ÐåæÜ

Ðïßçóç-Ìýèéá

Ï Dali & Åãþ

ÈÝáôñï-ÄéÜëïãïé

Äïêßìéá

Ó÷üëéá-Áñèñá

ËáïãñáöéêÜ

ÅíäéáöÝñïíôåò

ÊëáóóéêÜ

Áñ÷áßá Åëë Ãñáìì

ÄéáóêÝäáóç

ÐéíáêïèÞêç

ÅéêáóôéêÜ

Ðáãê. ÈÝáôñï

Ðëçñ-Ó÷ïë-Åðéêïéí.

Öáíôáóôéêü

Åñ. Ëïãïôå÷íßá

Ãëõðô./Áñ÷éô.

ÊëáóóéêÜ ÉÉ

ÐéíáêïèÞêç ÉÉ

 
 

ÊëáóóéêÜ ÉÉ 

Pasternak Boris Leonidovich: ¸íáò Ãéáôñüò Ìå... ÆéâÜãêï...


  Βιογραφικü

     O Boris Leonidovich Pasternak (Μπüρις Λεονßντοβιτς ΠαστερνÜκ, Ρωσ.: Борис Леонидович Пастернак), Þτανε Ρþσος ποιητÞς, μυθιστοριογρÜφος, συνθÝτης και λογοτεχνικüς μεταφραστÞς.
ΓραμμÝνο το 1917, το 1ο βιβλßο ποιημÜτων του, Η αδελφÞ μου, η ζωÞ, εκδüθηκε στο Βερολßνο το 1922 και σýντομα Ýγινε σημαντικÞ συλλογÞ στη ρωσικÞ γλþσσα. Οι μεταφρÜσεις του σε θεατρικÜ Ýργα των Γκαßτε, Σßλλερ, Καλντερüν ντε λα ΜπÜρκα και Σαßξπηρ παραμÝνουν πολý δημοφιλεßς στο ρωσικü κοινü. ¹ταν ο συγγραφÝας του Doctor Zhivago (1957), μυθιστορÞματος που λαμβÜνει χþρα μεταξý της ΡωσικÞς ΕπανÜστασης του 1905 και του Α' Παγκ. Πολ.. Ο Dr. Zhivago απορρßφθηκε για δημοσßευση στην ΕΣΣΔ, αλλÜ το χειρüγραφο μεταφÝρθηκε λαθραßα στην Ιταλßα και δημοσιεýθηκε 1η φορÜ εκεß το 1957. ΤιμÞθηκε με το βραβεßο Νüμπελ Λογοτεχνßας το 1958, γεγονüς που εξüργισε το Κομμουνιστικü Κüμμα της ΣοβιετικÞς ¸νωσης και τον ανÜγκασε να αρνηθεß το βραβεßο. Το 1989, ο γιος του, Yevgeny, παρÝλαβε τελικÜ το βραβεßο εκ μÝρους του πατÝρα του. Ο γιατρüς Zhivago αποτελεß μÝρος του κýριου ρωσικοý σχολικοý προγρÜμματος σπουδþν απü το 2003.
     ΓεννÞθηκε στη Μüσχα στις 10 ΦλεβÜρη 1890 σε πλοýσια, αφομοιωμÝνη εβραúκÞ οικογÝνεια. Ο πατÝρας του Þταν ο μετα-ιμπρεσιονιστÞς ζωγρÜφος Λεονßντ ΠαστερνÜκ, που δßδαξε ως καθηγητÞς στη ΣχολÞ ΖωγραφικÞς, ΓλυπτικÞς & ΑρχιτεκτονικÞς Μüσχας. ΜητÝρα του Þταν η Rosa Kaufman, πιανßστρια κονσÝρτων και κüρη του βιομηχÜνου της Οδησσοý Isadore Kaufman και της συζýγου του. Εßχε Ýναν μικρüτερο αδελφü, τον ¢λεξ και 2 αδελφÝς, τη Λυδßα και την Ιωσηφßνα. Η οικογÝνεια ισχυρßστηκε üτι κατÜγεται απü τη πατρικÞ γραμμÞ απü τον Isaac Abarbanel, τον διÜσημο Σεφαραδßτη Εβραßο φιλüσοφο του 15ου αι., σχολιαστÞ της Βßβλου και ταμßα της Πορτογαλßας. Απü το 1904 Ýως το 1907, Þταν ο σýντροφος του ΠÝτρου Μιντσακßεβιτς (1890-1963) στη Λαýρα της ΚοιμÞσεως της Θεοτüκου ΠοτσÜγιεφ (τþρα στην Ουκρανßα). Ο Minchakievich προερχüταν απü ορθüδοξη ουκρανικÞ οικογÝνεια κι ο Pasternak προερχüταν απü εβραúκÞ οικογÝνεια. ΚÜποια σýγχυση Ýχει προκýψει ως προς το αν ο ΠαστερνÜκ φοßτησε σε στρατιωτικÞ ακαδημßα στα παιδικÜ του χρüνια. Οι στολÝς του μοναστηριοý τους Cadet Corp Þτανε παρüμοιες μüνο με κεßνες του ΤσÜρου ΑλÝξανδρου της 3ης ΣτρατιωτικÞς Ακαδημßας, καθþς ο Pasternak κι ο Minchakievich δεν φοßτησαν ποτÝ σε καμμßα στρατιωτικÞ ακαδημßα. Τα περισσüτερα σχολεßα χρησιμοποιοýσαν μια χαρακτηριστικÞ στρατιωτικÞ στολÞ ειδικÜ γι' αυτοýς, üπως Þταν το Ýθιμο της εποχÞς στην ΑνατολικÞ Ευρþπη και τη Ρωσßα. Παιδικοß φßλοι, χþρισαν το 1908, φιλικοß αλλÜ με διαφορετικÞ πολιτικÞ, για να μη ξαναειδωθοýνε ποτÝ.
     Ο Pasternak πÞγε στο Ωδεßο Μüσχας για να σπουδÜσει μουσικÞ (κι αργüτερα στη Γερμανßα για να σπουδÜσει φιλοσοφßα) κι ο Minchakievich πÞγε στο ΠανεπιστÞμιο Lvov να σπουδÜσει ιστορßα και φιλοσοφßα. Η καλÞ διÜσταση του χαρακτÞρα Strelnikov στο Dr. Zhivago βασßζεται στον Peter Minchakievich. Αρκετοß απü τους χαρακτÞρες του ΠαστερνÜκ εßναι σýνθετοι. ΜετÜ τον Α' Παγκ. Πüλ. και την ΕπανÜσταση, πολεμþντας για τη προσωρινÞ Þ δημοκρατικÞ κυβÝρνηση υπü τον ΚερÝνσκι και στη συνÝχεια δραπετεýοντας απü κομμουνιστικÞ φυλακÞ κι εκτÝλεση, ο Μιντσακßεβιτς διÝσχισε τη Σιβηρßα το 1917 κι Ýγινε Αμερικανüς πολßτης. Ο ΠαστερνÜκ Ýμεινε στη Ρωσßα.



     Σ' επιστολÞ του 1959 προς τη Jacqueline de Proyart, ο Pasternak θυμÜται:

   "Βαφτßστηκα ως παιδß απü την νταντÜ μου, αλλÜ λüγω των περιορισμþν που επιβλÞθηκαν στους Εβραßους, ιδιαßτερα στην περßπτωση μιας οικογÝνειας που Þταν απαλλαγμÝνη απ' αυτοýς κι απολÜμβανε κÜποια φÞμη λüγω της θÝσης του πατÝρα μου ως καλλιτÝχνη, υπÞρχε κÜτι λßγο περßπλοκο σ' αυτü, και πÜντα αισθανüταν üτι Þταν μισüκρυφο κι οικεßο, πηγÞ σπÜνιας κι εξαιρετικÞς Ýμπνευσης αντß να θεωρεßται Þρεμα δεδομÝνη. Πιστεýω üτι αυτÞ εßναι η ρßζα της ιδιαιτερüτητÜς μου. Πιο Ýντονα απ' üλα το μυαλü μου Þτανε κατειλημμÝνο απü τον Χριστιανισμü στα Ýτη 1910-12, üταν τα κýρια θεμÝλια αυτÞς της ιδιαιτερüτητας -ο τρüπος που Ýβλεπα τα πρÜγματα, τον κüσμο, τη ζωÞ- παßρνανε μορφÞ..."

     Λßγο μετÜ τη γÝννησÞ του, οι γονεßς του εßχαν ενταχθεß στο Τολστοúκü Κßνημα. Ο μυθιστοριογρÜφος ΛÝων Τολστüι Þτανε στενüς οικογενειακüς φßλος, üπως θυμÜται ο ΠÜστερνακ: "ο πατÝρας μου εικονογραφοýσε τα βιβλßα του, πÞγαινε να τον δει, τον σεβüταν κι  üλο το σπßτι Þτανε διαποτισμÝνο με το πνεýμα του". Σε Ýνα δοκßμιο του 1956, θυμÞθηκε το πυρετþδες Ýργο του πατÝρα του δημιουργþντας εικονογραφÞσεις για το μυθιστüρημα του Τολστüι ΑνÜσταση. Το μυθιστüρημα δημοσιεýτηκε σε συνÝχειες στο περιοδικü Niva απü τον εκδüτη Fyodor Marx, με Ýδρα την Αγßα Πετροýπολη. Τα σκßτσα σχεδιÜστηκαν απü παρατηρÞσεις σε χþρους üπως δικαστικÝς αßθουσες, φυλακÝς και τραßνα, σε πνεýμα ρεαλισμοý. Για να διασφαλιστεß üτι τα σκßτσα τηροýσανε τη προθεσμßα του περιοδικοý, επιστρατεýτηκαν αγωγοß τραßνων για να συλλÝξουνε προσωπικÜ τις εικονογραφÞσεις. Ο Pasternak Ýγραψε:

   "Η παιδικÞ μου φαντασßα εντυπωσιÜστηκε απü το θÝαμα ενüς εισπρÜκτορα τραßνου με την επßσημη σιδηροδρομικÞ στολÞ, να στÝκεται περιμÝνοντας στη πüρτα της κουζßνας σαν να στεκüταν σε σιδηροδρομικÞ πλατφüρμα στη πüρτα ενüς διαμερßσματος που Þταν Ýτοιμο να φýγει απü το σταθμü. Η κüλλα του ξυλουργοý Ýβραζε στη σüμπα. Οι εικüνες σκουπιστÞκανε βιαστικÜ, στερεþθηκαν, κολλÞθηκαν σε κομμÜτια χαρτονιοý, τυλßχτηκαν, δÝθηκαν. Τα δÝματα, μüλις Þταν Ýτοιμα, σφραγßζονταν με κερß σφρÜγισης και παραδßδονταν στον αγωγü".

     Σýμφωνα με τον Max Hayward, το ΝοÝμβρη του 1910, üταν ο Τολστüι Ýφυγε απü το σπßτι του και πÝθανε στο σπßτι του σταθμÜρχη στο Astapovo, ο Leonid Pasternak ενημερþθηκε με τηλεγρÜφημα και πÞγε αμÝσως εκεß, παßρνοντας μαζß του τον γιο του Boris κι Ýκανε Ýνα σχÝδιο του Τολστüι στο νεκροκρÝβατü του. Τακτικοß επισκÝπτες στο σπßτι των ΠαστερνÜκ Þταν επßσης οι Sergei Rachmaninoff, Alexander Scriabin, Lev Shestov και Rainer Maria Rilke. Ο ΠαστερνÜκ φιλοδοξοýσε πρþτα να γßνει μουσικüς. ΕμπνευσμÝνος απü τον ΣκριÜμπιν, Þτανε για λßγο φοιτητÞς στο Ωδεßο Μüσχας. Το 1910, Ýφυγε απüτομα για το ΠανεπιστÞμιο ΜÜρμπουργκ στη Γερμανßα, üπου σποýδασε υπü τους νεο-καντιανοýς φιλοσüφους Hermann Cohen, Nicolai Hartmann και Paul Natorp. Το 1910  επανενþθηκε με τη ξαδÝλφη του ¼λγα ΦρÜιντενμπεργκ (1890-1955). ΜοιρÜζονταν τον ßδιο παιδικü σταθμü, αλλÜ εßχανε χωριστεß üταν η οικογÝνειÜ της μετακüμισε στην Αγßα Πετροýπολη. Ερωτεýτηκαν αμÝσως, αλλÜ δεν Þτανε ποτÝ εραστÝς. Το ειδýλλιο, ωστüσο, γßνεται σαφÝς απü τις επιστολÝς τους, με τον ΠαστερνÜκ να γρÜφει:

   "Δεν ξÝρετε πþς μεγÜλωνε και μεγÜλωνε το βασανιστικü μου συναßσθημα μÝχρι που Ýγινε φανερü σε μÝνα και σε Üλλους. Καθþς περπατοýσες δßπλα μου με πλÞρη αποστασιοποßηση, δεν μποροýσα να σου το εκφρÜσω. ¹ταν Ýνα σπÜνιο εßδος εγγýτητας, σαν εμεßς οι δýο, εσεßς και εγþ, να Þμασταν ερωτευμÝνοι με κÜτι που Þταν εντελþς αδιÜφορο και για τους δυο μας, κÜτι που παρÝμεινε απομακρυσμÝνο απü εμÜς λüγω της εξαιρετικÞς αδυναμßας του να προσαρμοστεß στην Üλλη πλευρÜ της ζωÞς".


     Το αρχικü πÜθος των ξαδÝλφων εξελßχθηκε σε ισüβια στενÞ φιλßα. Απü το 1910 αντÜλλασσαν συχνÝς επιστολÝς κι η αλληλογραφßα τους διÞρκεσε πÜνω απü 40 χρüνια μÝχρι το 1954. Τα ξαδÝρφια συναντÞθηκαν τελευταßα φορÜ το 1936. Ο Pasternak ερωτεýτηκε την Ida Wissotzkaya, κορßτσι απü αξιοσημεßωτη εβραúκÞ οικογÝνεια εμπüρων τσαγιοý της Μüσχας, που η εταιρεßα Wissotzky Tea Þταν η μεγαλýτερη εταιρεßα τσαγιοý στον κüσμο. Την εßχε διδÜξει στην τελευταßα τÜξη του γυμνασßου. Τη βοÞθησε να προετοιμαστεß για τους τελικοýς. ΣυναντÞθηκαν στο ΜÜρμπουργκ το καλοκαßρι του 1912, üταν ο πατÝρας του, Λεονßντ, ζωγρÜφισε το πορτραßτο της. Αν κι ο καθηγητÞς Cohen τον ενθÜρρυνε να παραμεßνει στη Γερμανßα και να ακολουθÞσει διδακτορικü φιλοσοφßας, αυτüς αποφÜσισε να μη το κÜνει. ΕπÝστρεψε στη Μüσχα περßπου την εποχÞ του ξεσπÜσματος του Α' Παγκ. Πολ. Στον απüηχο των γεγονüτων, Ýκανε πρüταση γÜμου στην ¢ιντα. Ωστüσο, η οικογÝνεια Wissotzky ενοχλÞθηκε απü τις κακÝς προοπτικÝς του και την Ýπεισε να τον αρνηθεß. Τον απÝρριψε και μßλησε για την αγÜπη και την απüρριψÞ του στο ποßημα Marburg (1917):

¸τρεμα.
Φοýντωσα και μετÜ Ýσβησα.
ΤινÜχτηκα.
Εßχα κÜνει μια πρüταση,
αλλÜ αργÜ, πολý αργÜ.
Φοβüμουν και μ' εßχε αρνηθεß.
ΛυπÜμαι τα δÜκρυÜ της,
εßμαι πιο ευλογημÝνος
κι απü Ýναν Üγιο...                      (μτφρ.: ΠÜτροκλος)

     Περßπου τüτε, üταν επÝστρεψε στη Ρωσßα, εντÜχθηκε στο ρωσικü φουτουριστικü συγκρüτημα Centrifuge (Tsentrifuga) ως πιανßστας. Η ποßηση Þταν ακüμα μüνο χüμπυ γι 'αυτüν εκεßνη την εποχÞ. ¹ταν στο ομαδικü τους ημερολüγιο, Lirika, üπου δημοσιεýτηκαν μερικÜ απü τα 1α ποιÞματÜ του. Η εμπλοκÞ του με το φουτουριστικü κßνημα στο σýνολü του Ýφτασε στο αποκορýφωμÜ του üταν, το 1914, δημοσßευσε σατιρικü Üρθρο στο Rukonog, που επιτÝθηκε στο ζηλιÜρη ηγÝτη του Mezzanine of Poetry, Vadim Shershenevich, που επÝκρινε τη Lirika και τους Ego-Futurists επειδÞ ο ßδιος αποκλεßστηκε απü τη συνεργασßα με το Centrifuge, ο λüγος Þταν üτι δεν Þτανε τüσο ταλαντοýχος ποιητÞς. Η ενÝργεια προκÜλεσε τελικÜ λεκτικÞ διαμÜχη μεταξý αρκετþν μελþν των ομÜδων, που αγωνßζονται για αναγνþριση ως οι 1οι, πιο αληθινοß Ρþσοι φουτουριστÝς. Αυτοß περιελÜμβαναν τους ΚυβοφουτουριστÝς, που κεßνη την εποχÞ Þταν Þδη διαβüητοι για τη σκανδαλþδη συμπεριφορÜ τους. Το 1ο και το 2ο βιβλßο ποßησης του ΠαστερνÜκ εκδüθηκαν λßγο μετÜ απ' αυτÜ τα γεγονüτα.
     ¢λλη αποτυχημÝνη ερωτικÞ σχÝση το 1917 ενÝπνευσε τα ποιÞματα στο 3ο και 1ο μεγÜλο βιβλßο του, My Sister, Life. Ο πρþιμος στßχος του αποκρýπτει Ýξυπνα την ενασχüλησÞ του με τη φιλοσοφßα του Καντ.ΜετÜ το ΑδελφÞ μου η ζωÞ, ο ποιητÞς παρÞγαγε Ýργα ανυπÝρβλητης αξßας, συμπεριλαμβανομÝνου του αριστουργÞματüς του, της λυρικÞς συλλογÞς ΡÞξη. Συγγραφεßς διαφορετικþν μεταξý τους προσανατολισμþν, üπως ο  Μαγιακüφσκι, ο ΑντρÝι ΜπÝλιι, η ΑχμÜτοβα κι ο Βλαντßμιρ Ναμπüκοφ, εκθεßασαν τα ποιÞματÜ του ως Ýργα αγνÞς, παρθÝνας, αχαλßνωτης Ýμπνευσης. Ο ιστüς του περιλαμβÜνει εντυπωσιακÝς παρηχÞσεις, Üγριους ρυθμικοýς συνδυασμοýς, καθημερινü λεξιλüγιο και κρυφÝς αναφορÝς σε αγαπημÝνους του ποιητÝς üπως ο Ρßλκε, ο ΛÝρμοντοφ, ο Ποýσκιν και γερμανüφωνοι ρομαντικοß ποιητÝς. Στη διÜρκεια του Α' Παγκ. Πολ., δßδαξε κι εργÜστηκε σε χημικü εργοστÜσιο στο Vsevolodo-Vilva κοντÜ στο Perm, που αναμφßβολα του παρεßχε υλικü για τον Δρ Zhivago πολλÜ Ýτη μετÜ. Σ' αντßθεση με την υπüλοιπη οικογÝνειÜ του και πολλοýς απ' τους στενüτερους φßλους του, επÝλεξε να μην εγκαταλεßψει τη Ρωσßα μετÜ την ΟκτωβριανÞ ΕπανÜσταση του 1917. Σýμφωνα με τον Max Hayward,
παρÝμεινε στη Μüσχα üλη τη διÜρκεια του Εμφυλßου ΠολÝμου (1918-20), χωρßς να κÜνει καμμßα προσπÜθεια να διαφýγει στο εξωτερικü Þ στον κατεχüμενο απü τους Λευκοýς νüτο, üπως Ýκαναν αρκετοß Üλλοι Ρþσοι συγγραφεßς εκεßνη την εποχÞ. Αναμφßβολα, üπως κι ο Γιοýρι ΖιβÜγκο, εντυπωσιÜστηκε στιγμιαßα απü την υπÝροχη χειρουργικÞ επÝμβαση της κατÜληψης της εξουσßας απü τους Μπολσεβßκους τον Οκτþβρη του 1917, αλλÜ -και πÜλι αν κρßνουμε απü τα στοιχεßα του μυθιστορÞματος και παρÜ τον προσωπικü θαυμασμü για το ΛÝνιν, που τον εßδε στο 9ο ΣυνÝδριο ΣοβιÝτ το 1921- σýντομα Üρχισε να τρÝφει βαθειÝς αμφιβολßες για τους ισχυρισμοýς και τα διαπιστευτÞρια του καθεστþτος. Για να μην αναφερθεß το στυλ διακυβÝρνησÞς του. Οι τρομερÝς ελλεßψεις τροφßμων και καυσßμων κι οι λεηλασßες της Κüκκινης Τρομοκρατßας Ýκαναν τη ζωÞ πολý επισφαλÞ κεßνα τα χρüνια, ιδιαßτερα για την αστικÞ διανüηση.


                                                       ¢λεξ & Μπüρις

     Σε μια επιστολÞ που Ýγραψε στον ΠαστερνÜκ απü το εξωτερικü τη 10ετßα του '20, η Μαρßνα ΤσβετÜγιεβα του υπενθýμισε πþς τον εßχε συναντÞσει στο δρüμο το 1919, καθþς πÞγαινε να πουλÞσει μερικÜ πολýτιμα βιβλßα απü τη βιβλιοθÞκη του για να αγορÜσει ψωμß. ΣυνÝχισε να γρÜφει πρωτüτυπα Ýργα και να μεταφρÜζει, αλλÜ μετÜ απü περßπου τα μÝσα του 1918 κατÝστη σχεδüν αδýνατο να δημοσιευτεß. Ο μüνος τρüπος για να γßνει γνωστü το Ýργο κÜποιου Þταν να το διακηρýξει στα διÜφορα λογοτεχνικÜ καφενεßα που ξεπÞδησαν στη συνÝχεια, Þ -προβλÝποντας το samizdat- να το κυκλοφορÞσει σε χειρüγραφο. ¹ταν μ' αυτü τον τρüπο που το My Sister, Life Ýγινε 1η φορÜ διαθÝσιμο σ' ευρýτερο κοινü.

¼ταν τελικÜ εκδüθηκε το 1922, η ζωÞ του Ýφερε επανÜσταση στη ρωσικÞ ποßηση. Τον Ýκανε πρüτυπο για νεüτερους ποιητÝς κι Üλλαξε αποφασιστικÜ τη ποßηση του Osip Mandelshtam, της Marina Tsvetayeva κι Üλλων. ΜετÜ το My Sister, Life, παρÞγαγε μερικÜ ερμητικÜ κομμÜτια Üνισης ποιüτητας, συμπεριλαμβανομÝνου του αριστουργÞματüς του, του λυρικοý κýκλου Rupture (1921). Oι φιλοσοβιετικοß συγγραφεßς κι οι λευκοß εμιγκρÝδες αντßστοιχοß τους χειροκρüτησαν τη ποßηση του ως καθαρÞ, αχαλßνωτη Ýμπνευση.
     Στα τÝλη της 10ετßας του 1920, συμμετεßχε επßσης στη περßφημη 3μερÞ αλληλογραφßα με Ρßλκε και ΤσβετÜγιεβα. Καθþς η 10ετßα προχωροýσε, ωστüσο, Ýνιωθε üλο και περισσüτερο üτι το πολýχρωμο στυλ του ερχüτανe σ' αντßθεση με λιγüτερο μορφωμÝνο αναγνωστικü κοινü. ΠροσπÜθησε να κÜνει τη ποßησÞ του πιο κατανοητÞ ξαναδουλεýοντας τα προηγοýμενα Ýργα του και ξεκινþντας 2 εκτενÞ ποιÞματα για τη ΡωσικÞ ΕπανÜσταση του 1905. ΣτρÜφηκε επßσης στη πεζογραφßα κι Ýγραψε αρκετÝς αυτοβιογραφικÝς ιστορßες, κυρßως Η παιδικÞ ηλικßα των Luvers κι ΑσφαλÞς συμπεριφορÜ. (Η συλλογÞ Zhenia's Childhood and Other Stories θα εκδοθεß το 1982). Το 1922 παντρεýτηκε την Evgeniya Lurye (Евгения Лурье), φοιτÞτρια στο Ινστιτοýτο ΤÝχνης. Τον επüμενο χρüνο γεννÞθηκε ο γιος τους Yevgeny.
     Απüδειξη της υποστÞριξÞς του στα ακüμα επαναστατικÜ μÝλη της ηγεσßας του Κομμουνιστικοý Κüμματος μÝχρι το 1926 υποδεικνýεται απü το ποßημÜ του Στη μνÞμη της ΡÜισνερ που πιθανþς γρÜφτηκε μετÜ τον πρüωρο θÜνατο απü τýφο της μπολσεβßκου ηγÝτιδας Λαρßσα ΡÜισνερ στα 30  ΦλεβÜρη του ßδιου Ýτους. ΜÝχρι το 1927, οι στενοß φßλοι του, Βλαντιμßρ Μαγιακüφσκι και ΝικολÜι ΑσÝγιεφ, υποστÞριζαν τη πλÞρη υποταγÞ των τεχνþν στις ανÜγκες του Κομμουνιστικοý Κüμματος της ΣοβιετικÞς ¸νωσης. Σ' επιστολÞ προς την αδελφÞ του Josephine, Ýγραψε για τις προθÝσεις του να διακüψει τις σχÝσεις και με τους 2. Αν κι εξÝφρασε üτι θα Þτανε βαθιÜ οδυνηρü, εξÞγησε üτι δεν μποροýσε ν' αποφευχθεß. ΕξÞγησε:

   "Σε καμμßα περßπτωση δεν ανταποκρßνονται στην εξυψωμÝνη κλÞση τους. Στη πραγματικüτητα, Ýχουν αποτýχει σε αυτü, αλλÜ -üσο δýσκολο κι αν εßναι για μÝνα να το καταλÜβω- Ýνας σýγχρονος σοφιστÞς θα μποροýσε να πει πως αυτÜ τα τελευταßα χρüνια Ýχουνε πραγματικÜ απαιτÞσει μεßωση της συνεßδησης και του συναισθÞματος στο üνομα μεγαλýτερης κατανüησης. Ωστüσο, τþρα το ßδιο το πνεýμα των καιρþν απαιτεß μεγÜλη, θαρραλÝα αγνüτητα. Κι αυτοß οι Üνθρωποι κυβερνþνται απü ασÞμαντη ρουτßνα. ΥποκειμενικÜ, εßναι ειλικρινεßς κι ευσυνεßδητοι. ΑλλÜ μου εßναι üλο και πιο δýσκολο να λÜβω υπüψη τη προσωπικÞ πτυχÞ των πεποιθÞσεþν τους. Δεν εßμαι Ýξω μüνος μου -οι Üνθρωποι μου φÝρονται καλÜ. ΑλλÜ üλα αυτÜ ισχýουν μüνο μÝχρι ενüς σημεßου. Μου φαßνεται üτι Ýχω φτÜσει σε αυτü το σημεßο".

     ΜÝχρι το 1932, εßχε αναδιαμορφþσει εντυπωσιακÜ το ýφος του για να το κÜνει πιο κατανοητü στο ευρý κοινü και τýπωσε τη νÝα συλλογÞ ποιημÜτων, με τον εýστοχο τßτλο Η δεýτερη γÝννηση. Αν και τα καυκÜσια κομμÜτια του Þτανε τüσο λαμπρÜ üσο κι οι προηγοýμενες προσπÜθειες, το βιβλßο αποξÝνωσε τον πυρÞνα του εκλεπτυσμÝνου κοινοý του στο εξωτερικü, που αποτελοýνταν σε μεγÜλο βαθμü απü αντικομμουνιστÝς εμιγκρÝδες. Την ßδια χρονιÜ, ερωτεýτηκε τη Zinaida Neuhaus, σýζυγο του Ρþσου πιανßστα Heinrich Neuhaus. Κι οι δýο πÞρανε διαζýγιο και παντρεýτηκαν 2 χρüνια μετÜ. ΣυνÝχισε να αλλÜζει τη ποßησÞ του, απλοποιþντας το ýφος και τη γλþσσα του με τα χρüνια, üπως εκφρÜζεται στο επüμενο βιβλßο του, Early Trains (1943).


          Πορτραßτο του φιλοτεχνηθÝν απü τον πατÝρα του, Λεονßντ

     Τον Απρßλη του 1934 ο ¼σιπ ΜαντελστÜμ απÞγγειλε το Επßγραμμα του ΣτÜλιν στον ΠαστερνÜκ. Αφοý το Üκουσε, του εßπε: "Δεν το Üκουσα αυτü, δεν μου το απÞγγειλες, γιατß, ξÝρεις, πολý περßεργα και τρομερÜ πρÜγματα συμβαßνουνε τþρα: Ýχουν αρχßσει να μαζεýουν ανθρþπους. ΦοβÜμαι üτι οι τοßχοι Ýχουν αυτιÜ κι ßσως ακüμη κι αυτÜ τα παγκÜκια στη λεωφüρο εδþ, μπορεß να εßναι σε θÝση να ακοýσουν και να πουν ιστορßες. Ας ποýμε λοιπüν üτι δεν Üκουσα τßποτα". Νýχτα στις 14 ΜÜη 1934, ο Mandelstam συνελÞφθη στο σπßτι του βÜσει εντÜλματος υπογεγραμμÝνου απü το αφεντικü της NKVD Genrikh Yagoda. ΣυντετριμμÝνος, ο ΠαστερνÜκ πÞγε αμÝσως στα γραφεßα της ΙσβÝστια κι ικÝτευσε τον ΝικολÜι ΜπουχÜριν να μεσολαβÞσει για λογαριασμü του ΜαντελστÜμ.
     Λßγο μετÜ τη συνÜντησÞ του, το τηλÝφωνο χτýπησε στο διαμÝρισμÜ του στη Μüσχα. Μια φωνÞ απü το Κρεμλßνο εßπε: "Ο σýντροφος ΣτÜλιν θÝλει να μιλÞσει μαζß σας". Σýμφωνα με την Ivinskaya, Ýμεινε βουβüς. ¹ταν εντελþς απροετοßμαστος για τÝτοια συζÞτηση. ΑλλÜ τüτε Üκουσε τη φωνÞ του, τη φωνÞ του ΣτÜλιν, να Ýρχεται πÝρα απü τη γραμμÞ. Ο ΗγÝτης του απευθýνθηκε με μÜλλον μπλüφα Üξεστο τρüπο, χρησιμοποιþντας τη γνωστÞ του μορφÞ: "Πες μου, τι λÝνε στους λογοτεχνικοýς σας κýκλους για τη σýλληψη του Mandelstam;" ΤαραγμÝνος, αρνÞθηκε üτι υπÞρξε οποιαδÞποτε συζÞτηση Þ üτι εßχαν απομεßνει λογοτεχνικοß κýκλοι στη ΣοβιετικÞ Ρωσßα. Ο ΣτÜλιν συνÝχισε ρωτþντας τον για τη δικÞ του γνþμη. Ο ΠαστερνÜκ εξÞγησε üτι ο ßδιος κι ο ΜαντελστÜμ εßχαν ο καθÝνας εντελþς διαφορετικÞ φιλοσοφßα για τη ποßηση. Ο ΣτÜλιν εßπε τελικÜ, με σκωπτικü τüνο φωνÞς: "ΒλÝπω, απλÜ üτι δεν εßσαι σε θÝση να υπερασπιστεßς Ýναν σýντροφο και να αφÞσεις κÜτω το ακουστικü".
     Σýμφωνα με τον Pasternak, στη διÜρκεια της δßκης-παρωδßα του στρατηγοý Iona Yakir και του στρατÜρχη Mikhail Tukhachevsky το 1937, η ¸νωση Σοβιετικþν ΣυγγραφÝων ζÞτησε απü üλα τα μÝλη να προσθÝσουνε τα ονüματÜ τους σε δÞλωση υποστÞριξης της θανατικÞς ποινÞς για τους κατηγοροýμενους. Ο ΠαστερνÜκ αρνÞθηκε να υπογρÜψει, ακüμη κι üταν η ηγεσßα της ¸νωσης τον επισκÝφθηκε και τον απεßλησε. Λßγο μετÜ, ο ΠÜστερνακ απευθýνθηκε απευθεßας στον ΣτÜλιν, περιγρÜφοντας τις ισχυρÝς τολστοúκÝς πεποιθÞσεις της οικογÝνειÜς του και θÝτοντας τη ζωÞ του στη διÜθεση του ΣτÜλιν. Εßπε üτι δεν μποροýσε να σταθεß ως αυτüκλητος δικαστÞς ζωÞς και θανÜτου. ¹τανε βÝβαιος üτι θα συλληφθεß, αλλÜ αντ' αυτοý λÝγεται üτι ο ΣτÜλιν διÝγραψε το üνομÜ του απü λßστα εκτελÝσεων, δηλþνοντας, σýμφωνα με πληροφορßες, "Μην αγγßζετε αυτü τον κÜτοικο σýννεφων (Þ, σε Üλλη εκδοχÞ, "αφÞστε αυτüν τον Üγιο ανüητο Þσυχο!").
     Ο στενüς φßλος του ΠαστερνÜκ, ΤιτσιÜν Ταμπßτζε, Ýπεσε θýμα της ΜεγÜλης ΕκκαθÜρισης. Σε αυτοβιογραφικü δοκßμιο που δημοσιεýθηκε τη δεκαετßα του '50, περιÝγραψε την εκτÝλεση του Ταμπßτζε και τις αυτοκτονßες της Μαρßνας ΤσβετÜεβα και του ΠÜολο Ιασβßλι. Η Ivinskaya Ýγραψε:

   "Πιστεýω üτι μεταξý του ΣτÜλιν και του ΠαστερνÜκ υπÞρξε μια απßστευτη, σιωπηλÞ μονομαχßα".

     ¼ταν η Luftwaffe Üρχισε να βομβαρδßζει τη Μüσχα, ο Pasternak Üρχισε αμÝσως να υπηρετεß σα πυροσβÝστης στην οροφÞ του κτιρßου του στην οδü Lavrushinski. Σýμφωνα με την Ivinskaya, βοÞθησε επανειλημμÝνα να ξεφορτωθοýνε τις γερμανικÝς βüμβες που πÝσαν εκεß. Το 1943, Ýλαβε τελικÜ Üδεια να επισκεφθεß τους στρατιþτες στο μÝτωπο. Το Ýφερε καλÜ, λαμβÜνοντας υπüψη τις δυσκολßες του ταξιδιοý (εßχε αδýναμο πüδι απü παλιü τραυματισμü) κι Þθελε να πÜει στα πιο επικßνδυνα μÝρη. ΔιÜβασε ποßηση και μßλησε εκτενþς με τους δραστÞριους και τραυματßες στρατιþτες.



     Εßπε αργüτερα:

   "Αν, σε κακü üνειρο, εßχαμε δει üλη τη φρßκη που μας επιφυλÜσσεται μετÜ τον πüλεμο, δεν θα Ýπρεπε να λυπηθοýμε που εßδαμε τον ΣτÜλιν να πÝφτει, μαζß με τον Χßτλερ. Τüτε, ο τερματισμüς του πολÝμου υπÝρ των συμμÜχων μας, των πολιτισμÝνων χωρþν με δημοκρατικÝς παραδüσεις, θα σÞμαινε 100 φορÝς λιγüτερα δεινÜ για το λαü μας απ' αυτÜ που του προκÜλεσε και πÜλι ο ΣτÜλιν μετÜ τη νßκη του".


     Τον Οκτþβρη του 1946, ο 2 φορÝς παντρεμÝνος ΠÜστερνακ γνþρισε την ¼λγα Ιβßνσκαγια, 34χρονη ανýπαντρη μητÝρα που εργαζüταν για τον Νüβι Μιρ. ΒαθιÜ συγκινημÝνος απü την ομοιüτητÜ της με τη 1η του αγÜπη Ida Vysotskaya, Ýδωσε στην Ivinskaya αρκετοýς τüμους της ποßησης και των λογοτεχνικþν μεταφρÜσεþν του. Αν και δεν εγκατÝλειψε ποτÝ τη σýζυγü του ΖινÜιντα, ξεκßνησε εξωσυζυγικÞ σχÝση με την Ιβßνσκαγια που θα διαρκοýσε για το υπüλοιπο της ζωÞς του. Η Ivinskaya θυμÜται αργüτερα, πως τηλεφωνοýσε σχεδüν κÜθε μÝρα κι ενστικτωδþς φοβοýμενη να τον συναντÞσει Þ να μιλÞσει μαζß του, αλλÜ πεθαßνοντας απü ευτυχßα, τραýλιζε πως Þταν απασχολημÝνος. ΑλλÜ σχεδüν κÜθε απüγευμα, προς το τÝλος των ωρþν εργασßας, ερχüταν αυτοπροσþπως στο γραφεßο και συχνÜ περπατοýσε μαζß της στους δρüμους, τις λεωφüρους και τις πλατεßες μÝχρι την οδü Potapov. "Να σου κÜνω δþρο αυτÞ τη πλατεßα;" ρωτοýσε.
Του Ýδωσε τον αριθμü τηλεφþνου της γειτüνισσÜς της ¼λγα Βüλκοβα που κατοικοýσε απü κÜτω. Τα βρÜδια, της τηλεφωνοýσε κι η Βüλκοβα Ýδινε σÞμα στην ¼λγα χτυπþντας τον αγωγü νεροý που συνÝδεε τα διαμερßσματÜ τους.
     ¼ταν συναντÞθηκαν 1η φορÜ, ο ΠαστερνÜκ μετÝφραζε το στßχο του Οýγγρου εθνικοý ποιητÞ, ΣÜντορ ΠÝτοφι. Της Ýδωσε Ýνα βιβλßο του με την αφιÝρωσÞ τυυ: "Χρησßμευσε ως κþδικας ΜÜη κι Ιοýνιο του 1947 κι οι στενÝς μεταφρÜσεις των στßχων του εßναι Ýκφραση προσαρμοσμÝνη στις απαιτÞσεις του κειμÝνου, των συναισθημÜτων και των σκÝψεþν μου για μÝνα και για üλους.. Στη μνÞμη üλων, B.P., 13 ΜÜη 1948". Ο Pasternak σημεßωσε αργüτερα σε μια φωτογραφßα του: "Ο Petőfi εßναι υπÝροχος με τους περιγραφικοýς στßχους του και την εικüνα της φýσης, αλλÜ εßστε ακüμα καλýτεροι. Δοýλεψα πολý πÜνω του το 1947 και το 1948, üταν σε γνþρισα 1η φορÜ. Σας ευχαριστþ για τη βοÞθειÜ σας. ΜετÝφραζα και τους δυο σας". Η Ivinskaya θα περιÝγραφε αργüτερα τις μεταφρÜσεις του Petőfi ως 1η δÞλωση αγÜπης. Σýμφωνα με την Ivinskaya πÜντα, η Zinaida Pasternak Þταν εξοργισμÝνη απü την απιστßα του συζýγου της. ΚÜποτε, üταν ο μικρüτερος γιος του Λεονßντ αρρþστησε βαριÜ, πÞρε υπüσχεση απü τον σýζυγü της, καθþς στÝκονταν δßπλα στο κρεβÜτι του αγοριοý, üτι θα τελεßωνε τη σχÝση του με την Ιβßνσκαγια. Ο ΠÜστερνακ ζÞτησε απü τη Λουßζα Πüποβα, κοινÞ φßλη, να πει στην Ιβßνσκαγια για την υπüσχεσÞ του. Η Πüποβα του εßπε üτι πρÝπει να το κÜνει μüνος του. Λßγο αργüτερα, η Ivinskaya Ýτυχε να εßναι Üρρωστη στο διαμÝρισμα της Popova, üταν ξαφνικÜ Ýφτασε η Zinaida Pasternak και την αντιμετþπισε. Η Ivinskaya θυμÞθηκε αργüτερα:

   "ΑλλÜ αρρþστησα τüσο πολý απü την απþλεια αßματος που κεßνη κι η Luisa Ýπρεπε να με πÜνε στο νοσοκομεßο και δεν θυμÜμαι πλÝον τι ακριβþς πÝρασε ανÜμεσα σε μÝνα και αυτÞ τη βαρειÜ χτισμÝνη, ισχυρÞ γυναßκα, που επαναλÜμβανε συνεχþς πþς δεν Ýδινε δεκÜρα για την αγÜπη μας κι üτι, παρ' üλο που δεν αγαποýσε πλÝον τον εαυτü της. Δεν θα επÝτρεπε να διαλυθεß η οικογÝνειÜ της. ΜετÜ την επιστροφÞ μου απü το νοσοκομεßο, ο Μπüρις Þρθε να με επισκεφθεß, σαν να μην εßχε συμβεß τßποτα και συγκινητικÜ Ýκανε την ειρÞνη του με τη μητÝρα μου, λÝγοντÜς της πüσο πολý με αγαποýσε. ΜÝχρι τþρα Þταν αρκετÜ καλÜ συνηθισμÝνη σε αυτοýς τους αστεßους τρüπους του".

     Το 1948, τη συμβοýλεψε να παραιτηθεß απü τη δουλειÜ της στο Novy Mir, που γινüταν εξαιρετικÜ δýσκολη λüγω της σχÝσης τους. Στη συνÝχεια, Üρχισε να τη καθοδηγεß στη μετÜφραση ποßησης. Με τον καιρü, Üρχισαν να αναφÝρονται στο διαμÝρισμÜ της στην οδü Potapov ως, "Το κατÜστημÜ μας".



     Το βρÜδυ 6 Οκτþβρη 1949, η Ivinskaya συνελÞφθη στο διαμÝρισμÜ της απü τη KGB. ΑναφÝρει στα απομνημονεýματÜ της üτι, üταν οι πρÜκτορες εισÝβαλαν στο διαμÝρισμÜ της, Þτανε στη γραφομηχανÞ της κι εργαζüταν σε μεταφρÜσεις του ΚορεÜτη ποιητÞ Won Tu-Son. Το διαμÝρισμÜ της λεηλατÞθηκε κι üλα τα αντικεßμενα που συνδÝονταν με τον ΠÜστερνακ συσσωρεýτηκαν παρουσßα της. ΜεταφÝρθηκε στη φυλακÞ Lubyanka κι ανακρßθηκε επανειλημμÝνα, üπου αρνÞθηκε να πει οτιδÞποτε ενοχοποιητικü για τον Pasternak. Εκεßνη την εποχÞ, Þταν Ýγκυος στο παιδß του κι εßχε αποβολÞ νωρßς στη 10ετÞ ποινÞ της στο GULAG.
     Μüλις Ýμαθε για τη σýλληψη της ερωμÝνης του, τηλεφþνησε στη Λουßζα Πüποβα και της ζÞτησε να Ýρθει αμÝσως στη λεωφüρο Γκüγκολ. Τονε βρÞκε να κÜθεται σε παγκÜκι κοντÜ στο σταθμü του μετρü Palace of Soviets. Κλαßγοντας, της εßπε: "¼λα τελεßωσαν τþρα. Μου τη πÞρανε και δε θα την ξαναδþ ποτÝ. Εßναι σαν θÜνατος κι ακüμα χειρüτερα". Σýμφωνα με την Ivinskaya, μετÜ απü αυτü, σε συζητÞσεις με ανθρþπους που μüλις γνþριζε, αναφερüταν πÜντα στον ΣτÜλιν ως δολοφüνο. Μιλþντας με ανθρþπους στα γραφεßα λογοτεχνικþν περιοδικþν, συχνÜ ρωτοýσε: "Πüτε θα τεθεß τÝλος σε αυτÞν την ελευθερßα για τους λακÝδες που περπατοýν με χαρÜ πÜνω απü πτþματα για να προωθÞσουν τα δικÜ τους συμφÝροντα". ΠÝρασε πολý χρüνο με την ΑχμÜτοβα -που κεßνα τα χρüνια δüθηκε πολý μεγÜλη φιλοξενßα απü τους περισσüτερους ανθρþπους που τη γνþριζαν. ΕργÜστηκε εντατικÜ στο 2ο μÝρος του Doctor Zhivago. Σε μια επιστολÞ του 1958 προς φßλο στη Δ. Γερμανßα, ο ΠÜστερνακ Ýγραψε: "ΜπÞκε στη φυλακÞ για λογαριασμü μου, ως το Üτομο που θεωροýσε η μυστικÞ αστυνομßα üτι Þταν πιο κοντÜ μου κι Þλπιζαν üτι μÝσω εξαντλητικÞς ανÜκρισης κι απειλþν θα μποροýσαν να αποσπÜσουν αρκετÜ στοιχεßα απü αυτÞν για να με δικÜσουν. Οφεßλω τη ζωÞ μου, και το γεγονüς üτι δεν με Üγγιξαν εκεßνα τα χρüνια, στον ηρωισμü και την αντοχÞ της".
     Η μετÜφραση του 1ου μÝρους του ΦÜουστ απü τον ΠαστερνÜκ τον οδÞγησε να δεχθεß επßθεση στην Ýκδοση του Novy Mir τον Αýγουστο του 1950. Ο κριτικüς τονε κατηγüρησε üτι διαστρÝβλωσε τις προοδευτικÝς Ýννοιες του Γκαßτε για να υποστηρßξει την αντιδραστικÞ θεωρßα της καθαρÞς τÝχνης, καθþς κι üτι εισÞγαγε αισθητικÝς κι ατομικιστικÝς αξßες. Σε μεταγενÝστερη επιστολÞ προς τη κüρη της ΤσβετÜεβα, ο ΠÜστερνακ εξÞγησε üτι η επßθεση υποκινÞθηκε απü το γεγονüς üτι τα υπερφυσικÜ στοιχεßα του Ýργου, που ο Νüβι Μιρ θεωροýσε παρÜλογα, εßχαν μεταφραστεß üπως τα εßχε γρÜψει ο Γκαßτε. ΔÞλωσε επßσης üτι, παρÜ τις επιθÝσεις στη μετÜφρασÞς του, η σýμβασÞ του για το 2ο μÝρος δεν εßχε ανακληθεß. ¼ταν ο ΣτÜλιν πÝθανε απü εγκεφαλικü επεισüδιο στις 5 ΜÜρτη 1953, η Ιβßνσκαγια Þταν ακüμα φυλακισμÝνη στο ΓκουλÜγκ κι ο ΠαστερνÜκ Þταν στη Μüσχα. Σε ολüκληρο το Ýθνος, υπÞρξαν κýματα πανικοý, σýγχυσης και δημüσιες εκδηλþσεις θλßψης. Ο ΠαστερνÜκ Ýγραψε: "¢νθρωποι που δεν εßναι ελεýθεροι... ΠÜντα θα εξιδανικεýουν τα δεσμÜ τους".
     ΜετÜ την απελευθÝρωσÞ της, η σχÝση του με την Ιβßνσκαγια συνÝχισε απü κεß που 'χε σταματÞσει. Λßγο αφ' üτου της εκμυστηρεýτηκε: "Για τüσο πολý καιρü μας κυβερνοýσε τρελλüς και δολοφüνος, και τþρα Ýνας ανüητος και γουροýνι. Ο τρελλüς εßχε τις περιστασιακÝς πτÞσεις της φαντασßας του, εßχε διαισθητικÞ αßσθηση για ορισμÝνα πρÜγματα, παρÜ τον Üγριο σκοταδισμü του. Τþρα μας κυβερνοýν μετριüτητες". Στη διÜρκεια αυτÞς της περιüδου, χαιρüταν να διαβÜζει Ýνα παρÜνομο αντßγραφο της ΦÜρμας των Ζþων του Τζωρτζ ¼ργουελ αγγλικÜ. Σε συνομιλßα με την Ivinskaya, εξÞγησε üτι ο δικτÜτορας χοßρων ΝαπολÝων, στο μυθιστüρημα, του θýμισε Ýντονα τον σοβιετικü πρωθυπουργü ΝικÞτα Χρουστσüφ. Αν και περιÝχει αποσπÜσματα γραμμÝνα στις 10ετßες του '10 και του '20, ο Δρ. ΖιβÜγκο δεν ολοκληρþθηκε μÝχρι το 1955. ΥπÝβαλε το μυθιστüρημα στον Νüβι Μιρ το 1956, που αρνÞθηκε τη δημοσßευση λüγω της απüρριψης του σοσιαλιστικοý ρεαλισμοý. Ο συγγραφÝας, üπως κι ο πρωταγωνιστÞς του Γιοýρι ΖιβÜγκο, Ýδειξε μεγαλýτερη ανησυχßα για την ευημερßα των μεμονωμÝνων χαρακτÞρων παρÜ για τη πρüοδο της κοινωνßας. Οι λογοκριτÝς θεωροýσαν επßσης ορισμÝνα αποσπÜσματα ως αντισοβιετικÜ, ειδικÜ τις κριτικÝς του μυθιστορÞματος για τον σταλινισμü, την κολλεκτιβοποßηση, τη ΜεγÜλη ΕκκαθÜριση και το ΓκουλÜγκ.


                                        Το Μουσεßο ΠÜστερνακ

     ¼μως η τýχη του ΠαστερνÜκ επρüκειτο σýντομα ν' αλλÜξει. Τον ΜÜρτη του 1956, το Ιταλικü Κομμουνιστικü Κüμμα Ýστειλε δημοσιογρÜφο, τον Sergio D'Angelo, να εργαστεß στη ΣοβιετικÞ ¸νωση κι η ιδιüτητÜ του καθþς κι η συμμετοχÞ του στο Κüμμα του επÝτρεψαν να 'χει πρüσβαση σε διÜφορες πτυχÝς της πολιτιστικÞς ζωÞς στη Μüσχα κεßνη την εποχÞ. Εκδüτης του ΜιλÜνου, ο κομμουνιστÞς Giangiacomo Feltrinelli, του 'χε επßσης αναθÝσει να βρει νÝα Ýργα σοβιετικÞς λογοτεχνßας που θα Þταν ελκυστικÜ στο δυτικü κοινü κι üταν Ýμαθε για την ýπαρξη του Δρ. Zhivago, ταξßδεψε αμÝσως στο Peredelkino και προσφÝρθηκε να υποβÜλει το μυθιστüρημα του Pasternak στην εταιρεßα του Feltrinelli για δημοσßευση. Στην αρχÞ ο ΠαστερνÜκ Ýμεινε Ýκπληκτος. Τüτε Ýφερε το χειρüγραφο απü τη μελÝτη του κι εßπε στον D'Angelo γελþντας: "Σας προσκαλοýμε να με παρακολουθÞσετε να αντιμετωπßζω το εκτελεστικü απüσπασμα".
     Σýμφωνα με τον Lazar Fleishman, γνþριζε üτι Ýπαιρνε τερÜστιο ρßσκο. Κανεßς σοβιετικüς συγγραφÝας δεν εßχε προσπαθÞσει να ασχοληθεß με δυτικοýς εκδüτες απ' τη 10ετßα του '20, üταν τÝτοια συμπεριφορÜ οδÞγησε το σοβιετικü κρÜτος να κηρýξει πüλεμο στον Μπüρις Πßλνιακ και τον ΕβγκÝνι ΖαμιÜτιν. Ο ΠαστερνÜκ, ωστüσο, πßστευε üτι η κομμουνιστικÞ σχÝση του ΦελτρινÝλι üχι μüνο θα εξασφÜλιζε τη δημοσßευση, αλλÜ θα μποροýσε ακüμη και ν' αναγκÜσει το σοβιετικü κρÜτος να εκδþσει το μυθιστüρημα στη Ρωσßα. Σε σπÜνια στιγμÞ συμφωνßας, η Ivinskaya κι η Zinaida τρομοκρατÞθηκαν απü την υποβολÞ του Δρ. Zhivago σε δυτικü εκδοτικü οßκο. Αυτüς üμως αρνÞθηκε ν' αλλÜξει γνþμη κι ενημÝρωσε απεσταλμÝνο απü τον ΦελτρινÝλι üτι Þταν Ýτοιμος να υποβληθεß σε οποιαδÞποτε θυσßα για να δει το Ýργο να δημοσιεýεται.
     Το 1957, ο Feltrinelli ανακοßνωσε üτι το μυθιστüρημα θα δημοσιευüταν απü την εταιρεßα του. ΠαρÜ τις επανειλημμÝνες απαιτÞσεις απü την επßσκεψη σοβιετικþν απεσταλμÝνων, αρνÞθηκε ν' ακυρþσει Þ να καθυστερÞσει τη δημοσßευση. Σýμφωνα με την Ivinskaya: "Δεν πßστευε üτι θα δημοσιεýαμε ποτÝ το χειρüγραφο εδþ κι Ýνιωθε üτι δεν εßχε κανÝνα δικαßωμα ν' αποκρýψει αριστοýργημα απü τον κüσμο -αυτü θα Þταν ακüμη μεγαλýτερο Ýγκλημα. Η σοβιετικÞ κυβÝρνηση ανÜγκασε τον ΠαστερνÜκ να τηλεφωνÞσει στον εκδüτη για ν' αποσýρει το χειρüγραφο, αλλÜ Ýστειλε ξεχωριστÝς, μυστικÝς επιστολÝς συμβουλεýοντας τον ΦελτρινÝλι να αγνοÞσει τα τηλεγραφÞματα.
     Βοηθοýμενος σημαντικÜ απü τη σοβιετικÞ εκστρατεßα εναντßον του μυθιστορÞματος (καθþς κι απü τη μυστικÞ αγορÜ 100Üδων αντιτýπων του βιβλßου απü τη ΚεντρικÞ Υπηρεσßα Πληροφοριþν των ΗΠΑ καθþς Ýβγαινε απü τα πιεστÞρια σ' üλο τον κüσμο, ο Δρ. ΖιβÜγκο Ýκανε αμÝσως αßσθηση σε üλο τον μη κομμουνιστικü κüσμο μετÜ τη κυκλοφορßα του ΝοÝμβρη του 1957. Στο κρÜτος του ΙσραÞλ, ωστüσο, το μυθιστüρημα του ΠαστερνÜκ επικρßθηκε Ýντονα για τις αφομοιωτικÝς απüψεις του προς τον εβραúκü λαü. ¼ταν ενημερþθηκε γι' αυτü, ο ΠαστερνÜκ απÜντησε: "Δεν πειρÜζει. Εßμαι πÜνω απü τη φυλÞ..." Σýμφωνα με τον Lazar Fleishman, εßχε γρÜψει τα επßμαχα αποσπÜσματα πριν απü την ανεξαρτησßα του ΙσραÞλ. Εκεßνη την εποχÞ, ο ΠαστερνÜκ παρακολουθοýσε επßσης τακτικÜ τη ΡωσικÞ Ορθüδοξη Θεßα Λειτουργßα. Ως εκ τοýτου, πßστευε üτι η μεταστροφÞ των Σοβιετικþν Εβραßων στο Χριστιανισμü Þτανε προτιμüτερη απü την αφομοßωση στον αθεúσμü και τον σταλινισμü. Η 1η αγγλικÞ μετÜφραση του Δüκτορα ΖιβÜγκο Ýγινε βιαστικÜ απü τους Μαξ ΧÝιγουορντ και ΜÜνια ΧαρÜρι, προκειμÝνου να συμπÝσει με τη συντριπτικÞ ζÞτηση του κοινοý. Κυκλοφüρησε Αýγουστο του 1958 και παρÝμεινε η μüνη διαθÝσιμη Ýκδοση περισσüτερα απü 50 χρüνια. Μεταξý 1958-9, η αγγλικÞ Ýκδοση πÝρασε 26 βδομÜδες στη κορυφÞ της λßστας μπεστ σÝλερ των New York Times.



     Η κüρη της Ivinskaya, Irina, κυκλοφüρησε δακτυλογραφημÝνα αντßγραφα του μυθιστορÞματος στο Samizdat. Αν και κανεßς σοβιετικüς κριτικüς δεν εßχε διαβÜσει το απαγορευμÝνο μυθιστüρημα, ο Δρ. ΖιβÜγκο διαπομπεýτηκε στον κρατικü Τýπο. Παρüμοιες επιθÝσεις οδÞγησαν σε χιουμοριστικü ρωσικü ρητü: "Δεν Ýχω διαβÜσει τον ΠÜστερνακ, αλλÜ τον καταδικÜζω". ΜετÜ τον Β' Παγκ. Πüλ., ο ΠαστερνÜκ εßχε συνθÝσει σειρÜ ποιημÜτων με θÝματα του Ευαγγελßου. Σýμφωνα με την Ivinskaya, θεωροýσε τον ΣτÜλιν γßγαντα της προχριστιανικÞς εποχÞς. Ως εκ τοýτου, η απüφαση του ΠÜστερνακ να γρÜψει χριστιανικÞ ποßηση Þταν μια μορφÞ διαμαρτυρßας. Στις 9 ΣεπτÝμβρη 1958, ο κριτικüς της Literary Gazette Βßκτορ ΠÝρτσοφ ανταπÝδωσε καταγγÝλλοντας τη παρακμιακÞ θρησκευτικÞ ποßηση του που μυρßζει σφαßρες απü τη συμβολιστικÞ βαλßτσα κατασκευÞς του 1908-10. ΕπιπλÝον, ο συγγραφÝας Ýλαβε πολλÜ μηνýματα μßσους απü κομμουνιστÝς εσωτερικÜ κι εξωτερικÜ. Σýμφωνα με την Ivinskaya, συνÝχισε να λαμβÜνει τÝτοιες επιστολÝς για το υπüλοιπο της ζωÞς του.
     Σ' επιστολÞ που Ýγραψε στην αδελφÞ του Josephine, ωστüσο, θυμÞθηκε τα λüγια της φßλης Ekaterina Krashennikova üταν διÜβασε το Dr. Zhivago. Εßχε πει: "Μη ξεχνÜς τον εαυτü σου σε σημεßο να πιστεýεις üτι εσý Ýγραψες αυτü το Ýργο. ¹ταν ο ρωσικüς λαüς και τα βÜσανÜ του που το δημιοýργησαν. Δüξα τω Θεþ που το εξÝφρασε μες απ' τη πÝννα σας". Σýμφωνα με τον παπποý Yevgeni Borisovich Pasternak, οι φÞμες üτι επρüκειτο να λÜβει το Βραβεßο Νüμπελ ξεκßνησαν αμÝσως μετÜ το τÝλος του Β 'Παγκ. Πολ.. Σýμφωνα με τον πρþην επικεφαλÞς της ΕπιτροπÞς Νüμπελ Lars Gyllensten, η υποψηφιüτητÜ του συζητÞθηκε κÜθε χρüνο στα 1946-50 και πÜλι το 1957 (τελικÜ απονεμÞθηκε το 1958). Ο ΠαστερνÜκ το μÜντεψε αυτü απü τα αυξανüμενα κýματα κριτικÞς στην ΕΣΣΔ. ΜερικÝς φορÝς Ýπρεπε να δικαιολογÞσει την ευρωπαúκÞ φÞμη του: "Σýμφωνα με την ¸νωση Σοβιετικþν ΣυγγραφÝων, ορισμÝνοι λογοτεχνικοß κýκλοι της Δýσης βλÝπουν ασυνÞθιστη σημασßα στο Ýργο μου, που δεν ταιριÜζει με τη σεμνüτητα και τη χαμηλÞ παραγωγικüτητÜ του...".
     Εν τω μεταξý, Ýγραψε στη ΡενÜτε ΣβÜιτσερ και την αδελφÞ του, Λßντια ΣλÝιτερ. Και στις 2, εξÝφρασε την ελπßδα üτι θα περÜσει απü την ΕπιτροπÞ Νüμπελ υπÝρ του ΑλμπÝρτο ΜορÜβια. ¸γραψε üτι βασανιζüταν απü βÜσανα κι ανησυχßες στη σκÝψη να θÝσει τους αγαπημÝνους του σε κßνδυνο. Στις 23 Οκτþβρη 1958, ανακοινþθηκε ως νικητÞς του βραβεßου Νüμπελ. Η παραπομπÞ πιστþνεται τη συμβολÞ του στη ρωσικÞ λυρικÞ ποßηση και για το ρüλο του στη συνÝχιση της μεγÜλης ρωσικÞς επικÞς παρÜδοσης. Στις 25 Οκτþβρη, Ýστειλε τηλεγρÜφημα στη ΣουηδικÞ Ακαδημßα: "Απεßρως ευγνþμων, συγκινημÝνος, περÞφανος, Ýκπληκτος, συγκλονισμÝνος". Την ßδια μÝρα, το Λογοτεχνικü Ινστιτοýτο Μüσχας απαßτησε απ' üλους τους φοιτητÝς του να υπογρÜψουν αßτηση καταγγελßας του ΠαστερνÜκ και του μυθιστορÞματüς του. ΔιατÜχθηκαν επßσης να συμμετÜσχουν σε... αυθüρμητη διαδÞλωση που απαιτοýσε την εξορßα του απü τη ΣοβιετικÞ ¸νωση. Επßσης εκεßνη τη μÝρα, η Literary Gazette δημοσßευσε επιστολÞ που στÜλθηκε στον ΠαστερνÜκ, ΣεπτÝμβρη του 1956 απü τους συντÜκτες του σοβιετικοý λογοτεχνικοý περιοδικοý Novy Mir για να δικαιολογÞσει την απüρριψη του Δρ. Zhivago. Δημοσιεýοντας αυτÞ την επιστολÞ, οι σοβιετικÝς αρχÝς θÝλησαν να δικαιολογÞσουν τα μÝτρα που εßχαν λÜβει εναντßον του συγγραφÝα και του Ýργου του. Στις 26 Οκτþβρη, η Literary Gazette δημοσßευσε Üρθρο του David Zaslavski με τßτλο: "ΑντιδραστικÞ προπαγÜνδα ΑναταραχÞ για Ýνα λογοτεχνικü ζιζÜνιο". Σýμφωνα με τον Solomon Volkov:

   "Η εκστρατεßα κατÜ του ΠαστερνÜκ οργανþθηκε σýμφωνα με τη χειρüτερη σταλινικÞ παρÜδοση: καταγγελßες στην ΠρÜβντα και σε Üλλες εφημερßδες. δημοσιεýσεις οργισμÝνων επιστολþν απü «απλοýς σοβιετικοýς εργÜτες», που δεν εßχαν διαβÜσει το βιβλßο. ΣυγκÜλεσε βιαστικÜ συναντÞσεις φßλων και συναδÝλφων του ΠαστερνÜκ, στις οποßες σπουδαßοι ποιητÝς üπως ο Βλαντιμßρ Σολοýκιν, ο Λεονßντ Μαρτßνοφ και ο Μπüρις Σλοýτσκι αναγκÜστηκαν να λογοκρßνουν Ýναν συγγραφÝα που σÝβονταν. Ο Σλοýτσκι, ο οποßος στα βÜναυσα πεζÜ ποιÞματÜ του εßχε δημιουργÞσει μια εικüνα για τον εαυτü του ως θαρραλÝος στρατιþτης και εραστÞς της αλÞθειας, βασανßστηκε τüσο πολý απü την ομιλßα του κατÜ του ΠαστερνÜκ που αργüτερα τρελÜθηκε. Στις 29 Οκτωβρßου 1958, στην ολομÝλεια της ΚεντρικÞς ΕπιτροπÞς της ¸νωσης ΚομμουνιστικÞς Νεολαßας, αφιερωμÝνη στην τεσσαρακοστÞ επÝτειο της Κομσομüλ, ο επικεφαλÞς της, Βλαντιμßρ ΣεμιχÜστνι, επιτÝθηκε στον ΠÜστερνακ μπροστÜ σε Ýνα ακροατÞριο 14.000 ανθρþπων, συμπεριλαμβανομÝνου του Χρουστσüφ και Üλλων ηγετþν του κüμματος. Ο ΣεμιχÜστνι αποκÜλεσε αρχικÜ τον ΠαστερνÜκ, «Ýνα μαγικü πρüβατο», που ευχαρßστησε τους εχθροýς της ΣοβιετικÞς ¸νωσης με «το συκοφαντικü λεγüμενο Ýργο του». Στη συνÝχεια, ο Semichastny (ο οποßος Ýγινε επικεφαλÞς της KGB το 1961) πρüσθεσε üτι, «αυτüς ο Üνθρωπος πÞγε και Ýφτυσε στο πρüσωπο του λαοý». Και κατÝληξε λÝγοντας: «Αν συγκρßνετε τον ΠαστερνÜκ με Ýνα γουροýνι, Ýνα γουροýνι δεν θα Ýκανε αυτü που Ýκανε», επειδÞ Ýνα γουροýνι, «ποτÝ δεν σκατÜ εκεß που τρþει». Ο Χρουστσüφ χειροκρüτησε επιδεικτικÜ. Η εßδηση αυτÞς της ομιλßας οδÞγησε τον ΠÜστερνακ στο χεßλος της αυτοκτονßας. Πρüσφατα αποκαλýφθηκε üτι ο πραγματικüς συγγραφÝας των προσβολþν του ΣεμιχÜστνι Þταν ο Χρουστσüφ, ο οποßος εßχε καλÝσει τον ηγÝτη της Κομσομüλ το προηγοýμενο βρÜδυ και υπαγüρευσε τις ατÜκες του για το μαγικü πρüβατο και το γουροýνι, τα οποßα ο ΣεμιχÜστνι περιÝγραψε ως «τυπικÜ χρουστσιοφικÜ, σκüπιμα χονδροειδÞ, ανεπßσημα επιπüλαια".


     ΕπιπλÝον, ενημερþθηκε üτι, αν ταξßδευε στη Στοκχüλμη για να παραλÜβει το Νüμπελ, δεν θα του επιτρεπüταν η επανεßσοδος στη ΣοβιετικÞ ¸νωση. Ως αποτÝλεσμα, στις 29 Οκτþβρη Ýστειλε 2ο τηλεγρÜφημα στην ΕπιτροπÞ Νüμπελ: "ΛαμβÜνοντας υπ' üψη το νüημα που δüθηκε στο βραβεßο απü τη κοινωνßα που ζω, πρÝπει να παραιτηθþ απ' αυτÞ την Üδικη διÜκριση που μου απονεμÞθηκε. Σας παρακαλþ, μη πÜρετε λÜθος την οικειοθελÞ παραßτησÞ μου". Η ΣουηδικÞ Ακαδημßα ανακοßνωσε: "ΑυτÞ η Üρνηση, φυσικÜ, σε καμμßα περßπτωση δεν αλλÜζει την εγκυρüτητα του βραβεßου. Ωστüσο, μÝνει μüνο ν' ανακοινþσουμε με λýπη üτι η απονομÞ του βραβεßου δε μπορεß να πραγματοποιηθεß". Σýμφωνα με τον Yevgenii Pasternak: "Δε μποροýσα να αναγνωρßσω τον πατÝρα μου üταν τον εßδα κεßνο το βρÜδυ. Χλωμü, Üψυχο πρüσωπο, κουρασμÝνα πονεμÝνα μÜτια και μιλþντας μüνο για το ßδιο πρÜγμα: Τþρα üλα δεν Ýχουν σημασßα, αρνÞθηκα το βραβεßο". ΠαρÜ την απüφασÞ του ν' αρνηθεß το βραβεßο, η ¸νωση Σοβιετικþν ΣυγγραφÝων συνÝχισε να δαιμονοποιεß τον ΠαστερνÜκ στον κρατικü Τýπο. ΕπιπλÝον, απειλÞθηκε τουλÜχιστον με επßσημη εξορßα στη Δýση. Σε απÜντηση, ο ΠαστερνÜκ Ýγραψε απευθεßας στον σοβιετικü πρωθυπουργü Νικßτα Χρουστσüφ:

   "Απευθýνομαι σε σας προσωπικÜ, στη Κ.Ε. του ΚΚΣΣ και στη σοβιετικÞ κυβÝρνηση. Απü την ομιλßα του συντρüφου ΣεμιχÜστνι μαθαßνω üτι η κυβÝρνηση «δεν θα Ýβαζε κανÝνα εμπüδιο στο δρüμο της αποχþρησÞς μου απü την ΕΣΣΔ». Για μÝνα αυτü εßναι αδýνατο. Εßμαι δεμÝνος με τη Ρωσßα απü τη γÝννησÞ μου, απü τη ζωÞ και τη δουλειÜ μου. Δεν μπορþ να διανοηθþ το πεπρωμÝνο μου χωριστÜ απü τη Ρωσßα Þ Ýξω απü αυτÞν. ¼ποια και αν Þταν τα λÜθη Þ οι αποτυχßες μου, δεν μποροýσα να φανταστþ üτι θα βρισκüμουν στο επßκεντρο μιας τÝτοιας πολιτικÞς εκστρατεßας üπως αυτÞ που Ýχει αναπτυχθεß γýρω απü το üνομÜ μου στη Δýση. Μüλις το πληροφορÞθηκα, ενημÝρωσα τη ΣουηδικÞ Ακαδημßα για την οικειοθελÞ παραßτησÞ μου απü το βραβεßο Νüμπελ. " αναχþρηση πÝρα απü τα σýνορα της χþρας μου θα ισοδυναμοýσε για μÝνα με θÜνατο και, ως εκ τοýτου, σας ζητþ να μην πÜρετε μαζß μου αυτü το ακραßο μÝτρο. Με το χÝρι στην καρδιÜ, μπορþ να πω üτι Ýχω κÜνει κÜτι για τη σοβιετικÞ λογοτεχνßα, και μπορεß ακüμα να εßμαι χρÞσιμος σε αυτü".

     Στο Η βελανιδιÜ κι ο μüσχος, ο Σολζενßτσιν τον επÝκρινε Ýντονα, για την Üρνηση του βραβεßου Νüμπελ και για την αποστολÞ μιας τÝτοιας επιστολÞς στον Χρουστσüφ. Στα δικÜ της απομνημονεýματα, η Ιβßνσκαγια κατηγορεß τον εαυτü της üτι πιÝζει τον εραστÞ της να πÜρει και τις 2 αποφÜσεις. Σýμφωνα με τον Yevgenii Pasternak: "Κατηγüρησε πιüτερο τον εαυτü της πικρÜ επειδÞ Ýπεισε τον Pasternak να αρνηθεß το βραβεßο. ΜετÜ απü üλα üσα εßχαν συμβεß, ανοιχτÝς σκιÝς, φßλους που απομακρýνονταν, την αυτοκτονικÞ κατÜστασÞ του κεßνη την εποχÞ, μπορεß κανεßς να... τη κατÜλαβει: η μνÞμη των στρατοπÝδων του ΣτÜλιν Þτανε πολý νωπÞ και προσπÜθησε να τον προστατÝψει".



     Στις 31 Οκτþβρη 1958, η ¸νωση Σοβιετικþν ΣυγγραφÝων διεξÞγαγε δßκη κεκλεισμÝνων των θυρþν. Σýμφωνα με τα πρακτικÜ της συνÜντησης, ο ΠαστερνÜκ καταγγÝλθηκε ως εσωτερικüς εμιγκρÝς και φασßστας πεμπτοφαλαγγßτης. Στη συνÝχεια, οι παρευρισκüμενοι ανακοßνωσαν üτι εßχε αποβληθεß απü την ¸νωση. ΥπÝγραψαν επßσης αßτηση προς το Πολιτικü Γραφεßο, απαιτþντας να του αφαιρεθεß η σοβιετικÞ υπηκοüτητα και να εξοριστεß στον καπιταλιστικü του παρÜδεισο. Σýμφωνα με τον Yevgenii Pasternak, ωστüσο, ο συγγραφÝας Konstantin Paustovsky αρνÞθηκε να παραστεß στη συνÜντηση. Ο Yevgeny Yevtushenko παρευρÝθηκε, αλλÜ αποχþρησε με αηδßα. Σýμφωνα με τον Yevgenii επßσης, ο πατÝρας του θα 'χε εξοριστεß αν δεν Þταν ο πρωθυπουργüς της Ινδßας Jawaharlal Nehru, που τηλεφþνησε στον Χρουστσüφ κι απεßλησε να οργανþσει επιτροπÞ για τη προστασßα του. Εßναι πιθανü üτι το βραβεßο Νüμπελ του 1958 του απÝτρεψε τη φυλÜκιση λüγω του φüβου του σοβιετικοý κρÜτους για διεθνεßς διαμαρτυρßες. Ο Yevgenii Pasternak πιστεýει, ωστüσο, üτι η επακüλουθη δßωξη αποδυνÜμωσε θανÜσιμα την υγεßα του πατÝρα του. Εν τω μεταξý, ο Bill Mauldin παρÞγαγε εκδοτικÞ γελοιογραφßα για τον Pasternak που κÝρδισε το Βραβεßο Pulitzer, το 1959. Η γελοιογραφßα τον απεικονßζει ως τρüφιμο του γκουλÜγκ να χωρßζει δÝντρα στο χιüνι, λÝγοντας σε Üλλο κρατοýμενο: Εγþ κÝρδισα το βραβεßο Νüμπελ Λογοτεχνßας. Ποιο Þταν εσÜς το ÝγκλημÜ σας;
     Η μετα-ΖιβÜγκο ποßησÞ του διερευνÜ τα παγκüσμια ερωτÞματα της αγÜπης, της αθανασßας και της συμφιλßωσης με τον Θεü. ¸γραψε το τελευταßο ολοκληρωμÝνο βιβλßο του, ¼ταν καθαρßζει ο καιρüς, το 1959. Σýμφωνα με την Ivinskaya, συνÝχισε να τηρεß το καθημερινü του πρüγραμμα γραφÞς ακüμη και στη διÜρκεια της διαμÜχης για το Zhivago. ΣυνÝχισε επßσης να μεταφρÜζει τα γραπτÜ του Juliusz Słowacki και του Pedro Calderón de la Barca. Στο Ýργο του για τον Καλντερüν, Ýλαβε τη διακριτικÞ υποστÞριξη του ΝικολÜι ΜιχαÀλοβιτς Λιουμπßμοφ, ανþτερου στελÝχους του λογοτεχνικοý μηχανισμοý του Κüμματος. Η Ivinskaya τονε περιγρÜφει ως "¸ξυπνο και φωτισμÝνο Üτομο που καταλÜβαινε πολý καλÜ üτι üλη η λασπολογßα κι η αναταραχÞ για το μυθιστüρημα θα ξεχαστοýν, αλλÜ üτι θα υπÞρχε πÜντα Pasternak". Σ' επιστολÞ προς τις αδελφÝς του στην Οξφüρδη, ο ΠÜστερνακ ισχυρßστηκε üτι ολοκλÞρωσε τη μετÜφραση ενüς απü τα Ýργα του Καλντερüν σε λιγüτερο απü μßα εβδομÜδα.


ΛογοτεχνικÞ Γελοιογραφßα: "Εγþ κÝρδισα Νüμπελ, ποιü το ÝγκλημÜ σας"

     Στη διÜρκεια του καλοκαιριοý του 1959, Üρχισε να γρÜφει τη ΤυφλÞ ΟμορφιÜ, 3λογßα θεατρικþν Ýργων που διαδραματßζεται πριν και μετÜ την κατÜργηση της δουλοπαροικßας απü τον ΑλÝξανδρο Β ́ στη Ρωσßα. Σε συνÝντευξη με την Olga Carlisle απü το The Paris Review, περιÝγραψε με ενθουσιασμü τη πλοκÞ και τους χαρακτÞρες του Ýργου, την ενημÝρωσε üτι, στο τÝλος της ΤυφλÞς ΟμορφιÜς, Þθελε ν' απεικονßσει "τη γÝννηση φωτισμÝνης κι εýπορης μεσαßας τÜξης, ανοιχτÞς σε δυτικÝς επιρροÝς, προοδευτικÞς, Ýξυπνης, καλλιτεχνικÞς". ¼μως αρρþστησε με καρκßνο του πνεýμονα σε τελικü στÜδιο πριν προλÜβει να ολοκληρþσει το 1ο Ýργο της 3λογßας ΤελικÜ πÝθανε στη ντÜκα του στο Peredelkino βρÜδυ 30 ΜÜη 1960. ΚÜλεσε πρþτα τους γιους και παρουσßα τους εßπε: "Ποιος θα υποφÝρει περισσüτερο εξ αιτßας του θανÜτου μου; Ποιος θα υποφÝρει περισσüτερο; Μüνο η Oliusha θα το κÜνει και δεν εßχα χρüνο να κÜνω τßποτα γι' αυτÞν. Το χειρüτερο εßναι üτι θα υποφÝρει. Τα τελευταßα λüγια του Þτανε: "Δεν μπορþ ν' ακοýσω πολý καλÜ κι υπÜρχει ομßχλη μπρος στα μÜτια μου. ΑλλÜ θα φýγει, Ýτσι δεν εßναι; Μη ξεχÜσετε να ανοßξετε το παρÜθυρο αýριο".
     ΠαρÜ το γεγονüς üτι μüνο μικρÞ ειδοποßηση εμφανßστηκε στη ΛογοτεχνικÞ Εφημερßδα, χειρüγραφες ανακοινþσεις που Ýφεραν την ημερομηνßα και την þρα της κηδεßας αναρτÞθηκαν σε üλο το σýστημα του μετρü της Μüσχας. ¸τσι χιλιÜδες θαυμαστÝς αψÞφησαν τη πολιτοφυλακÞ και την επιτÞρηση της KGB για να παρευρεθοýνε στη κηδεßα του στο Peredelkino. Πριν απü τη πολιτικÞ κηδεßα του, η Ivinskaya εßχε συνομιλßα με τον Konstantin Paustovsky. Στη συνÝχεια, παρουσßα μεγÜλου αριθμοý ξÝνων δημοσιογρÜφων, το σþμα του Pasternak μεταφÝρθηκε στο νεκροταφεßο.
     Σýμφωνα με την ßδια:

   "¢ρχισε να λÝει πüσο αυθεντικü γεγονüς Þταν η κηδεßα -Ýκφραση του τι πραγματικÜ Ýνιωθαν οι Üνθρωποι και τüσο χαρακτηριστικü της Ρωσßας που λιθοβüλησε τους προφÞτες της και θανÜτωσε τους ποιητÝς της ως θÝμα μακροχρüνιας παρÜδοσης. Σε τÝτοια στιγμÞ, συνÝχισε αγανακτισμÝνος, Þταν υποχρεωμÝνος να θυμηθεß κανεßς τη κηδεßα του Ποýσκιν και των αυλικþν του ΤσÜρου -την Üθλια υποκρισßα και τη ψεýτικη υπερηφÜνεια τους. Σκεφτεßτε πüσο πλοýσιοι εßναι, πüσους ΠαστερνÜκ Ýχουν -üσους Þταν οι Ποýσκινς στη Ρωσßα του ΤσÜρου ΝικολÜου... Δεν Ýχουν αλλÜξει πολλÜ. ΑλλÜ τι μπορεß κανεßς να περιμÝνει; Φοβοýνται...".



    Σýμφωνα πÜλι με την ßδια:

   "Η νεκρþσιμη ακολουθßα Üρχισε τþρα. ¹ταν δýσκολο για μÝνα στη κατÜστασÞ μου να καταλÜβω τι συνÝβαινε. Αργüτερα, μου εßπαν üτι ο Paustovski Þθελε να δþσει τον επικÞδειο λüγο, αλλÜ στην πραγματικüτητα Þταν ο καθηγητÞς Asmus που μßλησε. Φορþντας Ýνα ανοιχτüχρωμο κοστοýμι και μια φωτεινÞ γραβÜτα, Þταν ντυμÝνος περισσüτερο για κÜποια εορταστικÞ περßσταση παρÜ για μια κηδεßα. «ΠÝθανε Ýνας συγγραφÝας», Üρχισε, «ο οποßος, μαζß με τον Ποýσκιν, τον ΝτοστογιÝφσκι και τον Τολστüι, αποτελεß μÝρος της δüξας της ρωσικÞς λογοτεχνßας. Ακüμα κι αν δεν μποροýμε να συμφωνÞσουμε μαζß του σε üλα. Παρ' üλα αυτÜ, üλοι του χρωστÜμε ευγνωμοσýνη για το παρÜδειγμα της απαρÝγκλιτης τιμιüτητας, για την Üφθαρτη συνεßδησÞ του και για την ηρωικÞ του Üποψη για το καθÞκον του ως συγγραφÝα». Περιττü να ποýμε üτι ανÝφερε τα «λÜθη και τις αποτυχßες» του Μπüρις Λεονßντοβιτς, αλλÜ Ýσπευσε να προσθÝσει üτι, «δεν μας εμποδßζουν, ωστüσο, να αναγνωρßσουμε το γεγονüς üτι Þταν Ýνας μεγÜλος ποιητÞς». «¹ταν Ýνας πολý μετριοπαθÞς Üνθρωπος», εßπε ο ¢σμους καταλÞγοντας, «και δεν του Üρεσε οι Üνθρωποι να μιλοýν πολý γι' αυτüν, οπüτε με αυτü θα κλεßσω τη διεýθυνσÞ μου".

Προς φρßκη των συγκεντρωμÝνων στελεχþν του Κüμματος, ωστüσο, κÜποιος με νεανικÞ και βαθιÜ αγωνιþδη φωνÞ, Üρχισε ν' απαγγÝλλει το απαγορευμÝνο ποßημα του ΠαστερνÜκ ¢μλετ".

Οι γογγυσμοß υποχωροýν.
πÜνω στη σκηνÞ που μπαßνω.
Προσπαθþ, στÝκομαι στη πüρτα,
να ανακαλýψω
στον μακρινü απüηχο
τι μπορεß να επιφυλÜσσουν
τα επüμενα χρüνια.

Το νυχτερινü σκοτÜδι
με τα χßλια κιÜλια
επικεντρþνεται πÜνω μου.
ΠÜρε αυτü το ποτÞρι,
ω ΑββÜ, ΠατÝρα,
üλα εßναι δυνατÜ για ΣÝνα.

Μου αρÝσει αυτü
το πεισματÜρικο σχÝδιü Σου,
Και για να παßξω το ρüλο μου
εßμαι ικανοποιημÝνος.
ΑλλÜ Ýνα Üλλο δρÜμα
βρßσκεται σε εξÝλιξη,
Και, αυτÞ τη φορÜ,
Ω επιτρÝψτε μου να εξαιρεθþ.

ΑλλÜ το σχÝδιο δρÜσης
εßναι καθορισμÝνο,
Και το τÝλος
σφραγßζεται αμετÜκλητα.
Εßμαι μονÜχος.
¼λα γýρω μου
πνßγονται στο ψÝμμα:

Η ζωÞ δεν εßναι βüλτα
σε χωρÜφι...                      (μτφρ.: ΠÜτροκλος)

     Σýμφωνα με την Ivinskaya:

   "Σε αυτü το σημεßο, τα πρüσωπα που διηýθυναν τη διαδικασßα αποφÜσισαν üτι η τελετÞ πρÝπει να ολοκληρωθεß το συντομüτερο δυνατü και κÜποιος Üρχισε να μεταφÝρει το καπÜκι προς το φÝρετρο. Για τελευταßα φορÜ, Ýσκυψα να φιλÞσω τον Μπüρις στο μÝτωπο, τþρα εντελþς κρýο... ΑλλÜ τþρα κÜτι ασυνÞθιστο Üρχισε να συμβαßνει στο νεκροταφεßο. ΚÜποιος Þταν Ýτοιμος να βÜλει το καπÜκι στο φÝρετρο και Ýνα Üλλο Üτομο με γκρι παντελüνι... εßπε με ταραγμÝνη φωνÞ: «ΑρκετÜ, δεν χρειαζüμαστε Üλλες ομιλßες! Κλεßστε το φÝρετρο!» ΑλλÜ οι Üνθρωποι δεν θα φιμþνονταν τüσο εýκολα. ΚÜποιος με χρωματιστü πουκÜμισο με ανοιχτü λαιμü που Ýμοιαζε με εργÜτη Üρχισε να μιλÜει: «ΚοιμÞσου Þσυχα, αγαπητÝ Μπüρις Λεονßντοβιτς! Δεν γνωρßζουμε üλα τα Ýργα σας, αλλÜ σας ορκιζüμαστε αυτÞ την þρα: θα Ýρθει η μÝρα που θα τα γνωρßσουμε üλα. Δεν πιστεýουμε τßποτα κακü στο βιβλßο σας. Και τι μποροýμε να ποýμε για üλους εσÜς τους Üλλους, üλους εσÜς τους αδελφοýς συγγραφεßς που Ýχετε φÝρει τÝτοια ντροπÞ στον εαυτü σας που καμßα λÝξη δεν μπορεß να την περιγρÜψει. Αναπαýσου εν ειρÞνη, Μπüρις Λεονßντοβιτς!» Ο Üνδρας με το γκρι παντελüνι Üρπαξε Üλλους ανθρþπους που προσπÜθησαν να βγουν μπροστÜ και τους Ýσπρωξε πßσω στο πλÞθος: «Η συνÜντηση τελεßωσε, δεν θα υπÜρξουν Üλλες ομιλßες!» ¸νας ξÝνος εξÝφρασε την αγανÜκτησÞ του σε σπαστÜ ρωσικÜ: «Μπορεßτε μüνο να πεßτε üτι η συνÜντηση τελεßωσε üταν δεν θÝλουν να μιλÞσουν Üλλοι Üνθρωποι!
   "Ο Θεüς σηματοδοτεß το μονοπÜτι των εκλεκτþν με αγκÜθια και ο ΠαστερνÜκ επιλÝχθηκε και σημαδεýτηκε απü τον Θεü. Πßστευε στην αιωνιüτητα και θα ανÞκει σε αυτÞν... Αφορßσαμε τον Τολστüι, αποκηρýξαμε τον ΝτοστογιÝφσκι και τþρα αποκηρýσσουμε τον ΠαστερνÜκ. ¼,τι μας φÝρνει δüξα προσπαθοýμε να το εξορßσουμε στη Δýση. ΑλλÜ αυτü δεν μποροýμε να το επιτρÝψουμε. ΑγαπÜμε τον ΠαστερνÜκ και σεβüμαστε τον ποιητÞ... Δüξα στον ΠÜστερνακ!"

     Καθþς οι θεατÝς ζητωκραýγαζαν, οι καμπÜνες της εκκλησßας της Μεταμüρφωσης του ΣωτÞρος του Peredelkino Üρχισαν να χτυποýν. ΓραπτÝς προσευχÝς για τους νεκροýς τοποθετÞθηκαν στη συνÝχεια στο μÝτωπο του ΠαστερνÜκ και το φÝρετρο Ýκλεισε και θÜφτηκε. Ο τÜφος του θα γινüτανε σημαντικü ιερü για τα μÝλη του σοβιετικοý κινÞματος αντιφρονοýντων. ΜετÜ το θÜνατü του, η Ivinskaya συνελÞφθη 2η φορÜ, με τη κüρη της, Irina Emelyanova. Κι οι δýο κατηγορÞθηκαν üτι Þταν σýνδεσμος του ΠαστερνÜκ με δυτικοýς εκδüτες κι üτι εμπορεýονταν σκληρü νüμισμα για τον  ΖιβÜγκο. ¼λες οι επιστολÝς του προς την Ιβßνσκαγια, καθþς και πολλÜ Üλλα χειρüγραφα κι Ýγγραφα, κατασχÝθηκαν απü τη KGB, τους απελευθÝρωσε Þσυχα, την Ιρßνα μετÜ απü Ýνα χρüνο, το 1962 και την ¼λγα το 1964. ΜÝχρι κεßνη τη στιγμÞ, εßχε εκτßσει 4 χρüνια απü 8ετÞ ποινÞ, σε αντßποινα για το ρüλο της στη δημοσßευση του Doctor Zhivago. Το 1978, τα απομνημονεýματÜ της μεταφÝρθηκαν λαθραßα στο εξωτερικü και δημοσιεýθηκαν στο Παρßσι. Η αγγλικÞ μετÜφραση απü τον Max Hayward δημοσιεýθηκε την ßδια χρονιÜ με τον τßτλο A Captive of Time: My Years with Pasternak.
     Η Ivinskaya αποκαταστÜθηκε μüλις το 1988. ΜετÜ τη διÜλυση της ΣοβιετικÞς ¸νωσης, μÞνυσε για την επιστροφÞ των επιστολþν και των εγγρÜφων που κατασχÝθηκαν απü την KGB το 1961. Το Ανþτατο ΔικαστÞριο Ρωσßας τελικÜ αποφÜνθηκε εναντßον της, δηλþνοντας üτι δεν υπÞρχε απüδειξη ιδιοκτησßας κι üτι τα Ýγγραφα θα πρÝπει να παραμεßνουν στο κρατικü αρχεßο. Η Ivinskaya πÝθανε απü καρκßνο στις 8 ΣεπτÝμβρη 1995. ΔημοσιογρÜφος στο NTV συνÝκρινε το ρüλο της με αυτüν Üλλων διÜσημων μουσþν για Ρþσους ποιητÝς: "¼πως ο Ποýσκιν δεν θα Þτανε πλÞρης χωρßς την ¢ννα Κερν κι ο Yesenin δεν θα Þταν τßποτα χωρßς την Isadora, Ýτσι και ο Pasternak δεν θα Þταν τßποτε χωρßς την Ivinskaya, που Þταν η ÝμπνευσÞ του για το Dr. Zhivago". ¹ταν o τελευταßος ομιλητÞς στη νεκρþσιμη ακολουθßα
     Εν τω μεταξý, ο ΠÜστερνακ συνÝχισε να διαπομπεýεται απ' το σοβιετικü κρÜτος μÝχρι που ο ΜιχαÞλ Γκορμπατσüφ διακÞρυξε την Περεστρüικα στη διÜρκεια της 10ετßας του '80.

 * Το 1980, Ýνας αστεροειδÞς ονομÜστηκε 3508 Pasternak απü τον Pasternak.
 * Το 1988, μετÜ απü 10ετßες κυκλοφορßας στο Samizdat, ο Δρ.Zhivago δημοσιεýτηκε σε συνÝχειες στο λογοτεχνικü περιοδικü Novy Mir.
 * ΔεκÝμβρη του 1989, επετρÜπη στον Yevgenii Borisovich Pasternak να ταξιδÝψει στη Στοκχüλμη για να παραλÜβει το Βραβεßο Νüμπελ του πατÝρα του. Στη τελετÞ, ο διÜσημος τσελßστας και σοβιετικüς αντιφρονþν Mstislav Rostropovich εκτÝλεσε καντÜδα του Μπαχ προς τιμÞ του αποθανüντος συμπατριþτη του.
 * Τα Ýγγραφα της οικογÝνειας ΠαστερνÜκ φυλÜσσονται στα Αρχεßα Ιδρýματος Χοýβερ Πανεπιστημßου ΣτÜνφορντ. ΠεριÝχουν αλληλογραφßα, σχÝδια του Δρ. ΖιβÜγκο κι Üλλα γραπτÜ, φωτογραφßες κι Üλλο υλικü του ΠÜστερνακ κι Üλλων μελþν της οικογÝνειας.
 * Απü το 2003, στη διÜρκεια της 1ης προεδρßας του Βλαντιμßρ Ποýτιν, το μυθιστüρημα Doctor Zhivago εισÞλθε στο ρωσικü σχολικü πρüγραμμα σπουδþν, üπου διαβÜζεται στην 11η τÜξη της 2βÜθμιας εκπαßδευσης.
 * Τον Οκτþβρη 1984, με απüφαση δικαστηρßου, η ντÜτσα του ΠαστερνÜκ στο Peredelkino αφαιρÝθηκε απü τους συγγενεßς του συγγραφÝα και μεταφÝρθηκε στη κρατικÞ ιδιοκτησßα. 2 χρüνια μετÜ, το 1986, ιδρýθηκε το σπßτι-μουσεßο του ΠÜστερνακ (1ο σπßτι-μουσεßο στην ΕΣΣΔ).
 * Το 1990, το Ýτος της 100ης επετεßου του ποιητÞ, το Μουσεßο Pasternak Üνοιξε τις πüρτες του στη Chistopol, στο σπßτι üπου ο ποιητÞς εκδιþχθηκε στη διÜρκεια του ΜεγÜλου Πατριωτικοý ΠολÝμου (1941-43)] και στο Peredelkino, üπου Ýζησε για πολλÜ χρüνια μÝχρι το θÜνατü του. ΕπικεφαλÞς του σπιτιοý-μουσεßου του ποιητÞ εßναι η Ναταλßα ΠαστερνÜκ, η νýφη του (χÞρα του νεüτερου γιου Λεονßντ).
 * Το 2008 Üνοιξε μουσεßο στο Vsevolodo-Vilva στο σπßτι üπου Ýζησε ο εκκολαπτüμενος ποιητÞς απü το ΓενÜρη ως τον Ιοýνιο του 1916.
 * Το 2009, τη ΜÝρα της Πüλης στο Περμ, το 1ο ρωσικü μνημεßο του ΠαστερνÜκ ανεγÝρθηκε στη πλατεßα κοντÜ στο ΘÝατρο ¼περας (γλýπτρια: ¸λενα Μουνκ).



 * ΑναμνηστικÞ πλÜκα εγκαταστÜθηκε στο σπßτι üπου γεννÞθηκε ο Pasternak.
 * Σε ανÜμνηση της τριπλÞς παραμονÞς του ποιητÞ στη Τοýλα, στις 27 ΜÜη 2005 μαρμÜρινη αναμνηστικÞ πλÜκα για τον ΠÜστερνακ τοποθετÞθηκε στον τοßχο του ξενοδοχεßου Wörmann, καθþς ο ΠÜστερνακ Þτανε βραβευμÝνος με Νüμπελ κι αφιÝρωσε πολλÜ απü τα Ýργα του εκεß.
 * Στις 20 ΦλεβÜρη 2008, στο Κßεβο, αναμνηστικÞ πλÜκα τοποθετÞθηκε στο σπßτι No.9 στην οδü Lipinsky, αλλÜ 7 χρüνια μετÜ εκλÜπη απü βανδÜλους.
 * Το 2012 ανεγÝρθη μνημεßο του στο κÝντρο της περιοχÞς Muchkapsky απü τον Z. Tsereteli.
 * Το 1990, ως μÝρος της σειρÜς ΝικητÝς του βραβεßου Νüμπελ Λογοτεχνßας η ΕΣΣΔ κι η Σουηδßα εξÝδωσαν γραμματüσημα που απεικονßζουνε τον ΠαστερνÜκ.
 * Το 2015, στο πλαßσιο της σειρÜς 125η επÝτειος γÝννησης του Pasternak, 1890-1960, η Μοζαμβßκη εξÝδωσε φýλλο μινιατοýρα που τον απεικονßζει. Αν κι η Ýκδοση αυτÞ αναγνωρßστηκε απü την ταχυδρομικÞ διοßκηση της Μοζαμβßκης, η Ýκδοση δεν διατÝθηκε προς πþληση στη Μοζαμβßκη και διανεμÞθηκε μüνο στο εμπüριο νÝων εκδüσεων απü τον φιλοτελικü πρÜκτορα της Μοζαμβßκης.
 * Το 2015, στο πλαßσιο της σειρÜς "125η επÝτειος γÝννησης του Pasternak", οι Μαλδßβες εξÝδωσαν μικροσκοπικü φýλλο που απεικονßζει τον Boris Pasternak. Το ζÞτημα αναγνωρßστηκε απü τις ταχυδρομικÝς αρχÝς των Μαλδßβων, αλλÜ διανεμÞθηκε μüνο απü τον φιλοτελικü πρÜκτορα των Μαλδßβων για σκοποýς συλλογÞς.
 * Με την ευκαιρßα της 50ης επετεßου του Βραβεßου Νüμπελ του ΠαστερνÜκ, το ΠριγκιπÜτο του Μονακü εξÝδωσε γραμματüσημο στη μνÞμη του.
 * Στις 27 ΓενÜρη 2015, προς τιμÞ των 125ων γενεθλßων του ποιητÞ, τα ΡωσικÜ Ταχυδρομεßα εξÝδωσαν φÜκελο με την αρχικÞ σφραγßδα.
 * Την 1η Οκτþβρη 2015, μνημεßο για τον ΠαστερνÜκ ανεγÝρθηκε στη Chistopol.
 * Στις 10 ΦλεβÜρη 2020, πραγματοποιÞθηκε εορτασμüς της 130ης επετεßου γενεθλßων στην ¸κθεση ΕπιτευγμÜτων ΕθνικÞς Οικονομßας στη Μüσχα.
 * Στις 10 ΦλεβÜρη 2021, η Google γιüρτασε τα 131α γενÝθλιÜ του με Google Doodle. ΠαρουσιÜστηκε στη Ρωσßα, τη Σουηδßα, ορισμÝνες χþρες της ΜÝσης ΑνατολÞς κι ορισμÝνες μεσογειακÝς χþρες.
 * Μικρüς πλανÞτης (3508 Pasternak) που ανακαλýφθηκε απü τη σοβιετικÞ αστρονüμο Lyudmila Georgievna Karachkina το 1980 πÞρε το üνομÜ του.
 * Η Ρωσοαμερικανßδα τραγουδßστρια και τραγουδοποιüς Regina Spektor απαγγÝλλει στßχο απü το Black Spring, ποßημα του 1912 του Pasternak στο τραγοýδι της Apres Moi απü το Üλμπουμ της Begin to Hope.
 * Ο Ρωσο-Ολλανδüς συνθÝτης Fred Momotenko Ýγραψε συνοδευτικÞ σýνθεση στο All-Night Vigil Op 37 του Rachmaninov. βασισμÝνο στο ομþνυμο ποßημα απü το 2πτυχο Doktor Zhivago Na Strastnoy.
 * Η 1η προσαρμογÞ του Δüκτορα ΖιβÜγκο, προσαρμοσμÝνη απü τον Ρüμπερτ Μπολτ και σκηνοθετημÝνη απü τον ΝτÝιβιντ Λην, εμφανßστηκε το 1965. Στη ταινßα, που περιüδευσε σýμφωνα με τη παρÜδοση του roadshow, πρωταγωνßστησαν οι Omar Sharif, Geraldine Chaplin και Julie Christie. ΕστιÜζοντας στις πτυχÝς του ερωτικοý τριγþνου του μυθιστορÞματος, η ταινßα Ýγινε παγκüσμια υπερπαραγωγÞ, αλλÜ δεν Þταν διαθÝσιμη στη Ρωσßα μÝχρι τη περεστρüικα.
 * Το 2002, το μυθιστüρημα προσαρμüστηκε σε τηλεοπτικÞ μßνι σειρÜ. Σε σκηνοθεσßα του Giacomo Campiotti, πρωταγωνßστησαν οι Hans Matheson, Alexandra Maria Lara, Keira Knightley και Sam Neill.
 * Η ρωσικÞ τηλεοπτικÞ εκδοχÞ του 2006, σε σκηνοθεσßα Aleksandr Proshkin και με πρωταγωνιστÞ τον Oleg Menshikov ως Zhivago, θεωρεßται πιο πιστÞ στο μυθιστüρημα του Pasternak απü την ταινßα του David Lean του 1965.



     Σýμφωνα με την Olga Ivinskaya:

   "Στον ΠÜστερνακ ο παντοδýναμος θεüς της λεπτομÝρειας πÜντα, üπως φαßνεται, επαναστατοýσε ενÜντια στην ιδÝα να βγÜζει στßχους για χÜρη του Þ για να μεταφÝρει αüριστες προσωπικÝς διαθÝσεις. Αν τα «αιþνια» θÝματα επρüκειτο να αντιμετωπιστοýν για Üλλη μια φορÜ, τüτε μüνο απü Ýναν ποιητÞ με την πραγματικÞ Ýννοια της λÝξης -διαφορετικÜ δεν θα εßχε τη δýναμη του χαρακτÞρα να τα αγγßξει καθüλου. Ποßηση τüσο σφιχτÜ συσκευασμÝνη, τραγανιστÞ σαν πÜγος Þ αποσταγμÝνη σε λýση üπου κüκκοι αληθινÞς πεζογραφßας βλÜστησαν, ποßηση που η ρεαλιστικÞ λεπτομÝρεια Ýκανε γνÞσιο ξüρκι -μüνο μια τÝτοια ποßηση Þταν αποδεκτÞ απü τον ΠαστερνÜκ. ΑλλÜ üχι η ποßηση που απαιτοýνταν επιεßκεια Þ που Ýπρεπε να γßνουν παραχωρÞσεις -δηλαδÞ, το εßδος της εφÞμερης ποßησης που εßναι ιδιαßτερα κοινü σ' εποχÞ λογοτεχνικοý κομφορμισμοý. Μποροýσε να κλÜψει πÜνω απü τον μωβ-γκρι κýκλο που Ýλαμπε πÜνω απü τη βασανισμÝνη μοýσα του Μπλοκ και ποτÝ δεν παρÝλειψε να συγκινηθεß απü τη λακωνικüτητα των Ýντονων γραμμþν του Ποýσκιν, αλλÜ ομοιοκαταληξßα συνθÞματα για τη παραγωγÞ κονσερβþν κασσßτερου στη λεγüμενη ποßηση του Σουρκüφ και των ομοßων του, καθþς και τα ξεσπÜσματα για την αγÜπη στο Ýργο κεßνων των νÝων ποιητþν που αντηχοýν μüνο ο Ýνας τον Üλλο και τους κλασσικοýς -üλα αυτÜ τον Üφησαν ψυχρü Στη καλýτερη περßπτωση κι ως επß το πλεßστον αγανακτοýσε".

     Γι' αυτü, απÝφευγε τα λογοτεχνικÜ καφενεßα üπου οι νÝοι ποιητÝς τους καλοýσαν τακτικÜ να διαβÜσουν τους στßχους τους. Σýμφωνα με την Ivinskaya, Þταν κÜτι τÝτοιο που τον υποκßνησε να πει: "Ποιος ξεκßνησε την ιδÝα üτι αγαπþ τη ποßηση; Δεν αντÝχω τη ποßηση". Επßσης, σýμφωνα με την Ivinskaya: "Ο τρüπος που μποροýσαν να γρÜψουν! αναφþνησε κÜποτε -λÝγοντας αυτοß εννοοýσε τους Ρþσους κλασσικοýς. Κι αμÝσως μετÜ, διαβÜζοντας Þ, μÜλλον, ρßχνοντας ματιÜ σε κÜποιο στßχο της Εφημερßδας της Λογοτεχνßας: ΚοιτÜξτε πüσο τρομερÜ καλÜ Ýχουν μÜθει να ομοιοκαταληκτοýν! ΑλλÜ στην πραγματικüτητα δεν υπÜρχει τßποτα εκεß -θα Þτανε καλýτερα να το ποýμε σε Ýνα δελτßο ειδÞσεων. Τι σχÝση Ýχει η ποßηση με αυτü; ΛÝγοντας «αυτοß» σε αυτÞ την περßπτωση, εννοοýσε τους ποιητÝς που γρÜφουν σÞμερα".
     Απρüθυμος να συμμορφωθεß με τον σοσιαλιστικü ρεαλισμü, στρÜφηκε στη μετÜφραση για να συντηρÞσει την οικογÝνειÜ του. Σýντομα παρÞγαγε αναγνωρισμÝνες μεταφρÜσεις των Sándor Petőfi, Johann Wolfgang von Goethe, Rainer Maria Rilke, Paul Verlaine, Taras Shevchenko και Nikoloz Baratashvili. Ο Osip Mandelstam, ωστüσο, τονε προειδοποßησε κατ' ιδßαν: "Τα συλλεχθÝντα Ýργα σας θα αποτελοýνται απü 12 τüμους μεταφρÜσεων και μüνο Ýνα δικü σας Ýργο". Σ' επιστολÞ του το 1942, δÞλωσε: "Εßμαι εντελþς αντßθετος με τις σýγχρονες ιδÝες για τη μετÜφραση. Το Ýργο των Lozinski, Radlova, Marshak και Chukovski μου 'ναι ξÝνο και φαßνεται τεχνητü, Üψυχο κι αβαθÝς. Συμμερßζομαι την Üποψη του 19ου αι. για τη μετÜφραση ως λογοτεχνικÞ Üσκηση που απαιτεß διορατικüτητα υψηλüτερου εßδους απü κεßνη που παρÝχεται απü απλÞ φιλολογικÞ προσÝγγιση".
     Σýμφωνα πÜντα με την Ivinskaya, ο Pasternak πßστευε üτι δεν Þτανε πολý κυριολεκτικüς στις μεταφρÜσεις του, κÜτι που 'νιωθε üτι θα μποροýσε να μπερδÝψει το νüημα του κειμÝνου. Αντßθετα, υποστÞριξε τη παρατÞρηση κÜθε ποιÞματος απü μακρυÜ για να βυθßσει τα πραγματικÜ του βÜθη. Οι μεταφρÜσεις του για τον Σαßξπηρ (Ρωμαßος & ΙουλιÝττα, Αντþνιος & ΚλεοπÜτρα, ΟθÝλλος, ΒασιλιÜς Ερρßκος Δ' (ΜÝρος Ι) & (ΜÝρος ΙΙ), ¢μλετ, ΜÜκβεθ, ΒασιλιÜς Ληρ) παραμÝνουν βαθιÜ δημοφιλεßς στο ρωσικü κοινü λüγω των καθομιλουμÝνων, εκσυγχρονισμÝνων διαλüγων τους. Οι επικριτÝς του, ωστüσο, τον κατηγüρησαν üτι τον παστερνακßζει. Σε δοκßμιο του 1956, Ýγραψε: "Η μετÜφραση του Σαßξπηρ εßναι Ýργο που απαιτεß χρüνο και προσπÜθεια. Μüλις αναληφθεß, εßναι καλýτερο να το χωρßσετε σε τμÞματα αρκετÜ μεγÜλα þστε η εργασßα να μην εßναι μπαγιÜτικη και να ολοκληρþνετε Ýνα τμÞμα κÜθε μÝρα. Προχωρþντας Ýτσι μÝσα στο κεßμενο, ο μεταφραστÞς βρßσκει τον εαυτü του να ξαναζεß τις συνθÞκες του συγγραφÝα. ΜÝρα τη μÝρα, αναπαρÜγει τις πρÜξεις του και παρασýρεται σε μερικÜ απ' τα μυστικÜ του, üχι θεωρητικÜ, αλλÜ πρακτικÜ, απü την εμπειρßα".
     Σýμφωνα με την Ivinskaya:

   "ΚÜθε φορÜ που ο Μπüρις Λεονßντοβιτς εφοδιαζüταν με κυριολεκτικÝς εκδοχÝς των πραγμÜτων που απηχοýσαν τις δικÝς του σκÝψεις Þ συναισθÞματα, Ýκανε üλη τη διαφορÜ και δοýλευε πυρετωδþς, μετατρÝποντÜς τα σε αριστουργÞματα. ΘυμÜμαι üτι μετÝφραζε τον Paul Verlaine σε Ýκρηξη ενθουσιασμοý üπως αυτÞ -η Art poétique (Verlaine) Þτανε τελικÜ Ýκφραση των δικþν του πεποιθÞσεων για τη ποßηση".

     Ενþ κι οι δýο συνεργÜζονταν για τη μετÜφραση του ΡαμπιντρανÜθ Ταγκüρ απü τα βεγγαλικÜ στα ρωσικÜ, τη συμβοýλεψε: "1) Αναδεßξτε το θÝμα του ποιÞματος, το θÝμα του, üσο το δυνατüν σαφÝστερα. 2) σφßξτε τη ρευστÞ, μη ευρωπαúκÞ μορφÞ με ομοιοκαταληξßα εσωτερικÜ, üχι στο τÝλος των γραμμþν. 3) χρησιμοποιÞστε χαλαρÜ, ακανüνιστα μÝτρα, κυρßως 3μερÞ. Μπορεßτε να επιτρÝψετε στον εαυτü σας να χρησιμοποιÞσει συναισθÞσεις".
     Αργüτερα, ενþ συνεργαζüταν μαζß του σε μια μετÜφραση του Vítězslav Nezval, της εßπε:

   "ΧρησιμοποιÞστε τη κυριολεκτικÞ μετÜφραση μüνο για το νüημα, αλλÜ μη δανεßζεστε λÝξεις üπως Ýχουν απü αυτü: εßναι παρÜλογες κι üχι πÜντα κατανοητÝς. Μη μεταφρÜζετε τα πÜντα, μüνο ü,τι μπορεßτε να διαχειριστεßτε και με αυτü τον τρüπο προσπαθÞστε να κÜνετε τη μετÜφραση πιο ακριβÞ απü το πρωτüτυπο -απüλυτη αναγκαιüτητα στη περßπτωση τüσο συγκεχυμÝνου, πρüχειρου Ýργου".

     Σýμφωνα πÜλι με την Ivinskaya, ωστüσο, η μετÜφραση δεν Þτανε γνÞσια κλßση για τον Pasternak. Αργüτερα θυμÞθηκε:

   "Μια μÝρα κÜποιος του Ýφερε αντßτυπο βρεττανικÞς εφημερßδας που υπÞρχε διπλü αφιÝρωμα με τον τßτλο, Ο ΠαστερνÜκ κρατÜ μια θαρραλÝα σιωπÞ. ¸λεγε üτι αν ο Σαßξπηρ εßχε γρÜψει στα ρωσικÜ θα εßχε γρÜψει με τον ßδιο τρüπο που μεταφρÜστηκε απü τον ΠαστερνÜκ... Τι κρßμα, συνÝχισε το Üρθρο, που ο ΠÜστερνακ δεν δημοσßευσε παρÜ μüνο μεταφρÜσεις, γρÜφοντας το δικü του Ýργο για τον εαυτü του κι Ýνα μικρü κýκλο στενþν φßλων. -Τι εννοοýν λÝγοντας üτι η σιωπÞ μου εßναι θαρραλÝα; Σχολßασε λυπημÝνος αφοý διÜβασε üλ' αυτÜ. Εßμαι σιωπηλüς επειδÞ δεν εßμαι τυπωμÝνος".



     Ο ΠÜστερνακ Þταν επßσης συνθÝτης κι εßχε πολλÜ υποσχüμενη μουσικÞ καρριÝρα μπροστÜ του, αν εßχε επιλÝξει να την ακολουθÞσει. Προερχüταν απü μουσικÞ οικογÝνεια: η μητÝρα του Þταν πιανßστρια και μαθÞτρια του Anton Rubinstein και του Theodor Leschetizky κι οι 1ες εντυπþσεις του Þταν ν' ακοýει 3 πιÜνου στο σπßτι. Η οικογÝνεια εßχε μια ντÜτσα κοντÜ σε κεßνη που κατοικοýσε ο Alexander Scriabin. Ο ΣεργκÝι ΡαχμÜνινοφ, ο ΡÜινερ Μαρßα Ρßλκε κι ο ΛÝων Τολστüι Þταν üλοι επισκÝπτες στο σπßτι της οικογÝνειας. Ο πατÝρας του Λεονßντ Þτανε ζωγρÜφος που δημιοýργησε απü τα σημαντικüτερα πορτραßτα του ΣκριÜμπιν κι ο ΠÜστερνακ Ýγραψε πολλÜ χρüνια αργüτερα üτι παρακολοýθησε με μεγÜλο ενθουσιασμü τη δημιουργßα της Συμφωνßας αρ. 3 του ΣκριÜμπιν (Το Θεúκü Ποßημα), το 1903.
     ¢ρχισε να συνθÝτει στα 13 του. Τα υψηλÜ επιτεýγματα της μητÝρας του τον αποθÜρρυναν απü το να γßνει πιανßστας, αλλÜ -εμπνευσμÝνος απü τον Scriabin- μπÞκε στο Ωδεßο Μüσχας, αλλÜ Ýφυγε απüτομα το 1910 στα 20, να σπουδÜσει φιλοσοφßα στο ΠανεπιστÞμιο ΜÜρμπουργκ. 4 χρüνια μετÜ επÝστρεψε στη Μüσχα, Ýχοντας τελικÜ αποφασßσει για καρριÝρα στη λογοτεχνßα, δημοσιεýοντας το 1ο του βιβλßο ποιημÜτων, επηρεασμÝνο απü τον Aleksandr Blok και τους Ρþσους φουτουριστÝς, την ßδια χρονιÜ. Οι πρþιμες συνθÝσεις του δεßχνουνε τη σαφÞ επιρροÞ του Scriabin. Η μονοκßνητη ΣονÜτα για πιÜνο του 1909 δεßχνει πιο þριμη κι ατομικÞ φωνÞ. ΟνομαστικÜ σε σι ελÜσσονα, κινεßται ελεýθερα απü κλειδß σε κλειδß με συχνÝς αλλαγÝς υπογραφÞς κλειδιοý και χρωματικü παρÜφωνο στυλ που αψηφÜ την εýκολη ανÜλυση. Αν και συντÝθηκε στη διÜρκεια της θητεßας του στο Ωδεßο, η ΣονÜτα συντÝθηκε στο Rayki, περßπου 40 χιλιüμετρα βορειοανατολικÜ της Μüσχας, üπου ο Leonid Pasternak εßχε εργαστÞρι ζωγραφικÞς του και δßδασκε τους μαθητÝς του.

ΡΗΤ¢:

  Κανεßς δεν φτιÜχνει την ιστορßα οýτε τη βλÝπει να γρÜφεται, üπως δεν βλÝπει κανεßς το χορτÜρι να μεγαλþνει.

  Τι αιþνα κÜνει Ýξω;

 Αυτü που επß αιþνες Ýκαμε τον Üνθρωπο να διαφÝρει απü το κτÞνος, δεν Þταν το ρüπαλο, αλλÜ η ακαταμÜχητη δýναμη της Üοπλης αλÞθειας

  Δεν σου ζητÜνε πολλÜ. Το μüνο που θÝλουν απü σÝνα εßναι να μισεßς τα πρÜγματα που αγαπÜς και να αγαπÜς τα πρÜγματα που σιχαßνεσαι.

  Κι ακüμα πιüτερο απ' το δÝσιμο των ψυχþν τους Ýνωνε η Üβυσσος που τους χþριζε απü τον υπüλοιπο κüσμο.

  ΚÜποτε Þμουν επαναστÜτης, μα τþρα πιστεýω üτι τßποτα δε μπορεß να επιτευχθεß με βßα. ΠρÝπει να ελκüμαστε στο καλü απü καλωσýνη.

  Τι υπÝροχο να εßσαι ζωντανüς, γιατß üμως πρÝπει πÜντα να πονÜει;

  Ευτυχßα που δεν μοιρÜζεται δεν εßναι ευτυχßα.

  Η λογοτεχνßα εßναι η τÝχνη ν' ανακαλýπτεις κÜτι εξαιρετικü για τους απλοýς ανθρþπους και να το λες με απλÜ λüγια αυτü το εξαιρετικü.

  Ο Üνθρωπος γεννιÝται για να ζÞσει, üχι για να προετοιμÜζεται για να ζÞσει.

  Δεν μου αρÝσουν οι Üνθρωποι που δεν Ýχουν πÝσει Þ δεν Ýχουν σκοντÜψει ποτÝ. Τα προσüντα τους εßναι Üψυχα και δεν Ýχουν μεγÜλη αξßα. Η ζωÞ δεν τους Ýχει αποκαλýψει την ομορφιÜ της.

  ¼ταν μια μεγÜλη στιγμÞ χτυπÜ τη πüρτα της ζωÞς, συνÞθως δεν εßναι πιο δυνατÞ απü τον χτýπο της καρδιÜς, και γι' αυτü εßναι πολý εýκολο να περÜσει απαρατÞρητη.



ΕΡΓΑ:

ΠοιητικÝς συλλογÝς
Δßδυμος στα σýννεφα (1914)
ΠÜνω απü τα εμπüδια (1916)
ΘÝματα & παραλλαγÝς (1917)
Η αδελφÞ μου, η ζωÞ (1922)
Δεýτερη γÝννηση (1932)
Στα πρþτα τρÝνα (1944)
ΕπιλεγμÝνα ποιÞματα (1946)
ΠοιÞματα (1954)
¼ταν ο καιρüς καθαρßζει (1959)
Στο Ιντερλοýδιο: ΠοιÞματα 1945–1960 (1962)

Βιβλßα πεζογραφßας
ΑσφαλÞς συμπεριφορÜ (1931)
Το τελευταßο καλοκαßρι (1934)
ΠαιδικÞ ηλικßα (1941)
ΕπιλεγμÝνα γραπτÜ (1949)
¢παντα (1945)
Ο ΦÜουστ, Γκαßτε (1952)
Δοκßμιο στην Αυτοβιογραφßα (1956)
Δüκτωρ ΖιβÜγκο (1957)



========================


       Ως Τον ΠυρÞνα
   (αποσπ.)

Θα 'ταν υπÝροχο να Þμουν ικανüς
Ýστω με τα σημÜδια του λÜθους
να Ýγραφα μüνον οχτþ σειρÝς
για τις ιδιüτητες του πÜθους.

Για τις παρανομßες, τις αμαρτßες,
τις κοýρσες, το κυνηγητü,
για την απρÝπεια στη βιασýνη
και της πληγÞς το βογκητü.


¹χο θα Ýβαζα στους νüμους των παθþν
με τις χορδÝς των αισθημÜτων,
με τη λαφριÜ ανÜσα μου
των πελÜγων και ποιημÜτων


Θα χÜραζα τους στßχους σαν τον κÞπο
με τις σειρÝς οπωροφüρα δÝντρα
κι οι φλαμουριÝς θ' ανθοýσαν στη σειρÜ
σε φÜλαγγα κατ' Üντρα.


Στους στßχους Θα 'φερνα πνοÞ των λουλουδιþν,
με χρþματα της χþρας,
το θÝρισμα του χüρτου, το σπαθüχορτο
και το μπουμπουνητü της μπüρας.


¢λλοτε Ýτσι ο ΣοπÝν μας Ýδωσε
τα ζωντανÜ τα μÜτια
νεκροταφεßων, πÜρκων και λιμνþν
στα μουσικÜ κομμÜτια.


ΠετυχημÝνου θρßαμβου
παιχνßδι και ο πüνος
του κüσμου παρηγορητÞς
γιατρüς μüνον ο χρüνος...

Αλληλογραφßα Των 3: Ρßλκε, ΤσβετÜγιεβα, ΠαστερνÜκ

         ΕισαγωγÞ

     Αυτü το Üρθρο καταπιÜνεται με λογοτεχνικü φαινüμενο εξαιρετικÞς Ýντασης και τραγικüτητας. Η αλληλογραφßα 3 ευρωπαßων ποιητþν -που διακüπτεται με το θÜνατο του γηραιüτερου, του ΡÜινερ Μαρßα Ρßλκε- διÞρκεσε πÜνω απü 4 μÞνες το 1926. Σ' αυτÞ συμπυκνþνεται και διαθλÜται üπως σε κοßλο κÜτοπτρο η πολýχρονη αλληλογραφßα των 2 Üλλων, της Μαρßνα ΤσβετÜγιεβα και του Μπüρις ΠαστερνÜκ, που το κýριο μÝρος της δεν επιτρεπüταν να εκδοθεß πριν τον 21ο αι.
     Η δημοσßευση της αλληλογραφßας Ρßλκε-ΤσβετÜγιεβα-ΠαστερνÜκ οφεßλεται στο εξÞς: ΓενÜρη του 1977 Ýγtνε γνωστü πως οι επιστολÝς της ΤσβετÜγιεβα προς τον Ρßλκε βρßσκονταν στο τμÞμα των χειρογρÜφων της ΕλβετικÞς ΕθνικÞς ΒιβλιοθÞκης κι üτι εlχε λÞξει η 50ετÞς απαγüρευση γtα τη δημοσßευσÞ τους. Σýντομα κυκλοφüρησαν οι επιστολÝς στον τüμο 41, τεýχος 1Ο, του περιοδικοý Zeitscschrßft fur slavische Phßlologie. Δεν Þταν μüνο σοβαρÞ παρÜβαση απÝναντι στην επιθυμßα της ΤσβετÜγιεβα, αλλÜ -πρÜγμα σοβαρüτερο- βεβÞλωση του περιεχομÝνου αυτÞς της αλληλογραφßας.
     Η Μαρßνα εßχε δηλþσει επανειλημμÝνα πως αυτÞ η αλληλογραφßα μποροýσε κι þφειλε
να εκδοθεß εξ ολοκλÞρου ýστερα απü 50 χρüνια.

Γεγονüτα στο 1926:

 * Στις 12 ΜÜη, ακοýγεται 1η φορÜ η Συμφωνßα Αριθ. 1 σε Φα ελÜσσονα του Σοστακüβιτς, σε εκτÝλεση της ΦιλαρμονικÞς του ΛÝνινγκραντ. Ο συνθÝτης ε(ναι 19 ετþν.
 * Στις 10 Ιουνßου, ο γηραιüς Καταλανüς αρχιτÝκτων Αντüνι Γκαουντß, στον καθημερινü δρüμο του απü την οικοδομÞ του Καθεδρικοý Ναοý της ΣαγρÜδα Φαμßλια προς μßα εκκλησßα στην ßδια γειτονιÜ της Βαρκελþνης, üπου πηγαßνει για τον εσπερινü, τραυματ(ζεται απü τραμ, μÝνει πεσμÝνος κι αβοÞθητος στο δρüμο (γιατß κανεßς δεν τονε γνωρßζει) και πεθαßνει.
 * Στις 6 Αυγοýστου, η ΓκÝρτρουντ ºvτερλι, Αμερικανßδα 19 ετþν, κολυμπÜ απü το Καπ Γκρι-Νε της Γαλλßaς στο ΚινγκσντÜουν της Αγγλßας σε 14 þρες και 31 λεπτÜ. Εßναι η 1η γυναßκα που διασχßζει κολυμπþντας τη ΜÜγχη κι η 1η που λαμβÜνει μÝρος σε μεßζον αγþνισμα για να καταρρßψει το ρεκüρ Üνδρα.
 * Στις 23 Αυγοýστου, το εßδωλο του κινηματογρÜφου Ροντüλφο Βαλεντßνο πεθαßνει απü ενδοκαρδßτιδα και σηψαιμßα σε νοσοκομεßο της ΝÝας Υüρκης.
 * Στις 3 ΣεπτÝμβρη, εγκαινιÜζεται στο Βερολßνο ατσÜλινος πýργος ραδιοφωνßας (Funkturm) ýψους 138 μÝτρων, με εστιατüριο και βερÜντα με πανοραμικÞ θÝα.
 * Στις 6 ΔεκÝμβρη ο ΒÜλτερ ΜπÝνyιαμιν φτÜνει στη Μüσχα και παραμÝνει εκεß δýο μÞνες, χωρßς να συναντÞσει τον τριανταεξÜχρονο Μπüρις ΠαστερνÜκ.

  ΜερικÜ βιβλßα: Ο αγþν μου 2 τüμος, Χßτλερ, ΛευκÜ κτßρια, Χαρτ ΚρÝιν, Γουßνι Που, Α. Α. Μιλνς, Η 3η φÜμπρικα Βßκτωρ Σκλüφσκι, Ο παριζιÜνος χωρικüς Λουß, Αραγκüν, Το φτερωτü ερπετü Ντ. Χ. Λþρενς, Ο Þλιος ανατÝλλει ξανÜ, ΧεμινyουÝι, Ο φüνος του Ρüτζερ Αúκρüιντ, ¢γκαθα Κρßστι, Οι επτÜ στυλοβÜτες της σοφßας Τ. Ε. Λþρενς.

  ΜερικÝς ταινßες: Μετρ6πολις, Φριτς Λανγκ, Η μÜνα, ΒζÝβολοντ Πουντüβκιν, ΝανÜ, Ζαν ΡενουÜρ, Beau Geste (Γενναιοδωρßα), ΕρμπÝρ Μπρενüν.

     Ο ΠαστερνÜκ Ýχει να δει τη ΤσβετÜγιεβα 4 χρüνια. Απü το 1922, üταν εκεßνη Ýφυγε απü τη Ρωσßα, ο Ýνας θεωρεß τον Üλλο τον πιο αγαπημÝνο του συνομιλητÞ κι ο ΠαστερνÜκ, αναγνωρßζοντας σιωπηλÜ τη ΤσβετÜγιεβα ως τη καλýτερη ποιÞτρια, τη καθιστÜ τον 1ο αναγνþστη του. ΑυτÞ που εßναι τüτε 34 ετþν, ζει μες στη μιζÝρια με τον Üνδρα της και τα 2 της παιδιÜ στο Παρßσι. Ο Ρßλκε, που εßναι 51 ετþν, πεθαßνει απü λευχαιμßα σε σανατüριο της Ελβετßας.
     Η αλληλογραφßα των 3 εßναι πορτραßτο του ιεροý παραληρÞματος για τη τÝχνη. Οι συμμετÝχοντες εßναι 3: Ýνας θεüς και δýο λÜτρεις του, που επßσης λατρεýουν ο Ýνας τον Üλλο (και που εμεßς, διαβÜζοντας τα γρÜμματÜ τους, ξÝρουμε πως στο μÝλλον θα γßνουνε θεοß). ¸να ζευγÜρι νÝων Ρþσων ποιητþν που Ýχουν ανταλλÜξει επß χρüνια φλογερÜ γρÜμματα για τη δουλειÜ και τη ζωÞ aρχßζουν να αλληλογραφοýν με Ýναν μεγÜλο Γερμανü ποιητÞ που εßναι και για τους δýο η ενσÜρκωση της ποßησης. Αυτü το τρßγωνο ερωτικþν γραμμÜτων -γιατß τÝτοιο εßναι- συνιστÜ ασýγκριτη δραματοποßηση της φλüγας για τη ποßηση και για τη πνευματικÞ ζωÞ. Απεικοvßζουν τÝτοια σφαßρα ανεξÝλεγκτου συναισθÞματος κι αγνÞς φιλοδοξßας, που θα Þταν λÜθος μας να τα απορρßψουμε ως ρομαντικÜ.
    Οι παρατιθÝμενες επιστολÝς χpοvολογοýμενες απ' τα τÝλη του 1925 ως τις αρχÝς του 1926, αποτελοýv εßδος προλüγου πριν τηv Ýναρξη της δρÜσης και προσδιορßζουνε τις αμοιβαßες σχÝσεις μεταξý τωv πρωταγωνιστþν. ΑφορμÞ για τηv αλληλογραφßα των 3 Þτανε το ευχητÞριο γρÜμμα τοv Λεονßvτ ΠÜστερνακ προς τον ΡÜινερ Μαpßα Ρßλκε, που εßχε δει τελεvταßα φοpÜ το 1910. Οι 1ες φρÜσεις του γρÜμματος εßναι γραμμÝνες στα γερμανικÜ, ýστερα εßχε σvνεχßσει στα ρωσικÜ.

1η επιστολÞ: Λεονßντ ΠαστερνÜκ προς ΡÜινερ Μαρßα Ρßλκε:

                                      Βεpολßνο, 8.12.1925

Αξιüτιμε κι αyαπητÝ κýριε ΡÜινερ Μαρßα Ρßλκε!

     Πραγματικü δεν εßναι üνειρο που εγþ, που τ' üνομÜ μου -Λεονßντ Οσ{ποβιτς ΠαστερνÜκ- πιθανüτατα θα θυμÜστε, επιτρÝπω στον εαυτü μου την ευχαρßστηση ν' αyκαλιüσω, τον αγαπητü, παλιü μου σýντροφο στην αλληλοyραφßα -και σÞμερα διÜσημο σ' ολüκληρη την Ευρþπη- και να σας ευχηθþ θερμÜ για τη 50Þ επÝτειο των γενεθλßων σας!
     ΘυμÜστε ακüμη, αγαπημÝνε μου ποιητÞ, τη ρωσικÞ γλþσσα που μου γρÜφατε; Αν ναι, τüτε θα συνεχßσω στα ρωσικÜ. ΘυμÜστε ακüμη την παλιÜ, μαγευτικÞ Μüσχα, που τþρα Ýγινε θρýλος, Ýγινε παραμýθι; Τον Τολστüι, το σπßτι του, τη ΓιÜσναγια ΠαλιÜνα; ΘυμÜστε ακüμη κεßνη τη παρÜξενη, ζεστÞ, σκοτεινÞ νýχτα στη Ρþμη, στο σπßτι που γειτüνευε με τη βßλα ΜποργκÝζε και μεταξý Üλλων, τη συζÞτησÞ μας γýρω απü την ΑφÞγηση της εκστpατεßας του ºγκορ; ΘυμÜστε τη τελευταßα τυχαßα συνÜντησÞ μας στο διÜδρομο ενüς ελβετικοý βαγονιοý, ενþ αποκÜτω μας κυλοýσαν τα αφρισμÝνα νερÜ ενüς ορμητικοý, βουνισιου χειμÜρρου; ΑυτÞ Þταν η τελευταßα μας συνÜντηση...
     Απü τüτε κýλησε πολý νερü κÜτω απü τις γÝφυρες και παντοý συνÝβησαν πρÜγματα πρωτοφανÞ στην ιστορßα, μας επηρÝασαν üλους, ιδßως εμÜς...
Στην εποχÞ της ΕπανÜστασÞς μας, αποκομμÝνοι απü την Ευρþπη και τον πολιτισμÝνο κüσμο, μες στις εφιαλτικÝς συνθÞκες της ζωÞς μας στη Ρωσßα, εμεßς -εγþ κι η οικογÝνειÜ μου, εννοþ- θρηνÞσαμε ειλικρινÜ το θÜνατü σας, που ακοýσαμε διÜφορες φÞμες!... ¢ρα, σýμφωνα με τη ρωσικÞ λαúκÞ δοξασßα, αγαπημÝνε μου εορτÜζοντα, θα ζÞσετε πολλÜ, πολλÜ χρüνια. Καταλαβαßνετε λοιπüν την ολüψυχη χαρÜ μου, καθþς, ενþ εßμαι εδþ, κοντÜ
σας (Ýστω κι αν δεν ξÝρω ποý ακριβþς βρßσκεστε και ποια εßναι η διεýθυνσÞ σας), μπορþ να σας στεßλω τους εγκÜρδιους χαιρετισμοýς μου και να ευχηθþ χρüνια πολλÜ, χρüνια πολλÜ στον διÜσημο ποιητÞ!
     Αν ξÝρατε πüσο αγαποýν τα παιδιÜ μου κÜθε στροφÞ, κÜθε στ(χο σας! Ιδιαßτερα ο μεγαλýτερος γιος μου, ο Μπορßς, γνωστüς και τιμημÝνος στη Ρωσßα νεαρüς ποιητÞς, εßναι ο πλÝον Ýνθερμος θαυμαστÞς σας, σας εκτιμÜ απεριüριστα κι ειλικρινÜ, εßναι, θα μποροýσα να πω, μαθητÞς σας κι απü τους πρþτους προπαγανδιστÝς του Ýργου σας, üταν εσεßς Þσασταν ακüμη Üγνωστος στη Ρωσßα. Πüσο χαρÞκαμε üταν, φτÜνοντας στο εξωτερικü, μÜθαμε üτι, δüξα τω Θεþ, εßστε σþος κι αβλαβÞς κι οι δημιουργικÝς σας δυνÜμεις βρßσκονται στο απüγειü τους. Ποý μÝνετε τþρα, πþς εßναι η σýζυγüς σας; Απü το 1921, üταν καταφÝραμε να φýγουμε νüμιμα στο εξωτερικü, εγþ με τη σýζυγο και τις κüρες μου μετακομßσαμε
στο Βερολßνο, üπου οι κüρες μου ολοκληρþνουν τη πανεπιστημιακÞ παιδεßα τους ενþ εγþ δουλεýω, ζωγραφßζοντας κυρßως πορτραßτα. Οι δυο γιοι μου Ýμειναν στη Μüσχα. Αν ποτÝ βρεθεßτε στο Βερολßνο, για üνομα του Θεοý, ειδοποιÞστε με, πολý θα Þθελα, üσο ακüμη ζω, να φτιÜξω το πορτραßτο σας.
     Και πÜλι σας εýχομαι χρüνια πολλÜ και να δεßτε τη φÞμη σας να μεγαλþνει. Ο θεüς μαζß σας! Τους ειλικρινεßς χαιρετισμοýς μου στη χαριτωμÝνη σýζυγü σας, καθþς και τα ολüψυχα συγχαρητÞριÜ μου. Σας εýχομαι ü,τι καλýτερο!
Δικüς σας, με αγÜπη
Λ. Γ1ΑΣΤΕΡΝΑΚ
Υ. Γ. Καθþς δεν ξÝρω τη διεýθυνσÞ σας, στÝλνω το γρÜμμα στις Εκδüσεις Insel με τη παρÜκληση να σας διαβιβαστεß.

2η επιστολÞ: Ρßλκε προς Λεονßντ ΠÜστερνÜκ

                    Val-Monc par Glion sur Terriιec (Vaud), Suisse, 14 3 1926

Φßλτατε Λεονßντ Οσßποβιτς ΠαστερνÜκ!
     ¼χι, δεν μπορþ να σας γρÜψω στα ρωσικÜ, διÜβασα üμως το γρÜμμα σας ... αλλÜ ακüμα κι αν δεν μποροýσα πλÝον να διαβÜσω ρωσικÜ (μπορþ ακüμη αρκετÜ καλÜ, μüνο που δυστυχþς σπÜνια Ýχω την ευκαιρßα, ακüμα κι αν δεν μποροýσα καθüλου, η χαρÜ και η μεγÜλη Ýκπληξη να διαβÜσω εσÜς, πολüτιμε και ακριβÝ μου φßλε, θα μου επανÝφερε σε μια σnγμÞ üλες μου τις γνþσεις: αυτü το ωραßο γρÜμμα θα το καταλÜβαινα σε κÜθε περßσταση και σε κÜθε γλþσσα. Και τþρα θÝλω κατ' αρχÜς να σας διαβεβαιþσω πως η δικÞ σας γλþσσα κι üλα üσα Ýχουνε σχÝση με τη παλιÜ Ρωσßα, το αξÝχαστο, οικεßο Skaska (παραμýθι) κι üλα üσα μου θυμßζετε με το γρÜμμα σας παραμÝνουνε για μÝνα πολýτιμα κι ιερÜ, ενσωματωμÝνα για πÜντα μÝσα στα θεμÝλια της ζωÞς μου! Ναι, αναγκαστÞκαμε να υποστοýμε πολλÝς αλλαγÝς, προπÜντων η χþρα σας: αλλÜ ακüμα κι αν δεν ζÞσουμε για να δοýμε την ανÜστασÞ της, η βαθειÜ, η αληθινÞ Ρωσßα που πÜντα επιβιþνει Ýχει αποσυρθεß στις κρυφÝς της ρßζες, üπως ε(χε κÜνει παλιÜ κÜτω απü το ζυγü των ΤατÜρων.
     Ποιος μπορεß να αμφιβÜλλει üτι βρ(σκεται εκε( και, μÝσα στο σκοτÜδι της, αθÝατη απü τα ßδια της τα παιδιÜ, αργÜ, με κεßνη την ιερÞ της βραδýτητα, ανασυγκροτεßται για Ýνα πιθανþς πολý απþτερο μÝλλον! Η ßδια σας η εξορßα, η εξορßα τüσο πολλþν απü τους πιο πιστοýς της, τρÝφει αυτÞ τη κατÜ κÜποιον τρüπο υπüγεια προετοιμασßα: διüτι üπως η αληθινÞ Ρωσßα Ýχει κρυφτεß κÜτω απü τη γη, μες στη γη, Ýτσι κι üλοι σεις Ýχετε απλþς απομακρυνθεß για να μεßνετε mστοß στη προσωρινÞ της αποχþρηση. 
     Με πüση δýναμη και πüση συγκßνηση, αγαπητÝ Λεονßντ, το 'νιωσα αυτü πÝρσι στο Παρßσι: εκεß ξαναβρÞκα παλιοýς Ρþσους φιλους και γνþρισα καινοýργιους κι η πρüσφατη δüξα του γιου σας Μπορßς με Üγγιξε απü πολλÝς πλευρÝς. Και χρονικÜ επßσης τα ποιÞματÜ του Þταν το τελευταßο που προσπÜθησα να διαβÜσω εκεß: τα δικÜ του πολý ωραßα ποιÞματα (σε μικρÞ ανθολογßα του ΙλιÜ ¸ρενμπουργκ, που δυστυχþς τη χÜρισα ýστερα στη ρωσßδα χορεýτρια Μßλα Σιροýλ- δυστυχþς: γιατß απü τüτε αρκετÝς φορÝς θÝλησα να τα ξαναδιαβÜσω). Και τþρα με συγκινεß να ξÝρω πως üχι μüνο κεßνος, ο Þδη αναγνωρισμÝνος ποιητÞς νÝας γενιÜς, δεν Ýχει πÜψει να με θυμÜται και να επικοινωνεß με το Ýργο μου, αλλÜ και πως για üλους τους δικοýς σας η ýπαρξÞ μου Ýχει παραμεßνει αντικεßμενο αγÜπης και συμπÜθειας, πως εσεßς, αγαπητÝ φßλε, επιτρÝψατε να ευδοκιμÞσει και να μεγαλþσει στους δικοýς σας η θýμηση κι η αγÜπη σας για μÝνα, πολλαπλασιÜζοντας Ýτσι επ' Üπειρον αγαθü που μου ε{ναι πÜντα πολýτιμο.
     Το üτι γνωρßζω πως ζεßτε κι εργÜζεστε σε σχετικÜ φυσιολογικÞ κατÜσταση, Ýχοντας γýρω σας μÝρος απü την οικογÝνειÜ σας, εßναι για μÝνα κÜτι πολý ευχÜριστο! Κι üσο κι αν εßμαι προκατειλημμÝνος ως προς το να ζωγραφßζουν το πορτραßτο μου, üταν το επιτρÝψει η απüσταση κι ιδωθοýμε ξανÜ, θα 'μαι περÞφανος να πÜρω ταπεινÞ θÝση στη σειρÜ των μοντÝλων σας. ΑλλÜ πολý πιθανüτερο εßvαι να συναντÞσετε
σεις τη ΚλÜρα Ρßλκε, που μÝνει πÜντα στη Γερμαvßα, κοντÜ στη ΒρÝμη Þ μαζ{ με τη κüρη μας, που ζει παντρεμμÝνη με κτηματßα στη Σαξονßα και που με την Üφιξη μιας δικÞς της κüρης -εßναι Þδη πÜνω απü δýο χρüνια- μ' Ýχει κÜνει παπποý!
     Γνωρßζετε üτι πριν απü τον πüλεμο, το Παρßσι εßχε γßνει σιγÜ-σιγÜ μüνιμος τüπος διαμονÞς μου. ¼ταν Üρχισε η συμφορÜ του
μεγÜλου πολÝμου, το 1914, βρÝθηκα τυχαßα στο Μüναχο κι εκεß περßμενα να περÜσουv τα φοβερÜ, ατÝλειωτα και σχεδüν θανατηφüρα χρüνια. Το 1919 μετακüμισα στην Ελβετßα, üπου πλÝον μÝνω στο υπÝροχο Καντüνι του ΒαλÝ, που θυμßζει τοπßα Ισπανßας και Προβηγκßας, πÜνω απü τη ΣιÝρ, σε παλιü μικρü πýργο του 13ου αιþνα, σε απüλυτη απομüνωση, κι ασχολοýμαι με τη δουλειÜ μου και με τα τριαντÜφυλλα του μικροý μου κÞπου. Πüτε-πüτε πηγαßνω απü κεß για μερικοýς μÞνες στο Παρßσι Þ στην Ιταλßα, üταν η πολý μεγÜλη μοναξιÜ της κατοικßας μου, που τüσα πολλÜ της οφεßλω, απειλεß να γßνει αβßωτη και να μετατραπεß σε συμφορÜ. Προς το παρüν δεν βρßσκομαι στο σπßτι μου, αλλÜ, Þδη απ' το ΔεκÝμβρη σ' αυτü το σανατüριο του
Βαλ-μοv πÜνω απü το ΤεριτÝ, εξαιτßας ορισμÝνων ενοχλÞσεων της ως τþρα πÜντα σταθερÞς υγεßας μου. Γι' αυτü κι η καθυστερημÝνη μου απÜντηση. Απü εδþ δεν γρÜφω σχεδüν κανÝνα γρÜμμα.
     Τþρα üμως ελπßζω να ξεχÜσετε με αυτÝς τις σελ(δες τη καθυστÝρησÞ μου και να τη συγχωρÞσετε. Δþστε τους εγκÜρδιους χαιρετισμοýς μου σ' üλους τους δικοýς σας και δεχτεßτε τις ευχαριστßες μου κι Ýνα θερμü εναγκαλισμü.

Δικüς σας
ΡÜινερ Ρßλκε

Υ. Γ. Μüλις τþρα το χειμερινü τεýχος του Commerce, του πολý ωραßου, μεγÜλου παρισινοý περιοδικοý που το εκδßδει ο Πολ Βαλερß, δημοσßευσε πολý εντυπωσιακÜ ποιÞματα του Μπορßς Παστερvüκ στη γαλλικÞ απüδοση της ΕλÝν Ιζβüλσκι, που τη συνüντησα επßσης στο Παρßσι.

4η επιστολÞ: Μπορßς ΠαστερνÜκ προς Μαρßνα ΤσβετÜγιεβα

                          Μüσχα, 25 ΜÜρτη 1926

     ΕπιτÝλους, εßμαι μαζ( σου. ¸τσι üπως εßναι üλα ξεκÜθαρα μÝσα μου και καθþς πιστεýω στη μοßρα, θα μποροýσα να σωπÜσω, να αποδþσω τα πÜντα σ' αυτÞ, που με κÜνει να χÜνω το μυαλü μου, που δεν μου αξßζει, που παρουσιÜζεται τüσο αφοσιωμÝνη απÝναντ( μου. ΕπειδÞ üμως αυτÞ η σκÝψη περιÝχει τüσα αισθÞματα για σÝνα -αν δεν τα περιÝχει üλα- δεν μπορþ να τα βγÜλω πÝρα μαζß της. Σ' αγαπþ τüσο δυνατÜ, τüσο απüλυτα, που θα καταντÞσω Ýρμαιο αυτοý του αισθÞματος, σαν να κολυμπþ μÝσα σε θýελλα και θÝλω το αßσθημα αυτü να με ξεπλýνει, να με γυρßσει στο πλÜι, να με κρεμÜσει ανÜποδα, με σπαργανþνει, θα γiνω παιδß, το πρþτο και μοναδικü παιδß ενüς κüσμου που ξεπρüβαλε μαζß σου και μαζß μου. Οι 3
τελευταßες λÝξεις δεν μ' αρÝσουν. Για τον κüσμο θα μιλÞσουμε παρακÜτω. Ας μη τα ποýμε üλα μονομιÜς. Τüτε θα σβÞσεις και θα αντικαταστÞσεις το συ. Μα τι κÜνω που θα με δεις να κρÝμομαι στον αÝρα με το κεφÜλι κÜτω και τα πüδια ψηλÜ;
     Για 4ο βρÜδυ γυρεýω στις τσÝπες του παλτοý μου κομμÜτι απü την ομιχλþδη κι υγρÞ, τη γεμÜτη καταχνιÜ και καπνü νυχτερινÞ ΠρÜγα, με γÝφυρα εκεß μακρυÜ, πüτε ξαφνικÜ μ' εσÝνα μπρος στα μÜτια μου, πüτε παßρνοντας στη τýχη στßχο, πüτε ανασυροντας Ýναν Üλλο απü τη μνÞμη μου και με σπασμÝνη φωνÞ, τους αφιερþνω σ' αυτÞ την Üβυσσο του τραυματικοý λυρισμοý που περιÝχει την απλοχωριÜ του ΜικελÜντζελο και τη σιωπÞ του Τολστüι, κι ονομÜζεται ποßημα του τÝλους. ¸πεσε τυχαßα στα χÝρια μου, δακτυλογραφημÝνο χωρßς σημεßα στßξης. Τι Üλλο να πω, αν üχι να περιγρÜψω το τραπÝζι που πÜνω του κεßτεται;
     Μου θýμισες το Θεü μας, τον ßδιο μου τον εαυτü, τα παιδικÜ μου χρüνια, κεßνη τη χορδÞ μÝσα μου που μ' Ýκανε πÜντα να κοιτþ το μυθιστüρημα σαν εγχειρßδιο (καταλαβαßνεις τßνος πρÜγματος) και το λυρικü ποßημα σαν ετυμολογßα του αισθÞματος (αν δεν κατÜλαβες τα περß εγχειριδßου). ΕιλικρινÜ, ειλικρινÜ. ¸τσι ακριβþς, αυτü ακριβþς εßναι το νÞμα που πλÝκει τη πραγματικüτητα. Αυτü ακριβþς που κÜνει πÜντα ο Üνθρωπος και δεν το βλÝπει ποτÝ. ¸τσι θα πρÝπει να σαλεýουν τα χειλη μεγαλοφυÀας, πλÜσματος που βρßσκεται εκτüς εαυτοý. ¸τσι, Ýτσι ακριβþς, üπως στα εισαγωγικÜ μÝρη αυτοý του ποιÞματος. Με πüση συγκßvηση το διαβÜζεις! Σαν να παßζεις τραγωδßα. Τονßζεται κÜθε αναστεναγμüς, κÜθε απüχρωση. ºσως κÜτι μου ξÝφυγε, το ποßημα βρßσκεται εδþ δεξιÜ μου, μπορþ να του ρßξω ματιÜ και να το επαληθεýσω, αλλÜ δε θÝλω, εßναι εδþ ζωντανü, το θυμÜμαι απÝξω, üλες αυτÝς τις μÝρες το 'χω μπρος μου μαζß μ' üλα αυτÜ τα εmιφωvÞματα üπως "ουρανοκατÝβατη ευτυχßα μου", "αyαπημÝvη", "εκπληκτικÞ", "Μαρßνα", Þ οποιονδÞποτε Üλλο ασυναßσθητο Þχο μπορεßς, ανασηκþνοντας τα μανßκια, να βγÜλεις απü τα κατÜβαθÜ μου.
     ¸τσι επηρεÜζει και τους ανθρþπους. Αφοý τους το διαβÜσω, αφοý τους το διαβÜσω Ýτσι εγþ, ολüγυρα απλþνεται σιγαλιÜ, υποταγÞ, ατμüσφαιρα που μÝσα της αρχßζει αυτü "το κολýμπι μες στη θýελλα". Πþς γßνεται αυτü; ΜερικÝς φορÝς, με κßνηση του φρυδιοý μου. ΚÜθομαι σκυφτüς, καμπουριασμÝνος, γερασμÝνος. ΚÜθομαι και διαβÜζω, σαν να με βλÝπεις και σ' αγαπþ και θα Þθελα να μ' αγαπÜς κι εσý. ¸πειτα, üταν οι ακροατÝς αναγεννηθοýνε σýμφωνα με τα δικÜ σου μÝτρα, τη δικÞ σου σοφßα και τη δικÞ σου αψεγÜδιαστη βαθýτητα, αρκεß, με κßνηση του φρυδιοý μου και δßχως ν' αλλÜξω στÜση, να ψιθυρßσω: "Α! Τι λÝτε λοιπüν; Τι σπουδαßος Üνθρωπος, ε;", þστε η καρδιÜ μου, που ξανοßγεται τη στιγμÞ της πολυλογßας της, αλλÜ, παρ' üλες τις ακριτομυθßες, προστατεýεται απü την ßδια της τη φýση, ν' αρχßσει να βυθßζεται στα απÝραντα διαστÞματα που χÜραξες εσý.
     Πüσο μεγÜλη, πüσο διαβολικÜ μεγÜλη καλλιτÝχνιδα εßσαι, Μαρßνα! Δε πρüκειται να πω τßποτ' Üλλο για το ποßημα, ειδεμÞ θα πρÝπει να παρατÞσω σÝνα, να παρατÞσω τη δουλειÜ μου, να παρατÞσω τους δικοýς μου, να σας γυρßσω τη πλÜτη και ν' αρχßσω να γρÜφω ασταμÜτητα για τη τÝχνη, για τη μεyαλοφυßα, για τις αποκαλýψεις της αντικειμενικüτητας ως θÝματος που, στη πραγματικüτητα, ουδÝποτε συζητÞθηκε απü κανÝνα, για το ταλÝντο της ταýτισης με τον κüσμο, επειδÞ στο επßκεντρο üλων αυτþν των υψιπετþν εννοιþν στοχεýει το κλεισιοσκüπιü σου, üπως κÜθε πραγματικü Ýργο τÝχνης. ¸χω μüνο μικρÞ παρατÞρηση να κÜνω σχετικÜ μ' Ýκφραση. ΦοβÜμαι üτι το λεξιλüγιü μας δεν συμπßπτει πÜντα, üτι μολονüτι κι οι δυο μας αποτραβηχτÞκαμε απü τον κüσμο απü τα παιδικÜ μας χρüνια ακüμη, δεν απαλλαyÞκαμε με τον ßδιο τρüπο απü κÜποια κυρßαρχα στερεüτυπα. Εσý Üφησες ßσως τις λÝξεις "ΚαλλιτÝχνης" κι "αντικειμενικüτητα" στην ορολογiα των κýκλων που προÝρχεσαι. Αν συμβαßνει αυτü, τüτε εßναι φυσικü ν' ακοýς μÝσα τους κÜποιους απüηχους της Σßφτσεκ-ΒρÜζεκ, τυλιγμÝνους στους καπνοýς των τσιγÜρων, λεκιασμÝνους απü κρασß, αχρηστευμÝνους και παρατημÝνους για πÜντα σε κÜποια φιλüξενη σκÜλα.
     Εγþ üμως τις πÞρα μαζß μου και δεν πρüκειται να πω το παραμικρü για τη δεξιοτεχνßα. Αν στη λÝξη αυτÞ δεν συμπυκνþνεται ολüκληρη η θεολοyiα μου, τüτε χρειÜζεται Ýνας ολüκληρος ασÞκωτος τüμος. ¼σο για την αντικειμενικüτητα, να τι Ýχω να πω: Με τον üρο αυτü προσδιορßζω την ασýλληπτη, τη μαγικÞ, τη σπÜνια αßσθηση που εσý κατÝχεις στον ýψιστο βαθμü. Με δυο λüγια, ιδοý περß τßνος πρüκειται. Καθþς θα διαβÜζεις τα γραπτÜ μου, αναλογßσου αν σου ταιριÜζουνε, θυμÞσου τα ποιÞματÜ σου, βοÞθα με.
     ¼ταν ο Ποýσκιν Ýλεγε, (εσý το ςÝρεις καλýτερα απü μÝνα, συγχþρησε την Üγνοια και τις ανακρßβειÝς μου): "ΞÝρετε, η ΤατιÜνα μου ετοιμÜζεται να παντρευτεß», ßσως η διατýπωση αυτÞ να Þταν, σε σχÝση με την εποχÞ της, νÝα, δροσερÞ Ýκφραση αυτÞς της αßσθησης. Για να εκφρÜσω την αßσθηση που λÝω, ο Ποýσκιν δεν θα 'πρεπε να μιλÜ για τη ΤατιÜνα, αλλÜ για ολÜκερο το ποßημα: ΞÝρεις, διÜβασα τον ΟvÝγκιν, üπως κÜποτε διÜβαζα τον ΜπÜιρον.
     Δεν μπορþ να φανταστþ ποιος Ýγραψε αυτü το ποßημα. Ως ποιητÞς, εßναι σημαντικüτερος απü μÝνα". ΥποκειμενικÜ, πρüκειται για ü,τι ακριβþς Ýγραψε ο ποιητÞς. ΑντικειμεvικÜ, πρüκειται για ü,τι τþρα διαβÜζει Þ διορθþνει στα τυπογραφικÜ δοκßμια, για κÜτι που Ýχει γραφεß απü πλÜσμα που υπερÝβη τον εαυτü του.
     Και ξÜφνου να σε, δßχως να σ' Ýχω δημιουργÞσει εγþ, yενvημÝνη για να ανταποκριθεßς στο κÜθε μου σκßρτημα με κÜθε ßνα του κορμιοý σου. Εßσαι παθιασμÝνα δικÞ μου κι üχι δικü μου δημιοýργημα, Ýτσι ονομÜζεται το αßσθημα που δοκιμÜζω...

   (τÝλος αποσπ.)


 

 

Web Design: Granma - Web Hosting: Greek Servers