ΡÞνου μÝχρι τοῦ ΤανÜúδος καὶ τοῦ στüματος τῆς Μαιþτιδος λßμνης͵ καὶ ὅσα μεταξὺ τοῦ Ἀδρßου καὶ τῶν ἀριστερῶν τῆς Ποντικῆς θαλÜσσης μερῶν ἀπολαμβÜνει πρὸς νüτον μÝχρι τῆς ἙλλÜδος καὶ τῆς Προποντßδος ὁ Ἴστρος͵ ἐν οἷς καὶ Μακεδονßα πᾶσα.

ηʹ Ἐν τῶι ὀγδüωι λÝγει τὰ τῆς Εὐρþπης͵ Μακεδονßας τὰ λειπüμενα καὶ ἙλλÜδα πᾶσαν· ἐν ἧι καὶ ἐγχρονßζει διὰ τὸ πολýγνωστον τῆς χþρας͵ διακριβῶν καὶ εὐκρινῆ ποιῶν τὰ ἀδιακρßτως καὶ ἀδιορßστως ὑπὸ τῶν ποιητῶν τε καὶ ἱστορικῶν περὶ τῶν ταýτηι πüλεων εἰρημÝνα͵ καὶ μÜλιστα ἐν καταλüγωι τε καὶ ἄλλοθι πολλαχοῦ τῆς ποιÞσεως.

θʹ Ἐν τῶι ἐνÜτωι περὶ τῆς ἙλλÜδος͵ Ἀθηνῶν μÜλιστα πανηγυρικὴν ἔκφρασιν͵ καὶ Βοιωτßαν καὶ Θετταλßαν μετὰ τῆς παραλßας ταýτης.

ιʹ Τὸ δÝκατον περιÝχει Αἰτωλßαν καὶ τὰς παρακειμÝνας νÞσους͵ ἔτι δὲ ΚρÞτην πᾶσαν͵ ἧι καὶ μÜλιστα ἐγχρονßζει͵ νüμιμÜ τε αὐτῆς διηγοýμενος καὶ τῶν ΚουρÞτων͵ πρὸς δὲ καὶ τῶν Ἰδαßων δακτýλων τὴν ἐν αὐτῆι γÝνεσιν καὶ τιμὴν καὶ ὄργια ἐπεξιþν· καὶ τὸ ἴδιον δὲ γÝνος ΣτρÜβων ἀπὸ ΚρÞτης λÝγει· ἔτι δὲ καὶ τὰς περὶ ΚρÞτην νÞσους πολλὰς οὔσας περιÝχει τὸ βιβλßον͵ ἐν αἷς εἰσι καὶ αἱ ΣπορÜδες καὶ τῶν ΚυκλÜδων ἔνιαι.

ιαʹ Τὸ ἑνδÝκατον ἄρχεται μὲν τῆς Ἀσßας͵ τοῦ ΤανÜιδος ἀπὸ τῶν ἀρκτικῶν μερῶν ἄνωθεν ἀρχομÝνου διαιρεῖν τὴν Εὐρþπην τῆς Ἀσßας. περιÝχει δὲ τὸ βιβλßον καὶ τὰ παρακεßμενα ἔθνη ταῖς ἀρχαῖς αὐτοῦ πρὸς τῆι ἀνατολῆι καὶ μεσημβρßαι͵ ἣ καὶ Ἀσßα ἐστßν. ἔστι δὲ τῆιδε ἔθνη βÜρβαρα τὰ τῶι βιβλßωι ἐγκεßμενα ὅσα παροικεῖ τὸ ΚαυκÜσιον ὄρος͵ ἐν οἷς Ἀμαζüνες τε καὶ ΜασσαγÝται͵ Σκýθαι καὶ Ἀλβανοὶ καὶ Ἴβηρες͵ Βακτριανοß͵ ΚÜσπιοι͵ Μῆδοι͵ ΠÝρσαι͵ Ἀρμενßαι δýο ἕως τῆς Μεσοποταμßας· ἔχει δὲ καὶ Τρωγλοδýτας καὶ Ἡνιüχους οὕτω λεγüμενα ἔθνη͵ καὶ Σκηπτοýχους͵ ΣοÜνας͵ Ἀσσυρßους͵ ΠολυφÜγους͵ Ναβιανοýς͵ Σιρακοýς͵ Ταπýρους. ἐπεμνÞσθη δὲ ἸÜσονος καὶ Μηδεßας καὶ ὧν ἔκτισαν πüλεων· ἔτι δὲ ΞÝρξου καὶ ΜιθριδÜτου καὶ ἈλεξÜνδρου τοῦ Φιλßππου.

ιβʹ Τὸ δωδÝκατον περιÝχει τὰ ὑπüλοιπα τῆς Ποντικῆς χþρας καὶ ἐφεξῆς Καππαδοκßαν͵ Γαλατßαν͵ Βιθυνßαν͵ Μυσßαν͵ Φρυγßαν͵ Μαιονßαν͵ καὶ πρὸ τοýτων Σινωπßδα͵ πüλιν ΠοντικÞν͵ καὶ ἩρÜκλειαν καὶ ἈμÜσειαν· ἔτι Ἰσαυρßαν͵ Λυκßαν͵ Παμπυλßαν͵ Κιλκßαν μετὰ τῶν παρακειμÝνων νÞσων καὶ ὀρῶν καὶ ποταμῶν.

ιγʹ Τὸ τρισκαιδÝκατον περιÝχει τῆς Ἀσßας τὰ ἀπὸ τῆς Προποντßδος κÜτωθεν͵ ἀπὸ Κυζßκου ἀρχüμενον͵ καὶ ἐφεξῆς τὴν ταýτηι παραλßαν πᾶσαν καὶ εἴ τινες νῆσοι ὑπÜρχουσιν· ἐγχρονßζει δὲ μÜλιστα τῆι Τροßαι͵ εἰ καὶ ἔρημος͵ διὰ τὸ ἐπßσημον αὐτῆς καὶ πολυθρýλητον ἐκ τοῦ πολÝμου.

ιδʹ Τὸ τεσσαρεσκαιδÝκατον περιÝχει τὰς ΚυκλÜδας νÞσους καὶ τὴν ἀντιπÝραν χþραν͵ ἐν ἧι Παμφυλßα Ἰσαυρßα Λυκßα Πισιδßα Κιλικßα ἕως Σελευκεßας τῆς Συρßας͵ καὶ τῆς Ἀσßας τῆς ἰδßως Ἰωνßας λεγομÝνης.

ιεʹ Τὸ πεντεκαιδÝκατον περιÝχει Ἰνδßαν καὶ Περσßδα.

ιςʹ Τὸ ἑκκαιδÝκατον περιÝχει τὴν Ἀσσυρßων χþραν͵ ἐν ἧι Βαβυλὼν καὶ Νßσιβις͵ πüλεις μÝγιστα͵ καὶ τὴν Ἀδιαβηνὴν καὶ Μεσοποταμßαν͵ Συρßαν πᾶσαν͵ Φοινßκην͵ Παλαιστßνην͵ Ἀραβßαν πᾶσαν καὶ ὅσα τῆς Ἰνδικῆς τῆι Ἀραβßαι συνÜπτει͵ καὶ τὴν Σαρακηνῶν͵ ἣν Σκηνῆτιν (leg. Σκηνῖτιν) καλεῖ͵ καὶ πᾶσαν τὴν παρακειμÝνην τῆι τε νεκρᾶι θαλÜσσηι καὶ τῆι ἐρυθρᾶ.

ιζʹ Τὸ ἑπτακαιδÝκατον περιÝχει Αἴγυπτον πᾶσαι καὶ Λιβýην πᾶσαν.

 

 

Web Design: Granma - Web Hosting: Greek Servers