Μπορεßς να τρÝξεις
και να ξεφýγεις απ' üλους,
εκτüς απü τον εαυτü σου.
Βιογραφικü
Ο ΣτÝφαν ΤσβÜιχ (Stefan Zweig) Þταν Αυστριακüς συγγραφÝας, δημοσιογρÜφος και βιογρÜφος. Στο κολοφþνα της λογοτεχνικÞς του καριÝρας τις 10ετßες '20 & '30, Þταν Ýνας απü τους δημοφιλÝστερους συγγραφεßς στο κüσμο. Εßναι και στην ΕλλÜδα, ο πιο πολυμεταφρασμÝνος ξενüγλωσσος συγγραφÝας και μÜλιστα ο πιο πολυμεταφρασμÝνος γερμανüς, με πÜνω απü 160 πρþτες εκδüσεις των Ýργων του. Αντßθετα με πολλοýς μεγÜλους συγγραφεßς, δε γνþρισε ποτÝ το σκοτÜδι στις πωλÞσεις. Η φÞμη του εßναι αιþνια κι οι αριθμοß το αποδεικνýουν: Σýμφωνα με την εταιρεßα GfK που βασßζεται αποκλειστικÜ στις πραγματικÝς πωλÞσεις στα βιβλιοπωλεßα, ο συγγραφÝας του Αμüκ ποýλησε τα τελευταßα 10 χρüνια πÜνω απü 3,2 εκατομμýρια αντßτυπα. Αυτü σημαßνει üτι πουλÜ κÜθε χρüνο, κατÜ μÝσο üρο, 310.000 βιβλßα. 72 χρüνια μετÜ την αυτοκτονßα του, ο αυστριακüς συγγραφÝας παραμÝνει η χρυσÞ ευκαιρßα των εκδοτικþν οßκων. Επßσης, Þτανε στενüς φßλος του Φρüιντ και διατηροýσαν αλληλογραφßα.
Εδþ με τον αδελφü του, ¢λμπρεχτ, το 1900
ΓεννÞθηκε στη ΒιÝννη της Αυστροουγγαρßας, 28 ΝοÝμβρη 1881 κι Þτανε γιος του Μüριτς ΤσβÜιχ (Moritz Zweig, 1845-1926), πλοýσιου Εβραßου υφασματοβιομηχÜνου και της ºντα ΜπρετÜουερ (Ida Brettauer, 1854-1938), κüρης ιουδαúκÞς οικογÝνειας τραπεζιτþν. Σποýδασε φιλοσοφßα στο ΠανεπιστÞμιο ΒιÝννης, üπου το 1904 Ýλαβε το διδακτορικü του δßπλωμα με διατριβÞ στη φιλοσοφßα του Ιππολýτου ΤαÀν. Η εβραúκÞ θρησκεßα ελÜχιστα επηρÝασε την οικογενειακÞ ζωÞ και τη μüρφωσÞ του. "Η μητÝρα κι ο πατÝρας μου Þταν εβραúκÞς καταγωγÞς μüνο στα χαρτιÜ" δÞλωσε αργüτερα σε μια συνÝντευξη. Ωστüσο, ο ßδιος δεν αποκÞρυξε την εβραúκÞ πßστη του, üπως στην ιστορßα του Μποýχμεντελ κι Ýγραψε Üρθρα επανειλημμÝνως σχετικÜ με την εβραúκÞ ζωÞ. Στις 10ετßες '20 και '30 Þταν απü τους δημοφιλÝστερους συγγραφεßς στον κüσμο. Ενα φαινüμενο μακρÜς πνοÞς που εξακολουθεß να πουλÜει.
Ξεκßνησε τη καρριÝρα του ως δημοσιογρÜφος και βιογρÜφος Στη διÜρκεια του Α' Παγκ. Πολ. υπηρÝτησε στο γερμανικü Υπουργεßο ¢μυνας. Παρ' üλ' αυτÜ, παρÝμεινε ειρηνιστÞς σ' üλη του τη ζωÞ, τασσüμενος υπÝρ της ενοποßησης της Ευρþπης. Το 1934, μετÜ την Üνοδο του Χßτλερ στην εξουσßα, κατÝφυγε στην Αυστρßα και κατüπιν στην Αγγλßα. Στη συνÝχεια Ýζησε στην Αγγλßα (στο Λονδßνο κι απü το 1939, στο Μπαθ) και στις ΗΠΑ το 1940. Το 1941 τον Αýγουστο, ο μακροχρονßως αυτοεξüριστος -λüγω της φονικÞς επÝλασης του ναζισμοý- ΣτÝφαν ΤσβÜιχ εγκατÝλειψε το νοικιασμÝνο σπßτι του στη ΝÝα Υüρκη, üπου ολοκλÞρωσε τη διÜσημη πλÝον αυτοβιογραφßα του, Ο Χτεσινüς Κüσμος και ταξßδεψε για τελευταßα φορÜ στη Βραζιλßα. στην ορεινÞ πüλη Πετρüπολις, 68 χλμ βüρεια του Ρßο ντε ΤζανÝιρο. Υστερα απü λßγες εβδομÜδες εκεß εγκαθßσταται "σ' Ýνα μικρü σπιτÜκι με τρßα κουκλßστικα δωμÜτια, σ' Ýνα τüπο üπου το τοπßο εßναι αυστριακü, μεταφρασμÝνο στη γλþσσα των Τροπικþν", σε Ýνα μικρü χωριουδÜκι ονüματι Πετρüπολις. "Δεν εßμαι καλÜ. Στην ΑμερικÞ, ουσιαστικÜ χωρßς συγκεκριμÝνο λüγο, μÜλλον εξαιτßας μιας πληθþρας λüγων, κατÝρρευσα ψυχικÜ" Ýγραφε το ΝοÝμβρη της ßδιας χρονιÜς σε μιαν εξομολογητικÞ επιστολÞ του προς τον Φραντς και τη πρþην γυναßκα του Αλμα ΒÝρφελ. Στα τελευταßα του χρüνια, θα δÞλωνε ερωτευμÝνος με τη χþρα, γρÜφοντας για αυτÞ στο βιβλßο Βραζιλßα, Χþρα του ΜÝλλοντος. Ωστüσο, καθþς περνοýσανε τα χρüνια, απογοητευüταν üλο και περισσüτερο κι απελπιζüτανε για το μÝλλον της Ευρþπης.
"Εγþ και ο εαυτüς μου γßναμε δýο διαφορετικÜ πρÜγματα μÝσα σε üλους τους παραλογισμοýς που μας φορτþνει η εποχÞ μας" και "αποκομμÝνος απü üλα üσα Þταν για μÝνα πατρßδα (απü την Ευρþπη και ιδιαßτερα τη Γαλλßα, την Ιταλßα, τον λατινικü κüσμο), ταξιδιþτης κατ' ανÜγκην, με τις βαλßτσες του, χωρßς τα βιβλßα του, με τα χαρτιÜ του σκüρπια να κουβαλιοýνται πüτε εδþ και πüτε εκεß. Και με Ýνα μßσος απερßγραπτο, üχι μüνο για τον ßδιο τον πüλεμο αυτüν καθεαυτüν, αλλÜ και για την τρÝλα τüσων χρüνων που οδÞγησε στον πüλεμο. Ολα αυτÜ με πßεσαν, με συνÝθλιψαν".
Στις 22 ΦλεβÜρη 1942, Ýχοντας παραδþσει στον εκδüτη του το ýστατο Ýργο του, τη ΣκακιστικÞ ΝουβÝλα üπου αποτυπþνονται η βαρβαρüτητα και το Ýρεβος του ολοκληρωτισμοý, ο ßδιος κι η 2η σýζυγüς του, Lotte, αυτοκτüνησαν με υπερβολικÞ δüση βαρβιτουρικþν, απελπισμÝνοι για το μÝλλον της Ευρþπης και του πολιτισμοý της, εξ αιτßας του Χßτλερ και του λαúκισμοý που θÝριζε τη ΓηραιÜ Ηπειρο. "Χαιρετþ üλους μου τους φßλους. Εýχομαι να δουν και πÜλι τις αυγÝς που θα ξημερþσουν μετÜ τη μακριÜ νýχτα! Εγþ, που Þμουν πÜντα μου ανυπüμονος, προπορεýομαι..." Ýγραφε το σημεßωμα που Üφησε πßσω του ο συγγραφÝας κι εντüπισαν ýστερα οι βραζιλιανικÝς ΑρχÝς στο ταπεινü του μπανγκαλüου.
Η πρþτη εμφÜνιση και βÝβαια μετÜφραση του συγγραφÝα στα ελληνικÜ γρÜμματα, γßνεται το 1922 üταν ο ΛÝων Κουκοýλας μεταφρÜζει για το φιλολογικü περιοδικü Μοýσα, το ποßημα Bruges. Απο κει και πÝρα κεßμενα του φιλοξενοýνται συχνÜ σ' üλα τα φιλολογικÜ περιοδικÜ της χþρας, με ιδιαßτερη συχνüτητα στη ΝÝα Εστßα. Απü τη 10ετßα του '40 κι ιδιαιτÝρως του '50 που οι εκδοτικοß οßκοι κυκλοφορÜνε τα βιβλßα του, η παρουσßα του στα περιοδικÜ συρρικνþνεται. Στα ελληνικÜ Ýχουνε κυκλοφορÞσει 28 νουβÝλες του σε δεκÜδες επανεκδüσεις, ενþ το πιο γνωστü Ýργο του, το αυτοβιογραφικü Ο Κüσμος Του Χτες (προσωπικÜ, το συνιστþ ανεπιφýλακτα) Ýχει γνωρßσει 6 εκδüσεις και 5 μεταφρÜσεις. Επßσης Ýχουνε κυκλοφορÞσει 30 εκδüσεις των βιογραφικþν βιβλßων του. ¼σον αφορÜ τους μεταφραστÝς, ο ΚωστÞς Μεραναßος Ýχει μεταφρÜσει τα περισσüτερα (25) Ýργα του αλλÜ κατÜ καιροýς και διÜσημοι ¸λληνες λογοτÝχνες üπως ο ΠαντελÞς ΠρεβελÜκης, Νικηφüρος ΒρεττÜκος, ο ΓιÜννης ΜπερÜτης κι Üλλοι (üπως ο ιστορικüς Σπýρος ΛιναρδÜτος) Ýχουν μεταφρÜσει κεßμενÜ του. Γιατß, üπως εßχε πει ο Μαν: "...Η λογοτεχνικÞ του δüξα Ýφτανε ως τη τελευταßα γωνιÜ της Γης -Ýνα αξιοπερßεργο φαινüμενο σε σχÝση με τη περιορισμÝνη δημοτικüτητα που απολαμβÜνει κατÜ τα Üλλα η γερμανικÞ λογοτεχνßα συγκριτικÜ με την αγγλικÞ και τη γαλλικÞ. ºσως απü την εποχÞ του ¸ρασμου [...] να μην υπÞρξε κανÝνας συγγραφÝας τüσο διÜσημος üσο ο ΣτÝφαν ΤσβÜιχ".
Το 2009, για παρÜδειγμα, το συγκλονιστικü βιβλßο του ΤσβÜιχ, O Χτεσινüς Κüσμος -ΕξομολογÞσεις Ενüς Ευρωπαßου, Þτανε 2ο σε καλýτερες πωλÞσεις στη Γαλλßα, εκδüσεις Grasset. Το 2009 και το 2010 το Ταξßδι Στο Παρελθüν Ýκανε τις περισσüτερες πωλÞσεις, βÜσει της εταιρεßας GfK. Ο ΤσβÜιχ αποτελεß πραγματικü φαινüμενο. Μüνο το 2013, 160 διαφορετικοß εκδοτικοß οßκοι εßχανε τßτλους βιβλßων του στα ρÜφια τους. ¸γραψε επßσης ιστορικÝς μελÝτες για διÜσημες λογοτεχνικÝς προσωπικüτητες, üπως ο ΜπαλζÜκ, ο Ντßκενς κι ο ΝτοστογιÝφσκυ στο Drei Meister (1920; Τρεις ΔÜσκαλοι) και καθοριστικÜ ιστορικÜ γεγονüτα στο Decisive Moments in History (1927). ¸γραψε μεταξý Üλλων βιογραφßες των Joseph Fouché (1929), Mary Stuart (1935) και Marie Antoinette: The Portrait of an Average Woman, (1932). Η πιο γνωστÞ μυθοπλασßα του περιλαμβÜνει το ΓρÜμμα απü μια ¢γνωστη Γυναßκα (1922), το Αμüκ (1922), το Φüβος (1925), το Σýγχυση ΣυναισθημÜτων (1927), το ΕικοσιτÝσσερις þρες στη ζωÞ μιας γυναßκας (1927) και το ψυχολογικü μυθιστüρημα Ungeduld des Herzens (ΠροσοχÞ στο Παιχνßδι).
Το Ýργο του αποτÝλεσε τη βÜση για πολλÝς κινηματογραφικÝς διασκευÝς. Τα απομνημονεýματÜ του, Die Welt von Gestern (Ο κüσμος του χθες, 1942), εßναι διÜσημα για τη περιγραφÞ της ζωÞς στα χρüνια της αυστροουγγρικÞς αυτοκρατορßας υπü τον Φραντς ΙωσÞφ Α' κι Ýχει ονομαστεß το πιο διÜσημο βιβλßο για την Αυτοκρατορßα των Αψβοýργων. Εßχε σχÝση με τον ΤσÝχο συγγραφÝα Egon Hostovský, ο οποßος τον περιÝγραψε ως "πολý μακρινü συγγενÞ". ορισμÝνες πηγÝς τους περιγρÜφουν ως ξαδÝρφια. Ο ΤσβÜιχ σποýδασε φιλοσοφßα στο ΠανεπιστÞμιο της ΒιÝννης και το 1904 απÝκτησε διδακτορικü δßπλωμα με διατριβÞ με θÝμα Η Φιλοσοφßα του Ιππολýτου ΤÝιν. Ο ΤσβÜιχ εßχε μια ζεστÞ σχÝση με το Θßοντορ Χερτζλ, τον ιδρυτÞ του Σιωνισμοý, τον οποßο γνþρισε üταν ο Χερτσλ Þταν ακüμη λογοτεχνικüς εκδüτης της Neue Freie Presse, της κýριας εφημερßδας της ΒιÝννης τüτε. Ο Herzl δÝχτηκε για δημοσßευση μερικÜ απü τα πρþτα δοκßμιÜ του. Ο ΤσβÜιχ, Ýνας αφοσιωμÝνος κοσμοπολßτης, πßστευε στο διεθνισμü και στον ευρωπαúσμü, üπως ξεκαθαρßζει ο Κüσμος του Χθες, η αυτοβιογραφßα του: "¹μουν σßγουρος στη καρδιÜ μου απü την πρþτη στιγμÞ για την ταυτüτητÜ μου ως πολßτης του κüσμου".
Σýμφωνα με τον Amos Elon, ο ΤσβÜιχ αποκÜλεσε το βιβλßο του Herzl Der Judenstaat Ýνα "βλακþδες κεßμενο, Ýνα κομμÜτι ανοησßας". Ο ΤσβÜιχ υπηρÝτησε στα Αρχεßα του Υπουργεßου ΠολÝμου κι υιοθÝτησε μια ειρηνιστικÞ στÜση üπως ο φßλος του Romain Rolland, που τιμÞθηκε με το Νüμπελ Λογοτεχνßας το 1915. Νυμφεýτηκε τη Friderike Maria von Winternitz (γεννημÝνη Burger) το 1920 χþρισαν το 1938. Ως Friderike Zweig δημοσßευσε Ýνα βιβλßο για τον πρþην σýζυγü της μετÜ το θÜνατü του. Αργüτερα δημοσßευσε επßσης Ýνα εικονογραφημÝνο βιβλßο για τον ΤσβÜιχ. Στα τÝλη του καλοκαιριοý του 1939, ο ΤσβÜιχ νυμφεýτηκε τη γραμματÝα του Elisabet Charlotte "Lotte" Altmann στο Bath της Αγγλßας. ΓραμματÝας του ΤσβÜιχ στο ΣÜλτσμπουργκ απü τον ΝοÝμβρη του 1919 ως το ΜÜρτη του 1938 Þταν η ¢ννα ΜÝινγκαστ (13 ΜÜη 1881, ΒιÝννη – 17 ΝοÝμβρη 1953, ΣÜλτσμπουργκ).
Ως Εβραßος, το υψηλü προφßλ του δεν τον προστÜτευσε απü την απειλÞ της δßωξης. Το 1934, μετÜ την Üνοδο του Χßτλερ στην εξουσßα στη Γερμανßα, ο ΤσβÜιχ Ýφυγε απü την Αυστρßα για την Αγγλßα, ζþντας πρþτα στο Λονδßνο και μετÜ απü το 1939 στο Μπαθ. Λüγω της ταχεßας προÝλασης των στρατευμÜτων του Χßτλερ προς τα δυτικÜ και της απειλÞς σýλληψης Þ χειρüτερα -ως μÝρος των προετοιμασιþν για την Επιχεßρηση Seelöwe, εßχε συγκεντρωθεß Ýνας κατÜλογος προσþπων που θα κρατοýνταν αμÝσως μετÜ τη κατÜκτηση των Βρεττανικþν ΝÞσων, η λεγüμενη Μαýρη Βßβλος κι ο Zweig βρισκüτανε στη σελßδα 231, με τη σýζυγü του στη 2η διεýθυνση του Λονδßνου στις ΗΠΑ 940 στη ΝÝα Υüρκη. ¸ζησαν για δýο μÞνες ως φιλοξενοýμενοι στο ΠανεπιστÞμιο Yale στο New Haven του ΚονÝκτικατ και μετÜ νοßκιασαν Ýνα σπßτι στο Ossining της ΝÝας Υüρκης. Στις 22 Αυγοýστου 1940, μετακüμισαν ξανÜ στη Πετρüπολη, μια αποικισμÝνη απü τους Γερμανοýς ορεινÞ πüλη 68 χιλιüμετρα βüρεια του Ρßο ντε ΤζανÝιρο. Ο ΤσβÜιχ, νιþθοντας üλο και πιο θλιμμÝνος για τη κατÜσταση στην Ευρþπη και το μÝλλον της ανθρωπüτητας, Ýγραψε σε μια επιστολÞ προς τον συγγραφÝα Jules Romains, "Η εσωτερικÞ μου κρßση συνßσταται στο üτι δεν μπορþ να ταυτιστþ με τον εαυτü μου του διαβατηρßου, τον εαυτü της εξορßας". Στις 23 Φεβρουαρßου 1942, οι ΤσβÜιχ βρÝθηκαν νεκροß απü υπερβολικÞ δüση βαρβιτουρικþν στο σπßτι τους στη πüλη Πετρüπολη, πιασμÝνοι χÝρι-χÝρι. ¹ταν απελπισμÝνος για το μÝλλον της Ευρþπης και του πολιτισμοý της. "Πιστεýω üτι εßναι καλýτερο να ολοκληρþσουμε εγκαßρως και με ορθü τρüπο μια ζωÞ στην οποßα η πνευματικÞ εργασßα σÞμαινε τη πιο αγνÞ χαρÜ και τη προσωπικÞ ελευθερßα το υψηλüτερο αγαθü στη Γη", Ýγραψε. Το σπßτι των ΤσβÜιχ στη Βραζιλßα μετατρÜπηκε αργüτερα σε πολιτιστικü κÝντρο και τþρα εßναι γνωστü ως Casa Stefan Zweig.
Ο ΤσβÜιγκ Þταν Ýνας εξÝχων συγγραφÝας τις δεκαετßες του 1920 και του 1930, συνÜδελφος με τον ¢ρθουρ Σνßτσλερ και τον Σßγκμουντ Φρüιντ. ¹ταν εξαιρετικÜ δημοφιλÞς στις ΗνωμÝνες Πολιτεßες, τη Νüτια ΑμερικÞ και την Ευρþπη, και παραμÝνει στην ηπειρωτικÞ Ευρþπη. Ωστüσο, αγνοÞθηκε σε μεγÜλο βαθμü απü το βρεττανικü κοινü.Η φÞμη του στην ΑμερικÞ εßχε μειωθεß μÝχρι τη δεκαετßα του 1990, üταν Üρχισε μια προσπÜθεια απü τη πλευρÜ αρκετþν εκδοτþν (κυρßως Pushkin Press, Hesperus Press και The New York Review of Books) να επαναφÝρουν τον ΤσβÜιχ στα αγγλικÜ. Ο Plunkett Lake Press επανεξÝδωσε ηλεκτρονικÝς εκδüσεις των μη μυθιστορηματικþν Ýργων του. ¸κτοτε, Ýχει σημειωθεß μια αξιοσημεßωτη αναζωπýρωση και πολλÜ βιβλßα του εßναι και πÜλι σε Ýκδοση. Η κριτικÞ γνþμη για το Ýργο του διχÜζεται Ýντονα μεταξý εκεßνων που επαινοýν τον ανθρωπισμü, την απλüτητα και το αποτελεσματικü του ýφος κι εκεßνων που επικρßνουν το λογοτεχνικü του ýφος ως φτωχü, ελαφρý κι επιφανειακü. Σε μια επιθεþρηση με τßτλο Vermicular Dither, ο Γερμανüς πολεμιστÞς Michael Hofmann επιτÝθηκε δριμýτατα στο Ýργο του Αυστριακοý. Ο Χüφμαν εßπε üτι "ο ΤσβÜιχ Ýχει απλþς ψεýτικη γεýση. Εßναι η Pepsi της αυστριακÞς γραφÞς". Ακüμη και το σημεßωμα αυτοκτονßας του συγγραφÝα, πρüτεινε ο Χüφμαν, προκαλεß "την ευερÝθιστη αýξηση της πλÞξης στα μισÜ της διαδρομÞς και την αßσθηση üτι δεν το εννοεß, üτι η καρδιÜ του δεν εßναι μÝσα σε αυτü (οýτε καν στην αυτοκτονßα του)".
Ο ΤσβÜιχ εßναι περισσüτερο γνωστüς για τις νουβÝλες του (κυρßως The Royal Game, Amok και Letter from an Unknown Woman -που γυρßστηκε το 1948 απü τον Max Ophüls), μυθιστορÞματα (Beware of Pity, Confusion of Feelings, και το μεταθανÜτια εκδοθÝν The Post Office Girl) και βιογραφßες (κυρßως των Erasmus of a Queen, και των Magnham, των Erasmus και του ΜπαλζÜκ). ΚÜποτε τα Ýργα του εκδüθηκαν χωρßς τη συγκατÜθεσÞ του στα αγγλικÜ με το ψευδþνυμο "Stephen Branch" (μετÜφραση του πραγματικοý του ονüματος) üταν το αντιγερμανικü αßσθημα Þταν στα ýψη. Η βιογραφßα του για τη βασßλισσα Μαρßα ΑντουανÝτα το 1932 διασκευÜστηκε απü τη Metro-Goldwyn-Mayer σε ταινßα του 1938 με πρωταγωνßστρια τη Norma Shearer. Τα απομνημονεýματα του ΤσβÜιχ, Ο Κüσμος του Χθες, ολοκληρþθηκαν το 1942 μια μÝρα πριν αυτοκτονÞσει. ¸χει συζητηθεß ευρÝως ως καταγραφÞ του "τι σÞμαινε να εßσαι ζωντανüς μεταξý 1881 και 1942" στη κεντρικÞ Ευρþπη. το βιβλßο Ýχει προσελκýσει τüσο κριτικοýς επαßνους üσο κι εχθρικÝς απορρßψεις. Ο ΤσβÜιχ αναγνþρισε το χρÝος του στη ψυχανÜλυση. Σε μια επιστολÞ με ημερομηνßα 8 ΣεπτÝμβρη 1926, Ýγραψε στο Φρüιντ, "Η ψυχολογßα εßναι η μεγÜλη υπüθεση της ζωÞς μου". ΣυνÝχισε εξηγþντας üτι ο Φρüιντ εßχε σημαντικÞ επιρροÞ σε συγγραφεßς üπως ο Marcel Proust, ο D.H. Lawrence κι ο James Joyce, δßνοντÜς τους Ýνα μÜθημα "θÜρρους" και βοηθþντας τους να ξεπερÜσουν τις αναστολÝς τους. "ΧÜρη σε εσÜς, βλÝπουμε πολλÜ πρÜγματα. ΧÜρη σε εσÜς λÝμε πολλÜ πρÜγματα που διαφορετικÜ δεν θα εßχαμε δει οýτε θα λÝγαμε." Ισχυρßστηκε üτι η αυτοβιογραφßα, συγκεκριμÝνα, εßχε γßνει "πιο διορατικÞ και τολμηρÞ".
Ο ΤσβÜιχ απολÜμβανε στενÞ σχÝση με τον Ρßτσαρντ ΣτρÜους και παρεßχε το λιμπρÝτο για το Die schweigsame Frau (Η ΣιωπηλÞ Γυναßκα). Ο ΣτρÜους αψÞφησε περßφημα το ναζιστικü καθεστþς αρνοýμενος να εγκρßνει την αφαßρεση του ονüματος του ΤσβÜιχ απü το πρüγραμμα για τη πρεμιÝρα του Ýργου στις 24 Ιουνßου 1935 στη ΔρÝσδη. Ως αποτÝλεσμα, ο ΓκÝμπελς αρνÞθηκε να παρευρεθεß üπως εßχε προγραμματιστεß κι η üπερα απαγορεýτηκε μετÜ απü τρεις παραστÜσεις. Ο ΤσβÜιχ συνεργÜστηκε αργüτερα με τον Τζüζεφ ΓκρÝγκορ για να παρÜσχει στον ΣτρÜους το λιμπρÝτο για μια Üλλη üπερα, τη ΔÜφνη, το 1937. ΤουλÜχιστον Ýνα Üλλο Ýργο του ΤσβÜιχ Ýλαβε μουσικü σκηνικü: ο πιανßστας και συνθÝτης Henry Jolles, ο οποßος üπως κι ο Zweig εßχε καταφýγει στη Βραζιλßα για να ξεφýγει απü τους Ναζß, συνÝθεσε Ýνα τραγοýδι βασισμÝνο στο Stefantimz, Gedicht, το οποßο Ýγραψε με αφορμÞ τα 60Ü του γενÝθλια το ΝοÝμβρη του 1941. Στη διÜρκεια της παραμονÞς του στη Βραζιλßα, Ýγραψε το Brasilien, Ein Land der Zukunft (Brazil, A Land of the Future) που αποτελοýνταν απü μια συλλογÞ δοκιμßων για την ιστορßα και τον πολιτισμü της πρüσφατα υιοθετημÝνης χþρας του.
¹τανε παθιασμÝνος συλλÝκτης χειρογρÜφων. Αλληλογραφοýσε εκτενþς με την Οýγγρα μουσικολüγο Gisela Selden-Goth, συζητþντας συχνÜ το αμοιβαßο ενδιαφÝρον τους για τη συλλογÞ πρωτüτυπων μουσικþν παρτιτοýρων. ΥπÜρχουν σημαντικÝς συλλογÝς του στη ΒρεττανικÞ ΒιβλιοθÞκη, στο Κρατικü ΠανεπιστÞμιο ΝÝας Υüρκης στη Φρεντüνια και στην ΕθνικÞ ΒιβλιοθÞκη ΙσραÞλ. Η συλλογÞ Stefan Zweig της ΒρεττανικÞς ΒιβλιοθÞκης δωρÞθηκε στη βιβλιοθÞκη απü τους κληρονüμους του τον ΜÜη του 1986. Ειδικεýεται σε χειρüγραφα μουσικÞς με αυτüγραφα, συμπεριλαμβανομÝνων Ýργων των Bach, Haydn, Wagner και Mahler. ¸χει περιγραφεß ως μßα απü τις μεγαλýτερες συλλογÝς χειρογρÜφων αυτüγραφων στον κüσμο. ¸να ιδιαßτερα πολýτιμο αντικεßμενο εßναι το Verzeichnüß aller meiner Werke του Μüτσαρτ -δηλαδÞ ο χειρüγραφος θεματικüς κατÜλογος των Ýργων του ßδιου του συνθÝτη. Το ακαδημαúκü Ýτος 1993–1994 στο ΚολλÝγιο της Ευρþπης ονομÜστηκε προς τιμÞ του. Ο ΤσβÜιχ Ýχει πιστωθεß ως Ýνας απü τους μυθιστοριογρÜφους που συνÝβαλαν στην εμφÜνιση αυτοý που αργüτερα θα ονομαζüταν Μýθος των Αψβοýργων.
ΡΗΤΑ
Μüνον ο Üνθρωπος που Ýχει γνωρßσει φως και σκοτÜδι, πüλεμο και ειρÞνη, κορυφÞ και πτþση, μüνο αυτüς Ýχει γνωρßσει πραγματικÜ τη ζωÞ.
Αυτüς που 'ναι στην ευτυχßα μüνος, θα 'ναι και στη δυστυχßα μüνος.
Μπορεßς να τρÝξεις και να ξεφýγεις απ' üλους εκτüς απü τον εαυτü σου.
Δεν μας απογοητεýουν οι Üνθρωποι και τα γεγονüτα αλλÜ η αντßληψη που Ýχουμε για τη πραγματικüτητα. Εßναι η δικÞ μου προσωπικÞ αντßληψη για τη πραγματικüτητα που καθορßζει την ευτυχßα και τις απογοητεýσεις μου.
ΚÜθε κýμα, Üσχετα απü το πüσο ψηλÜ κι ορμητικÜ βρυχÜται, θα καταρρεýσει μÝσα του.
Μüνον Ýνας ανüητος καμαρþνει üταν Ýχει αυτü που λÝνε "επιτυχßα με τις γυναßκες". Ο αληθινüς Üντρας αισθÜνεται Üσχημα üταν συνειδητοποιεß üτι μια γυναßκα εßναι ξετρελλαμÝνη μαζß του, ενþ ο ßδιος δεν μπορεß ν' ανταποδþσει τα αισθÞματÜ της.
Οι ευτυχισμÝνοι Üνθρωποι εßναι κακοß ψυχολüγοι.
Σ' üλες τις εποχÝς, η πολιτικÞ Þταν η τÝχνη του παραλüγου.
Δεν υπÜρχει τßποτα πιο μοχθηρü, τßποτε πιο ýπουλο απü μια μικρÞ λÝξη που θÝλει να γßνει μεγÜλη.
Βρßσκω πως τα βιβλßα εßναι τα καλýτερα εφüδια που μπορεß να πÜρει μαζß του Ýνας Üνθρωπος στο ταξßδι της ζωÞς.
ΔιÜβαζε με τον τρüπο που Üλλοι προσεýχονται, που οι χαρτοπαßκτες παßζουν χαρτιÜ κι οι μεθυσμÝνοι στυλþνουν ναρκωμÝνοι τα μÜτια στο κενü. ΔιÜβαζε με μια τüσο συγκινητικÞ κατÜνυξη, που απü τüτε, κÜθε Üλλος Üνθρωπος που διαβÜζει πÜντα μου μοιÜζει βÝβηλος.
Μüνον üταν Ýνας Üνθρωπος καταλÜβει πως αξßζει κÜτι γι' Üλλους ανθρþπους, αισθÜνεται πως η ýπαρξÞ του Ýχει κÜποιο νüημα.
Αν εßναι να πουληθεßς, κοßτα τουλÜχιστον να πιÜσεις καλÞ τιμÞ.
Οι φιλÜργυροι εßναι τσιγκοýνηδες με το χρüνο τους, üπως ακριβþς και με τα λεφτÜ τους.
ΣυνολικÜ, περισσüτεροι Üνδρες Ýχουν ßσως δραπετεýσει προς τον πüλεμο παρÜ απ' αυτüν.
ΕΡΓΑ
ΜυθιστορÞματα, νουβÝλες & διηγÞματα
1916: Die Legende der dritten Taube (Το παραμýθι του τρßτου περιστεριοý), διÞγημα
μτφ. ΔημÞτρης Δημοκßδης στην συλλογÞ διηγημÜτων Τρεις θρýλοι και Ýνα παραμýθι (ΡοÝς, 2003)
1917: Die Frau und die Landschaft (Η γυναßκα και το τοπßο), νουβÝλα μτφ. Βασßλης ΠατÝρας (ΡοÝς 2013)
1922: Die Mondscheingasse (Στο φως του φεγγαριοý), διÞγημα μτφ. Μαρßα Αγγελßδου, στο Αμüκ και Üλλες νουβÝλες. (¢γρα, 2014).
1922: Brief einer Unbekannten (Το γρÜμμα μιας Üγνωστης), νουβÝλα μτφ. ΑλÝξης ΚαρρÝρ (Σýγχρονη ΕποχÞ, 1990) ΤατιÜνα ΛιÜνη ( ΡοÝς, 2003)
1922: Amok (Αμüκ), νουβÝλα μτφ. "Ευπαλßνος" (Ýκδ. περιοδικοý ΜπουκÝτο, 1934) [ως "Αμüκ, Þ Ο τρελλüς της Μαλαισßας"]
μτφ. ΑλÝξης ΚαρρÝρ (Γκοβüστης, 1951) μτφ. Α. Γιαννüπουλος (ΜορφωτικÞ Εταιρεßα, 1954) [ως "Αμüκ, Þ Ο τρελλüς της Μαλαισßας"]
μτφ. ΚωστÞς Λ. Μεραναßος (ΔαρεμÜ, ΙανουÜριος 1955) μτφ. Γιþργος ΤσουκαλÜς (¢γκυρα, 1969) μτφ. ΚωστÞς Μεραναßος (ΑστÝρι, 1980)
μτφ. Μαρßα Αγγελßδου (¢γρα, 2014) μτφ. Μαρßα Κωνσταντοýρου (Εμπειρßα ΕκδοτικÞ, 2017)
1922: Phantastische Nacht (ΦανταστικÞ νýχτα), νουβÝλα μτφ. ΔημÞτρης Δημοκßδης (ΡοÝς, 2004)
1925: Angst (Φüβος), νουβÝλα μτφ. Σπ ΛεβαντÞς (Γκοβüστης, 1954) μτφ. Σπýρος ΛιναρδÜτος (Γκοβüστης, 1955) μτφ. Γεþργιος Ραφτüπουλος (Ιωλκüς, χχ.) μτφ. Κωνσταντßνος Κρßτσης (ΡοÝς, 2002)
1925: Die unsichtbare Sammlung (Η αüρατη συλλογÞ), νουβÝλα μτφ. Μαρßα Τüπαλη· περιλαμβÜνεται στο Ο παλαιοβιβλιοπþλης ΜÝντελ & η αüρατη συλλογÞ (¢γρα, 2010)
1927: Verwirrung der Gefühle (Σýγχυση αισθημÜτων), νουβÝλα μτφ. ΑλÝξης ΚαρρÝρ (Γκοβüστης, 1950) μτφ. ΤατιÜνα ΛιÜνη (ΡοÝς, 2003)
1927: 24 Stunden Ans dem Leben einer Frau (ΕικοσιτÝσσερις þρες απü τη ζωÞ μιας γυναßκας), νουβÝλα μτφ. Νικüλαος Παπαρρüδος (ΔÝλτα, 1961)
μτφ. Γιþργος ΤσουκαλÜς (¢γκυρα, 1969) μτφ. Γιþργος Σημηριþτης και Νßκος Σημηριþτης, με επßλογο του Ρομαßν ΡολλÜν (ως "Το εικοσιτετρÜωρο μιας γυναßκας", Εκδüσεις Σ.Ι. Ζαχαρüπουλος, 1989) μτφ. ΤατιÜνα ΛιÜνη (ΡοÝς, 2004)
1927: Untergang eines Herzens, νουβÝλα μτφ. Πολýβιος Βοβολßνης, ως ΚαταστροφÞ μιας καρδιÜς, στον τüμο ΝουβÝλλες. (Αργþ, χχ.). μτφ. Μ. Λßλης (Η καταστροφÞ μιας καρδιÜς, Ο Κεραμεýς, 1947) μτφ. ΤατιÜνα ΛιÜνη (ΣυντριβÞ μιας καρδιÜς· ΡοÝς, 2003).
1928: Rahel rechtet mit Gott μτφ. Γεþργιος Ραφτüπουλος (ΡαχÞλ, Ιωλκüς, χχ.).
1929: Die Reise in die Vergangenheit (Ταξßδι στο παρελθüν), νουβÝλα που ξαναεκδüθηκε το 1976 με προσθÞκες, με τßτλο Widerstand der Wirklichkeit μτφ. της πρþτης μορφÞς: Γιþτα ΛαδουδÜκου (Μεταßχμιο, 2014) μτφ. της 2ης: ΔημÞτρης Δημοκßδης (ΡοÝς, 2014)
1929: Buchmendel, νουβÝλα μτφ. (ως ΜÜντελ ο δαιμüνιος, εκδ. "Ο Κεραμεýς", χχ.) μτφ. Μαρßα ΤοπÜλη, στο Ο παλαιοβιβλιοπþλης ΜÝντελ & η αüρατη συλλογÞ (¢γρα, 2010)
1935: Leporella (ΛεπορÝλλα), διÞγημα μτφ. Μαρßα Αγγελßδου, στο Αμüκ κι Üλλες νουβÝλες
1936: Der Flüchtling. Episode an Genfer See (Ο φυγÜς. Επεισüδιο στη λßμνη της Γενεýης), διÞγημα μτφ. Πολýβιος Βοβολßνης (στον τüμο ΝουβÝλλες) μτφ. (;) (Ο Κεραμεýς, χχ.) μτφ. Μαρßα Αγγελßδου, στο Αμüκ & Üλλες νουβÝλες
1937: Der begrabene Leuchter (Το θαμμÝνο κηροπÞγιο), νουβÝλα μτφ. Κ.Λ. Μεραναßος (ως "ΜενορÜχ", ΑστÝρι, 1980)
1939: Ungeduld des Herzens (Ανυπüμονη καρδιÜ), μυθιστüρημα μτφ. Μιμßκα ΚρανÜκη (Εκδüσεις των Φßλων, 1945· επανεκδüσεις: Εκδüσεις ΚΜ [Εκδοτικüς Οργανισμüς Σ. Κωνσταντινüπουλος - Σ. ΜαγκανιÜς], 1953· Δ. ΔαρεμÜς, χχ. και ¢γρα, 2012, με τßτλο Επικßνδυνος οßκτος)
1939: Rausch der verwandlung (Η μÝθη της μεταμüρφωσης), μυθιστüρημα (πρωτοκυκλοφüρησε στη Γερμανßα το 1982) μτφ. ΓιÜννης Καλλιφατßδης (ΠατÜκης, 2013)
1941: Schachnovelle (ΣκακιστικÞ νουβÝλα), νουβÝλα που πρωτοκυκλοφüρησε μεταθανÜτια (1942) μτφ. Πολýβιος Βοβολßνης (στον τüμο ΝουβÝλλες)
μτφ. Μαρßα Αγγελßδου (¢γρα, 1991) μτφ. ¢ντζι ΣαλταμπÜση (Μßνωας, 2016)
1941: Clarissa (Κλαρßσα), νουβÝλα που Üφησε μισοτελειωμÝνη και πρωτοκυκλοφüρησε το 1990 μτφ. Μαρßα Αγγελßδου (ΑλεξÜνδρεια, 1992)
Βιογραφßες, δοκßμια, μελÝτες, αλληλογραφßα
1920: Drei Meister: Balzac – Dickens – Dostojewski (Τρεις δÜσκαλοι: ΜπαλζÜκ - Ντßκενς - ΝτοστογιÝφσκυ) μτφ.ΓιÜννης ΜπερÜτης, το τμÞμα περß ΝτοστογιÝφσκυ (Γκοβüστης, 1980)
1921: Romain Rolland (Ρομαßν ΡολλÜν), 1921
1925: Der Kampf mit dem Dämon: Hölderlin-Kleist-Nietzsche - (Ο αγþνας με τον δαßμονα. Χαßλντερλιν-ΚλÜιστ- Νßτσε) μτφ. Γ. Γιαννακüπουλος (ολüκλξηρο· Εκδüσεις ΚΜ Εκδοτικüς Οργανισμüς "Κωνσταντινüπουλος - ΜαγκανιÜς", 1954) μτφ. ΑλÝξης ΚαρρÝρ, το τμÞμα περß ΧÜινριχ ΚλÜιστ (Γκοβüστης, χχ.) μτφ. (;), το τμÞμα περß Νßτσε (Γκοβüστης, 1990)
1927: Sternstunden der Menschheit (Οι μεγÜλες þρες της ανθρωπüτητας) μτφ. (;) (ΠÝλλα, χχ.) μτφ. Μαρßα Αγγελßδου ως Οι μεγÜλες στιγμÝς της ανθρωπüτητας (ΠατÜκης, 2013)
1928: Drei Dichter ihres Lebens: Casanova – Stendhal – Tolstoi (Τρεις ποιητÝς της ζωÞς τους: Καζανüβα, ΣταντÜλ, Τολστüι) μτφ. ΚωστÞς Μεραναßος, το τμÞμα περß Τολστüι (Γκοβüστης, χχ.)
1929: Joseph Fouché. Bildnis eines politischen Menschen (ΙωσÞφ ΦουσÝ. Εικþν πολιτικοý ανδρüς) μτφ. Μ.Β. Σακελλαρßου (Οι Φßλοι του Βιβλßου, 1945) (εκδ. ΠÝτρος ΡÜνος, 1980)
1932: Marie Antoinette. Bildnis eines mittleren Charakters (Μαρßα ΑντουανÝτα. Εικüνα ενüς μÝσου χαρακτÞρα) μτφ. ΓιÜννης Κουχτσüγλου (Εκδüσεις ΚΜ Εκδοτικüς Οργανισμüς "Κωνσταντινüπουλος - ΜαγκανιÜς", 1953, ως Μαρßα-ΑντουανÝτα· εκδ. Δ. ΔαρÝμας, χχ.) μτφ. Διονυσßα ΜπιτζιλÝκη (Γκοβüστης, χχ.) μτφ. Α. ΙορδÜνου (ΠÜπυρος, 1996)
1934: Triumph und Tragik des Erasmus von Rotterdam (Θρßαμβος και τραγωδßα του ¸ρασμου απü το Ρüττερνταμ) μτφ. ΓιÜννης ΜπερÜτης (Γκοβüστης, 1980)
1935: Maria Stuart (Μαρßα Στοýαρτ) μτφ. Φοýλα ΧατζιδÜκη (ΠÜπυρος, 1971) μτφ. Νüτης Παναγιþτου (Γκοβüστης, χχ.)
1936: Castellio gegen Calvin (Καστελλιüν εναντßον Καλβßνου) μτφ. ΑλÝξης ΚαρρÝρ (Γκοβüστης, 1950)
1938: Magellan Der Mann und seine Tat (ΜαγγελÜνος. Ο Üνθρωπος και το Ýργο του) μτφ. ΓιÜννης ΛÜμψας, (ΜπεργαδÞς, 1953, με εικονογρÜφηση του Γιþργου ΒαρλÜμου· ΠÜπυρος, 1971) μτφ. Πολýβιος Βοβολßνης (εκδ. "Θεüδωρου ΖουμπουλÜκη", χχ.) μτφ. Λ ΚαστανÜκης (Γκοβüστης, 1952)
εκδüσεις μετÜ θÜνατον
1942: Montaigne (Μονταßνιος) μτφ. Μαρßα Αγγελßδου (¢γρα, 2015)
1942: Die Welt von Gestern (Ο κüσμος του χτες) μτφ. Σ.Π. (;) (Διεθνεßς Εκδüσεις ΔελÞχρυσο, χχ., ως Ο χθεσινüς κüσμος) μτφ. ΤατιÜνα ΛιÜνη και Καλανταρßδου Αλεξßα (Printa, 2006)
1943: Das Geheimnis des künstlerischen Schaffens (Το μυστÞριο της καλλιτεχνικÞς δημιουργßας), δοκßμιο μτφ. ΑλÝξανδρος ΚαρατζÜς (ΡοÝς, 2002)
1944: Amerigo Die Geschichte eines historischen Irrtums (ΑμÝριγκο αναδρομÞ σε Ýνα ιστορικü λÜθος) μτφ. Βασßλης ΠατÝρας (Καστανιþτης, 1998)
1946: Balzac Roman seines Lebens (ΜπαλζÜκ), βιογραφßα μτφ. ΓιÜννης ΜπερÜτης (Γκοβüστης, 1950)
1989: Briefwechsel mit Sigmund Freud (1908-1939) (Αλληλογραφßα με Ζßγκμουντ Φρüυντ, 1908-1939) μτφ. ΕλευθÝριος ΚαρτÜκης (Printa, 2003)
2013: Einigung Europas (¸κκληση προς τους Ευρωπαßους), δýο δοκßμια μτφ. Σþτη Τριανταφýλλου (ΜελÜνι, 2017)
=======================
Οι Τελευταßες ΣτιγμÝς Της Μαρßας Στοýαρτ
"ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΜΟΥ ΘΑ ΕΙΝΑΙ Η ΑΡΧΗ ΜΟΥ".
ΑυτÞ τη φρÜση εßχε κεντÞσει κÜποτε πÜνω σ' Ýνα ýφασμα η τραγικÞ βασßλισσα της Γαλλßας και της Σκωτßας Μαρßα Στοýαρτ.
Τþρα, η προφητεßα της αυτÞ θα πραγματοποιοýνταν. Ο δραματικüς θÜνατüς της θα την εξιλÝωνε στα μÜτια των μεταγενÝστερων για τα νεανικÜ της σφÜλματα και θ' αποτελοýσε πραγματικÜ την αρχÞ της δüξας της. Γι' αυτü, η Μαρßα Στοýαρτ, η οποßα Þξερε üτι η τρομερÞ αντßζηλüς της βασßλισσα της Αγγλßας ΕλισσÜβετ, που εßκοσι ολüκληρα χρüνια την κρατοýσε αιχμÜλωτü της, θα τη θανÜτωνε μια μÝρα, προετοιμαζüταν για την ýστατη αυτÞ δοκιμασßα.
Δýο φορÝς, τüτε που Þταν ακüμα νεαρÞ βασßλισσα της Γαλλßας, εßχε παρακολουθÞσει θανατικÝς εκτελÝσεις και εßχε δει πως πρÝπει να πεθαßνουν οι ευγενεßς κÜτω απ' το τσεκοýρι του δημßου. Εßχε μÜθει üτι η φρßκη ενüς τüσο απαßσιου τÝλους μονÜχα με τον ηρωισμü θα μποροýσε να νικηθεß. ¹ξερε ακüμα üτι οι σýγχρονοß της και οι μεταγενÝστεροι θα την Ýκριναν απü τη στÜση της επÜνω στο ικρßωμα: η παραμικρÞ λιποψυχßα, ο παραμικρüς δισταγμüς, το παραμικρü ρßγος, üταν θα Ýσκυβε τον τρÜχηλü της για να τον χτυπÞσει αδυσþπητος ο δÞμιος, θα κουρÝλιαζαν üλη τη βασιλικÞ της μεγαλοπρÝπεια, ΣυγκÝντρωσε λοιπüν üλες τις δυνÜμεις της κατÜ τις βδομÜδες που προηγÞθηκαν της εκτελÝσÞς της. ΑυτÞ η γυναßκα, η οποßα συνÞθως Þταν τüσο ορμητικÞ, δεν προετοιμÜστηκε για τßποτε στη ζωÞ της με τüση γαλÞνη και με σταθερüτητα, üσο για το θÜνατü της.
¸τσι δεν Ýδειξε οýτε τρüμο, οýτε κατÜπληξη, üταν την Τρßτη 7 Φεβρουαρßου 1587, οι υπηρÝτες της1 της ανÞγγειλαν την Üφιξη των λüρδων ΣÝσμπουρυ και Κεντ και των δικαστþν που την εßχαν καταδικÜσει εις θÜνατο. Η πρþτη φροντßδα της τüτε Þταν να συγκεντρþσει γýρω της τις γυναßκες της ακολουθßας της και üλους σχεδüν τους αυλικοýς της. Το Ýκανε αυτü γιατß Þθελε, τþρα που Üρχιζε ο τελευταßος σταθμüς του μαρτυρßου της, να βρßσκονται οι πιστοß της κοντÜ της σε κÜθε στιγμÞ, για να μποροýν μια μÝρα να βεβαιþσουν üτι η κüρη του βασιλÝως Ιακþβου V και της πριγκßπισσας Μαρßας της Λωρραßνης, μÝσα στο αßμα της οποßας κυλοýσε το αßμα των Τυδþρ, των ΒαλλουÜ και των Στοýαρτ, αντιμετþπισε με θÜρρος τις σκληρüτερες δοκιμασßες που μποροýν να χτυπÞσουν Ýναν Üνθρωπο. ¸πειτα δÝχθηκε τους επισκÝπτες της. Ο λüρδος ΣÝσμπουρυ, στο σπßτι του οποßου κατοικοýσε εßκοσι χρüνια τþρα, γονÜτισε μπροστÜ της κι Ýσκυψε το κεφÜλι του. Η φωνÞ του Ýτρεμε λßγο, καθþς της ανÞγγειλε üτι η βασßλισσα ΕλισσÜβετ, υποκýπτοντας στις επßμονες αξιþσεις των υπηκüων της Þταν αναγκασμÝνη να εκτελÝσει την απüφαση των δικαστþν.
Η Μαρßα Στοýαρτ δεν φÜνηκε να ξαφνιÜζεται καθüλου απü αυτÞ τη φρικτÞ εßδηση. Χωρßς να δεßξει το παραμικρü ßχνος συγκßνησης, Üκουσε την ανÜγνωση της καταδικαστικÞς απüφασης κι Ýπειτα γαλÞνια, πÜντοτε, την υπÝγραψε και εßπε:
- ΕυλογημÝνος να εßναι ο Θεüς για την εßδηση που μου φÝρνετε. Δεν θα μποροýσα να ακοýσω καλýτερη, γιατß αυτÞ μου αναγγÝλλει το τÝλος των πüνων μου. Η χÜρη του Θεοý ευδüκησε να με κÜνει να πεθÜνω για τη δüξα του ονüματüς Του και της εκκλησßας Του, της ΚαθολικÞς Εκκλησßας!
Οýτε καν Ýκανε καμιÜ συζÞτηση επß της καταδικαστικÞς απüφασης και δεν εζÞτησε παρÜ δυο μüνο πρÜγματα: να επιτρÝψουν στον πνευματικü της να βρßσκεται κοντÜ της κατÜ τις τελευταßες της στιγμÝς και να μη γßνει η εκτÝλεσÞ της την επομÝνη το πρωß για να μπορÝσει εν τω μεταξý να ετοιμαστεß.
Μα και τις δυο αυτÝς χÜρες αρνÞθηκαν να της παραχωρÞσουν. Ο δοýκας του Κεντ, φανατικüς Διαμαρτυρüμενος, της απÜντησε üτι δεν εßχε ανÜγκη απü ιερÝα της ψεýτικης ΚαθολικÞς θρησκεßας και θÝλησε να της στεßλει Ýναν προτεστÜντη πÜστορα για να την μυÞσει στην "αληθινÞ" θρησκεßα.
Εννοεßται üτι η Μαρßα δεν δÝχτηκε.
Η Üρνηση ωστüσο ν' αναβÜλλουν την εκτÝλεσÞ της δεν Þταν και τüσο σκληρÞ γι' αυτÞν: γιατß εφüσον θα εßχε μια νýχτα μπροστÜ της για να προετοιμαστεß για τον θÜνατο, οι þρες της θα Þταν τüσο γεμÜτες, þστε δεν θα Ýμενε θÝση για τον φüβο και την αγωνßα…
Η Μαρßα Στοýαρτ χρησιμοποßησε τις τελευταßες της þρες με μια ψυχραιμßα που την αγνοοýσε εντελþς Üλλοτε. ΜεγÜλη πριγκßπισσα καθþς Þταν, Þθελε Ýνα θÜνατο μεγαλοπρεπÞ κι ετοιμÜστηκε γι' αυτüν üπως θα Ýκανε για μια μεγÜλη τελετÞ, για Ýνα θρßαμβο!... Τßποτε δεν Ýπρεπε να εγκαταλειφθεß στην τýχη… ¼λα Ýπρεπε να κανονιστοýν λεπτομερþς για να κÜνουν εντýπωση, για να πÜρουν μια βασιλικÞ ομορφιÜ.
Για να της μεßνει καιρüς να συγκεντρþσει τις σκÝψεις της και να γρÜψει μερικÝς επιστολÝς με την ησυχßα της, η μελλοθÜνατη βασßλισσα παρÜγγειλε να της σερβßρουν το φαγητü της, μια þρα νωρßτερα απü τη συνηθισμÝνη. Το γεýμα της, εκεßνη την ημÝρα, εßχε την επισημüτητα Μυστικοý Δεßπνου. Αφοý Ýφαγε, συγκÝντρωσε γýρω της üλους της τους υπηρÝτες και γÝμισε Ýνα ποτÞρι κρασß. ΣοβαρÞ με το πρüσωπο εντελþς γαλÞνιο, ýψωσε κατüπιν το κýπελλο πÜνω απ' τους πιστοýς της, οι οποßοι εßχαν πÝσει üλοι γονατιστοß. ¹πιε στην υγειÜ τους και τους εξüρκισε να μεßνουν αφοσιωμÝνοι στην ΚαθολικÞ θρησκεßα και να ζÞσουν ειρηνικÜ μεταξý τους. ¸πειτα ζÞτησε συγγνþμη απ' τον καθÝνα τους χωριστÜ για τα κακÜ που, ακουσßως Þ εκουσßως, τους εßχε τυχüν κÜνει και χÜρισε σ' üλους απü Ýνα ενθýμιο: δαχτυλßδια, κοσμÞματα, περιδÝραια και δαντÝλες. Εκεßνοι δÝχτηκαν τα δþρα της γονατιστοß και σιωπηλοß. Μα Ýξαφνα ξÝσπασαν üλοι σε λυγμοýς κι η βασßλισσα τüτε, χωρßς να θÝλει, συγκινÞθηκε κι αυτÞ μÝχρι δακρýων απü τη σπαρακτικÞ αφοσßωση των υπηρετþν της.
Σηκþθηκε τÝλος και διευθýνθηκε στην κÜμαρÞ της, üπου αναμμÝνες λαμπÜδες Ýκαιγαν λευκü μαροκαßν. Μüνη της η Μαρßα Στοýαρτ διÜλεξε απü Ýνα κουτß το μαντÞλι με το οποßο θα της Ýδεναν τα μÜτια, Ýνα μαντÞλι απü λευκÞ βατßστα, με χρυσÜ κρüσσια, κεντημÝνο χωρßς Üλλο απü την ßδια. ΔιÜλεξε επßσης με φροντßδα üλα τα εξαρτÞματα της τουαλÝτας της ως το ελÜχιστο, Ýτσι που να εßναι üλα αρμονικÜ. Πρüβλεψε ακüμα üτι πριν σκýψει το κεφÜλι της απÜνω στο κοýτσουρο της εκτελÝσεως, Ýπρεπε να γδυθεß. ¸χοντας αυτÞν την τελευταßα και τραγικÞ στιγμÞ υπ' üψιν της, η Μαρßα Στοýαρτ φüρεσε κÜτω απü την τουαλÝτα της Ýνα Üλλο φüρεμα κüκκινο μεταξωτü και γÜντια ψηλÜ, κüκκινα κι αυτÜ σαν τη φωτιÜ, Ýτσι που το αßμα καθþς θα ξεπετιüταν να μην ξεχωρßσει πολý απÜνω στα ροýχα της. ΠοτÝ ασφαλþς μια κατÜδικος δεν προετοιμÜστηκε για τον θÜνατο με τüση τÝχνη και μεγαλοπρÝπεια.
Στις οχτþ η þρα το πρωß, χτýπησαν την πüρτα της. Η Μαρßα Στοýαρτ δεν απÜντησε γιατß Þταν ακüμα γονατιστÞ στο προσευχητÞριü της και διÜβαζε με δυνατÞ φωνÞ την προσευχÞ των μελλοθανÜτων. ¼ταν τελεßωσε, σηκþθηκε και Üνοιξε την πüρτα, Þταν Ýνας αξιωματικüς, ο οποßος της εßπε κÜνοντας μια βαθýτατη υπüκλιση:
- ΜεγαλειοτÜτη, οι λüρδοι σας περιμÝνουν και μ' Ýστειλαν να σας ειδοποιÞσω…
- Πηγαßνουμε, του απÜντησε η Μαρßα Στοýαρτ.
Το ýστατο μαρτýριο Üρχιζε. Υποβασταζüμενη απü δυο υπηρÝτες, η μελλοθÜνατη προχωροýσε αργÜ, γιατß τα πüδια της Þταν πρησμÝνα κι εßχαν πÜθει αγκýλωση απü τους ρευματισμοýς. Κρατοýσε στα χÝρια της Ýναν σταυρü απü φßλντισι, γιατß Ýπρεπε να δει ο κüσμος πως μια βασßλισσα πεθαßνει πιστÞ στην πßστη της. ¸πρεπε επßσης ο κüσμος να ξεχÜσει τις τρÝλλες και τα σφÜλματα της νεüτητÜς της και να μη δει τßποτε Üλλο παρÜ πως Þταν μια μÜρτυς που Ýπεφτε θýμα των αιρετικþν εχθρþν της.
Οι υπηρÝτες της την συνüδευσαν μüνο ως την πüρτα. ¸τσι εßχε αποφασιστεß εκ των προτÝρων. Δεν Ýπρεπε να φανεß üτι συμμετεßχαν σε μια φριχτÞ πρÜξη, οδηγþντας οι ßδιοι τη βασßλισσÜ τους ως το ικρßωμα. ¹θελαν να την υπηρετοýν μüνο στα διαμερßσματÜ της και üχι να γßνουν βοηθοß του δημßου. Δυο ¢γγλοι αξιωματικοß εßχαν αναλÜβει να τη βοηθÞσουν να κατÝβει τη σκÜλα: μüνο οι εχθροß της Ýπρεπε να συμμετÜσχουν στον φüνο της.
ΚÜτω, στο τελευταßο σκαλοπÜτι, μπροστÜ στην εßσοδο της μεγÜλης αßθουσας, üπου θα γινüταν η εκτÝλεση, ο αυλÜρχης της ΜÝλβιλ περßμενε γονατιστüς: αυτüς, υπü την ιδιüτητÜ του ως Σκþτου ευπατρßδη, θ' αναλÜμβανε ν' αναγγεßλει στον γιο της την εκτÝλεση της μητÝρας του.
Η Μαρßα Στοýαρτ τον σÞκωσε και τον αγκÜλιασε. Η παρουσßα του αφοσιωμÝνου της αυτοý ανθρþπου τÞς Þταν ευχÜριστη και της τüνωσε το θÜρρος.
Κι üταν ο ΜÝλβιλ της εßπε: "Θα εßναι η πιο σκληρÞ αποστολÞ της ζωÞς μου ν' αναγγεßλω üτι η σεβαστÞ μου κυρßα και βασßλισσα πÝθανε", εκεßνη του απÜντησε: "ΠρÝπει μÜλλον να χαßρεσαι που Ýφθασα πια στο τÝλος των μαρτυρßων μου. Πες, προπÜντων, üτι πÝθανα πιστÞ στη θρησκεßα μου, σαν αληθινÞ ΚαθολικÞ, σαν αληθινÞ βασßλισσα! Ο Θεüς ας συγχωρÝσει αυτοýς που θÝλησαν τον θÜνατü μου. Και πες, στον γιο μου, üτι δεν Ýκανα ποτÝ τßποτε που να μπορεß να τον βλÜψει και üτι δεν παραιτÞθηκα ποτÝ της ηγεμονßας μας".
¸πειτα απ' αυτÜ τα λüγια, γýρισε προς τους λüρδους ΣÝσμπουρυ και Κεντ που Þσαν παρüντες και τους παρακÜλεσε να επιτρÝψουν στις γυναßκες της ακολουθßας της να παραστοýν στο τÝλος της.
Ο Κεντ üμως παρατÞρησε üτι οι γυναßκες με τα δÜκρυÜ τους και τις φωνÝς τους θα δημιουργοýσαν φασαρßα και θα προκαλοýσαν σκÜνδαλο, επειδÞ θα Þθελαν να βουτÞξουν τα μαντÞλια τους στο αßμα της βασßλισσας. Μα η Μαρßα επÝμεινε και εßπε: "Εγγυþμαι εγþ üτι δεν θα κÜνουν τßποτε. Εßμαι μÜλιστα βÝβαιη üτι η βασßλισσÜ σας δεν θ' αρνιüταν μια τÝτοια χÜρη σε μια Üλλη βασßλισσα που πρüκειται να πεθÜνει, σε μια βασßλισσα που εßναι εξαδÝλφη της, απüγονος του Ερρßκου 7ου, χÞρα του βασιλÝως της Γαλλßας και βασßλισσας της Γαλλßας".
Οι δυο Üνδρες, αφοý σκÝφτηκαν λßγο, επÝτρεψαν σε τÝσσερις υπηρÝτες της και δυο απ' τις γυναßκες της ακολουθßας να τη συνοδεýσουν. Η Μαρßα Στοýαρτ Þταν ικανοποιημÝνη. Συνοδευüμενη απ' αυτüν τον μικρü üμιλο των πιστþν της και τον αυλÜρχη της ΜÝλβιλ, που κρατοýσε την ουρÜ του φορÝματüς της, μπÞκε στη μεγÜλη σÜλα των εκτελÝσεων...
¼λη τη νýχτα, η αßθουσα αυτÞ αντηχοýσε απü χτυπÞματα. Τα τραπÝζια και τα καθßσματα εßχαν αφαιρεθεß. Σε μια Üκρη της αιθοýσης εßχε στηθεß Ýνα ικρßωμα ýψους δýο ποδþν, στρωμÝνο στα μαýρα. Στη μÝση του ικριþματος, μπροστÜ στο κοýτσουρο της εκτελÝσεως, εßχαν τοποθετÞσει Ýνα σκαμνÜκι μαýρο με Ýνα μαξιλÜρι. Εκεß η βασßλισσα Ýπρεπε να γονατßσει για να δεχτεß το θανÜσιμο χτýπημα. ΔεξιÜ κι αριστερÜ, δυο Ýδρες περßμεναν τους αντιπροσþπους της βασßλισσας ΕλισσÜβετ, ενþ κοντÜ στον τοßχο στεκüντουσαν ακßνητοι σαν μπροýτζινα αγÜλματα δýο Üνθρωποι που φοροýσαν μÜσκα και μαýρα βελουδÝνια ροýχα: ο δÞμιος κι ο βοηθüς του.
Στο βÜθος της αßθουσας συνωστιζüταν το πλÞθος των θεατþν. Οι στρατιþτες εßχαν σχηματßσει μια ζþνη, πßσω απü την οποßα στεκüντουσαν διακüσιοι ευπατρßδες που εßχαν τρÝξει για να παρασταθοýν στο πρωτοφανÝς θÝαμα της εκτÝλεσης μιας βασßλισσας. ¸ξω ο λαüς εßχε μαζευτεß κατÜ χιλιÜδες μπρος στις πüρτες του πýργου, μα η εßσοδüς του εßχε απαγορευτεß: Ýπρεπε να εßναι κανεßς ευγενÞς για να Ýχει το δικαßωμα να δει πως χýνεται το αßμα μιας βασßλισσας.
Η Μαρßα μπÞκε γαλÞνια στη σÜλα. Βασßλισσα απü τις πρþτες μÝρες της ζωÞς της, εßχε μÜθει απü τüτε να κρατÜει πÜντοτε μια στÜση βασιλικÞ κι αυτÞ τη στÜση κρÜτησε και στη σκληρÞ εκεßνη στιγμÞ...
Με το κεφÜλι ψηλÜ, ανÝβηκε τα δυο σκαλοπÜτια του ικριþματος. ¸τσι, σε ηλικßα δεκαπÝντε χρονþν, ανÝβηκε στο θρüνο της Γαλλßας. ¢κουσε κατüπιν τον γραμματÝα να ξαναδιαβÜζει την καταδικαστικÞ απüφαση. Και τα χαρακτηριστικÜ της εßχαν πÜρει μια τüσο αξιαγÜπητη Ýκφραση, þστε Ýνας απü τους παρισταμÝνους Ýγραψε κατüπιν üτι Üκουσε την εßδηση του θανÜτου της, σαν να της ανÞγγειλαν τη χορÞγηση χÜριτος.
Μια σκληρÞ δοκιμασßα της επιφυλασσüταν ωστüσο ακüμα. Η μελλοθÜνατη Þθελε να παρουσιÜσει της τελευταßα της þρα σαν κÜτι αγνü και υπÝροχο, Þθελε η þρα αυτÞ ν' ακτινοβολÞσει στον κüσμο σαν θÜνατος μιας μÜρτυρος της πßστεως. Μα οι δυο Διαμαρτυρüμενοι λüρδοι, ο ΣÝσμπουρυ κι ο Κεντ, δεν το Þθελαν αυτü. Και προσπÜθησαν στην ýστατη στιγμÞ, με φριχτοýς τρüπους, να εξευτελßσουν την αξιοπρÝπεια της Μαρßας Στοýαρτ.
ΠολλÝς φορÝς, η βασßλισσα, κατÜ τη διÜρκεια της σýντομης διαδρομÞς της απü την κÜμαρÞ της ως τον τüπο της εκτελÝσεως, εßχε στραφεß για να δει μÞπως ο πνευματικüς της βρισκüταν πουθενÜ μÝσα στο πλÞθος, για να πετýχει, μ' Ýνα Üφωνο σημÜδι του, Üφεση αμαρτιþν και την ευλογßα του. Μα του κÜκου. Οι λüρδοι δεν εßχαν επιτρÝψει στον πνευματικü της να βγει απü την κÜμαρÞ της.
Και να, Ýξαφνα, τη στιγμÞ που ετοιμαζüταν να υποστεß την καταδßκη της χωρßς τη βοÞθεια της θρησκεßας, την ýστατη στιγμÞ, παρουσιÜστηκε πÜνω στο ικρßωμα Ýνας Διαμαρτυρüμενος πÜστορας, ο ΦλÝτσερ, αμεßλικτος διþκτης των Καθολικþν. Οι δυο λüρδοι Þξεραν πολý καλÜ, απü τις επανειλημμÝνες αρνÞσεις της, üτι η Μαρßα Στοýαρτ σαν πιστÞ ΚαθολικÞ που Þταν, θα προτιμοýσε να πεθÜνει χωρßς την πνευματικÞ ενßσχυση της εκκλησßας παρÜ να δει να παραστÝκεται κοντÜ της Ýνας Διαμαρτυρüμενος ιερÝας. Μα üπως η Μαρßα Þθελε να τιμÞσει τη θρησκεßα της πÜνω στο ικρßωμα, Ýτσι κι αυτοß Þθελαν να τιμÞσουν τη δικÞ τους, Ýτσι κι αυτοß Þθελαν ο Θεüς τους να εßναι παρþν εκεß.
ΚÜνοντας λοιπüν πως ενδιαφÝρεται για τη σωτηρßα της ψυχÞς της μελλοθÜνατης, ο πÜστορας Üρχισε Ýνα κÞρυγμα, πολý μÝτριο Üλλωστε, το οποßο η Μαρßα Στοýαρτ –που δεν ζητοýσε Üλλο παρÜ να πεθÜνει- προσπÜθησε του κÜκου να διακüψει.
Τρεις – τÝσσερις φορÝς παρακÜλεσε τον πÜστορα ΦλÝτσερ να σταθεß, λÝγοντÜς του üτι επÝμενε στη λατρεßα της ΚαθολικÞς θρησκεßας, για την οποßα πÝθαινε τη μÝρα εκεßνη. Μα ο ΦλÝτσερ οýτε Üκουσε την τελευταßα θÝληση της μελλοθÜνατης. Δεν Þθελε να πÜει χαμÝνο το κÞρυγμÜ του, το οποßο εßχε ετοιμÜσει απü μÝρες, για να το απαγγεßλει εμπρüς στην ομÞγυρη αυτÞ την ευγενþν. Κι εξακολοýθησε να μιλÜει.
Η Μαρßα Στοýαρτ δεν βρÞκε τüτε Üλλο τρüπο ν' αντιταχθεß σ' αυτüν τον βÜναυσο πÜστορα, παρÜ να πÜρει τον σταυρü της με το Ýνα χÝρι, το βιβλßο των προσευχþν της με το Üλλο, να γονατßσει και ν' αρχßσει να προσεýχεται λατινικÜ.
¸τσι, αντß να ενþσουν τις φωνÝς τους σε μια κοινÞ επßκληση προς το Θεü, οι δυο θρησκεßες αντιμετþπιζαν η μßα την Üλλη και σ' αυτü το ικρßωμα ακüμη. ¼πως πÜντα δε, το μßσος στÜθηκε πιο δυνατü απü την ανθρþπινη απüγνωση: οι λüρδοι ΣÝσμπουρυ και Κεντ, ακολουθοýμενοι απü τους περισσüτερους ευγενεßς της ομÞγυρης, Üρχισαν να ψÜλλουν αγγλικÜ. ¼ταν ο πÜστορας επιτÝλους σþπασε και η γαλÞνη αποκαταστÜθηκε, η μελλοθÜνατη Ýκανε μια σýντομη προσευχÞ αγγλικÜ για τη θρησκεßα της, η οποßα εßχε προσβληθεß προ ολßγου.
Ευχαρßστησε τον Θεü που εßχε φτÜσει πια στο τÝλος του μαρτυρßου της και, σφßγγοντας τον εσταυρωμÝνο επÜνω απü το στÞθος της, διακÞρυξε üτι Ýλπιζε να σωθεß απü το αßμα που Ýχυσε στον ΓολγοθÜ ο Χριστüς και για τον οποßο θα Ýχυνε τþρα το αßμα της.
Ο φανατικüς δοýκας του Κεντ προσπÜθησε για μια φορÜ ακüμα να ταρÜξει την προσευχÞ της, εξορκßζοντÜς την να απαρνηθεß τη θρησκεßα του ΠÜπα. Μα η Μαρßα Στοýαρτ δεν του απÜντησε οýτε με μια λÝξη, οýτε μ' Ýνα βλÝμμα. ¾ψωσε μüνο τη φωνÞ της για να πει üτι συγχωρεß τους εχθροýς τους που επß τüσον καιρü ζητοýσαν τον θÜνατü της και να παρακαλÝσει τον Θεü να τους οδηγÞσει στον δρüμο της αλÞθειας.
¼λοι σþπαιναν πια. Η Μαρßα Στοýαρτ Þξερε τι θα συμβεß τþρα. Για τελευταßα φορÜ φßλησε τον εσταυρωμÝνο, Ýκανε τον σταυρü της και εßπε:
- ΔÝξου με, ΧριστÝ μου, μÝσα στα πολυεýσπλαχνα χÝρια σου, τüσο πλατιÜ ανοιγμÝνα üσο εßναι σ' αυτüν τον σταυρü και συγχþρεσÝ με για τις αμαρτßες μου. ΑμÞν!
Ο μεσαßωνας Þταν μια εποχÞ σκληρÞ και Üγρια, μα üχι και χωρßς ψυχÞ. Οι Üνθρωποι εßχαν συναßσθηση της σκληρüτητÜς τους πολý περισσüτερο απü τους σημερινοýς. Γι' αυτü, κÜθε θανατικÞ εκτÝλεση, üσο βÜρβαρη κι αν Þταν, εßχε μÝσα στη φρßκη της μια στιγμÞ ανθρþπινου μεγαλεßου: πριν ο δÞμιος σηκþσει το χÝρι του για να χτυπÞσει Þ για να βασανßσει, Ýπρεπε να ζητÜει συγγνþμη απü το θýμα του. ¸τσι κι αυτÞ τη φορÜ, ο δÞμιος της Μαρßας Στοýαρτ και ο βοηθüς του, αποκαλýπτοντας τα πρüσωπÜ τους, γονÜτισαν μπροστÜ της και την παρακÜλεσαν να τους συγχωρÝσει γι' αυτü που θα Ýκαναν. Τüτε εκεßνη τους απÜντησε:
- Σας συγχωρþ με üλη μου την καρδιÜ, γιατß ελπßζω πως αυτüς ο θÜνατος θα με απαλλÜξει απ' üλα μου τα βÜσανα.
ΑμÝσως ο δÞμιος κι ο βοηθüς του σηκþθηκαν κι Üρχισαν να προετοιμÜζονται για το Ýργο τους.
Συγχρüνως οι δýο γυναßκες της ακολουθßας της Üρχισαν να γδýνουν τη Μαρßα, η οποßα τις βοÞθησε και μüνη της "με τüση βßα -üπως γρÜφει κÜποιος αυτüπτης μÜρτυρας- þστε να Ýλεγε κανεßς üτι βιαζüταν να εγκαταλεßψει αυτü τον κüσμο".
¼ταν ο μανδýας της κι η τουαλÝτα της Ýπεσαν απü τους þμους της, το εσωτερικü κüκκινο φüρεμÜ της πÝταξε μια ζωηρÞ κüκκινη λÜμψη. ¸τσι ντυμÝνη στα κüκκινα üπως Þταν τþρα, Ýμοιαζε με μια ολοκüκκινη φλüγα μεγαλοπρεπÞ κι αλησμüνητη.
Κατüπιν η βασßλισσα αποχαιρÝτησε τις δυο γυναßκες και τις παρακÜλεσε να μην ολολýζουν και να σταθοýν γαλÞνιες. ΓονÜτισε ýστερα στο μαξιλÜρι κι απÞγγειλε με δυνατÞ φωνÞ Ýνα λατινικü ψαλμü.
Τþρα δεν της Ýμεναν πολλÜ πρÜγματα να κÜνει: ¸σκυψε το κεφÜλι της πÜνω απü το τσεκοýρι του δημßου, το οποßο αγκÜλιασε με τα δυο της χÝρια.
Ως την τελευταßα της στιγμÞ, η Μαρßα Στουαρτ διατÞρησε την βασιλικÞ της μεγαλοπρÝπεια. ΚανÝνα απü τα λüγια της, καμßα απü τις κινÞσεις της δεν φανÝρωνε φüβο. Μ' αξιοπρÝπεια, η κüρη των Στοýαρτ, των Τυδþρ, των Γκιζ, αντιμετþπισε τον θÜνατο... Μα üλα αυτÜ δεν εμπüδισαν καθüλου το τÝλος της να εßναι απερßγραπτο σε φρßκη.
Το πρþτο χτýπημα του δημßου αστüχησε και τη χτýπησε στο ινιακü οστü. ¸νας στεναγμüς πνιγμÝνος ξÝφυγε απü το στüμα του θýματος.
Με το δεýτερο χτýπημα το τσεκοýρι χþθηκε βαθιÜ στο σβÝρκο κι Ýκανε να πεταχτεß το αßμα...
Μα ο δÞμιος τη χτýπησε και τρßτη φορÜ για να την αποκεφαλßσει εντελþς.
Τüτε ο δÞμιος θÝλησε να πÜρει το κεφÜλι για να το επιδεßξει... Μα εκεßνο -φρßκη!- κýλησε ματωμÝνο στο πÜτωμα, ενþ στα χÝρια του δημßου απüμεινε μια περοýκα!
Ο δÞμιος Ýσκυψε, πÞρε το κεφÜλι απü κÜτω και το Ýδειξε στην ομÞγυρη.
Μα Ýτσι, χωρßς τη περοýκα, Ýμοιαζε με κεφÜλι γριÜς με γκρßζα μαλλιÜ. ¼λη η χÜρη της Μαρßας Στοýαρτ διαλýθηκε.
¼λοι οι παριστÜμενοι εßχαν απομεßνει παραλυμÝνοι απü τον τρüμο τους. ΚανÝνας πια δεν ανÝπνεε. ΤÝλος, ο πÜστορας ΦλÝτσερ φþναξε:
-ΑμÞν! ΑμÞν! ¸τσι ας πεθÜνουν üλοι οι εχθροß της βασßλισσÜς μας.
¸να μικρü επεισüδιο διÝκοψε εκεßνη τη στιγμÞ τη σιωπÞ και τον τρüμο. Καθþς οι δÞμιοι Ýσκυψαν για να πÜρουν και να μεταφÝρουν το ακÝφαλο και ματωμÝνο πτþμα, κÜτι Üρχισε να σαλεýει κÜτω απü τα ροýχα της. Χωρßς κανεßς να το αντιληφθεß, το μικρü σκυλÜκι της βασßλισσας την εßχε ακολουθÞσει κι εßχε χωθεß κÜτω απ' τη φαρδιÜ και μακριÜ φοýστα της κατÜ τη διÜρκεια της εκτÝλεσης. Και να! πρüβαλε Ýξαφνα κατακüκκινο απü το αßμα δαγκþνοντας üλους ολüγυρα και μη θÝλοντας με κανÝνα τρüπο ν' αφÞσει το πτþμα... Οι δÞμιοι θÝλησαν να το απομακρýνουν δια της βßας. Εκεßνο üμως δεν τους Üφηνε να το πιÜσουν κι Ýχωνε τα δüντια του στις σÜρκες τους, Ýως üτου στο τÝλος το σκüτωσαν. Αυτü το μικρü ζþο υπερασπßστηκε τη βασßλισσα με περισσüτερο θÜρρος απü τις εκατοντÜδες των ευγενþν της χþρας της, οι οποßοι εßχαν ορκιστεß πßστη κι αφοσßωση.
______________________________
1. Η βασßλισσα ΕλισσÜβετ που κρατοýσε τη Μαρßα Στοýαρτ φυλακισμÝνη επß 20 χρüνια στον πýργο του λüρδου ΣÝσμπουρυ, τη περιÝβαλε με βασιλικÝς τιμÝς.
