Πρüλογος-ΕισαγωγÞ
Αυτü το Üρθρο, -μετÜ τη... ΠροÝλευση Του Κüσμου-, νομßζω, εßναι η λογικÞ συνÝχεια, τηρουμÝνης της οπτικÞς γωνßας του καθενüς και τα γοýστα του, για το θÝμα. Δεν πρüκειται, πρÝπει να τονßσω, για προβοκατüρικο οπτικü υλικü -πÝραν της 1ης φωτογραφßας, που απλÜ σε μπÜζει χοντρÜ με τη μßα στο κλßμα,- μα καθαρÜ για τη ΤÝχνη και μÜλιστα ΥψηλÞ ΤÝχνη, μεγÜλων ζωγρÜφων και φωτογρÜφων, παλιüτερων εποχþν. ¸χει πÜντα σημασßα, το πως εμφανßζει ο εκÜστοτε καλλιτÝχνης, το μοντÝλο του. Τα αρχαßα γυμνÜ αντρικÜ αγÜλματα, δεν Þτανε ποτÝ προκλητικÜ κι ο λüγος απλüς: Εφüσον δεν Þταν ερωτικüς ο σκοπüς, τα γυμνÜ αγÜλματα αυτÜ δεßχνανε τον Üνδρα μ' Ýνα μικρü πÝος σε ηρεμßα. Αντßθετα, τα αγÜλματα των Σατýρων Þ του ΒÜκχου, Ýδειχναν Üντρες με κÝρατα, τραχεßς και τριχωτοýς και με τερÜστια πÝη. Η πρüκληση λοιπüν εßναι στη σκÝψη... καμμιÜ σχÝση με το οπτικü υλικü του εν λüγω Üρθρου! ΠÜμε λοιπüν γερÜ...
Σκοπüς αυτοý του Üρθρου εßναι να παρουσιÜσει πρωτüτυπες εικüνες προσÝχοντας ν' αποφýγει τις διεθνþς συνÞθεις γνωστÝς, απü διÜσημους φωτογρÜφους που Ýχουν γßνει συχνÜ αντικεßμενο μονογραφιþν Þ πολλÝς δημοσιεýσεις. Κυρßως Ýχοντας κατεξοχÞν υποκειμενικÜ κριτÞρια. Η επιλογÞ που γßνεται εδþ δεν Ýχει αξßα εγκυκλοπαιδικÞ. Δεν εßναι οýτε εξαντλητικÞ απογραφÞ, οýτε καν αντικειμενικÞ: Η επιλογÞ εικüνων εκφρÜζει πÜνω απ' üλα τα δικÜ του γοýστα, τον ερεθισμü του με αυτÝς τις γυναßκες με τις συχνÜ ξεπερασμÝνες γοητεßες, που με τη γοητεßα του φωτογραφικοý θαýματος Ýχουνε διατηρηθεß απü τη φθορÜ του χρüνου.
Εßναι σαφÝς üτι οι πρþτες δεκαετßες της ερωτικÞς φωτογραφßας εßναι ουσιαστικÜ γαλλικÝς. Ο κýριος λüγος γι' αυτü εßναι üτι η γÝννηση της φωτογραφßας λαμβÜνει χþρα στη Γαλλßα, üπου η Ýρευνα για νÝες διαδικασßες εικονογραφικÞς αναπαραγωγÞς βρßσκεται σε εξÝλιξη απü τον 18ο αι. Στη συνÝχεια, τον 19ο αιþνα, η Γαλλßα ωφελÞθηκε απü τον πιο ανεπτυγμÝνο φιλελευθερισμü απ' ü,τι αλλοý. Η Ιταλßα, η Ισπανßα, οι ΗΠΑ, η Γερμανßα κι η ΜεγÜλη Βρεττανßα εισÜγουν αχρεßαστες γαλλικÝς εικüνες, με τη δικÞ τους παραγωγÞ να εßναι πολý πιο περιθωριακÞ επειδÞ εßναι πιο αυστηρÜ καταπιεσμÝνη.
¼σον αφορÜ τον πρþτο αιþνα της ιστορßας της φωτογραφßας (1839 - 1939), üλες οι διεθνεßς συλλογÝς, παλιÝς Þ σýγχρονες, αποτελοýνται κυρßως απü γαλλικÝς εικüνες. ¼ταν οι ¢γγλοι Graham Ovenden και Peter Mendes αποκαλοýν το Ýργο τους Victorian Erotic Photography, στην ουσßα πρüκειται για Ýργα παριζιÜνικης καταγωγÞς των Belloc, Braquehais, Durieu, Vallou de Villeneuve. ¼ταν ο Αμερικανüς Richard Merkin, καθηγητÞς στο Rhode Island School of Design στη ΝÝα Υüρκη, παρουσιÜζει τη συλλογÞ του στο βιβλßο Velvet Eden, η πλειονüτητα των εικüνων εßναι γαλλικÝς. Οι πρþτες αμερικανικÝς εικüνες που επÝλεξε χρονολογοýνται απü το 1920, οι γερμανικÝς απü το 1930 κι αντιπροσωπεýουν μüνον Ýνα μικρü μÝρος του συνüλου. Το ßδιο ισχýει για τις γüνιμες συλλογÝς üπως αυτÝς του Uwe Scheid, του Ινστιτοýτου Kinsey Þ ακüμα και των Γαλλικþν, τüσο σε θεσμικü επßπεδο (το ερμÜρι εκτυπþσεων της ΕθνικÞς ΒιβλιοθÞκης της Γαλλßας), üσο και για ιδιωτικÝς συλλογÝς.
ΚοιμισμÝνος Ερμαφρüδιτος
το σþμα της αγÜπης
Καθþς κατακερματßζουμε το σþμα, κÜνουμε τα μÝλη του θÝμα φετßχ. ΚÜθε μεμονωμÝνο μÝλος μπορεß να γßνει εστßα ερωτικοý πÜθους, αντικεßμενο φετιχιστικÞς λατρεßας. Απü την Üλλη, το σþμα σαν σýνολο εξακολουθεß να εßναι το Üθροισμα των μελþν του. Η διαßρεση του σþματος που πραγματοποιεßται εδþ φÝρνει στο νου τη λατρεßα των λειψÜνων. Η λατρεßα των λειψÜνων ξεκßνησε τον Μεσαßωνα με τη λατρεßα των οστþν των μαρτýρων και βασιζüτανε στη πεποßθηση üτι τα μÝρη του σþματος των αγßων διÝθεταν ιδιαßτερη δýναμη. Απ' αυτÞ την Üποψη, κÜθε φετιχιστÞς, üσο φωτισμÝνος προσποιεßται πως εßναι, αποδßδει φüρο τιμÞς στη λατρεßα των λειψÜνων.
Στην αρχÞ, αυτüς ο τεμαχισμüς συνÝβη μüνο σε αγßους, σýμφωνα με τη πεποßθηση πως στον παρÜδεισο το σþμα θα γßνει ξανÜ ολüκληρο. Μüνον αργüτερα ανακαλυφθÞκανε κι Üλλοι ισχυροß Üνθρωποι, üπως επßσκοποι και βασιλιÜδες μετÜ το θÜνατü τους. Στη πολιτιστικÞ αυτÞ Ýρευνα για τα μÝρη του σþματος, μας απασχολεß ιδιαßτερα η ιστορßα αυτþν μ' ερωτικÞ σημασßα. ΑνεξÜρτητα απü το αν η σημασßα τους εßναι θρησκευτικÞ Þ ερωτικÞ, üλ' αποκτοýνε τη μεγαλýτερη σημασßα τüσο για τον πιστü üσο και για τον εραστÞ λüγω της Ýλξης και της δýναμης που εßναι εγγενÞς μÝσα τους. Με αυτüν τον τρüπο, η φετιχιστικÞ κληρονομιÜ των παλαιüτερων πολιτισμþν επιβιþνει τüσο στον πιστü üσο και στον εραστÞ.
Ανþνυμος: ¢τιτλο (~1880)
Ω Σþμα, πüσο ευγενικÜ Üφησες τη ψυχÞ μου
Νιþσε την ευτυχßα που κρατþ κρυφÞ,
Κι ενþ η γενναßα γλþσσα μου διστÜζει,
Απ' ü,τι υπÜρχει για Ýπαινο, που μου φÝρνει χαρÜ.
Θα μποροýσες, ω Σþμα, να 'σαι πιο δυνατü,
Ναι, χωρßς εσÝνα τßποτα δεν εßναι ολοκληρωμÝνο,
Ακüμα και το Πνεýμα λυþνει αν δεν εßν' απτü,
Σαν μουντÝς σκιÝς Þ φευγαλÝο αγÝρι, θυμωμÝνο
Ανþνυμο Μωσαúκü: ΛÞδα & Κýκνος
Το Anatomical Bazons of the Female Body εμφανßστηκε το 1536, μια πρüσφατα τυπωμÝνη, πολυτομικÞ συλλογÞ ωδþν για κÜθε μεμονωμÝνο μÝρος του σþματος. ΑυτÜ τα ποιÞματα, που εξυμνοýν μÝρη του γυναικεßου σþματος, αποτελοýσαν μια πρþιμη μορφÞ σεξουαλικοý φετιχισμοý. "ΠοτÝ", Ýγραψε ο Hartmut Böhme, "δεν τραγουδÜ το üλο το σþμα, πüσο μÜλλον τη περσüνα του λατρεμμÝνου, αλλÜ μÜλλον εßναι μια ρητορικÞ Ýκθεση μερþν Þ στοιχεßων του σþματος". Σε αυτÜ τα ποιÞματα, το κεφÜλι κι η μÞτρα αντιπροσþπευαν τα κεντρικÜ üργανα. ¹ταν αναμενüμενο üτι οι εκπρüσωποι της εκκλησßας υποπτεýονταν μια νÝα μορφÞ ειδωλολατρßας σ' αυτÞ τη ποιητικÞ προσÝγγιση κι εντüπισαν μιαν αμαρτωλÞ απρÝπεια σ' αυτÞ την απεικüνιση της γυναικεßας γýμνιας:
¸τσι, εκφρÜζεται με τÝτοια καταδßκη σ' αυτü το απüσπασμα του ποιÞματος με τßτλο Against the Blazoners of Body Parts γραμμÝνο το 1539:
Για να τραγουδÞσω τα γυναικεßα μÝλη
και να τα φτÜσω ως τ' αυτιÜ του Θεοý,
εßναι τρÝλλα ασφαλþς και ειδωλολατρßα,
για την οποßα η γη θα κλÜψει πικρÜ,
τη μÝρα της κρßσης.
ΡαφαÞλ: ¹βη & Περσεφüνη
Οι ποιητÝς των Blazons Þταν οι πρþτοι φετιχιστÝς στην ιστορßα της λογοτεχνßας. Οι Anatomical Blazons αντιπροσþπευαν Ýνα εßδος σεξουαλικοý μενοý à la carte: απü τη κορφÞ ως τα νýχια, μια σειρÜ απü φετιχιστικÝς λιχουδιÝς (και στους Counterblazons απü τη κορφÞ ως τα νýχια μια σειρÜ απü αισθησιακÝς φρικαλεüτητες και δυσφημßσεις). Μα τÝτοια γαστροσüφια γυναικεßας σÜρκας εßναι νοητα μüνο üταν η γυναßκα δεν θεωρεßται πρüσωπο. Το φετßχ του γυναικεßου σþματος συνεπÜγεται τη κατÜργηση της γυναßκας σαν πρüσωπο. Απ' αυτÞ την Üποψη, οι Blazons θα Þτανε χωρßς γυναßκες. Η ποιητικÞ διÜσπαση του γυναικεßου σþματος ικανοποιεß τον φετιχιστικü φαλλοκεντρισμü, που, üπως επισημαßνει ο Böhme, βρßσκεται επßσης στη ρßζα της ανδρικÞς επιθετικüτητας. ΣÞμερα θα ονομαζüτανε σεξιστικü.
"Μια γυναßκα εßναι Ýνα σýνολο απü σεξουαλικÜ ρητορικÜ μÝρη του σþματος, που επιθυμοýν οι Üνδρες: βλÝπει κανεßς το γυναικεßο σþμα με τüσες σαφεßς λεπτομÝρειες που η ßδια η γυναßκα αναιρεßται. ¸νας δουλικüς, καλλιεργημÝνος τεμαχισμüς μιας γυναßκας γιορτÜζεται στην υπηρεσßα της αρσενικης φαντασßας. Εßναι Ýτσι το γυναικεßο σþμα ανÜγλυφο σ' Ýνα παιχνßδι λαγνεßας";
Ανþνυμος: ¢τιτλο (~1890)
Η ανÜλυση του απηχεß μεγÜλο μÝρος της σýγχρονης φεμινιστικÞς κριτικÞς: Το σωματικü θα πρÝπει να του αποδßδεται φüρος τιμÞς μüνον üταν ενþνεται με τη προσωπικüτητα, σαν να Þταν το ßδιο το σþμα κÜτι κατþτερο. Αυτü που ο Böhme αναφÝρει ως φαλλοκεντρισμü, μπορεß να παρατηρηθεß ακüμη και στο πλαßσιο των προηγμÝνων πολιτισμþν: η πρüοδος του πολιτισμοý συνοδεýτηκε απü μια διαρκþς αυξανüμενη αποξÝνωση του σþματος -αυτÞ η διαδικασßα επαναλαμβÜνεται σε κÜθε στÜδιο της ιστορßας. Η λÜγνα ενασχüληση με το σþμα εßναι το πρωταρχικü ενδιαφÝρον ενüς παιδιοý. Τα παιδιÜ εßναι σε θÝση να βιþσουν την επιθυμßα στη δραστηριüτητα ολüκληρου του σþματüς τους σε πολý μεγαλýτερο βαθμü απü τους ενÞλικες. Στους ενÞλικες, αυτÞ η πρωτüτυπη, καταναλωτικÞ επιθυμßα της παιδικÞς ηλικßας επικεντρþνεται σε μια μικρÞ περιοχÞ -τα γεννητικÜ τους üργανα.
¸τσι περιγρÜφει ο Norman O. Brown την ερωτικÞ επιθυμßα στο The Resurrection of the Body:
"Οι εκτοπισμÝνες επιθυμßες μας δεν δεßχνουν την επιθυμßα γενικÜ, αλλÜ συγκεκριμÝνα την επιθυμßα για ικανοποßηση της ζωÞς στο ßδιο μας το σþμα. ¼λα τα Þθη εßναι σωματικÜ Þθη. Το Üφθαρτο ασυνεßδητü μας επιθυμεß να επιστρÝψει στη παιδικÞ ηλικßα".
1850 - 1860
Οι δαγκεροτυπßες, πÜντα μοναδικÝς, απευθýνονται σε μια πλοýσια πελατεßα. Στη συνÝχεια, διÜφορες φωτογραφικÝς διαδικασßες, ιδßως το χαρτß, θα επιτρÝψουν την αντιγραφÞ των εικüνων.
1861 - 1913
Η αυτοκρατορικÞ λογοκρισßα, σε συνδυασμü με αυτÞ της Δημοκρατßας, υποχρεþνει τους φωτογρÜφους να εργαστοýν εßτε σε Ýναν ακαδημαúσμü που προορßζεται υποκριτικÜ να βοηθÞσει τις παραδοσιακÝς καλÝς τÝχνες που εßναι ζωγραφικÞ και γλυπτικÞ, εßτε με τη πιο πλÞρη ανωνυμßα, επιτρÝποντας στον εαυτü τους τις χειρüτερες αυταπÜτες üταν απευθýνονται στους λÜτρεις της πορνογραφßας: η ανωνυμßα εßναι αναπüφευκτη για να τους γλιτþσει απ' την οργÞ της δικαιοσýνης και τη ταλαιπωρßα των φυλακþν, αλλÜ κερδοφüρα αν πρüκειται γι' απεικüνιση πιο δýσκολων θεμÜτων. .
Ανþνυμος: ¢τιτλο (~1900)
1914 - 1918
Η καρτ ποστÜλ ευτελßζει τη γυμνÞ φωτογραφßα. Εßναι κατÜ εκατοντÜδες χιλιÜδες. που αυτÜ τα μικρÜ κουτιÜ θα φÝρουνε στο μÝτωπο τη παρηγορητικÞ εικüνα μιας επιθυμητÞς γυναßκας, με τη σιωπηρÞ Ýγκριση απü τις αρχÝς.
1919 - 1939
Το τÝλος του πολÝμου, Ýχοντας κι αυτÝς τις δυσκολßες και τους πüνους τους, μÝνοντας μüνες στα μετüπισθεν, οι γυναßκες χειραφετÞθηκαν. ΑνακÜλυψαν, μεταξý Üλλων, üτι Þταν αρκετÜ ικανÝς να κÜνουν αντρικÝς δουλειÝς. Οι συμπεριφορÝς αλλÜζουν. Με το φωτογρÜφο, δεν ποζÜρουνε πλÝον ακαδημαúκÜ για να χρησιμεýσουν ως μοντÝλα για υποθετικοýς καλλιτÝχνες. Εßναι ελεýθερες κι αυτü το συναßσθημα αντανακλÜται στην εικüνα.
Palma Giovane: Αφροδßτη & ¢ρης (1585-60)
ΑυτÞ η παιδικÞ προσÞλωση Ýχει τις ρßζες της στη λαχτÜρα για την αρχÞ της ευχαρßστησης, για την εκ νÝου ανακÜλυψη του σþματος, που μας Ýχει αποξενþσει ο πολιτισμüς. "Το αιþνιο παιδß μÝσα μας εßναι στη πραγματικüτητα απογοητευμÝνο απü τη σεξουαλικÞ πρÜξη και συγκεκριμÝνα απ' τη τυραννßα της, στη φÜση των γεννητικþν οργÜνων". Εßναι βαθειÜ ναρκισσιστικÞ λαχτÜρα που εκφρÜζεται στη θεωρßα του Norman O. Brown.
Για αυτüν, η ψυχανÜλυση δρα σα θεραπεßα για την ανισüτητα μεταξý σþματος και πνεýματος: η μετατροπÞ του εγþ του ανθρþπου σε σωματικü εγþ κι η ανÜσταση του σþματος. ΑυτÞ η διχοτüμηση μεταξý σþματος και πνεýματος ορßζει τον πολιτισμü μας.
ΒελÜσκεθ: Η ΤουαλÝττα Της Αφροδßτης (1647-51)
Ο Dietmar Kamper κι ο Christoph Wulf το συζητοýν στη μελÝτη τους για το πεπρωμÝνο του σþματος σ' üλη την ιστορßα και καταλÞγουνε στο συμπÝρασμα üτι "...η ιστορικÞ πρüοδος της ευρωπαúκÞς αποτýπωσης απü τον Μεσαßωνα Ýγινε δυνατÞ απü τον διακριτικü δυτικü διαχωρισμü, σþματος και πνεýματος και στη συνÝχεια εκπληρþθηκε ως πνευματοποßηση της ζωÞς, ως εξορθολογισμüς, ως υποτßμηση του ανθρþπινου σþματος, δηλαδÞ ως αποûλοποßηση".
Στη πορεßα της προüδου, η αποξÝνωση του σþματος εξελßχθηκε σ' εχθρικÞ αποξÝνωση. Το σþμα με τη ποικιλßα των αισθÞσεων, των παθþν και των επιθυμιþν του συσφßχθηκε σ' Ýνα Üκαμπτο πλαßσιο εντολþν και ταμποý και μετατρÜπηκε σ' Ýναν απλü βουβü υπηρÝτη μÝσω μιας σειρÜς κατασταλτικþν μÝτρων.
ΚορÝτζιο: Ηþ & Δßας (~1530)
Ως εκ τοýτου, Ýπρεπε να ανακτÞσει την αξßα του μ' Ýναν εναλλακτικü τρüπο. ΑυτÞ η αποξÝνωση συνßστατο σε μια συνεχÞ διαδικασßα αφαßρεσης, της ολοÝνα αυξανüμενης απομüνωσης των ανθρþπων üχι μüνο απü το δικü τους σþμα, αλλÜ κι απü το σþμα των Üλλων. Η πρüοδος στ' üνομα της κατÜκτησης της φýσης τους τελευταßους 2 αι. Ýχει οδηγÞσει üλο και περισσüτερο στη καταστροφÞ της φýσης κι üχι μüνο στον εξωτερικü κüσμο, αλλÜ και στην εσωτερικÞ φýση του ανθρþπου.
Η δýναμη των ανθρþπων πÜνω στη φýση επηρÝασε ταυτüχρονα την εξουσßα πÜνω ανθρþπινη φýση. Η σχÝση αγÜπης-μßσους με το σþμα εßναι η βÜση αυτοý που ονομÜζουμε κουλτοýρα:
"Μüνον ο πολιτισμüς βλÝπει το σþμα ως Ýνα πρÜγμα που μπορεß κανεßς να κατÝχει, μüνο στο πλαßσιο του πολιτισμοý το σþμα διαφοροποιÞθηκε πρþτα απü το πνεýμα -η επιτομÞ της εξουσßας και της κυριαρχßας- ως αντικεßμενο, Ýνα νεκρü πρÜγμα, Ýνα σþμα. Στην υποτßμηση του ßδιου του σþματος, απü τον Üνθρωπο, η φýση τον εκδικεßται επειδÞ το ανÜγει σ' επßπεδο ενüς αντικειμÝνου κυριαρχßας, πρþτης ýλης". (Max Horkheimer - Th.W.Adorno, Dialektik der Aufklärung).
Ανþνυμος: Νο 499 (~1900)
¸ν απü τα πρþτα Ýργα αναφορÜς στον τομÝα της ερωτικÞς φωτογραφßας, το Die Erotik in der Fotografie (3 τüμοι που εκδüθηκαν απü μισÞ ντουζßνα επιφανεßς γιατροýς το 1931 στη ΒιÝννη), που συγκεντρþνει τις καλλßτερες απü τις γερμανικÝς συλλογÝς της εποχÞς και περιλαμβÜνει αρκετÝς εκατοντÜδες. Οι αναπαραγωγÝς της γερμανικÞς και της αυστριακÞς μειονüτητας, δßνουν υπερηφÜνεια στη γαλλικÞ παραγωγÞ για τη περßοδο πριν απü τον Πρþτο Παγκüσμιο Πüλεμο.
ΑυτÞ η γαλλικÞ ιδιαιτερüτητα θα μειωθεß στη διÜρκεια του 20οý αι. και θα εξαφανιστεß εντελþς στις μÝρες μας. Το ßδιο ισχýει για üλα τα θÝματα που καλýπτει η φωτογραφßα. ¼πως και να Ýχει, η ιστορßα αυτÞς της γαλλικÞς ιδιαιτερüτητας δεν θα μποροýσε να ανιχνευθεß χωρßς τη διαφýλαξη αυτÞς της κληρονομιÜς απü μια σειρÜ παθιασμÝνων συλλεκτþν (λÜγνα και διασκεδαστικÞ κληρονομιÜ, φυσικÜ, αλλÜ αντιπροσωπευτικÞ των εθßμων και των νοοτροπιþν κÜθε εποχÞς).
Τζιαμπολüνια: Η ΑρπαγÞ Των Σαβßνων (1581-3)
Η Φωτογραφßα ΚατακτÜ Το Γυμνü
Εßτε εßναι ζωγραφικÞ, γλυπτικÞ, χαρακτικÞ Þ λιθογραφßα, καμßα απü αυτÝς τις τÝχνες δεν Ýχει τεθεß, απü την ανακÜλυψÞ της, στην υπηρεσßα του ερωτισμοý. Η φωτογραφßα δεν Ýχει ξεφýγει απü αυτüν τον κανüνα. Οι δαγκεροτυπßες, οι πρþτες φωτογραφικÝς διαδικασßες, εμπλουτßστηκαν απü τη γÝννηση με γυμνÜ που προσφÝρουν εικüνες που θυμßζουν πιο ρεαλιστικÜ και σκληρÜ τη ζωγραφικÞ της στιγμÞς.
Στις 19 Αυγοýστου 1839, ο Louis-Jacques-Mandé Daguerre, εγκαταλεßποντας τις δραστηριüτητÝς του ως ζωγρÜφος και σχεδιαστÞς θεÜτρου, παρουσßασε την εφεýρεσÞ του στη διÜρκεια μιας δημüσιας συνεδρßασης της Ακαδημßας Επιστημþν. Εßχε μεγÜλην επιτυχßα και μια σýνταξη που τη μοιρÜστηκε με τον Isidore Niepce, τον γιο του Nicéphore, που πÝθανε το 1833. Σ' αντÜλλαγμα, σ' Ýνα κýμα γενναιοδωρßας που δεν υπÜρχει πλÝον, το γαλλικü κρÜτος παßρνει τα δικαιþματα της διαδικασßας και τα διαθÝτει δωρεÜν σε μαθητευüμενους φωτογρÜφους σ' üλο τον κüσμο. Η περιγραφÞ του σχεδιασμοý των 1ων φωτογραφικþν εικüνων δεν αφÞνει περιθþρια Ýκπληξης: πþς οι ερευνητÝς βρÞκαν αυτÞ τη συνταγÞ που Þτανε πολý δýσκολη, αυτÞ τη μαγικÞ φüρμουλα που μας επιτρÝπει ν' αναπαρÜγουμε σε 2 διαστÜσεις, αυτü που μας προσφÝρει το μÜτι σε καθημερινÞ βÜση; Η επÝμβαση εßναι τüσο περßπλοκη που οι χειρισμοß κι οι ουσßες για την επßτευξη των σκοπþν της δεßχνει απεριüριστη.
Ροýμπενς: Η ΑρπαγÞ Των ΘυγατÝρων Του Λεýκιπου (~1608)
Για να φτιαχτεß μια δαγκεροτυπßα, χρειÜζεται μια κüκκινη χÜλκινη πλÜκα, που πρÝπει να 'ναι επÜργυρη, να καθαριστεß και να γυαλιστεß καλÜ με ελαφρüπετρα. Σε Ýνα κουτß, η πλÜκα σκεπÜζεται καλÜ με Ýνα λεπτü στρþμα ιωδιοýχου αργýρου υπü το φως των κεριþν Þ μιας πüρτας, μüλις μισÜνοιχτης, για να αποφευχθεß η πρþιμη ευαισθητοποßηση στο φως. Στη συνÝχεια, σ' Ýνα σκοτεινü δωμÜτιο για να εκτεθεß για αüριστο χρονικü διÜστημα, που ορßζεται απü το Ýνστικτο του καλλιτÝχνη και μüνο, το αποτÝλεσμα εξαρτÜται απ' τη θερμοκρασßα, την υγρασßα, τον καιρü, το χρüνο Ýκθεσης...
Η πλÜκα δεν Ýχει αλλÜξει ακüμα. Για να αποκαλυφθεß η εικüνα, πρÝπει να κρατηθεß πÜνω απü μια σüμπα που εκπÝμπει αναθυμιÜσεις υδραργýρου (ιδιαßτερα δýσοσμες κι επικßνδυνες), που προσκολλþνται στα εκτεθειμÝνα μÝρη. Η επÝμβαση ολοκληρþνεται με πλýσιμο της πλÜκας με πολý ζεστü αλατισμÝνο νερü. Για το χρþμα, οι χρωστικÝς συγκολλοýνται ξηρÜ χρησιμοποιþντας υγρü αραβικü κüμμι.
Ανþνυμος: ¢τιτλο (~1900)
Λüγω των απαιτÞσεων της εντατικοποßησης της εργασßας, της πειθαρχßας και του αυξημÝνου νοητικοý ελÝγχου, το σþμα μετατρÝπεται üλο και περισσüτερο, απü üργανο επιθυμßας σε üργανο παραγωγÞς. Σýμφωνα με την αρχÞ του καταμερισμοý της εργασßας, οι βιομηχανικÝς κοινωνßες διαχþρισαν την εργασßα απü τη ζωÞ, τη μÜθηση απü την εργασßα, τη διανοητικÞ απü τη χειρωνακτικÞ εργασßα.
Το αποτÝλεσμα Ýχει μετατρÝψει το σþμα σε μηχανÞ. Απü μüνη της, η σεξουαλικÞ ελευθερßα αλλÜζει ελÜχιστα, σ' αυτÞ τη παραμüρφωση της εσωτερικÞς φýσης του ανθρþπου. "Η σεξουαλικüτητα εßναι, τουλÜχιστον στη σýγχρονη αναγωγÞ της σε σεξ, Ýνας üρος πολý στενüς για να περιγρÜψει σωστÜ τη πληρüτητα και την ευελιξßα των συναισθημÜτων, των ενεργειþν και των συνδÝσεων", καταλÞγει ο Rudolf zur Lippe.
Jacob Jordaens: Allegory of Fertility (Homage to Pomona) ~1623
Στη ψηφιακÞ εποχÞ, το σþμα χÜνει εντελþς την ουσιαστικÞ του σημασßα. Οι λÝσχες Volkssport και swinger αντιπροσωπεýουν μια προσπÜθεια αναβßωσης του αποξενωμÝνου σþματος. Στη σκÝψη του Φρßντριχ Νßτσε, του πρþτου σýγχρονου φιλοσüφου του σþματος, ü,τι περιφρονοýνταν προηγουμÝνως τÝθηκε στο προσκÞνιο. ¼πως αρχικÜ παρατÞρησε, η καταστροφÞ της ανθρωπüτητας στην εποχÞ του καπιταλισμοý ξεκßνησε με τη καταστροφÞ του σþματος. Επαßνεσε το ζωντανü σþμα ως τον μοναδικü φορÝα της ευτυχßας, της χαρÜς και της ανýψωσης του εαυτοý του κι επÝκρινε Ýντονα την Üποψη του σþματος που Þταν χαρακτηριστικü της χριστιανικÞς ηθικÞς. Ο Χριστιανισμüς δßδαξε üτι κÜθε τι σαρκικü εßναι αμαρτωλü κι ενþ επαινοýσε την εργασßα, μεßωνε τη σÜρκα ως πηγÞ κÜθε κακοý.
Ανþνυμος: ¢τιτλο Νο 18 (~1900)
Η αμαρτωλÞ σÜρκα Ýπρεπε να γονατßσει στο ασκητικü πνεýμα. Ο Χριστιανισμüς Þταν για αυτüν "το μßσος των αισθÞσεων, της χαρÜς στις αισθÞσεις, της ßδιας της χαρÜς". ΑπÜντησε στους καταφρονητÝς του σþματος: "ΥπÜρχει πιüτερος λüγος στο σþμα σου παρÜ στη καλýτερη σοφßα σου". Εδþ το πνεýμα θα εßχε την τÜση να ερμηνεýει εσφαλμÝνα τον εαυτü του, συμβουλεýει ο Νßτσε, να δραπετεýσει απü το σþμα και να το χρησιμοποιÞσει ως οδηγü... Η πßστη στο σþμα εκδηλþνεται καλýτερα απü τη πßστη στο πνεýμα, μια θÝση που σÞμερα επιβεβαιþνεται μÝσω ψυχοσωματικÞς Ýρευνας. Ο Νßτσε προσδοκÜ τη ψυχαναλυτικÞ ενüραση üτι οτιδÞποτε Ýχει να κÜνει με την ψυχÞ και το πνεýμα Ýχει τις ρßζες του στη φυσικÞ εμπειρßα:
"Σας το λÝω, κι εßστε περÞφανοι γι' αυτÞ τη φρÜση. ΑλλÜ το μεγαλýτερο πρÜγμα -στο οποßο δεν εßστε διατεθειμÝνοι να πιστÝψετε- εßναι πως το σþμα σας με τη μεγÜλη του σοφßα. ποτÝ δε λÝει 'εγþ', αλλ' ωστüσο σας το δεßχνει εμφανþς".
Ανþνυμο
ΠρÝπει να προσÝχουμε τη παρεξÞγηση üταν ερμηνεýουμε τον Νßτσε, ειδικÜ απÝναντι στη φασιστικÞ ιδεολογßα που δικαιολογοýσε τη βÜρβαρη αντßληψÞ της για τον Üνθρωπο μÝσω των αναφορþν στα γραπτÜ του. "ΣÞμερα Ýχουμε κουραστεß απü τον πολιτισμü": ο φασισμüς χρησιμοποßησε αυτü το παρÜπονο που εξÝφρασε ο Νßτσε για να υποστηρßξει τη γυμνÞ βßα. ΤÝτοια βßα εßναι ακριβþς αυτü πÜνω στο οποßο βασßστηκε εξαρχÞς η πρüοδος του πολιτισμοý που επικρßνει ο Νßτσε.
Η απελευθÝρωση των ανθρþπων δεν βασßζεται στη περßσσεια λογικÞς και φþτισης, αλλÜ, μÜλλον, στην Ýλλειψη της, παρÜ τη σωματικÞ λογικÞ. Η φασιστικÞ λατρεßα του σþματος Þταν μüνο η απüλυτη εκδÞλωση της διαδικασßας που φßμωσε το σþμα. Εκεßνοι που εξυψþσανε το σþμα στο Τρßτο ΡÜιχ, "...εßχανε την ßδια συγγÝνεια με το φüνο üπως ο λÜτρης της φýσης με το κυνÞγι. ΒλÝπανε το σþμα σαν Ýνα κινητü μηχανισμü, με τις αρθρþσεις-μεντεσÝδες και τη σÜρκα ως επßθεμα του σκελετοý. Σχετßστηκαν με το σþμα και δοýλεψαν μαζß του τα Üκρα τους σαν να Þταν Þδη χωρισμÝνα".
Ο νÝος Üνθρωπος εßναι Ýνα σþμα-μηχανÞ: η σωματικÞ του διÜπλαση εßναι μηχανοποιημÝνη, η ψυχÞ του Ýχει αλωθεß. "Δεν ακολουθþ το δρüμο σας, εσεßς εßστε οι περιφρονητÝς του σþματος!" Þταν η απÜντηση του Νßτσε σε κεßνους τους φιλισταßους.
¢τιτλο 1935
ΤινÜζει το μαξιλÜρι κι αρωματßζει τα κüκκινα μαλλιÜ της.
ΣτρÝφει τη λÜμπα και γλιστρÜει απ' τα ροýχα της.
Οι υπηρÝτριες ξÝρουν πως η νýχτα θα 'ναι μεγÜλη,
μα καμμιÜ εντολÞ να τις στεßλει σπßτι τους. (Dai Hao, -6ος αι.)
Ανþνυμος: "ΓεμÜτη με Τριφýλλια" (1908, καρτ ποστÜλ)
ΔεσμευμÝνη Ευτυχßα: ΤÜο & Ερωτισμüς
Απü την Üλλη μεριÜ, ο στüχος της ταοúστικÞς τÝχνης και πολιτισμοý Þταν να φτÜσει σε μια κατÜσταση αρμονßας που θα οδηγοýσε τον ¢νθρωπο, αντιμÝτωπο μ' Ýνα χαοτικü σýμπαν, σε μια νÝα γαλÞνη. Σ' αυτü το πνευματικü πλαßσιο, η αγÜπη αντιπροσωπεýει για το ΤÜο, μια δýναμη που υποτßθεται üτι ενþνει ουρανü και γη σ' ισορροπßα και διατηρεß τον αναπαραγωγικü κýκλο της φýσης. ¸τσι, ο ερωτισμüς Ýγινε τÝχνη της ζωÞς κι αποτÝλεσε αναπüσπαστο μÝρος της θρησκεßας (στο βαθμü που τÝτοιες δυτικÝς αντιλÞψεις μποροýν να εφαρμοστοýν στη φιλοσοφικÞ σκÝψη αυτοý του εßδους).
Η ταοúστικÞ θρησκεßα υποθÝτει üτι η ευχαρßστηση κι η αγÜπη εßναι αγνÝς. "Για να αποκτÞσουμε κÜποια κατανüηση του κινεζικοý ερωτισμοý", γρÜφει ο Etiemble, Ýνας μεγÜλος γνþστης της κινεζικÞς τÝχνης, "πρÝπει ν' αποστασιοποιηθοýμε απü την Ýννοια της αμαρτßας και τη δυαδικüτητα μεταξý του διεφθαρμÝνου σþματος και του ιεροý πνεýματος". ΑυτÞ η ιδεολογßα βρßσκεται στην ßδια βÜση με το Χριστιανισμü. Η ερωτικÞ κινεζικÞ τÝχνη αντανακλÜ το βαθμü üπου εßμαστε "ηθικÜ διεφθαρμÝνοι" και "γεμÜτοι προκαταλÞψεις".
Qinglou Duoying: "Selected Scenes from Verduous Towers"1
1. Verduous Towers, στη ýστερη δυναστεßα των Μινγκ (1ο μισü 17ου αι.), Þταν ευφημισμüς, που αναφερüτανε στα μπορντÝλα της εποχÞς. "ΣκηνÝς Απü ΚαταπρÜσινους ΚÞπους".
Το γνωστü πλÝον ζεýγος Γιν-Γιανγκ, μας εισÜγει απευθεßας στον κüσμο του κινεζικοý ερωτισμοý: Το "μονοπÜτι του Γιν και του Γιανγκ" δεν σημαßνει τßποτα λιγüτερο απü την ßδια τη σεξουαλικÞ πρÜξη. ¸να απü τα πιο γνωστÜ ρητÜ της αρχαßας κινεζικÞς φιλοσοφßας εßναι: "Yi yin yi yang cheh we tao" (Απü τη μια πλευρÜ γιν, απü την Üλλη γιανγκ, αυτÞ εßναι η ουσßα του ΤÜο), δεßχνει το γεγονüς üτι το σεξ μεταξý ενüς Üντρα και μιας γυναßκας εκφρÜζει την ßδια αρμονßα με τις αλλαγÝς μεταξý μÝρας και νýχτας Þ καλοκαιριοý και χειμþνα. Το σεξ συμβολßζει τη τÜξη του κüσμου, την ηθικÞ τÜξη, ενþ ο πολιτισμüς μας το στιγματßζει ως κακü.
Υπü αυτÞ την Ýννοια, ο δÜσκαλος Tung-huan Ýγραψε στο Art of Love του: "Ο Üνθρωπος εßναι το πιο υπÝροχο πλÜσμα κÜτω απü τους ουρανοýς. Τßποτα που απολαμβÜνει δεν μπορεß να συγκριθεß με τη πρÜξη της σεξουαλικÞς Ýνωσης. ΔιατυπωμÝνο σýμφωνα με την αρμονßα μεταξý ουρανοý και γης, κυβερνÜ το Γιν και κυριαρχεß στο Γιανγκ. ¼σοι κατανοοýνε την Ýννοια αυτþν των λÝξεων μποροýν να διατηρÞσουνε την ουσßα τους και να παρατεßνουνε τη ζωÞ τους. ¼σοι δεν αντιλαμβÜνονται τη πραγματικÞ τους σημασßα οδεýουνε προς τη καταδßκη τους". Η διÜσπαση στο Σýμπαν μεταξý Γιν και Γιανγκ εßναι ακüμη πιο σημαντικÞ επειδÞ αυτÝς οι δýο αχþριστες αρχÝς επηρεÜζουν αμοιβαßα η μßα την Üλλη.
Jacob Jordaens: "Αλληγορßα Της Γονιμüτητας" (~1623)
Το Ακαδημαúκü... ¢λλοθι
Εßναι προφανÝς πως ü,τι εßναι ερωτικü, για κÜποιους, μπορεß να 'ναι πορνογραφικü, γι Üλλους. Απü τις πρþτες μÝρες της φωτογραφßας, υπÞρχε Ýτσι, αφενüς, μια πορνογραφικÞ παραγωγÞ κι αφετÝρου, μια δηλωμÝνη παραγωγÞ, που καταχωρÞθηκε και κατατÝθηκε στην αßθουσα εκτýπωσης της ΑυτοκρατορικÞς ΒιβλιοθÞκης, υπü το καθεστþς του ΝαπολÝοντα Γ', στη συνÝχεια η ΕθνικÞ ΒιβλιοθÞκη υπü τη Γ' Δημοκρατßα, προκειμÝνου να λÜβει Üδεια να εκμεταλλευτεß εμπορικÜ τα αρνητικÜ ως "σπουδÝς για ζωγρÜφους" Þ "ακαδημßα" (η ακαδημßα εßναι Ýνα γυμνü μοντÝλο που δεν μπαßνει σε σýνθεση, που χρησιμοποιÞθηκε απü την Αρχαιüτητα στη ζωγραφικÞ και τη γλυπτικÞ).
Κληρονüμοι των μινιατουριστþν του 18ου αι., οι πρωτοπüροι δεξιοτÝχνες της γυμνÞς φωτογραφßας εßναι üλοι ΓÜλλοι. Τα ονüματÜ τους εßναι Auguste Belloc, Vallou de Villeneuve, Félix-Jacques-Antoine Moulin, Bruno Braquehais, Alexis Gouin. ΕργÜζονται στο Παρßσι, εßναι üλοι εγκατεστημÝνοι στην ßδια περιοχÞ, γýρω απü τις Grands Boulevards, γνωρßζονται μεταξý τους κι ανταλλÜσσουν τα μοντÝλα τους, τα αξεσουÜρ τους, μερικÝς φορÝς ακüμη και τις φωτογραφßες τους, θολþνοντας Ýτσι τα ßχνη της αστυνομßας και δυσκολεýοντας σÞμερα να αποδοθεß σε κÜποιον απ' αυτοýς, εικüνες που θÝλανε να τις αφÞσουν ανþνυμες. Η εμφÜνιση γυμνοý στις φωτογραφßες, πιο ωμÞ απü κεßνη της γλυπτικÞς Þ της ζωγραφικÞς, δυσκολεýεται να περÜσει στα καλλιτεχνικÜ Þθη. Με τη φωτογραφßα, το σþμα εßναι αντανÜκλαση της ßδιας της πραγματικüτητας και δεν μπορεß πλÝον ν' αλλαχτεß. ΚÜθε πλÜνο πλÜθει μια στιγμÞ αλÞθειας κι η αλÞθεια δεν εßναι πÜντα καλü να λÝγεται...
Ανþνυμος: ¢τιτλο (-1900)
Πρüθεση αυτοý του Üρθρου εßναι να παρουσιÜσει αδημοσßευτες εικüνες, φροντßζοντας ν' αποφεýγονται οι διεθνþς γνωστÝς, τραβηγμÝνες απü διÜσημους φωτογρÜφους που Ýχουν Þδη γßνει συχνÜ αντικεßμενο μονογραφιþν Þ πολυÜριθμων δημοσιεýσεων. Με βÜση κατεξοχÞν υποκειμενικÜ κριτÞρια, η επιλογÞ που γßνεται εδþ δεν Ýχει εγκυκλοπαιδικÞ αξßα. Δεν εßναι οýτε εξαντλητικü απüθεμα, οýτε καν αντικειμενικü: το να επιλÝγεις δηλαδÞ εικüνες, για να εκφρÜσεις πÜνω απ' üλα τα δικÜ σου γοýστα, τον ÝρωτÜ σου γι' αυτÝς τις γυναßκες με τις συχνÜ απαρχαιωμÝνες γητειÝς, που με τη γοητεßα του φωτογραφικοý θαýματος Ýχουνε διατηρηθεß απü τη φθορÜ του χρüνου.
Εßναι σαφÝς üτι οι πρþτες 10ετßες της ερωτικÞς φωτογραφßας εßναι ουσιαστικÜ γαλλικÝς. Ο κýριος λüγος γι' αυτü εßναι πως η γÝνεση της φωτογραφßας λαμβÜνει χþρα στη Γαλλßα, üπου η Ýρευνα για νÝες διαδικασßες εικονογραφικÞς αναπαραγωγÞς βρßσκεται σ' εξÝλιξη απü τον 18ο αι.. Στη συνÝχεια, τον 19ο αι., η Γαλλßα ωφελÞθηκε απü Ýναν πιο ανεπτυγμÝνο φιλελευθερισμü απ' ü,τι αλλοý. Η Ιταλßα, η Ισπανßα, οι ΗΠΑ, η Γερμανßα κι η Βρεττανßα εισÜγουν αχρεßαστες γαλλικÝς εικüνες, με τη δικÞ τους παραγωγÞ να 'ναι πολý πιο περιθωριακÞ επειδÞ υφßσταται πιο αυστηρÞ καταστολÞ.
ΣχετικÜ με τον πρþτο αιþνα της ιστορßας της φωτογραφßας (1839-1939), üλες οι διεθνεßς συλλογÝς, παλαιÝς Þ σýγχρονες, αποτελοýνται κυρßως απü γαλλικÝς εικüνες. ¼ταν οι ¢γγλοι Graham Ovenden & Peter Mendes τιτλοφοροýν το Ýργο τους Victorian Erotic Photography, στη πραγματικüτητα πρüκειται ουσιαστικÜ για Ýργα παριζιÜνικης καταγωγÞς των Belloc, Braquehais, Durieu, Vallou de Villeneuve. ¼ταν ο Αμερικανüς Richard Merkin, καθηγητÞς στο Rhode Island School of Design στη ΝÝα Υüρκη, παρουσιÜζει τη συλλογÞ του στο βιβλßο Velvet Eden, οι περισσüτερες φωτογραφßες εßναι γαλλικÝς.
Ανþνυμος: ¢τιτλο (~1900)
Λßγο ΤÝχνη... ΠαραπÜνω
Μια ΕρωτικÞ Υπüθεση
Ο μεγÜλος Ýρωτας του ΠραξιτÝλη Þταν η Φρýνη, μια πρüσφυγας απü τις ΘεσπιÝς που ζοýσε στην ΑθÞνα. Η ερωτικÞ αυτÞ σχÝση ξεκßνησε το 367-366 π.Χ. ΠοιÜ Þταν üμως η Φρýνη; Το πραγματικü üνομÜ της Þταν ΜνησαρÝτη κι εßχε γεννηθεß στις ΘεσπιÝς, γýρω στο 385 π.Χ.. ¹τανε κüρη του πÜμφτωχου ΕπικλÞ κι Ýβγαζε τα προς το ζην, μαζεýοντας και πουλþντας κÜπαρη. ¼μως, οι φιλοδοξßες της νεαρÞς την οδÞγησαν στην ΑθÞνα, üπου Ýχτισε τη λαμπρÞ της καρριÝρα. Ξεκßνησε να εργÜζεται ως αυλητρßδα κι η ομορφιÜ κι η γοητεßα της πολý γρÞγορα την Ýκαναν να ξεχωρßσει.
¼ταν Ýγινε εταßρα, Üλλαξε το üνομÜ της σε Φρýνη κι Ýτσι Ýχει μεßνει γνωστÞ μÝχρι σÞμερα. Το üνομα "Φρýνη" προερχüταν απü τους μικροýς βατρÜχους, που εßναι σχεδüν διÜφανοι üταν γεννιοýνται. Το δÝρμα της Þταν εξßσου λευκü κι αψεγÜδιαστο. ¼πως και πολλÝς Üλλες εταßρες, φημιζüτανε για τις υψηλÝς τιμÝς της. Μßα νýχτα μαζß της κüστιζε μßα μνα, δηλαδÞ 100 δραχμÝς. Το ποσü Þτανε τερÜστιο, αλλÜ κανεßς δεν Ýμεινε παραπονεμÝνος (σσ: και κανεßς δεν σε ‘βαζε με το ζüρι! ΛÝω εγþ). ΛÝγεται πως Üλλαζε τις τιμÝς, ανÜλογα με τη συμπÜθεια που Ýτρεφε για τον κÜθε πελÜτη της. Γι’ αυτü προσÝφερε δωρεÜν της υπηρεσßες της στον φιλüσοφο ΔιογÝνη, που τον εκτιμοýσε πολý. Φαßνεται πως εßχε μεγÜλη πÝραση στις γυναßκες. ΑντιθÝτως, üταν αντιπαθοýσε κÜποιον, αρνοýνταν να τον δεχτεß ως πελÜτη, üσα χρÞματα κι αν της Ýδινε (σσ: μαγκιÜαααα, ξαναλÝω εγþ).
ΚÜποια στιγμÞ, τη προσÝγγισε ο ρÞτορας Ευθßας κι αυτÞ απÝρριψε üλες του τις προτÜσεις, γιατß τονε θεωροýσε πολý Üσχημο κι αγενÞ. Ο Ευθßας θßχτηκε (σσ: Ε! Ευθßας & εýθικτος… λογικü θα μου πεßτε, τριτοξαναλÝω εγþ) κι αποφÜσισε να τιμωρÞσει την αυθÜδη εταßρα. Τη κατηγüρησε üτι προσπαθοýσε να εισÜγει στην ΑθÞνα μßα θρησκεßα απ’ τη ΘρÜκη, που θα Ýβλαπτε τα Þθη των νεαρþν κοριτσιþν. ΑυτÞ Þταν ßσως η πιο συνηθισμÝνη κατηγορßα στην αρχαßα ΑθÞνα. Την Ýσυρε στο δικαστÞριο, üπου την εκπροσþπησε ο πρþην εραστÞς της, Υπερεßδης. ΠαρÜ το ανυπüστατο της κατηγορßας του Ευθßα, η δßκη δεν εξελισσüταν αισßως. Οι δικαστÝς φαßνονταν να Ýχουν πειστεß απ’ το κατηγορητÞριο και πßστευαν üτι ο Υπερεßδης Þταν επηρεασμÝνος απ’ τη σχÝση του με τη Φρýνη. Λßγο πριν παρθεß η τελικÞ απüφαση, ο Υπερεßδης τρÜβηξε την εταßρα στο κÝντρο του δικαστηρßου, για να μποροýν να τη δουν üλοι. Χωρßς να πει κουβÝντα, Ýσκισε τα ροýχα της κι αποκÜλυψε στον κüσμο, το εκθαμβωτικÜ üμορφο κορμß της.
Οι δικαστÝς τα χÜσανε. Νομßσανε πως Ýβλεπαν μπροστÜ τους την ßδια τη ΘεÜ Αφροδßτη. Οι φÞμες για το απαρÜμιλλο κÜλλος της εταßρας αποδεßχθηκαν αληθινÝς. Την εποχÞ εκεßνη, ο κüσμος πßστευε üτι η σωματικÞ ομορφιÜ εßχε σχÝση με το Þθος και την εýνοια των Θεþν. ¼ταν οι δικαστÝς αντßκρισαν τη τελειüτητα της Φρýνης (σσ: !!!!!!!!!!!), πεßστηκαν üτι αν καταδßκαζαν αυτÞ τη γυναßκα, καταδßκαζαν την αγαπημÝνη των Θεþν. Η εταßρα αθωþθηκε κι η φÞμη üτι Þταν η επßγεια ΘεÜ Αφροδßτη εξαπλþθηκε.
Ανþνυμον Επßγραμμα στο Üγαλμα της Αφροδßτης της Κνßδου
ΓυμνÞν εßδε ΠÜρις με, και Αγχßσης, και ¢δωνις.
τοýς τρεßς οßδα μüνους. ΠραξιτÝλης δÝ πüθεν;
ΠÜρις, Αγχßσης κι ¢δωνις μ' εßδαν γυμνÞ μονÜχα.
Ο ΠραξιτÝλης πüτε, ποý και πþς με πÝτυχ' Ýτσι τÜχα;
ΠραξιτÝλης: Η Αφροδßτη Της Κνßδου
Η Φρýνη Þτανε πλÝον απ’ τις διασημüτερες εταßρες της αρχαßας ΕλλÜδας. Εßχε συγκεντρþσει τüσα πλοýτη, που προσφÝρθηκε να ξαναχτßσει τα τεßχη της ΘÞβας, που εßχε καταστρÝψει ο ΜÝγας ΑλÝξανδρος το 336 π.Χ. Το μüνο που ζÞτησε σαν αντÜλλαγμα, Þταν να προστεθεß μßα επιγραφÞ που θα 'λεγε: "ΚαταστρÜφηκαν απü τον ΑλÝξανδρο, επισκευÜστηκαν απü τη Φρýνη την εταßρα". Οι Θηβαßοι απÝρριψαν τη πρüτασÞ της, απü φüβο μÞπως προσβÜλλουν τον ΑλÝξανδρο.
Ο ΠραξιτÝλης λοιπüν την εßδε πρþτη φορÜ στη διÜρκεια μιας γιορτÞς. Η Φρýνη φρüντιζε να μη δεßχνει ποτÝ το γυμνü κορμß της δημοσßως, για να διατηρεß την αßγλη της. ¼μως σε κεßνη τη γιορτÞ, χωρßς καμμßα ντροπÞ, Ýλυσε τα μαλλιÜ της, Ýβγαλε το χιτþνα της και βοýτηξε αμÝριμνη στη θÜλασσα. Οι παρευρισκüμενοι πιστÝψανε πÜλι, πως Ýβλεπαν μπρος τους την Αφροδßτη. Πολý γρÞγορα, ο ΠραξιτÝλης Ýγινε Ýνας απ' τους πιο αφοσιωμÝνους εραστÝς της. ΛÝγεται πως Þταν ο μüνος που αγÜπησε πραγματικÜ η εταßρα. ¸γινε η μοýσα του και με πρüτυπο εκεßνη, Ýφτιαξε 3 αγÜλματα. Το 1ο το αγüρασαν οι Κνßδιοι κι Ýγινε ξακουστü ως η Αφροδßτη της Κνßδου. Το 2ο Þταν απü πεντελικü μÜρμαρο κι ο ΠραξιτÝλης το δþρισε στη γενÝτειρα της Φρýνης, στις ΘεσπιÝς. Το 3ο Þταν ολüχρυσο και στÞθηκε στους Δελφοýς.
Η Φρýνη, παρÜ τον ÝρωτÜ της, δεν Ýχανε ευκαιρßα να αποκομßσει δþρα απ’ τον ΠραξιτÝλη. ΚÜποια στιγμÞ της εßπε, üτι θα της Ýδινε üτι του ζητοýσε. Εκεßνη Þθελε το μεγαλýτερο αριστοýργημÜ του. Τüτε ο ΠραξιτÝλης της απÜντησε, üτι δεν μποροýσε να ξεχωρßσει ανÜμεσα στα Ýργα του, ßσως για να αποφýγει να της δþσει το αγαπημÝνο του. Η πανοýργα Φρýνη δεν τον πßστεψε. ¸βαλε Ýναν υπηρÝτη του ΠραξιτÝλη να φωνÜξει μες στη μÝση της νýχτας, üτι εßχε πÜρει φωτιÜ το εργαστÞρι του γλýπτη. Ο ΠραξιτÝλης Ýντρομος, ζÞτησε να βγÜλουν Ýξω το Üγαλμα του ¸ρωτα. Η Φρýνη, που Þτανε ξαπλωμÝνη δßπλα του, χαμογÝλασε πονηρÜ και τον ενημÝρωσε πως το εργαστÞρι δεν κινδýνευε. Κεßνη εßχε στÞσει üλο το σχÝδιο, για να μÜθει ποιο Þτανε το αγαπημÝνο του Ýργο. "Τον ¸ρωτα θα μου δþσεις", του εßπε κι ο ΠραξιτÝλης δεν μπüρεσε να αρνηθεß.
Η Φρýνη εßχε βÜλει στοßχημα, üτι κανεßς Üντρας δεν μποροýσε να αντισταθεß στα κÜλλη της. ΕπÝλεξε ως θýμα το φιλüσοφο ΞενοκρÜτη, μαθητÞ του ΠλÜτωνα και δÜσκαλο του ΔημοσθÝνη. ΠÞγε στο σπßτι του και του ζÞτησε να διανυκτερεýσει εκεß, με τη δικαιολογßα üτι τη κυνηγοýσανε ληστÝς. Ο ΞενοκρÜτης τη φιλοξÝνησε. Τη νýχτα, η Φρýνη μπÞκε κρυφÜ στο δωμÜτιο του ΞενοκρÜτη και ξÜπλωσε δßπλα του. Ο φιλüσοφος δεν ενÝδωσε στον πειρασμü. Της ζÞτησε να επιστρÝψει στο δωμÜτιü της κι αυτÞ υπÜκουσε απογοητευμÝνη. Την επüμενη μÝρα, üταν γνωστοποιÞθηκε η αποτυχßα της, η Φρýνη προσπÜθησε να δικαιολογηθεß λÝγοντας: "ΣτοιχημÜτισα να νικÞσω Üνθρωπο, üχι Üγαλμα". Η εταßρα συνÝχισε να ασκεß το επÜγγελμÜ της ακüμα και σε μεγÜλη ηλικßα. Ο αισθησιασμüς κι η γοητεßα της δεν εξασθÝνησαν με τη πÜροδο του χρüνου. Υπολογßζεται üτι πÝθανε γýρω στα 310 π.Χ.
Ο ΠραξιτÝλης φιλοτÝχνησε Ýνα Üγαλμα ¸ρωτα προκειμÝνου να εκφρÜσει τη δικÞ του κατÜσταση ως σκλαβωμÝνου απü αγÜπη προς τη Φρýνη, δηλþνοντας απερßφραστα το μÞνυμα αυτü σ’ επßγραμμα που χαρÜχτηκε στη βÜση του αγÜλματος. Δþρισε το Üγαλμα αυτü στη Φρýνη κι εκεßνη το αφιÝρωσε στο ιερü του ¸ρωτα στις ΘεσπιÝς. Ο ¸ρωτας αυτüς βρισκüτανε στα αριστερÜ του θεατÞ μßας τριÜδας αγαλμÜτων, που περιλÜμβανε το πορτραßτο της Φρýνης στο μÝσο και την Αφροδßτη στα δεξιÜ. Η Φρýνη δοξÜστηκε ως ο καλλßτερος τρüπος για τον επßγειο κüσμο να γνωρßσει τη θεúκÞ αγÜπη (¸ρωτα) και τη θεúκÞ ομορφιÜ (Αφροδßτη). Σþζεται απüσπασμα επιστολÞς της Φρýνης προς τον ΠραξιτÝλη με το σχüλιü της για τη 3Üδα των Θεσπιþν. Ο ΠραξιτÝλης δημιοýργησε την Αφροδßτη της Κνßδου χρησιμοποιþντας τη Φρýνη ως μοντÝλο για το σþμα της θεÜς. ΕπιπλÝον, η γυναßκα αυτÞ Þτανε το μοντÝλο για το χÜλκινο Üγαλμα μιας εýθυμης εταßρας που δημιοýργησε.
Blake: "ΚλÝφτες & ΕρπετÜ" (απü τη "Κüλαση" του ΔÜντη)
Ζþντας Σ' ¸να Κüσμο Μαγικü...
Βαδßζω σ' Ýνα δÜσο σκοτεινü,
χαμÝνο σε αφρßζουσα, χυμþδη,
πυρÝσσουσα ζοýγκλα, βαλτþδη,
δρÝποντας φροýτo Üχραντo, δεινü,
-αυτü το πρωινü.
Ζω σε Ýνα κüσμο μαγικü,
üπου θολÝς ιδÝες ζοφερÜ ωθοýνται,
σε Üλλης διÜστασης ακτßνες, απωθοýνται,
φÝρνοντας θÜνατον εντüς μου, κοντινü.
Κι εκεß, στα τÝλη της αρχÞς,
τελειþνω να κορφßζω
κι, ιδροκωπüντας, μαθητÞς,
απ' την αρχÞ, αρχßζω...
(ΠÜτροκλος ΧατζηαλεξÜνδρου)
Ανþνυμος: Φωτ. ΣÜρα ΜπερνÜρ -εξτρα- ~1968
ΠολλÜκι δ᾽ ἐν κορυφαῖς ὀρÝων, ὅκα
σιοῖσι ϝÜδηι πολýφανος ἑορτÜ,
χρýσιον ἄγγος ἔχοισα, μÝγαν σκýφον,
οἷÜ τε ποιμÝνες ἄνδρες ἔχοισιν,
χερσὶ λεüντεον ἐν γÜλα θεῖσα
τυρὸν ἐτýρησας μÝγαν ἄτρυφον ἀργεúφüνταν.
Στα κορφοβοýνια τα ψηλÜ, πολλÝς φορÝς,
εκεß ποýποτε χαßρονται θεοß και οι θεÝς,
κρατþντας μαλαμÜτινο στο χÝρι αγγεßο
τρανü σαν κεßνο που 'χουν οι βοσκοß,
Üρμεξες μüνη, λιονταρßσιο γÜλα απü κει,
κι Ýφτιαξες χλωροτýρι üμορφο και θεßο.
(ΑλκμÜν)
ΤιτσιÜνο: Το Βουκολικü ΚοντσÝρτο (~1508)
Και Λßγο... Σεξχιοýμορ
-Τι Ýχεις πÜθει κüρη μου κι εßσ' Ýτσι αλαφιασμÝνη;
-¸χω φαγοýρα στο μουνß , Αγßα ΗγουμÝνη !
-Σýρε μπροστÜ στην εßσοδο, εκεß στην ¢για Βρýση,
και τρßψε το με Αγιασμü. Θα σε ανακουφßσει ...
ΠÞγα μπροστÜ στην εßσοδο, πÞγα στην ¢για Βρýση
μα δεν ανακουφßστηκα, χρειÜζομαι γαμÞσι !
-Τß λüγια λες, αμαρτωλÞ; Σþπα και μας ακοýνε
κι εμÜς μας λεßπει η ψωλÞ, αλλÜ δε βλασφημοýμε.
-Και τß να κÜνω η χριστιανÞ που εßμαι καυλωμÝνη;
Εσεßς δεν Ýχετε ορμÝς, Αγßα ΗγουμÝνη;
-Λες να μην Ýχω, κüρη μου; Τß λες; Να 'χω αγιÜσει;
ΚαμμιÜ αδερφÞ μες στη μονÞ δεν Ýχει τÝτοια κρÜση.
-Και τüτε; Πþς τη βγÜζετε; Ποιü εßν' το μυστικü σας;
-Κοßτα να δεις, κοπÝλα μου. Εßσαι μικρÞ, δε ξÝρεις,
μ' αν συνεχßσεις üπως πας, για πÜντα θα υποφÝρεις.
Τüσο καιρü που φýλαγες τη τρýπα σου για προßκα
σου γßναν' τα μουνüχειλα σαν ξεραμÝνα σýκα
ΠρÝπει λοιπüν σιγÜ-σιγÜ τον πüνο να απαλýνεις.
Γι' αυτü σου λÝω μ' Αγιασμü τη τρýπα σου να πλýνεις.
-Τη πßσω Þ τη μπροστινÞ; Ποιü δÜχτυλο να βÜλω;
Πες μου πþς γßνεται σωστÜ. Αχ! Δεν αντÝχω Üλλο.
-¢κουσε, κüρη μου, καλÜ, δþσε τη προσοχÞ σου:
ΠοτÝ δεν πρÝπει μüνη σου να πλÝνεις το μουνß σου.
ΤρÜβα λοιπüν στην εßσοδο, εκεß στην ¢για Βρýση
κι εγþ θα στεßλω Üμεσα κÜποιον να σε φροντßσει
-Ποιος θα ναι; Πþς θα λÝγεται; Και ποια η καταγωγÞ του;
Θα 'χει λεφτÜ και üνομα; Αξßες στη ζωÞ του;
-Κüρη, μην εßσαι αφελÞς. Αφοý κι εσý το ξÝρεις
πως üταν φτÜνει η στιγμÞ της καýλας κι υποφÝρεις
δεν Ýχουν νüημα τα λεφτÜ οýτε η ανατροφÞ του,
μα να 'χει μÞκος αρκετü και πÜχος το καυλß του !
Να στÝκεται αγÝρωχο, περÞφανο γενναßο,
κι üσο κι αν το ταλαιπωρεßς να παραμÝνει ακμαßο.
ΤρÜβα, λοιπüν, και μη ρωτÜς στη Βρýση, που σου εßπα.
Να, συμβουλÞ: πρþτη φορÜ, ποτÝ τη πßσω τρýπα !
Ανþνυμος: "¢τιτλο" (~1935
Μ' αυτÜ τα λüγια τα σοφÜ που 'πε η ΗγουμÝνη,
η κüρη φεýγει τρÝχοντας κι απ' τη χαρÜ χεσμÝνη.
ΑμÝσως πÞγε μüνη της και στÞθηκε στη Βρýση,
προσμÝνοντας καρτερικÜ κÜποιον να τη φροντßσει.
¹ταν ντυμÝνη ελαφρÜ, κυλüτα δεν φοροýσε,
γιατß η κÜψα στο μουνß τηνε ταλαιπωροýσε.
ΠÝφτει στα δυο τα γüνατα τÜχα πως προσευχüταν
και μÝσα της τον ψωλαρÜ περßμενε κι ευχüταν
να 'ναι μαζß της τρυφερüς μα κι Üγριος σαν πρÝπει
και να 'ναι η ποýτσα του ορθÞ σαν την Αγßα ΣκÝπη !
Να φÝρεται με σεβασμü, να ξÝρει να προσφÝρει
αυτü που δεν κατÜφερνε μονÜχη με το χÝρι.
Κι εκεß, σκυφτÞ στα τÝσσερα, βλÝπει τον καβαλλÜρη,
μ' υπÝροχη κορμοστασιÜ, τερÜστιο παπÜρι,
και βγÜζει αναστεναγμü που πλÜνταξε η φýση:
-Ορßστε ο λεβÝντης μου! Αυτüς θα με γαμÞσει!
Σηκþνει το κεφÜλι της και του γελÜ με τρüπο,
κλεßνει το μÜτι πονηρÜ, του κÜνει λßγο τüπο,
να 'ρθει απü τα δεξιÜ τη φüρα του να πÜρει
και να μπορÝσει εýκολα τη τρýπα να κεντρÜρει.
Κι ο καβαλλÜρης βλÝποντας τον κþλο τον παρθÝνο
Ýτσι λευκü, λαχταριστü, Ýτσι καλοστημÝνο,
αρπÜζει το παπÜρι του, φωνÜζει -Εν Τοýτω Νßκα !,
και της το βÜζει Üγαρμπα απü την πßσω τρýπα.
Τß Þταν να το κÜνει αυτü; Τη ξÜφνιασε τη Κüρη,
της γýρισαν τα μÜτια της, βροντÜστραψαν τα üρη.
¸βγαλε δυνατÞ κραυγÞ, της κüπηκε η ανÜσα,
της λýγισαν τα γüνατα, της Ýφυγαν τα ρÜσα.
¼μως μετÜ το ξÜφνιασμα, μετÜ τη πρþτη αντÜρα
μετÜ το σοκ που Ýνιωσε της κüρης η κωλÜρα,
ο πüνος -τι παρÜξενο!- Üρχισε να 'χει γλýκα,
πολý το 'φχαριστιüτανε αυτü το "Εν Τοýτω Νßκα!".
Τι κι αν λιγÜκι πιο νωρßς την εßχαν ορμηνÝψει
διεßσδυση στον κþλο της να μην την επιτρÝψει;
Τß κι αν η κÜψα στο μουνß Þταν το πρüβλημÜ της;
Τß κι αν τη ξÜφνιασ' Üγαρμπα ο ωραßος αναβÜτης;
ΑυτÞ το 'φχαριστÞθηκε. Θα το 'κανε και πÜλι,
θα το 'κανε και με ψωλÞ ακüμα πιο μεγÜλη !
¢σ' την να λÝει η Üσχετη Αγßα ΗγουμÝνη,
διπλÜ σε φτιÜχνει το καυλß, που απü πßσω μπαßνει!...
Ανþνυμος: "¢τιτλο Νο 171" (1915, καρτ ποστÜλ)
-Τι Ýχεις πÜθει, κüρη μου, και πας σαν συγκαμμÝνη;
-Μου 'κÜναν Οθωμανικü Αγßα ΗγουμÝνη...
-Σου Üρεσε;-Μου Üρεσε. -Θα ξαναπÜς; Δεν ξÝρω.
Καλü το πισωκολλητü, μα τþρα υποφÝρω.
-Δþσε καιρü στον κþλο σου να ηρεμÞσει λßγο...
-Πüσο καιρü; ΠονÜω πολý τα πüδια σαν ανοßγω.
-Σε δýο μÝρες αρχικÜ θα πÜψεις να υποφÝρεις,
θÝλει μετÜ κι Üλλες εφτÜ, μÝχρι να συνεφÝρεις.....
Ο,ΤΙ ΣΟ¾ ΛΕΩ ΟΙ ΣΟΦΟº, ΠΑΤΕΡΕΣ ΜΑΣ ΤΟ ΒΡ¹ΚΑΝ,
ΤΟΥ ΚΩΛΟΥ ΤΑ ΕΝΝΙΑΜΕΡΑ ΠΩΣ ΛΕΣ ΜΩΡΗ ΠΩΣ ΒΓ¹ΚΑΝ ;;